1. ¿Tyiʼiga Daniel tsaam igaʼman̈jak jeʼm babilonios?

 JESƗK Daniel traytyipɨɨxiññam idyɨk, jeʼm babilonios iktsakyaj jeʼm ifamilia y ininɨkyaj ityɨgan̈jom. Jeʼm babilonios tsaam aʼman̈jakyaj iga Daniel tsaam idyɨk wɨɨ ikeeji y miñba idyɨk de tuum familia iga iniityyaj teguedɨʼɨyi (1 Sam. 16:7). Jeʼyukmɨ akkuyujta iga wɨaiñ ikuyooxaoy jeʼm Babilonia ipalacio (Dan. 1:3, 4, 6).

2. ¿Tyi ijɨɨspa idyɨk Jehová de Daniel? (Ezequiel 14:14).

² Jehová dyaʼ ityoyba idyɨk Daniel iga tsaam wɨɨ ikeeji, ityoyba idyɨk iga kupɨgoʼyba. Jeʼyukmɨ jesɨk Daniel iniity idyɨk tuumtsam 20 iamtyɨy, Jehová ijɨykiʼm kun tun̈gak pɨxiñtyam juʼuts Noé y Job iga tsaam kupɨgoyyajtyim (Gén. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; maayɨʼ Ezequiel 14:14). b Ityumpɨy jeʼm Daniel iityijom, Jehová ikwiñkejay toyoʼoyi (Dan. 10:11, 19).

3. ¿Tyi tan̈kɨʼpin̈taʼmpa yɨʼp kuyujijom?

³ Yɨʼp kuyujijom tan̈kɨʼpin̈taʼmpa tyityam iwat Daniel iga Jehová ityoʼyiñ. Wiñtyi tan̈kɨʼpin̈taʼmpa jeʼm jɨɨxiyaj y jaamoʼoyiyaj ikwiñkejwɨʼɨp jesɨgam iñaskaʼ weeñi nasɨyoʼoyiyaj. Okmɨ tanaʼmtaʼmpa tyi iwat Daniel iga iniidyiñ yɨʼpyaj jɨɨxiyaj y jaamoʼoyiyaj. In̈an̈pɨgam tanaʼmtaʼmpa juutypɨk wɨap tan̈watkiʼpstaʼm. Mex iga yɨʼp kuyuuji watneta para jeʼm traytyipɨxiñtyam y wooñyomtam, tantumpɨytyam wɨap tan̈watkiʼpstaʼm Daniel.

4. ¿Juchix ikwiñkej Daniel iga dyaʼ kɨɨn̈ba idyɨk?

⁴ Jempɨk ikupɨkyajpa Dios an̈jeʼkyajpatyim, pero dyaʼ iaʼmchiyajpa iga jeʼm an̈jeʼeki ikmalwatyajiñ. Daniel dyaʼ idyɨk kɨɨn̈ba. Tanaʼmtaʼmiñ wɨsteen nasɨyoʼoyiyaj juuty ikwiñkej. Wɨapsɨ iga jeʼm wiñtyipɨk nas wɨsna amtyɨy okmɨ iga jeʼm babilonios iktogoyyajiñ Jerusalén. Jeʼm an̈jagoʼoyi Nabucodonosor imaawiñix tuum wɨdyay watyñax y ipɨʼɨmɨy ityumpɨy jeʼm sabios ityyajwɨʼɨp Babilonia, maykumtatyim Daniel iga iñɨʼɨyɨyayyajiñ tyi imaawiñix y tyi nɨmtoʼoba. Siiga dyaʼ iñɨʼɨyɨyayyajpa akkaʼayajtaap (Dan. 2:3-5). Jeʼyukmɨ Daniel jobitytyi oy iaʼm jeʼm an̈jagoʼoyi y iñɨʼmay iga «chiʼityaiñ tiempo iga wɨaiñ iñɨʼɨyɨyay jeʼm imaawiñ» (Dan. 2:16). Ikwiñkejiñ idyɨk fe y odoy kɨʼɨn̈iñ. ¿Tyiʼiga? Iga jeʼm Biblia dyaʼ in̈matpa siiga Daniel oybam iñɨʼɨyɨy idyɨk tyi nɨmtoʼoba jeʼm maawiñyaj. Jeʼ inimuru jeʼm iamigojyaj, Sadrac, Mesac y Abednego, c y «iñɨʼmay iga iwejwaʼgayyajiñ jeʼm Dios sɨn̈yukmɨpɨk iga iñɨʼɨyɨyayyajiñ tyi nɨmtoʼoba jeʼm maawiñ» (Dan. 2:18). Jehová ikutson̈ay jeʼm ian̈wejpadoʼoyiyaj, y Daniel wɨa mu iñɨʼɨyɨyay jeʼm an̈jagoʼoyi imaawiñ. ¡Jeʼ y jeʼm iamigojyaj dyaʼ akkaʼayajta!

