24 MARCA 2017
UKRAINA
Sąd Konstytucyjny Ukrainy staje w obronie prawa do pokojowych zgromadzeń
Dnia 8 września 2016 roku Sąd Konstytucyjny Ukrainy potwierdził, że urzędnicy państwowi nie mogą ograniczać prawa do organizowania pokojowych zgromadzeń. Sąd unieważnił część ukraińskiej ustawy o wolności sumienia i organizacjach religijnych z 1991 roku, która wymagała od związków religijnych uzyskania oficjalnego „zezwolenia” na zorganizowanie spotkania religijnego w wynajętych obiektach. Sąd Konstytucyjny orzekł, że to ograniczenie narusza konstytucyjne gwarancje wolności organizowania pokojowych zgromadzeń. Ta decyzja ucieszyła Świadków Jehowy na Ukrainie, którzy napotykali trudności związane z wynajęciem obiektów na swoje uroczystości religijne.
Urzędnicy odmawiają zezwolenia na przeprowadzenie uroczystości religijnych
Od wejścia w życie ustawy o religii uprzedzeni urzędnicy zasłaniali się nią, by unieważniać zawarte przez Świadków umowy najmu obiektów na spotkania religijne. Na przykład latem 2012 roku tysiące Świadków Jehowy w północno-wschodniej Ukrainie przygotowywało się do trzydniowego zgromadzenia religijnego w mieście Sumy. Po podpisaniu umowy wynajmu stadionu miejskiego ruszyły przygotowania. Zgodnie z wymogami konstytucji Świadkowie poinformowali władze o planowanym kongresie. Zaledwie miesiąc przed rozpoczęciem zjazdu Rada Miejska w Sumach w oparciu o ustawę o religii postanowiła, że złożenie zwykłego zawiadomienia jest niewystarczające. Urzędnicy stwierdzili, że wykorzystanie stadionu przez Świadków wymagało uzyskania zezwolenia, którego wydania Rada Miejska odmówiła.
Świadkowie Jehowy musieli w krótkim czasie zorganizować zgromadzenie w Charkowie, oddalonym od Sum o jakieś 200 kilometrów. Zmiana miejsca zmusiła do nagłej modyfikacji planów ponad 3500 Świadków. Z uwagi na wiek lub stan zdrowia wielu z nich nie mogło dotrzeć do Charkowa, żeby uczestniczyć w tym ważnym wydarzeniu. Inni nie byli w stanie uzyskać urlopu w pracy lub nie mieli funduszy na podróż do Charkowa. W kolejnym roku Rada Miejska w Sumach ponownie powołała się na ustawę o religii, żeby odmówić Świadkom wydania zezwolenia na zorganizowanie zgromadzenia na stadionie.
Illia Kobel z biura krajowego Świadków Jehowy we Lwowie wyjaśnił: „Odwołanie kongresów w Sumach nie było odosobnionym przypadkiem. Wiele razy mieliśmy trudności z wynajęciem obiektów na nasze spotkania religijne”. Na przykład w marcu 2012 roku władze miasta Winnica nie zezwoliły Świadkom na zorganizowanie spotkania religijnego w wynajętej Sali, zmuszając ich w ostatniej chwili do szukania innego obiektu. Kilka miesięcy później urzędnicy odmówili zborowi w Mohylowie Podolskim wydania zezwolenia na spotykanie się w wynajętym budynku, chociaż Świadkowie korzystali z niego już od trzech lat. Nie mając do dyspozycji innego stosownego miejsca, zbory były zmuszone spotykać się w zatłoczonych domach prywatnych.
W lutym 2015 roku władze obwodu winnickiego przekonywały, że Świadkowie Jehowy wielokrotnie naruszyli prawo. Według nich naruszenie polegało na tym, że Świadkowie nie mieli zezwolenia na organizowanie spotkań religijnych w budynkach, które nie były ich własnością. Ich zdaniem samo powiadomienie urzędu nie było wystarczające.
