معلومات چھیتی وکھاؤ

مضموناں دی فہرست وکھاؤ

آپ بیتی

یہوواہ دی خدمت چ خوشیاں نال بھریا سفر

یہوواہ دی خدمت چ خوشیاں نال بھریا سفر

1951 چ مَیں کینیڈا دے صوبے کیوبیک دے اِک چھوٹے جہے شہر روئن پونچیا۔ اوتھے پونچ کے مَیں اوس گھر دا دروازہ کھڑکایا جدا مینوں پتہ دِتا گیا سی۔ بھرا مارسل فل‌ٹیو a جیہڑا اِک مشنری سی، اوہنے دروازہ کھولیا۔ اوہنے گلئیڈ سکول توں تربیت حاصل کیتی سی۔ مارسل دی عمر 23 سال سی تے اوہ بڑا لما سی جد کہ میری عمر 16 سال سی تے میرا قد اوہدے توں کافی چھوٹا سی۔ مَیں اوہنوں اوہ خط وکھایا جدے چ لکھیا سی کہ مینوں اوتھے پہل‌کار دے طور تے گھلیا گیا اے۔ اوہنے اوہ خط پڑھیا فیر مینوں ویکھیا تے کہیا:‏ ”‏کیہہ تُوں اپنی امی نُوں دَس کے آیا ایں؟“‏

میرا خاندان

مَیں 1934 چ پیدا ہویا۔ میرے امی‌ابو دا تعلق سوئٹزرلینڈ توں سی۔ پر اوہ کینیڈا دے صوبے اونٹاریو چ شفٹ ہو گئے سن۔ تقریباً 1939 چ میری امی نے ‏”‏دی واچ‌ٹاور“‏ رسالہ پڑھنا تے یہوواہ دے گواہواں دِیاں عبادتاں تے جانا شروع کر دِتا۔ اَسی سَت بھین بھرا ساں تے امی سانوں وی اپنے نال عبادتاں تے لے کے جاندی سی۔ چھیتی ای اوہ یہوواہ دی گواہ بن گئی۔‏

ابو امی دے ایس فیصلے توں بالکل وی خوش نئیں سن۔ پر امی پاک کلام دِیاں سچائیاں نال بڑی محبت کردی سی تے اوہناں نے یہوواہ دا وفادار رہن دا پکا ارادہ کیتا ہویا سی۔ اوہ اوہدوں وی یہوواہ دی وفادار رہی جدوں 1940 دے بعد دے سالاں چ کینیڈا چ یہوواہ دے گواہواں دے کم تے پابندی لگ گئی سی۔ ایہدے علاوہ ابو امی دی بڑی بے‌عزتی کردے سن۔ پر امی ہمیشاں ابو دی عزت کردی سی تے اوہناں نال بڑی نرمی نال گل کردی سی۔ امی دی چنگی مثال دا ساڈے تے بڑا گُوڑھا اثر ہویا ایس لئی اَسی وی سچائی نُوں قبول کر لیا۔ خوشی دی گل اے کہ وقت دے نال نال ابو دا رویہ وی بدل گیا تے اوہ ساڈے نال پیار تے نرمی نال پیش آن لگ پئے۔‏