5. ¿Juchix ikwiñkejtyim Daniel iga dyaʼ kɨɨn̈ba idyɨk?

⁵ Maaj okmɨ iga Daniel iñɨʼɨyɨy tyi nɨmtoʼoba jeʼm Nabucodonosor imaawiñ juuty iix jeʼm wɨdyay watyñax, in̈an̈kamok tun̈gak nasɨyoʼoyi. Sɨɨ Nabucodonosor imaawiñix tuum wɨdyay kuy. Daniel dyaʼ kɨɨn̈ y in̈maday tyi nɨmtoʼoba idyɨk jeʼm imaawiñ, in̈madaytyim iga lukujaap y dyam poy itypa juʼuts an̈jagoʼoyi (Dan. 4:25). Nabucodonosor wɨa idyɨk mu ijɨɨs iga Daniel sɨʼ in̈teeñkamok y wɨap idyɨk ipɨʼɨmɨyoy iga akkaʼataiñ, pero Daniel dyaʼ kɨɨn̈ y in̈maday ityumpɨy.

6. ¿Tyi iyooxpaʼt Daniel iga odoy kɨʼɨn̈iñ?

⁶ ¿Tyi iyooxpaʼt Daniel iga odoy kɨʼɨn̈iñ? Jesɨk traytyiñam idyɨk, iaʼm juutypɨk jeʼm ijaatun̈ y iaapa ikupɨkyaj jeʼm an̈kiʼmayoʼoyiyaj jempɨk Jehová ichiʼiñeʼ idyɨk jeʼm jaatun̈yaj, y an̈kejaytya jeʼm Dios ian̈kiʼmayoʼoyi (Deut. 6:6-9). Daniel iixpɨkpa  idyɨk jeʼm Diez An̈kiʼmayoʼoyiyaj, pero iwɨixpɨkpatyim idyɨk tun̈gak an̈kiʼmayoʼoyiyaj, juʼuts akwiñkejoʼoyi jempɨk in̈matpa tyityam wɨɨ ikɨʼɨsyaj y tyityam dyaʼ (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13). d Ijoodon̈tyim idyɨk tyi iñaskayaj jeʼm israelitajyaj jesɨgam dyaʼ ikupɨkyaj jeʼm Jehová ian̈kiʼmayoʼoyiyaj (Dan. 9:10, 11). Ityumpɨy jempɨk iñaskaʼ iityijom ikkupɨk iga Jehová y jeʼm sɨn̈pɨxiñtyam juchixkej iyooxpaʼtyajpa (Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19).

7. ¿Tyi maaj iyooxpaʼt Daniel iga odoy kɨʼɨn̈iñ? (Aʼmɨtyim jeʼm imagen).

