Ir al contenido

Ir al índice

REʼ I NAʼAWILOM | ¿CHAAJ WOʼ REET MAʼ XSAHCHIK TA WACH I SANTO LAJ HUUJ?

Reʼ Santo Laj Huuj maʼ xsahchik ta wach atoobʼ ta xkaaj kisacham wach

Reʼ Santo Laj Huuj maʼ xsahchik ta wach atoobʼ ta xkaaj kisacham wach

REʼ KʼAXKILAL XIKʼIK WIIʼ. Kʼih taqeh wilik kajaawriik chi naah i tinamit eh jeʼ woʼ taqeh kikʼamwik bʼeeh pan iglesia xkisikʼ rubʼanariik reʼ maʼ irukʼam ta riibʼ ruukʼ iruqʼor i Santo Laj Huuj. Kʼih pech reʼ taqeh wilih xkikoj i kajaawriik reh chi reʼ taqeh kʼachareel maʼ ne ta naq inwihʼik jenaj kiSanto Laj Huuj ne inkitzʼir riij oon ne inkikʼsaj pan tokoom qʼorbʼal. Naqilom kiʼibʼ ehtalil:

  • Pan haabʼ 167 noq ko majaaʼ inkʼulik i Cristo, reʼ reey reh i imperio seléucida Antíoco Epífanes xutaqʼaaʼ rusachariik kiwach chuʼnchel taqeh tzʼihbʼ pan hebreo ruum chi iraaj naq rukojom i nimanik griego keh taqeh judío. Reʼ taqeh rajkamanoon «xkixih eh xkikʼat taqeh rollo reh i kʼuhbʼaal, xa ahaʼ paʼ xkireq eh reʼ taqeh inkil wach i Santo Laj Huuj reh rusikʼariik rukowiil kikʼux kikansjik naq», jeʼ reʼ xutzʼihbʼaaj i Heinrich Graetz reʼ ajtzʼirool riij inkʼuljik najtir.

  • Ikʼinaq chik waxiqiibʼ ciento haabʼ noq reʼ taqeh kiponik pan iglesia inkiqʼor naq i kʼuhbʼaal chi riij irukʼuhtaaj i Santo Laj Huuj eh maʼ reʼ ta naq chi riij inkʼuhtjik keh chupaam iglesia eh ruum aj reʼ, reʼ taqeh kikʼamwik bʼeeh kikaqrik naq. Reʼ taqeh kikʼamwik bʼeeh maʼ inkaaj ta naq chi reʼ taqeh kʼachareel ne inwihʼik kuukʼ taqeh huuj reh i Santo Laj Huuj. Mi jenoʼ naq kʼachareel imponik pan iglesia maʼ ne ta naq irubʼan chi ne inwihʼik ruukʼ taqeh huuj reh i Santo Laj Huuj. Xa reʼ naq i Salmo pan latín ne irubʼan chi ne inwihʼik reh. Eh wilaʼ xwihʼik jenoʼ ruSanto Laj Huuj ne naq inqʼorarik reh chi irixowaaj wach i iglesia eh ne naq inkansjik. Reʼ taqeh kiʼilwik reh taqeh iglesia xkiqʼor reh i juʼjun chi kʼamal bʼeeh chi ne naq inkibʼan i wilih: «Rusikʼariik chi korik pan kipaat taqeh kʼachareel reʼ maʼ inkinimaj ta inkʼuhtjik keh pan iglesia eh jeʼ woʼ chupaam taqeh yeʼaabʼ wilkeebʼ riʼsil akʼal. Reʼ paat ahaʼ wiiʼ ne inreqarik jenoʼ kʼachareel maʼ irukʼam ta naah irukʼuhtaaj i iglesia ne insacharik wach».

Mi reʼ taqeh ajixowaal reh i Santo Laj Huuj xkibʼan ta naq rusachariik wach xsahchik naq chik wach i kʼuhbʼaal wilik chupaam.

Reʼ William Tyndale xikʼsaj jenaj Santo Laj Huuj pan inglés, maʼ xsacharik ta wach, atoobʼ ta xikʼik pan kʼaxkilal, wilik xkikʼat eh xkikansaj woʼ i William Tyndale pan 1536.

NIKʼWACH NOQ MAʼ XSAHCHIK TA WACH I SANTO LAJ HUUJ. Reʼ reey Antíoco xutoqʼaaʼ rusachariik wach i Santo Laj Huuj ar Israel, xa reʼ laʼ, reʼ taqeh judío xiʼooj naq patineel pan tokoom chik tinamit eh reʼ taqeh inkitzʼir riij xkʼuljik inkiqʼor chi pan peet siglo reʼ 60 por ciento keh taqeh aj judío pan tokoom tinamit naq chik wilkeebʼ. Chupaam taqeh kiyeʼaabʼ reh loqʼinik wilik naq taqeh tzʼihbʼ reh i ruqʼorbʼal i Dios eh reʼ woʼ taqeh tzʼihbʼ reʼreʼ xkikoj taqeh kʼachareel eh jeʼ woʼ taqeh ajnimaneel (Hechos 15:21).

Atoobʼ ta wilik naq ixowanik ikʼinaq chik waxiqiibʼ ciento haabʼ, reʼ taqeh inkaaj naq wach i Santo Laj Huuj maʼ xkikanaaʼ ta rutzʼihbʼjiik woʼ chik i ruqʼorbʼal i Dios eh rikʼsjik pan tokoom qʼorbʼal noq ko majaaʼ naq inkorsjik taqeh kamambʼal reh rehsjiik huuj. Chupaam taqeh haabʼ mil cuatrociento wilkeebʼ naq chik huuj reh i Santo Laj Huuj pan 33 chi qʼorbʼal. Chi riij i reʼ xkikʼsaj pan tokoom qʼorbʼal i Santo Laj Huuj eh xkehsaj chi huuj chi kʼihaal.

REʼ XKʼULJIK. Atoobʼ ta reʼ taqeh reey eh taqeh kikʼamwik bʼeeh pan iglesia xkaaj kisacham wach, reʼ Santo Laj Huuj jenaj huuj ikʼsamaj pan kʼih qʼorbʼal eh puhkamaj chi jun suut i akʼal. Inkamanik pan kikʼachariik i kʼihaal chi kʼachareel atoobʼ ta reh reh wach i kiqʼorbʼal eh i kitinamitaal.