کُل وقتی خدمت دی شروعات

1950 دے گرمیاں دے موسم چ مَیں شہر نیویارک چ ہون والی کنونشن تے گیا۔ اوتھے مَیں پوری دُنیا چوں آن والے فرق فرق بھین بھراواں نُوں مِلیا۔ نالے مَیں گلئیڈ سکول توں تربیت حاصل کرن والے بھین بھراواں دے اِنٹرویو وی سُنے۔ اِنج میرے دل چ ایہہ خواہش پیدا ہوئی کہ مَیں یہوواہ دی ہور ودھ چڑھ کے خدمت کراں۔ میرے دل چ کُل وقتی خدمت کرن دا جذبہ ہور ودھ گیا۔ ایس لئی جدوں مَیں اپنے گھر واپس گیا تے مَیں فوراً پہل‌کار بنن لئی درخاست دے دِتی۔ جواب چ کینیڈا برانچ نے مینوں خط لکھیا تے کہیا کہ مَیں پہلے بپتسمہ لواں۔ مَیں 1 اکتوبر 1950 چ بپتسمہ لے لیا تے ایہدے اِک مہینے بعد مَیں پہل‌کار بن گیا۔ مینوں شہر کپوس‌کاسنگ چ خدمت کرن لئی گھلیا گیا۔ ایہہ شہر ساڈے شہر توں بوہت دُور سی۔‏

کیوبیک چ مُنادی کردے ہوئے

1951 دے بہار دے موسم چ برانچ نے فرانسیسی زبان بولن والے مبشراں نُوں پچھیا کہ کیہہ اوہ کیوبیک چ جا کے خدمت کر سکدے نیں۔ اوتھے فرانسیسی بولن والے مبشراں دی بڑی لوڑ سی۔ ایس لئی مَیں برانچ وَلّوں مِلن والی دعوت نُوں قبول کر لیا تے مینوں کیوبیک دے شہر روئن چ خدمت کرن لئی گھلیا گیا۔ اوتھے مَیں کسے نُوں نئیں جاننا ساں۔ بس میرے کول اِک گھر دا پتہ سی جدا مَیں ایس مضمون دے شروع چ ذکر کیتا سی۔ پر اوتھے جان توں بعد سب کجھ اچھا ہویا۔ مَیں تے مارسل بڑے چنگے دوست بن گئے تے مینوں اوتھے خدمت کر کے بڑا مزہ آیا۔ مَیں کیوبیک چ چار سال تک خدمت کیتی تے ایسے دوران مینوں خصوصی پہل‌کار بنا دِتا گیا۔‏

گلئیڈ سکول تے ساڈے کجھ خواب

جدوں مَیں کیوبیک چ ساں تے مینوں گلئیڈ دی کلاس نمبر 26 چ بلا‌یا گیا۔ ایس دعوت توں مَیں بڑا خوش ساں۔ ایہہ سکول امریکہ دے اِک شہر لانسنگ چ ہویا۔ مَیں ایس سکول توں 12 فروری 1956 چ گریجویشن کیتی تے ایہدے بعد مینوں مغربی افریقہ دے ملک گھانا b چ خدمت کرن لئی گھلیا گیا۔ پر اوتھے جان توں پہلاں مینوں کینیڈا واپس جانا پیا تاکہ گھانا جان لئی میرے کاغذ تیار ہو سکن۔ میرا ارادہ تے ایہہ سی کہ مَیں صرف دو یاں تِن ہفتیاں لئی کینیڈا رہواں گا پر ایہہ عرصہ تھوڑا لما ہو گیا۔‏

مینوں ٹورنٹو چ اپنے کاغذاں لئی سَت مہینے اِنتظار کرنا پیا۔ اوہدوں تک مَیں اِک خاندان دے نال رہیا جنہاں نے بڑے پیار نال میری دیکھ‌بھال کیتی۔ اوہناں دی اِک دھی سی جدا ناں شیلا سی۔ سانوں اِک دُوجے نال پیار ہو گیا۔ مَیں اوہنوں شادی لئی پچھن ای والا ساں کہ میرا ویزہ لگ گیا۔ ایس معاملے بارے اَسی مِل کے دُعا کیتی تے ایہہ فیصلہ کیتا کہ مینوں گھانا چ خدمت لئی جانا چاہی دا اے۔ اَسی ایہہ فیصلہ وی کیتا کہ اَسی خط دے ذریعے اِک دُوجے نال رابطے چ رہواں گے تے بعد چوں شادی بارے سوچاں گے۔ ساڈے دونواں لئی ایہہ فیصلہ اسان نئیں سی پر بعد چوں سانوں محسوس ہویا کہ اَسی جیہڑا فیصلہ کیتا سی، اوہ بالکل صحی سی۔‏