⁷ Daniel juchixkej ikuyujkaʼaba idyɨk jempɨk ijayyaj jeʼm Dios iprofetas, juʼuts jempɨk ijay Jeremías. Yɨʼbam iyooxpaʼt iga maaj okmɨ ikutɨʼɨyɨʼyiñ iga dyam jaʼyñeʼ idyɨk jeʼm judíojyaj putyajpa de Babilonia (Dan. 9:2). Jesɨk iaʼm juutypɨk kupakpa idyɨk ixɨʼyaj jeʼm jɨychagoʼoyiyaj, majtyim iniidyay confianza Jehová. Y jesɨk algun i iniidyaʼyba confianza Jehová, iyooxpaʼtpa iga odoy kɨʼɨn̈iñ (aʼmɨtyim Romanos 8:31, 32, 37-39). Tsaam iyooxpaʼttyim iga pɨɨmi in̈wejpaʼtpa idyɨk jeʼm iJaatun̈ sɨn̈yukmɨpɨk (Dan. 6:10). In̈madaʼyba idyɨk jeʼm ityan̈kaʼ, juʼuts in̈jaam y iwaʼgaʼyba idyɨk jeʼm iyooxpadoʼoyi (Dan. 9:4, 5, 19). Jempɨk iyooxpaʼt Daniel iga odoy kɨʼɨn̈iñ, jeʼ iga kuyujpa idyɨk, iwatpa an̈wejpadoʼoyi y iniidyay idyɨk confianza Jehová.

8. ¿Tyi tayooxpaʼtpa iga odoy takɨʼɨn̈iñ?

⁸ Mex iga tanjaatun̈yaj dyaʼ kɨɨn̈yajpa y taanmajan̈chiʼiyajpa, dyaʼ nɨmtoʼoba iga jesɨk dyam takɨɨn̈ba. Jesɨk tan̈wattoʼoba algun tyi nasuntaap iga wiñtyi tan̈kuyujkaiñ. Iga in̈kuyujkaiñ in̈wat algun tyi wiñtyi in̈wɨaʼmiñ jempɨk sɨʼ min̈kejay y in̈watkiʼpxiñ. Jeʼyukmɨ iga odoy takɨʼɨn̈iñ nasuntaap iga tanaʼmyajiñ jempɨk dyaʼ kɨɨn̈yajpa y tan̈watkiʼpsyajiñ. ¿Tyi tan̈kejaytyaʼmpa Daniel? Tan̈wɨkuyujkaiñ jeʼm Biblia, juchixkej tanan̈wejpaʼdyiñ Jehová kun ityumpɨy tananmaj y tan̈wɨkupɨguiñ iga jeʼ tayooxpaʼtpa. Siiga tan̈watpa yɨʼɨmpɨk dyaʼ takɨɨn̈ba jesɨk tanan̈an̈kamokpa tuum kutɨʼɨchi.

9. ¿Juutypɨk iwɨwadaʼyba tun̈gakyaj jesɨk dyaʼ takɨɨn̈ba?

⁹ Jesɨk dyaʼ takɨɨn̈ba, iwɨwadaʼyba tun̈gakyaj. Tan̈kujɨɨstaʼmiñ jempɨk iñaskaʼ Ben, itywɨʼɨp Alemania. Juuty kuyujpa, ityumpɨyyaj ikupɨkyajpa idyɨk jeʼm evolución y ijɨɨsyajpa iga jeʼm Biblia mɨgoʼyba jesɨk nɨmpa iga ityumpɨy watneta. Tun̈kɨy nɨʼmaytya iga in̈madyiñ tyiʼiga ikupɨkneʼ iga Dios iwatneʼ ityumpɨy y dyaʼ kɨɨn̈ mu in̈mat. ¿Tyi nas okmɨ? Jeʼ nɨmpa: «Ammaestro awɨkumaton̈ y ichiʼ jeʼm an̈waganakuyujyajpaʼap tuum copia de jempɨk an̈kɨʼpin̈neʼ idyɨk iga wɨaiñ anan̈mat tyiʼiga tawatnetamta». ¿Tyi iwatyaj jempɨk iwaganakuyujyajpa? Ben nɨmpa: «Jaʼyan̈yaj awɨkumaton̈yaj y igaʼman̈jakyaj jempɨk anan̈madayyaj». Yɨʼp nasɨyoʼoyi tan̈kejaʼyba iga jempɨk dyaʼ kɨɨn̈yajpa naidyaytyaap respeto y yɨʼp wɨap iwat iga tun̈gakyaj majnam iixpɨkyajtoʼoba Jehová. Jeʼyukmɨ tanteguedaiñ iga odoy takɨʼɨn̈iñ. e

