Niepokoje społeczne oraz wojna we wschodniej części kraju skłoniły prezydenta Ukrainy do wydania latem 2014 roku dekretu o częściowej mobilizacji. Witalij Szałajko, były żołnierz ukraińskiej armii, obecnie będący Świadkiem Jehowy, otrzymał w związku z tym powołanie do służby wojskowej. Stawił się przed komisją poborową i oświadczył, że kierując się sumieniem, odmawia służby wojskowej i wyraził chęć odbycia alternatywnej służby cywilnej.

Władze wojskowe odrzuciły prośbę pana Szałajki o uszanowanie jego prawa do podyktowanej sumieniem odmowy pełnienia służby wojskowej i oskarżyły go o uchylanie się od tej służby podczas mobilizacji. Od początku obecnego konfliktu na Ukrainie jest to pierwszy przypadek wniesienia oskarżenia przeciw osobie odmawiającej służby wojskowej z powodu swoich przekonań religijnych.

Jako były żołnierz, pan Szałajko rozumie stanowisko władz, które chcą bronić suwerenności państwa oraz mają obowiązek chronić obywateli. Mimo to wezwanie do służby wojskowej rozpatrywał w świetle biblijnej zasady, by ‛oddawać cezarowi to, co należy do cezara, a Bogu to, co należy do Boga’.  a Będąc chrześcijańskim kaznodzieją, odczuwa on obowiązek szanować ludzkie życie i okazywać miłość wszystkim ludziom w każdej sytuacji. b

13 listopada 2014 roku do Sądu Rejonowego w Nowomoskowsku w obwodzie dniepropietrowskim wpłynęło oskarżenie, że pan Szałajko unikał stawienia się przed komisją poborową. Sąd jednak ustalił, że nie jest to zgodne z prawdą, gdyż po wezwaniu pojawił się on przed komisją wojskową. Sąd stwierdził, że pan Szałajko „ma prawo do zamiany służby wojskowej na alternatywną służbę cywilną nawet w okresie mobilizacji, ponieważ należy do organizacji religijnej, której wierzenia nie pozwalają na używanie broni”.

Ponadto Sąd Rejonowy potwierdził, że prawo pana Szałajki do cywilnej służby zastępczej jest „zagwarantowane przez Konstytucję Ukrainy”. Przyznał też, iż Europejska Konwencja Praw Człowieka c oraz orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) chronią swobody religijne. Sędzia uniewinnił oskarżonego od zarzutu uchylania się od obowiązku służby wojskowej w czasie mobilizacji. Prokurator złożył apelację.

W swojej apelacji oskarżyciel twierdził, że konstytucyjny obowiązek obrony kraju jest ważniejszy od prawa do wolności wyznania i służby zastępczej. Argumentował, że orzeczenia ETPC dotyczące powyższej kwestii nie mają zastosowania w okresie mobilizacji wojskowej.

Dnia 26 lutego 2015 roku Sąd Apelacyjny Obwodu Dniepropietrowskiego orzekł, że „podyktowanej sumieniem odmowy mobilizacji nie należy traktować jako uchylania się od mobilizacji bez uzasadnionej przyczyny”. Sąd wziął pod uwagę przekonania religijne pana Szałajki i powołał się na orzeczenia ETPC, uznając, że „tego typu przekonania wchodzą w zakres gwarancji artykułu 9 Europejskiej Konwencji”  d dotyczącej wolności myśli, sumienia i wyznania.

Sąd Apelacyjny orzekł także, że artykuł 9 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka nie pozwala na to, by obawa o „bezpieczeństwo kraju (...) usprawiedliwiała ograniczanie praw, które są zagwarantowane”. Sędziowie podkreślili: „Prawo do podyktowanej sumieniem odmowy pełnienia służby wojskowej nie może być ograniczane dla dobra bezpieczeństwa narodowego”. Sędziowie stanęli na stanowisku, że ukraińskie prawo do odbycia alternatywnej służby cywilnej ma zastosowanie również w okresie mobilizacji. Sąd Apelacyjny podtrzymał wyrok sądu niższej instancji i uniewinnił Witalija Szałajkę.

Te decyzje sądów na wschodniej Ukrainie uznają i podtrzymują prawo do podyktowanej sumieniem odmowy pełnienia służby wojskowej oraz do odbycia alternatywnej służby cywilnej — nawet w czasie stanu nadzwyczajnego. Wyroki w sprawie pana Szałajki są też zgodne ze zmianami w orzecznictwie międzynarodowym uznającym fundamentalne prawo do odmowy służby wojskowej ze względu na sumienie. e

Mimo to oskarżyciel odwołał się do Wyższego Sądu Specjalistycznego Ukrainy do spraw Cywilnych i Karnych, podając te same argumenty, które wcześniej odrzucił Sąd Apelacyjny. 30 kwietnia 2015 roku adwokat pana Szałajki przedstawił swoje stanowisko wobec argumentów oskarżyciela.

Witalij Szałajko jest jednym z tysięcy ukraińskich Świadków Jehowy powołanych do wojska. Z szacunkiem stawiają się oni przed władzami wojskowymi i proszą o możliwość odbycia cywilnej służby zastępczej, która nie koliduje z ich głębokimi przekonaniami religijnymi. Zwykle prośby te są uwzględniane i tylko przeciwko kilku Świadkom zostały wszczęte postępowania. Obecnie w gestii ukraińskiego Wyższego Sądu Specjalistycznego leży decyzja, czy Ukraina uszanuje ich podyktowaną sumieniem odmowę pełnienia służby wojskowej.