مَیں ٹرین، بحری جہاز تے ہوائی جہاز دا سفر کر کے اِک مہینے بعد گھانا دے شہر آکرا پونچ گیا۔ اوتھے مینوں صوبے دے نگہبان دے طور تے خدمت کرن دی ذمے‌داری دِتی گئی۔ ایس وجہ توں مَیں پورے گھانا چ تے ایہدے نال نال آئیوری کوسٹ (‏جنہوں ہُن کوٹ ڈی آئیوری کہیا جاندا اے)‏ تے ٹوگولینڈ چ دورہ کرنا ساں (‏جنہوں ہُن ٹوگو کہیا جاندا اے)‏۔ زیادہ‌تر مینوں کلّے ای برانچ وَلّوں مِلن والی گڈی تے سفر کرنا پیندا سی۔ مینوں فرق فرق علاقیاں دے بھین بھراواں نُوں مِل کے بڑا چنگا لگدا سی۔‏

ہفتے تے اِتوار والے دن مینوں اِک روزہ تے دو روزہ کنونشن تے جان دی ذمے‌داری مِلدی سی۔ پر ایہناں کنونشناں لئی ساڈے کول کوئی ہال نئیں سی۔ ایس لئی بھرا سخت دُھپ توں بچن لئی بانساں تے کھجور دِیاں ٹاہنیاں نال اِک عارضی چھت بناندے سن۔ کنونشن دی جگہ دے نال ای اِک کینٹین بنائی جاندی سی جدے چ فریج نئیں ہوندے سن۔ ایس لئی بھرا اوتھے جانور رکھدے سن جنہاں نُوں ذِبح کر کے اوہ بھین بھراواں لئی کھانا تیار کردے سن۔‏

کدی کدار ایہناں کنونشناں تے بڑے مزاخیہ واقعے ہوندے سن۔ اِک واری بھرا ہربرٹ جے‌نگز c جیہڑا میرے وانگوں مشنری سی، کنونشن تے تقریر دے رہیا سی۔ اوہدی تقریر دے دوران کینٹین توں اِک گاں باہر نکل آئی تے لوکاں تے سٹیج دے وچکار بھجن لگ پئی۔ ایہہ ویکھ کے بھرا ہربرٹ بالکل چپ ہو گیا تے گاں نُوں وی نئیں سمجھ آ رہی سی کہ اوہ کتھے جاوے۔ فیر چار طاقت‌ور بھراواں نے اوہنوں قابو کر لیا تے اوہنوں واپس کینٹین لے گئے۔ ایہہ ویکھ کے سارے لوک ہسن لگ پئے۔‏

اِک کنونشن توں دُوجی کنونشن دے دوران جیہڑے دن ہوندے سن، اوہناں چ مَیں نیڑے والے پنڈاں چ لوکاں نُوں ساڈی تنظیم دی تیار کیتی فلم ‏”‏دی نیو ورلڈ سوسائٹی اِن ایکشن“‏ وکھانا ساں۔ مَیں ایہہ فلم اِک چٹی چادر تے وکھانا ساں جنہوں مَیں دو کھمبیاں یاں دو درختاں نال بنھ دینا ساں۔ پنڈ دے لوکاں نُوں ایہہ فلم بڑی پسند آندی سی۔ اوہناں وچوں بوہت سارے ایہو جہے سن جنہاں نے اپنی زندگی چ پہلی واری کوئی فلم ویکھی سی۔ جدوں اوہ فلم چ ایہو جہے منظر ویکھدے سن جنہاں چ لوک بپتسمہ لے رہے ہوندے سن تے اوہ جوش نال تالیاں وجان لگ پیندے سن۔ ایس فلم دے ذریعے اوہناں لوکاں نے ویکھیا کہ پوری دُنیا چ یہوواہ دے گواہ کیویں اِک مُٹھ رہندے نیں۔‏