10. ¿Tyi nɨmtoʼoba jeʼm an̈maatyi kupɨgoʼoyi?

¹⁰ Jeʼm Bibliajom jeʼm an̈maatyi hebrea iga tanan̈matyiimɨ nɨmtoʼoba «kupɨgoʼoyi»  o «toyoʼoyi kukaʼpsnewɨʼɨp» iniity jeʼm jɨɨxi iga algun i tsaam in̈yujneʼ tun̈gak y ityoyba. Watykɨy yɨʼp an̈maatyi pɨktaap jesɨk jɨykimtaap jeʼm toyoʼoyi iga Dios iniidyay jeʼm iyooxakɨʼɨwiñyaj y jeʼm toyoʼoyi iga nakwiñkejayyajtaap jeʼeyaj (2 Sam. 9:6, 7). Y Jehová ixunba iga tanakwiñkejaʼyiñtyim yɨʼp toyoʼoyi. Yɨʼp toyoʼoyi o kupɨgoʼoyi majnam wɨap ikwiñkejta. Jeempɨgam ikwiñkej Daniel.

11. ¿Juutypɨk ikwiñkej Daniel iga ikupɨkpa Jehová jesɨk iniityum idyɨk maaj de 90 iamtyɨy? (Aʼmɨ jeʼm dibujo itywɨʼɨp yɨʼp totjaayi iwiñjom).

¹¹ Daniel juchixkej ikwiñkej iga ikupɨkpa Jehová. Pero jesɨk iniity idyɨk maaj de 90 iamtyɨy, in̈an̈kamok tuum tan̈kapɨk kutɨʼɨchi. Peʼm tiempo jeʼm medos y jeʼm persas in̈jakneyaj idyɨk Babilonia y jeʼm an̈jagoʼoyi jeʼ Darío. Weeñi teguedɨʼɨyiyaj ijooyixyajpa idyɨk Daniel y dyaʼ iniidyayyaj idyɨk respeto Jehová. Y moj ijɨɨsyaj tyi iwatyajpa kun Daniel. Ityopyaj tuum an̈kiʼmayoʼoyi y ikfirmajɨyyaj Darío iga wɨaiñ imalwadayyaj Daniel. Ikwiñkejiñ idyɨk siiga ikupɨkpa Dios o jeʼm an̈jagoʼoyi. Siiga ikupɨkpa jeʼm an̈jagoʼoyi, ichaguiñ idyɨk iga in̈wejpaʼtpa Jehová 30 najaama. Daniel dyaʼ iwat jeempɨk, y kukomta jeʼm josom juuty ityyaj jeʼm tenatyaj. Pero Jehová ikɨakput y ikumayket iga kupɨgoy (Dan. 6:12-15, 20-22). ¿Tyi tayooxpaʼtpa iga takupɨgoʼyiñ juʼutstyim Daniel?

12. ¿Tyi iyooxpaʼt Daniel iga majtyim ikupɨguiñ Jehová?

¹² Iga wɨaiñ tan̈kupɨk Jehová nasuntaap iga pɨɨmi tantoʼyiñ. Daniel ikupɨk jeʼm iJaatun̈ sɨn̈yukmɨpɨk iga tsaam idyɨk ityoyba. Ipɨɨmchiʼ jeʼm ityoyoʼoyi jesɨk ijɨɨspa idyɨk jeʼm wɨtampɨk jɨɨxiyaj y jaamoʼoyiyaj iga iniity Jehová y juutypɨk ikwiñkejneʼ (Dan. 9:4). Daniel ijɨɨspatyim idyɨk juʼtspɨy Jehová iyooxpaʼtneʼ jeʼ y jeʼm ikumun (Dan. 2:20-23; 9:15, 16).

