Inakʼax wach jenoʼ kʼachareel eh je’ncho reʼ reh irukʼax woʼ awach i hat. Reʼ taqeh ehtalil wilkeebʼ ar: reʼ hat ruch’ihil i kʼachareel reʼreʼ rajlaal qʼiij taq tiqʼorik chawach, xa ruukʼ woʼ tiwihʼik noq tiʼelik taq kuukʼ taqeh awamigo eh reʼ taqeh mensaje irutaqʼaaʼ aweh irukʼuhtaaj chi je’ncho irukʼax awach.

 Jeʼ reʼ noq, inawaaj anabʼeem mi ne irubʼan chi ne taq tiʼelik reh chi ne inareq chi riij mi akabʼcheel jenaj taq wach inawik’raaj. Xa reʼ laʼ, noq inapahqaaj reh, iruqʼor aweh: «Xa qamigo qiib’».

•  Reʼ inawikʼraaj

•  Chaaj woʼ reet inkʼuljik i wilih

•  Chabʼan i wilih

 Reʼ Jasmine iruqʼor: «¡Xinkaqrik ruukʼ... eh xinkaqrik woʼ wuukʼ i hin! Inqataq’aaj naq qamensaje chuʼnchel i qʼiij, eh pan korik iraaj naq nuwach. Eh reʼ hin xnutoqʼaaʼ rukʼaxam wach».

 Reʼ Richard iruqʼor: «Qakab’cheel qoj’ooj naq chi kiij i kiʼibʼ kʼachareel kʼahchiʼ naq kinabʼeem kiibʼ, reh chi maʼ ne ta kiʼooj kutkeel. Wilik pech, reʼ hoj xa je’ncho kʼahchiʼ woʼ naq qanabʼeem qiibʼ. Eh xa nik’ inqaqʼo’reej naq qiibʼ, eh xqatoqʼaaʼ qataq’aam kʼih taqeh mensaje chi qawach. Maʼ suq ta xwikʼraaj wiibʼ noq xuqʼor weh chi xa qamigo wo’ qiib’. Eh xbʼiraj chi elik woʼ naq irubʼan ruukʼ tokoom».

 Reʼ Tamara iruqʼor: «Jenaj kʼijool irutaq’aaj naq numensaje chuʼnchel i qʼiij, eh wilik pech inqakʼuhtaaj naq chi xa je’ncho inqakʼax naq qiibʼ chi qawach. Xa reʼ laʼ, noq xnuqʼor reh i inwikʼraaj, xiruseʼlaaj eh xuqʼor weh: «Reʼ hin maʼxta inwaaj awuukʼ». Q’e’ xinoq’ik».

 Reʼ xqareq chi riij: Noq inakapaaj chi inakʼax wach jenoʼ kʼachareel eh inakapaaj chi reʼ reh irukʼax woʼ awach i hat, eh inakoj rehtaal chi xa pan akapebʼaal wilik, maʼ mahk ta chi ne tikaqrik, chi ne tikʼixik oon chi ne inawikʼraaj chi xatkikanaaʼ. Reʼ Steven iruqʼor: «Xti’b’ik nuk’ux. Yuʼnaak kʼaxik chi weh rukojariik nukʼux ruukʼ jenoʼ ixqʼun».

 Ruukʼ taqeh mensaje eh ruukʼ taqeh redes sociales, xareʼyuʼ ne inawikʼraaj chi inakʼax wach jenoʼ kʼachareel. Xa reʼ laʼ, reʼ reh mareh maʼxta iraaj awuukʼ. Chawil inkiqʼor taqeh kʼijool wilih.

 Reʼ Jennifer iruqʼor: «Wilik mareh ne tikitzʼihbʼaaj xa reʼ rik’sjiik i qʼiij, eh mareh reʼ hat ne inakapaaj chi irukʼax awach. Eh mi chuʼnchel i qʼiij tirutzʼihbʼaaj, mareh ne inakapaaj chi iraaj awach».

 Reʼ James iruqʼor: «Mareh jenaj iraaj rusikʼim ruch’ihil eh re’ jenaj chik xa iraaj ajwach aj uukʼ qʼorik reh chi suq ne irikʼwaaj riibʼ».