1959 چ گھانا چ ساڈی شادی دا دن

مینوں افریقہ چ رہندے ہوئے دو سال ہو گئے سن۔ فیر 1958 چ شہر نیویارک چ اِک بین‌الاقوامی کنونشن ہوئی۔ مَیں اوس کنونشن تے جان لئی بڑا خوش ساں۔ اوتھے شیلا وی آئی ہوئی سی۔ مَیں اوہنوں مِل کے بڑا خوش ہویا۔ اوہ کیوبیک توں ایس کنونشن تے آئی سی تے اوتھے خصوصی پہل‌کار دے طور تے خدمت کر رہی سی۔ اَسی دونویں خط دے ذریعے اِک دُوجے نال رابطے چ ساں۔ پر ہُن کیونکہ اَسی اِک دُوجے نُوں دُبارہ مِل رہے ساں ایس لئی مَیں اوہنوں شادی لئی پچھیا تے اوہنے ہاں کر دِتی۔ فیر مَیں بھرا ناتھن نار d نُوں خط لکھیا تے اوہنوں پچھیا کہ کیہہ شیلا وی گلئیڈ سکول توں تربیت حاصل کر کے میرے نال افریقہ چ خدمت کر سکدی اے۔ بھرا ناتھن من گیا۔ اخیر شیلا گھانا آ گئی۔ اَسی 3 اکتوبر 1959 چ شہر آکرا چ شادی کر لئی۔ اَسی ویکھیا کہ یہوواہ دی خدمت نُوں اپنی زندگی چ سب توں زیادہ اہمیت دین نال سانوں بوہت ساریاں برکتاں مِلیاں۔‏

کیمرون چ مِل کے یہوواہ دی خدمت کرنا

کیمرون دی برانچ چ کم کردے ہوئے

1961 چ مینوں تے شیلا نُوں کیمرون چ خدمت کرن لئی گھلیا گیا۔ اوتھے مَیں کافی مصروف رہیا کیونکہ بھراواں نے مینوں کہیا کہ مَیں کیمرون چ ساڈی نوِیں برانچ نُوں بنان چ مدد کراں۔ مینوں کیمرون چ ہون والے کم دی نگرانی کرن دی ذمے‌داری دِتی گئی سی ایس لئی مینوں بوہت کجھ سکھن دی لوڑ سی۔ پر فیر 1965 چ سانوں پتہ چلیا کہ شیلا ماں بنن والی اے۔ سچ کہواں تے سانوں ایس گل نُوں قبول کرن چ تھوڑا وقت لگیا۔ پر حالے ساڈے دل ایس نوِیں تبدیلی لئی تیار ہوئے ای سن تے اَسی کینیڈا واپس جان دِیاں تیاریاں کر ای رہے ساں کہ ساڈے نال اوہ ہویا جدے بارے اَسی سوچیا وی نئیں سی۔‏

ساڈا بچہ ضائع ہو گیا۔ ڈاکٹراں نے سانوں دَسیا کہ اوہ منڈا سی۔ بھانویں کہ ایس گل نُوں 50 سال توں زیادہ ہو گئے نیں پر فیر وی اَسی ایہنوں نئیں بُھلے۔ سانوں اپنے بچے نُوں کھون دا بوہت زیادہ دُکھ سی پر اَسی اپنی خدمت نُوں جاری رکھیا جو کہ سانوں بوہت عزیز سی۔‏

