Ir al contenido

Ir al índice

«Kʼul taq cha kʼax awiibʼ chawach»

«Kʼul taq cha kʼax awiibʼ chawach»

«Kʼul taq cha kʼax awiibʼ chawach»

«Reʼ hin i nuqʼor taq aweh i jinaj i akʼ kʼuhbʼaal wili, reʼ chi kʼul taq cha kʼax awiibʼ chawach. Nikʼ wach noq ti nukʼax taq i hin, jeʼ woʼ reʼ inchol taq aʼnam i hat kʼul taq cha kʼax awiibʼ chawach. Eh wilaʼ kʼul taq xakʼax awiibʼ chawach, chuʼnchel i tinamit naa kikojom rehtaal chi hat taq waj tahqaneel, inki Jesús» (JUAN 13:​34, 35).

¿Chajariik xraaj ruqʼorom i Jesús? Reʼ Cristo xuqʼor keh i rajtahqaneel chi kʼul naq nakikʼaxam kiibʼ chi kiwach, jeʼ rukʼabʼ xkʼuhtjik keh ruum i reh. Xa reʼ laʼ, ¿nikʼwach xukʼuhtaaj i kʼaxooj i Jesús? Reʼ Jesús ma’ xuk’am ta reh ruuk’ taqeh k’achareel pan ruq’ijil. Re’ reh jenaj naq wach irilow taqeh k’achareel eh ixuk’ax naq taqeh chu’nchel (Juan 4:​7-​10). Xuyeew woʼ ruqʼiij eh ransil reh rutobʼjiik taqeh tokoom, atoobʼ ta qʼuhteel naq eh iraaj naq hiʼlik (Marcos 6:​30-​34). Xa reʼ laʼ, xuk’uhtaaj i runimlaj k’axooj noq xuqʼahsaj i rukʼachariik chi qiij. Je’ re’ noq, xuq’or: «Reʼ hin i Atoobʼlaj aj Chaʼjoom. Reʼ i atoobʼlaj aj chaʼjoom i ruyeew riibʼ pankimik chi riij taqe rutentzuun» (Juan 10:11).

Reʼ kehtalil taqeh peet ajnimaneel. Reʼ taqeh i peet rajloqʼineel i Dios inkiqʼor naq chi kiwach «hermanos» (Filemón 1, 2). Pan molaabʼ inkikʼul naq ruukʼ suqkiil k’uxliis taqeh kʼachareel reh reh wach kitinamitaal. Inkinimaj naq chi re’ taqeh judío jenaj kiwach ruuk’ taqeh griego, ruum chi xa jinaj naq chi QaJaaw inehchanik keh (Romanos 10:​11, 12). Chupaam i haabʼ 33 reh i qaqʼijil, noq xkuxik i ninqʼiij reh i Pentecostés, reʼ taqeh rajtahqaneel i Jesús aj Jerusalén xkikʼayej i kakʼaal jeʼ woʼ taqeh i xa chibʼih jariik wilik keh, eh reʼ tzʼaaq xkipuhkaaj chi kiwach. ¿Chajariik naq kamaj keh? Reh naq chi reʼ taqeh i ko xkiqahsaj kihaaʼ ne naq kikahnik pan tinamit reʼreʼ reh rubʼirjiik i kʼahchiʼ kikʼuhtaam taqeh apóstol (Hechos 2:​41-​45). Reʼ i Tertuliano xuqʼor chaaj woʼ reet imponik naq chi kiwach i yeʼooj, kʼisiin maʼ kiʼibʼ siento haabʼ kikimiik taqeh apóstol. Xuqʼor taqeh qʼorik xkiqʼor i juʼjun chi riij taqeh rajloqʼineel i Dios: «Chawil [...] kʼul inkikʼax kiibʼ chi kiwach [...] eh kʼul ne naq inkiqʼahsaj i kikʼachariik pan kimik ruum i kik’axooj chi kiij i tokoom».

¿Ajwach inkib’an i wilih yuʼnaak? Pan huuj Historia de la decadencia y ruina del Imperio romano, iruqʼor chi chuwach k’ih taqeh haabʼ, reʼ inkiqʼor chi ajnimanel naq taqeh «xiikʼ woʼ chik naah ixowanik eh qʼojooj xkibʼan chi kiwach, chuwach taqeh i maʼ reʼ ta naq ajnimaneel taqeh». Ko majaaʼ najt ta, ar Estados Unidos xkitzʼir riij eh xkil chi kʼih taqeh kʼachareel reʼ inkiqʼor chi ajnimaneel taqeh, maʼ hololik ta naq inkilow taqeh k’achareel reh tokoom tinamit. Atoobʼ ta jenaj wach i kinimaniik maʼ inkikʼuhtaaj ta naq chi keht’al kiwach. Ruum aj reʼ, maʼ inkitobʼeej ta naq kiibʼ chi kiwach, eh noq aajwaal naq wach chi keh i toobʼinik maʼ inibʼan ta naq.

Pan haabʼ 2004, reʼ tinamit Florida (Estados Unidos), chuwach i kiʼibʼ poh xukʼul kijibʼ chi kow laj teew. Chi riij i reʼ, re’ k’achareel re’ kikojom reh rilariik noq inkʼularik jenaj k’axkilal, iraaj naq runabʼeem nikʼwach kʼahchiʼ rukojariik i toob’inik inye’arik. Noq xukoj rehtaal chi xa reʼ taqeh testigo reh Jehova tuslik wach i toobʼinik inkibʼan, xraaj rutoob’eem taqeh. Eh pan haab’ 1997, jun tzʼuhbʼ taqeh testigo reh Jehová xi’ikʼik ponoq pan República Demócratica del Congo reh ruyeʼariik kiqʼoom, kiwaaʼ kihaaʼ eh kisoʼ taqeh kihermano eh jeʼ woʼ keh i ko ruman chi keh kitoobʼjiik. Chu’nchel i toob’inik xkiyeew taqeh Testigo reh Europa xponik chi jenaj millón chi dólar.