13. a) ¿Juʼutspɨk kutɨʼɨchiyaj in̈an̈kamokyajpa jeʼm traytyipɨxiñtyam y wooñyomtam ikupɨkyajpaʼap Dios? An̈maatɨ tuum akwiñkejoʼoyi. (Aʼmɨtyim jeʼm foto). b) ¿Tyi wɨap tannɨm jesɨk algun i takwaʼkpa siiga jeʼm Jehová itestigojyaj iwɨixyajpa jeʼm homosexuales? (Aʼmɨ en jw.org jeʼm video «Jeʼm numwadoʼoyi inimiñba paz»).

¹³ Juʼutstyim jesɨk jaʼy ityi Daniel, sɨɨ jaʼyan̈yaj dyaʼ ikupɨkyajpa Jehová y dyatyim iniidyayyaj respeto jeʼm ian̈kiʼmayoʼoyiyaj. Jeʼyukmɨ jeʼm traytyipɨxiñtyam  y wooñyomtam in̈an̈kamokyajpa kutɨʼɨchiyaj y weeñi teguedɨyyajtaap iga odoy ikupɨkyajiñ Jehová. Jeʼam iñaskaʼ Gabriel, itywɨʼɨp Australia. Jesɨk kuyujpa idyɨk in̈an̈kamok tuum tan̈kapɨk kutɨʼɨchi. Jeʼm maestra ikwaʼk ityumpɨyyaj iga tyi idyɨk iwatyajpa siiga tuum iamigo in̈madayyajpa iga jeʼ homosexual. Iñɨʼmay iga teeñyajiñ tuum an̈eymɨ jempɨk iwɨixyajpa tyi sɨʼ iwat iamigo y jempɨk dyaʼ iwɨixyajpa teeñyajiñ tun̈gak an̈eymɨ. Gabriel nɨmpa: «Numaaj aɨch y tun̈gak Testigo ateeñtyaʼm idyɨk tun̈gak an̈eymɨ». Jempɨk nas okmɨ pɨɨmi ikutɨʼtsay jeʼm Gabriel ikupɨgoʼoyi. Jeʼ nɨmpa: «Dyanam idyɨk yajneʼ akuyuujityam, jempɨk an̈waganakuyujyajpa y jeʼm maestra moj amalnɨʼmaytyaʼm y akuxikkataʼm. An̈wat ityumpɨy juʼtspɨyam awɨap iga odoy anjoʼykaiñ y wɨaiñ an̈wɨan̈mat jempɨk an̈kupɨkpa, mex iga dyaʼ akumaton̈yaj». ¿Juʼuts in̈jaam idyɨk Gabriel? Jeʼ nɨmpa: «Dyaʼ an̈kusuʼnɨy iga amalnɨʼmaytya, pero tsaam amaymaya iga an̈kupɨk Jehová y an̈kupuj jeʼm anfe».

14. ¿Tyi tayooxpaʼtpa iga juchixkej tan̈kupɨguiñ Jehová?