1965 چ شیلا نال کیمرون چ

کیمرون چ ساڈے بھین بھراواں اُتے اکثر ظلم کیتا جاندا سی کیونکہ اوہ کسے سیاسی پارٹی دی حمایت نئیں کردے سن۔ الیکشناں دے دِناں چ حالات ہور زیادہ خراب ہو جاندے سن۔ 13 مئی 1970 چ اوہی ہویا جدا سانوں ڈر سی۔ حکومت نے ساڈے مُنادی دے کم تے پابندی لا دِتی تے ساڈی نوِیں تے خوب‌صورت برانچ تے قبضہ کر لیا جنہوں بنے حالے صرف 5 مہینے ہوئے سن۔ اِک ہفتے دے اندر اندر سارے مشنریاں نُوں ملک چوں کڈھ دِتا گیا۔ ساڈے لئی کیمرون دے بھین بھراواں نُوں چھڈ کے جانا بڑا مشکل سی کیونکہ اَسی اوہناں نال بڑا پیار کرنے ساں تے سانوں فکر سی کہ آن والے وقت چ اوہناں نال کیہہ ہوئے گا۔‏

ایس توں اگلے چھ مہینے اَسی فرانس دی برانچ چ گزارے۔ مَیں اوتھوں کیمرون چ رہن والے بھراواں دی مدد کرن لئی اوہ سب کجھ کردا رہیا، جو مَیں کر سکنا ساں۔ اوسے سال دسمبر چ سانوں نائیجیریا دی برانچ چ گھل دِتا گیا جنہے کیمرون چ ہون والے ساڈے کم دی دیکھ‌بھال کرنی شروع کیتی سی۔ نائیجیریا چ رہن والے بھین بھرا سانوں بڑے پیار نال ملے تے اَسی اوتھے کئی سال خدمت کیتی جدے چ سانوں بڑا مزہ آیا۔‏

اِک مشکل فیصلہ

1973 چ سانوں اِک بوہت ای مشکل فیصلہ کرنا پیا۔ شیلا نُوں صحت دے کجھ وڈے مسئلیاں دا سامنا کرنا پے رہیا سی پر اوہ بغیر کجھ کہے صبر نال ایہناں نُوں برداشت کر رہی سی۔ پر جدوں اَسی نیویارک چ اِک کنونشن تے گئے ہوئے ساں تے اِک دن شیلا پُھٹ پُھٹ کے رون لگ پئی۔ اوہنے کہیا:‏ ”‏ہُن مَیں ہور نئیں کر سکدی۔ مَیں بوہت تھک گئی آں کیونکہ ساڈا بوہت سارا وقت ساڈیاں ذمے‌داریاں چ چلا جاندا اے۔“‏ شیلا تقریباً 14 سال توں زیادہ عرصے توں میرے نال مغربی افریقہ چ خدمت کر رہی سی۔ مینوں اوہدے تے فخر سی کہ اوہ وفاداری نال یہوواہ دی خدمت کر رہی سی۔ پر ہُن سانوں اپنی زندگی چ کجھ تبدیلیاں کرن دی لوڑ سی۔ اِک دُوجے نال گل بات کرن تے یہوواہ کولوں بوہت زیادہ دُعا کرن توں بعد اَسی فیصلہ کیتا کہ سانوں کینیڈا واپس چلے جانا چاہی دا اے۔ اوتھے شیلا دی صحت دا چنگی طرحاں خیال رکھیا جا سکدا سی۔ مشنریاں دے طور تے کُل وقتی خدمت نُوں چھڈنا ساڈی زندگی دا سب توں مشکل تے تکلیف‌دہ فیصلہ سی۔‏

کینیڈا واپس جان توں بعد میرے اِک بڑے پرانے دوست نے مینوں اپنے کول نوکری دے دِتی۔ شہر ٹورنٹو دے اِک علاقے چ اوہدا گڈیاں دا کاروبار سی۔ اَسی کرائے تے اِک گھر لیا، پرانا فرنیچر خریدیا تے قرضہ لئے بغیر اپنی نوِیں زندگی دی شروعات کیتی۔ اَسی اپنی زندگی نُوں سادہ رکھنا چاہنے ساں کیونکہ سانوں امید سی کہ اِک دن فیر اَسی کُل وقتی خدمت کراں گے۔ سانوں اوس ویلے بڑی حیرانی ہوئی جدوں ساڈی ایہہ امید ساڈی سوچ توں وی پہلے پوری ہو گئی۔‏