Świadkowie szukają rozwiązania problemu
Generalnie rzecz biorąc, w ostatnich latach Świadkowie Jehowy mogą się swobodnie spotykać we własnych salach i nie są niepokojeni przez władze. Jednak z okazji szczególnych spotkań lub kongresów regionalnych często konieczne jest wynajęcie większych obiektów. Konstytucja Ukrainy zezwala grupom religijnym na organizowanie pokojowych zgromadzeń w wynajętych miejscach pod warunkiem wcześniejszego poinformowania o tym urzędników państwowych. Illia Kobel mówi: „Główna przyczyna napotykanych problemów tkwiła w restrykcyjnej ustawie o religii, a nie w konstytucji, która nie wymagała uzyskiwania zezwolenia władz. Szukając rozwiązania, zgłosiliśmy sprawę do Pełnomocnika Rady Najwyższej Ukrainy do spraw Praw Człowieka”.
Zadaniem Pełnomocnika jest dbanie, by wszyscy obywatele Ukrainy mogli korzystać z praw zagwarantowanych przez konstytucję i inne przepisy. Po przeanalizowaniu trudności napotykanych przez Świadków Jehowy Pełnomocnik zgodziła się, że zachodzi konflikt między konstytucją a ustawą o religii. Konstytucja gwarantuje prawo zgromadzania się po wcześniejszym powiadomieniu władz, że w wynajętym obiekcie odbędzie się publiczne spotkanie religijne. Natomiast ustawa o religii zabrania publicznych zgromadzeń religijnych w wynajętych pomieszczeniach, jeśli grupa religijna nie uzyska zezwolenia urzędników państwowych przynajmniej 10 dni przed planowanym wydarzeniem.
26 października 2015 roku Pełnomocnik do spraw Praw Człowieka skierował wniosek do Sądu Konstytucyjnego Ukrainy o zbadanie zgodności z konstytucją wspomnianego zapisu w ustawie o religii. W uzasadnieniu wniosku wyjaśniono, że wolność zgromadzeń jest fundamentalnym prawem każdego obywatela. Podkreślając znaczenie tego prawa, powiedziano: „Państwa muszą unikać stosowania arbitralnych środków mogących naruszać zasadę wolności zgromadzeń”. Dla poparcia stanowiska Pełnomocnika Świadkowie Jehowy w Ukrainie pisemnie poinformowali Sąd Konstytucyjny, z jakimi trudnościami spotykali się, chcąc wynająć obiekty na spotkania religijne.
Sąd Konstytucyjny uchyla niekonstytucyjny przepis
W swoim orzeczeniu z dnia 8 września 2016 roku Sąd Konstytucyjny potwierdził, że żadna ustawa nie może stać w sprzeczności z konstytucyjnym prawem do organizowania pokojowych zgromadzeń po wcześniejszym powiadomieniu odpowiednich urzędów. Ponadto Sąd powołał się na Artykuł 9 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, który gwarantuje wolność wyznania, oraz Artykuł 11, który gwarantuje prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania się bez nieuzasadnionej ingerencji ze strony państwa. Sąd uznał za niekonstytucyjną Część 5 Artykułu 21 ustawy o religii z roku 1991, która wymagała od ugrupowań religijnych wcześniejszego uzyskania zezwolenia urzędników państwowych na zorganizowanie publicznej uroczystości religijnej w wynajętym obiekcie.
Wyczekiwane rozwiązanie
Organizowanie uroczystości religijnych w wynajętych obiektach nie jest już uzależnione od woli urzędników państwowych, którzy mogliby wstrzymać wydanie zezwolenia. Zgodnie z konstytucją, gdy Świadkowie z wyprzedzeniem powiadomią o swoich planach wynajęcia obiektu na spotkanie religijne, nie mogą się spotkać z odmową.
Wypowiadając się w imieniu ponad 140 000 Świadków Jehowy na Ukrainie, Illia Kobel powiedział: „Ta ostatnia decyzja Sądu Konstytucyjnego umocniła prawo do pokojowego zgromadzania się. Jesteśmy wdzięczni, że urzędnicy nie będą już nam utrudniać wynajmowania obiektów na nasze spotkania religijne”.