Reʼ wilih iraaj ruqʼorom chi jenoʼ iruqʼor oon irutzʼihbʼaaj chi maʼ na ta ruyohkiik ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaaʼ irubʼan kaxaro.

 Kʼih xkitoqʼaaʼ kinabʼeem chi riij i wilih pan 1990, noq reʼ kimolaabʼ taqeh Bautista ar Estados Unidos xqʼorik chi riij i naʼojbʼal «El verdadero amor espera». Inkaaj naq re’ chi reʼ taqeh kʼijool maʼ ne ta kiyohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaaʼ naq inkibʼan kaxaro. Ruum inkikoj naq juʼjun taqeh naʼojbʼal pan Santo Laj Huuj eh i ehtalil keh taqeh tokoom kʼijool.

 Chi riij i wilih, xokik jenaj chik molaabʼ irukorsaj naq wach taqeh ninqʼiij ahaʼ wiiʼ inkikoj naq lopqʼabʼ oon motqʼabʼ reh plata keh taqeh kʼijool. Rehtalil chi maʼ na ta naq kiyohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaaʼ inkibʼan kaxaro.

 Xa ajwach pa’ eh ne inaq’or i wilih eh ma’ jenaj ta wach ne inkiq’or aweh.

•   Reʼ Christine C. Kim eh Robert Rector ajtz’irol taqeh na’ojb’al inkiqʼor: «Noq reʼ taqeh kʼijool xkiqʼor chi maʼ na ta kiyohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaaʼ inkibʼan kaxaro, re’ wilih xtoobʼinik reh chi maʼ kʼih ta taqeh kʼijool ne inkibʼan i wilih eh reʼ ixkibʼan i wilih, xkibʼan noq nim chik taqeh».

•   Jeʼ rukabʼ xuqʼor i Instituto Guttmacher, «kʼih taqeh kʼijool kiyohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaa’ inkib’an kaxaro atoobʼ ta xkiyeew i kiqʼorbʼal chi maʼ na ta naq kibʼanam i wilih».

 ¿Chaj woʼ reet noq maʼ jenaj ta wach inkiqʼor taqeh inkitzʼir riij i wilih?

•   Juʼjun taqeh inkitzʼir riij i wilih inkiqʼor chi reʼ taqeh kʼijool reh reh wach inkikapaaj chi riij i yohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel. Jenaj tzʼuhbʼ xuqʼor chi maʼ na ta ruyohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaa’ inkib’an kaxaro eh reʼ jenaj chik maʼxta xuqʼor.

•   Eh juʼjun chik taqeh inkitzʼir riij i wilih inkiqʼor chi wilik kiʼibʼ tzʼuhbʼ chi kʼijool eh jenaj wach inkikapaaj chi riij i yohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel. Ayuʼ woʼ hoq, jenaj tzʼuhbʼ chi kʼijool xkiyeew i kiqʼorbʼal chi maʼ na ta kiyohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaaʼ kibʼanam kaxaro eh reʼ jenaj chik tzʼuhbʼ maʼxta xuqʼor.

 ¿Chajariik xukʼuhtaaj i wilih? Reʼ doctora Janet Rosenbaum, reʼ intoobʼinik keh taqeh kʼijool, iruqʼor chi, noq xikʼik hoʼoobʼ haabʼ, «reʼ taqeh kʼijool xkiyeew i kiqʼorbʼal chi maʼ na ta kiyohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaa’ inkib’an kaxaro jenaj wach xkibʼan ruukʼ i maʼxta xkiqʼor».

 Reʼ xkibʼan taqeh molaabʼ wilih holohik. Xa reʼ laʼ, maʼ xkibʼan ta rujalariik i kinaʼojbʼal taqeh kʼijool reh chi ne inkibʼan i xkiqʼor. Reʼ doctora Rosenbaum iruqʼor chi reʼ taqeh kʼijool xkiyeew i kiqʼorbʼal chi maʼ na ta kiyohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaaʼ inkibʼan kaxaro, «maʼ inelik ta pan kikʼux rubʼanariik i wilih». Eh iruqʼor woʼ hoq: «Reʼ maʼ inyohkik ta ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaaʼ irubʼan kaxaro, pan ranima nareliik rubʼanariik i wilih. Maʼ na ta rubʼanam xa ruum chi wilik pan jenaj molaabʼ».

 Reʼ Santo Laj Huuj iruyeew kinaʼojbʼal taqeh kʼijool reh ch’iklik pan kik’ux chi maʼ holohik ta chi ne inkib’an i wilih. ¿Nikʼwach? Maʼ iruqʼor ta keh taqeh kʼijool chi ne inkiyeew i kiqʼorbʼal oon ne inkitzʼihbʼaaj chi maʼ na ta kiyohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel noq ko majaaʼ inkibʼan kaxaro. Iruyeew laʼ kinaʼojbʼal reh chi «okrinaq chik taqe chureqariik chi riij ahaʼ wilik i holohik, ahaʼ wilik i maʼ holohik taj». (Hebreos 5:14). Noq maʼ ne ta tiyohkik ruukʼ jenoʼ kʼachareel chi ko majaaʼ inabʼan kaxaro, ne tirukoʼleej chi riij taqeh yabʼilaal oon chi ne tikahnik wach kʼacharik; ruukʼ i wilih inayeew woʼ ruloqʼil i xtzʼuhkrisanik reh i kaxarohiil (Mateo 5:19; 19:4-6).

 Reʼ taqeh naʼojbʼal inqatijej pan Santo Laj Huuj ne inkamanik qeh (Isaías 48:17). Chuʼnchel taqeh kʼachareel, reh reh wach kihabʼul, ne irubʼan chi ne inwihʼik kansil reh runimjiik i rukʼuhbʼaal i Dios reʼ iruqʼor: Chaqʼebʼ taq chi riij akʼux i kʼoyomal (1 Corintios 6:18). Reʼ irunimaj i wilih ne irureq rusuqkiil i wihʼik ruukʼ i ruchʼihiil noq ne irubʼan kaxaro ruukʼ, chi maʼ ti ta rukʼux.