اونٹاریو دے اِک علاقے نارول چ ساڈیاں کنونشناں لئی اِک ہال بن رہیا سی۔ مَیں اوتھے کم کرن لئی ہر ہفتے جانا ہُنا ساں۔ کجھ عرصے بعد مینوں اوتھے کنونشن ہال دے نگہبان دے طور تے کم کرن لئی کہیا گیا۔ شیلا دی صحت وی بہتر ہو رہی سی ایس لئی سانوں محسوس ہویا کہ اوہ ایس نوِیں ذمے‌داری نُوں نبھا سکدی اے۔ ایسے لئی اَسی جون 1974 چ کنونشن ہال چ بنے فلیٹ چ شفٹ ہو گئے۔ اَسی کُل وقتی خدمت چ واپس آ کے بڑے خوش ساں۔‏

خوشی دی گل اے کہ شیلا دی صحت دن بدن بہتر ہوندی جا رہی سی۔ دو سال بعد مینوں حلقے دے نگہبان دے طور تے خدمت کرن لئی کہیا گیا۔ سانوں کینیڈا دے صوبے مانیٹوبا چ گھلیا گیا جتھے سخت سردی پیندی اے۔ پر اوتھوں دے بھین بھرا بڑے جوشیلے نیں تے اوہناں دی محبت نے ساڈے دِلاں نُوں چُھو لیا۔ اَسی سکھیا کہ ایس گل توں کوئی فرق نئیں پیندا کہ اَسی کیہڑی جگہ تے یہوواہ دی خدمت کر رہے آں۔ اہم گل ایہہ وے کہ اَسی جتھے وے ہوئیے، یہوواہ دی خدمت کردے رہیے۔‏

میری زندگی دا اِک اہم سبق

کئی سالاں تک حلقے دے نگہبان دے طور تے خدمت کرن توں بعد 1978 چ سانوں کینیڈا دے بیت‌ایل چ خدمت کرن لئی بلا‌یا گیا۔ ایہدے کجھ ای عرصے بعد مَیں اِک ایہو جیہا سبق سکھیا جنہوں سکھن چ مینوں تکلیف تے ہوئی پر اوہ سبق بوہت اہم سی۔ شہر مونٹریال چ اِک خاص عبادت ہوئی جدے تے مینوں فرانسیسی زبان چ تقریر دین لئی کہیا گیا جیہڑی ڈیڑھ گھنٹے دی سی۔ افسوس دی گل اے کہ میری تقریر اینی اچھی نئیں سی کہ سُنن والے لوک اپنی توجہ ایہدے تے رکھ پاندے۔ بعد چوں خدمتی شعبے چ کم کرن والے اِک بھرا نے مینوں ایس بارے اِک مشورہ دِتا۔ ہُن تے مینوں پتہ اے کہ مَیں اینیاں چنگیاں تقریراں نئیں دے سکدا پر اوس ویلے مینوں ایس گل دا احساس نئیں سی۔ ایس لئی مَیں اوس بھرا دے مشورے تے ایناں چنگا رویہ ظاہر نئیں کیتا۔ مینوں اوہدیاں گلاں بوہت بُریاں لگیاں کیونکہ مینوں لگ رہیا سی کہ اوہ بھرا میرا حوصلہ ودھان تے میری تعریف کرن دی بجائے میرے تے صرف تنقید کر رہیا اے۔ میرے کولوں ایہہ غلطی ہوئی کہ مَیں مشورے تے غور کرن دی بجائے اوس بھرا دی شخصیت تے اوہدے مشورہ دین دے طریقے تے غور کیتا۔‏

