Reʼ jotʼooj inkʼutinik ruukʼ reh reh wach bʼanooj yiibʼ wach. Mareh inkiqʼor aweh i yiibʼ wach oon tikitzʼaʼaj, eh reʼ wilih irubʼan chi maʼ suq ta ne inawikʼraaj awiibʼ. Xa reʼ laʼ, kʼaxik runabʼjiik mi xa kʼoʼnik inkibʼan, mi xa inkikʼax awach oon mi inkaaj kaat kijotʼom.

 Raj i hat, ¿mi inakoj rehtaal noq inkaaj kaat kijotʼom? Chapitzʼ  ayuʼ reh runabʼjiik.

 Mi tiponik pan escuela, mareh kʼahchiʼ akʼulum i kʼaxkilal wilih. Xa reʼ laʼ, mareh ne woʼ inakʼul i wilih noq ne inatikʼaaʼ kamanik. Xa reʼ laʼ, mi inatijej rukoʼljiik awiibʼ yuʼnaak, maʼ kʼaxik ta chik chaweh rukoʼljiik awiibʼ chupaam taqeh qʼiij chalik reh. Eh mareh ne woʼ inabʼan chi reʼ aj jotʼool maʼ ne ta irujotʼ tokoom kʼachareel.

 Mi awehtʼal noq kʼahchiʼ keebʼ ajotʼariik eh awehtʼal chik nikʼwach rukoʼljiik awiibʼ, maʼ kʼaxik ta chik chi ne inkikanaaʼ ajotʼarik. Noq kʼahchiʼ awilom ixibʼ naʼojbʼal wilih, chapahqaaj: «¿Chajarik naq ne inubʼan i hin?».

 REʼ XKʼULJIK:

«Pan nukamaj, wilik naq taqeh winaq nim chik i kihabʼul inkiqʼor naq chi qʼeʼ hin holohik, eh inkaaj naq chi ne inwihʼik keh treinta haabʼ. Jenaj qʼiij, jenaj xujil i koq riibʼ wuukʼ eh xruhtzʼeej i wismaal» (Tabitha, 20 haabʼ).

 Reʼ Tabitha xubʼan naq chi xukapaaj: «Mi inukuy inkibʼan weh eh maʼxta inubʼan, mareh ne kiqʼuhtik».

 Chaj woʼ reet maʼ holohik taj i wilih: Reʼ inkitzʼir riij i wilih, inkiqʼor chi reʼ taqeh inkikʼul i kʼaxkilal wilih eh maʼxta inkibʼan, reʼ kʼaxkilal innimbʼik.

 Chabʼan i wilih: Tiqʼoroq ruukʼ i kʼachareel eh chabʼan ruukʼ qʼuniil, eh chaqʼor reh chi maʼ imponik ta chawach chajarik irubʼan eh chajarik iruqʼor. Reʼ Taryn, reʼ 22 haabʼ wilik reh, iruqʼor: «Mi awach kirutzʼaʼaj, inwil pan naqʼ ruwach eh inuqʼor reh chi maʼ ne ta chik irubʼan i wilih. Kʼih irusach kikʼux noq inqʼorjik keh i wilih.» Mi reʼ kʼachareel maʼ irukanaaʼ ta ajotʼariik, hat oq kow eh maʼ inkajik akʼux. Noq naqakoʼleem iruqʼor i Santo Laj Huuj, reʼ Santo Laj Huuj iruqʼor chi ne inkowjik qakʼux chi nimanik» (Colosenses 4:​12).

 Xa reʼ laʼ, mi reʼ kʼachareel iraaj kaat ruqʼojom, tiʼeloq je chuwach. Hiy eh chapahqaaj chi ne tikitobʼeej.

 REʼ XKʼULJIK:

«Noq kʼahchiʼ naq kiin chi tijinik, kiʼibʼ taqeh xqʼun xinkipahbʼaaʼ. Jenaj keh irukʼax naq wach taqeh ixoq eh irukʼax naq nuwach i hin. Xnuqʼor reh chi maʼxta naq inwaaj ruukʼ. Xa reʼ laʼ, maʼ inkikanaaʼ ta naq chik nujotʼariik. (Chuʼnchel qʼiij iraaj naq kiin rujotʼom). jenaj pech xirumin je chuwach i tzʼaq» (Victoria, 18 haabʼ).

 Reʼ Victoria xubʼan naq chi xukapaaj: «¿Chaj kamaj noq ne kinqʼorik? Ne inkiqʼor chi xa choqik woʼ inwaaj, ne inkiqʼor chi xa chukuj qʼorik inubʼan».

 Chaj woʼ reet maʼ holohik taj i wilih: Mi maʼ awach eh inaqʼor, reʼ kʼachareel reʼreʼ xa ne iraaj kaat rujotʼom eh ne woʼ irubʼan keh i tokoom (Eclesiastés 8:11).