 Reʼ Hailey iruqʼor: «Xa ruukʼ chi pan jenaj mensaje ne inkiqʼor aweh «ko iqal chik» mareh ne insuqbʼik akʼux. Xa reʼ laʼ, xa ajwach ne irubʼan i wilih».

 Reʼ Alicia iruqʼor: «Pan jenaj mensaje, noq inataqʼaaʼ jenaj kʼisa wach suq rukʼux, mareh inawaaj aqʼorom chi hat atoob’ oon chi je’ncho imponik chawach jenaj kʼachareel. Eh reʼ irukʼul i wilih mareh irukapaaj chi inakʼax wach».

 Reʼ xqareq chi riij: Ma’ akapaaj chi noq jenoʼ chaqʼlaam awuukʼ iraaj ruqʼorom chi irukʼax awach.

 Xa reʼ laʼ, reʼ wilih wilik pech kʼaxik. Reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor: «Eh maʼ xta chik jinoʼq imbʼanik jotʼooj chuwach i maʼ holohik taj wilik cho pan ánima» (Jeremías 17:9). Reʼ awanima ne intiʼbʼik noq ne inakoj rehtaal chi reʼ i kʼahchiʼ naq akapaam maʼ korik ta.

•   Tikapebʼinoq chi korik. Chakapaaj kʼisiin oq i kʼahchiʼ rukʼulariik. Chakapaaj: «¿Wilik ta woʼ ruwiiʼ chi ne inukapaaj chi iraaj nuwach?». Maʼ akanaaʼ chi reʼ awanima ne irukʼam abʼeeh (Romanos 12:1).

•   Chakoj rehtaal chuʼnchel i kʼahchiʼ rukʼulariik. Ruukʼ chuʼnchel taqeh ehtalil i kʼahchiʼ rutaqʼaam aweh, chakoj rehtaal taqeh ehtalil irukʼuhtaaj chi mareh maʼ irukʼax ta awach. Mareh reʼ hat inakʼax wach jenoʼ kʼachareel, xa reʼ laʼ maʼ akapaaj chi jeʼ woʼ reʼ irikʼraaj riibʼ i reh.

•   Wihʼoq aqʼuniil. Mi reʼ kʼachareel ko majaaʼ iruqʼor aweh chi iraaj elik awuukʼ, maʼ ayeew akʼux chi riij.

•   Tiqʼoroq chi riij i wilih. Reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor chi «wilik ruhorahiil chi ne inbʼan i qʼorik» (Eclesiastés 3:7). Mi inawaaj anabʼeem mi reʼ kʼachareel reʼreʼ irukʼax awach, tiqʼoroq ruukʼ. Jenaj ixqʼun Valerie i rubʼihnaal iruqʼor: «Mareh ne iruqʼor aweh chi maʼxta iraaj awuukʼ. Atoobʼ ta tiʼ ne inawikʼraaj i wilih, maʼ akanaaʼ chi ne inikʼik taqeh qʼiij ko noq ne iruqʼor aweh chi maʼxta iraaj awuukʼ».

 Reʼ xqareq chi riij: Proverbios 4:23 iruqʼor: «Reʼ peet naa aʼnam reʼ chi naa achaʼjeem awiibʼ». Mi inakʼax wach jenoʼ kʼachareel, chakoj rehtaal mi reʼ reh irukʼax woʼ awach. Chi jeʼ reʼ maʼ ne ta inakanaaʼ chi reʼ kʼaxooj inawikʼraaj chi riij ne inkʼihik. Eh mi je’re’, je’ncho k’ahchi’ ab’anam chi jeno’ uhtzʼubʼ ne inkʼihik yejaal bʼeeh.

 Mi reʼ kʼachareel xuqʼor aweh chi iraaj awach eh mi wilik chik ahabʼul eh mi akorsam chik awiibʼ reh chi ne tiʼelik ruukʼ jenoʼ k’achareel, reʼ hat naʼachihim mi inawaaj abʼanam i wilih. Kʼoʼloq pan akʼux chi jenoʼ kʼaxarohiil ne inelik korik mi kikabʼcheel inkiloqʼej i Jehová eh junelik inkiq’or i korik chi kiwach (1 Corintios 7:39). Pan jenaj kʼaxaro jeʼ rukabʼ i wilih, kikabʼchel xkitikʼaaʼ chi kamigo kiibʼ eh jeʼ reʼ nakibʼanam chi junelik (Proverbios 5:18).