فرانسیسی زبان چ تقریر دین توں بعد مَیں زندگی دا اِک بڑا خاص سبق سکھیا۔‏

کجھ دِناں بعد برانچ کمیٹی دے اِک بھرا نے میرے نال ایس بارے گل کیتی۔ مَیں اپنی غلطی منی تے بھرا نُوں دَسیا کہ مَیں اپنے رویے تے شرمندہ واں۔ فیر مَیں اوس بھرا نال گل کیتی جنہے مینوں مشورہ دِتا سی۔ مَیں اوہدے کولوں معافی منگی تے اوہنے مینوں خوشی خوشی معاف کر دِتا۔ اپنی زندگی دے ایس واقعے توں مَیں سکھیا کہ ساڈے لئی خاکسار رہنا کِنّاں ضروری اے۔ مَیں ایہہ سبق کدی نئیں بُھلاں گا۔ (‏اَمثال 16:‏18‏)‏ مَیں ایس بارے یہوواہ کولوں بوہت واری دُعا کیتی اے تے ایہہ پکا ارادہ کیتا اے کہ ہُن جدوں وی کوئی میری درستی کرے گا تے مَیں بُرا نئیں مناواں گا۔‏

ہُن مینوں کینیڈا دے بیت‌ایل چ خدمت کردے ہوئیاں 40 سال توں زیادہ عرصہ ہو گیا اے تے 1985 توں مینوں برانچ کمیٹی دے ممبر دے طور تے خدمت کرن دا اعزاز مِلیا اے۔ فروری 2021 چ میری پیاری بیوی شیلا فوت ہو گئی۔ مَیں نہ صرف اوہدی موت دا غم برداشت کر رہیا واں سگوں مینوں صحت دے مسئلیاں نال وی لڑنا پے رہیا اے۔ پر یہوواہ دی خدمت کرن دی وجہ توں مَیں خوش تے مصروف رہنا واں ایس لئی مینوں اپنی زندگی دے دن گزرن دا پتہ وی نئیں چلدا۔ (‏واعظ 5:‏20‏)‏ بھانویں کہ مینوں زندگی چ بوہت ساریاں مشکلاں دا سامنا کرنا پیا پر مینوں بوہت ساریاں خوشیاں وی مِلیاں۔ مَیں اپنی زندگی چ یہوواہ نُوں سب توں زیادہ اہمیت دِتی اے تے 70 سالاں توں کُل وقتی خدمت کر رہیا واں۔ اِنج کر کے مَیں بڑا خوش تے مطمئن آں۔ میری دُعا اے کہ اَج وی ساڈے نوجوان بھین بھرا یہوواہ نُوں اپنی زندگی چ سب توں زیادہ اہمیت دیندے رہن کیونکہ مینوں پکا یقین اے کہ اوہناں نُوں وی اپنی زندگی چ اوہ خوشیاں تے برکتاں مِلن گیاں جیہڑیاں صرف یہوواہ دی خدمت کر کے ای مِل سکدیاں نیں۔‏

a اُردو زبان چ 1 فروری 2000 دے ‏”‏مینارِنگہبانی“‏ چ بھرا مارسل فل‌ٹیو دی آپ بیتی پڑھو جدا عنوان اے:‏ ”‏یہوواہ میری پناہ‌گاہ اور میری طاقت ہے‏۔“‏

b ‏1957 تک افریقہ دے ایس علاقے تے برطانیہ دی حکومت سی تے ایہنوں گولڈ کوسٹ کہیا جاندا سی۔‏

c اُردو زبان چ 1 دسمبر 2000 دے ‏”‏مینارِنگہبانی“‏ چ بھرا ہربرٹ جے‌نگز دی آپ‌بیتی پڑھو جدا عنوان اے:‏”‏’‏تم نہیں جانتے کہ کل کیا ہوگا‏۔‘‏“‏

d اوس ویلے بھرا ناتھن نار ساڈے کم دی پیشوائی کر رہے سن۔‏