 Chabʼan i wilih: Chapahqaaj atobʼiniik. Reʼ atuut awajaaw on reʼ taqeh awajtijineel ne tikitobʼeej reh chi ne inakorsaj wach akʼaxkilal. Xa reʼ laʼ, ¿chajarik ne inabʼan mi maʼ tikibʼiraj? Noq tirujotʼ jenoʼ kʼachareel, chatzʼihbʼaaj. Chatzʼihbʼaaj i qʼiij, i hora eh i yeʼaabʼ, eh chuʼnchel i xuqʼor aweh. Noq xakohlaaj rutzʼihbʼjiik chaqʼahsaj i wilih reh atuut awajaaw on reh awajtijineel. Chi jeʼreʼ ne inkibʼiraj i inaqʼor keh.

 REʼ XKʼULJIK:

«Wilik naq jenaj akʼun inkʼoʼnik rugby, xti pan korik iruyeew naq nuyoʼjiik. Kʼisiin maʼ kiʼibʼ metro i runajtiil rooq, eh 300 libras i rahliil. Iruqʼor naq weh chi iraaj naq wihʼik wuukʼ. Jenaj qʼiij, xa reʼ hoj qakabʼcheel naq pan aula, eh reʼ reh xa reʼ yuʼ xujil i koq riibʼ wuukʼ. Xinwuktik eh xinooj wajiim» (Julieta, 18 haabʼ).

 Reʼ Julieta xubʼan naq chi xukapaaj: «Jeʼreʼ chuʼnchel taqeh kʼijool».

 Chaj woʼ reet maʼ holohik taj i wilih: Jenaj kʼachareel maʼ jaruuj narujalam i runaʼojbʼal mi maʼ awach ta iruqʼil.

 Chabʼan i wilih: Matseʼlanik kuukʼ. Chakʼuhtaaj ruukʼ awach chi reʼ i xubʼan maʼ holohik taj.

 PEET NAʼOJBʼAL:

«Maʼ imponik ta chi nuwach ruqʼorobʼjiik chi kow jenoʼ kʼachareel. Ruum ajreʼ maʼxta naq inubʼan noq kinkijotʼ naq. Inuqʼor naq keh chi maʼ ne ta kinkijotʼ, xa reʼ laʼ kinseʼlanik naq kuukʼ. Reʼ keh inkikapaaj naq chi xa kʼoʼnik inubʼan kuukʼ» (Tabitha).

•   ¿Chajarik naq ne inabʼan i hat, hat ta naq i Tabitha? ¿Chaj woʼ reet?

•   ¿Chajarik ne irubʼan chi jenoʼ kʼachareel ne irukapaaj chi inawaaj kʼoʼnik ruukʼ?

 RUKABʼ NAʼOJBʼAL:

«Chuʼnchel i wilih xtohqʼik noq juʼjun taqeh kʼijool xkiqʼor weh i yiibʼ wach. Chuwach taqeh i xamano reʼreʼ maʼxta xnubʼan, xa reʼ laʼ, reʼ kʼaxkilal xnimbʼik wach. Inkitzunaaʼ naq kiibʼ wuukʼ, eh kinkiqʼahcheej naq. Reʼ hin inumihnaaj naq taqeh, xa reʼ laʼ, maʼ inkikanaaʼ ta naq nujotʼariik. Jenaj keh xuyeew weh jenaj huuj, ahaʼ wiiʼ tzʼihbʼamaj naq jenaj yiibʼ wach naʼojbʼal. Xnuqʼahsaj reh i wajtijineel i huuj wilih, eh xtaqʼabʼjik i kʼijool pan rupaat. Ar xnukoj rehtaal chi koruman naq chi ne inuqʼor reh i wajtijineel noq xutoqʼaaʼ i kʼaxkilal wilih» (Sabina).

•   ¿Chaj woʼ reet noq reʼ Sabina maʼ xa reʼ yuʼ ta xuqʼor reh i rajtinineel i kʼahchiʼ rukʼulum? ¿Mi holohik i xubʼan? ¿Chaj woʼ reet?

 ROOX NAʼOJBʼAL:

«Jenaj kʼijool kʼahchiʼ naq rujotʼom i was Greg pan baño. Reʼ akʼun reʼreʼ xuqʼat paam i rubʼeeh eh xuqʼor reh chi ne irutzʼubʼ. Reʼ Greg xuqʼor chi maʼchih, xa reʼ laʼ, reʼ akʼun maʼ inooj ta naq, ko rehtaal xumihnaaj» (Suzanne).

•   ¿Mi ne inaqʼor chi kʼahchiʼ naq kijotʼom i Greg? ¿Chaj woʼ reet?

•   ¿Chajreet wilik taqeh kʼijool i maʼxta inkiqʼor noq kijotʼarik taqeh?

•   ¿Mi holohik i xubʼan i Greg? ¿Chajarik naq xabʼan i hat?