¹⁴ Juʼutstyim Daniel, juchixkej wɨap tan̈kupɨktaʼm Jehová siiga tantoytyaʼmpa kun ityumpɨy tananmaj. Iga majnam tantoʼyiñ, nasuntaap iga tan̈wɨixpɨguiñ, y tan̈wɨixpɨkpa jesɨk tanaʼmpa tyityam iwatneʼ (Rom. 1:20). Traytyipɨxiñtyam y wooñyomtam, ¿tyi miyooxpaʼtpa iga majnam iñtyoʼyiñ y iniidyaʼyiñ respeto Jehová? En jeʼm sección «¿Watneta?» wɨap iñaʼm videos. Wɨaptyim in̈kɨʼpin̈ jeʼm folletos ¿Es la vida obra de un Creador? y El origen de la vida. Esther tuum yoomtɨwɨ mañipɨk itywɨʼɨp Dinamarca nɨmpa: «Tsaam an̈kusuʼnɨʼyba jeʼm jɨɨxiyaj in̈kejpaʼap yɨʼpyaj folletos. Dyaʼ tanɨʼmaʼyba tyi tan̈kupɨguiñ, takwiñkejaʼyba an̈kejayoʼoyiyaj iga tanyaʼak tampɨguiñ tanjɨɨxi». Ben, jɨykimtawɨʼɨp jeʼm párrafo 9, nɨmpa: «Yɨʼpyaj folletos apɨɨmchiayyaj anfe, ayooxpaʼtyaj an̈kupɨk iga Dios tawatnetaʼm». Okmɨ iga in̈kuyujkaʼaba yɨʼp información jeempɨktyim iñjɨɨspa juʼuts nɨmpa Apocalipsis 4:11: «MánO̱mi Dios, wɨ̱ iga maŋcujíptámpa. Maŋcujíppa iga tsa̱m miwɨa̱p y tsa̱m iniit́ impɨ̱mi. Mich iŋwat it́u̱mpɨy cosa». f

15. ¿Tyiñam tayooxpaʼtpa iga tampɨɨmchiʼiñ tan̈wɨnanɨgoʼoyi kun Jehová?

¹⁵ Jesɨk tan̈kuyujkaʼaba ityumpɨy tyityam iwat Jesús tayooxpaʼtpa iga majnam tantoʼyiñ Jehová. Jeʼam iwat Samira tuum yoomtɨwɨ itywɨʼɨp Alemania. Jeʼ nɨmpa: «Ikuyukmɨ Jesús majnam an̈wɨixpɨk Jehová». Jesɨk wooñiñam, Samira tsaam tan̈kaʼ idyɨk ikutɨʼɨyɨy iga Jehová iniity jaamoʼoyiyaj, pero dyaʼ idyɨk jeempɨk naspa kun Jesús. Jeʼ nɨmpa: «An̈kusuʼnɨʼyba idyɨk iga Jesús ityoyba jeʼm tsɨxtyam y wɨap idyɨk iamigoja ikej». Jesɨk maaj iixpɨk Jesús majtyim pɨɨmia jeʼm iwɨnanɨgoʼoyi kun Jehová. ¿Tyiʼiga? Samira nɨmpa: «Uxtyam uxtyam an̈kutɨʼɨyɨy iga Jesús jeextyim juʼuts iJaatun̈ y iwɨwatkiʼpspa. An̈kutɨʼɨyɨytyim iga Jehová ikutsattyim jeʼm iMaanɨk yɨʼp Naxyukmɨ iga tan̈wɨixpɨktaʼmiñ» (Juan 14:9). Traytyipɨxiñtyam y wooñyomtam, siiga impɨɨmchityoʼoba jeʼm in̈wɨnanɨgoʼoyi kun Jehová, ¿tyiʼiga dyaʼ impɨkpa iñjɨɨxi iga majnam in̈wɨixpɨkpa Jesús? Siiga in̈watpa yɨʼɨmpɨk, majnam iñtyoyba Jehová y majtyim in̈kupɨkpa.

16. ¿Tyiʼiga wɨɨ iga takupɨgoytyaʼmiñ? (Salmo 18:25; Miqueas 6:8).

 ¹⁶ Jempɨk kupɨgoyyajpa y toyoyyajpa iniityyajpa wɨtampɨk amigojyaj (Rut 1:14-17). Siiga tan̈kupɨktaʼmpa Jehová tanaitytyaʼmpa paz y maymayaaji. ¿Tyiʼiga? Iga jeʼ dyaʼ ijagan̈tsakpa jeʼm iamigojyaj kupɨgoyyajpaʼap (maayɨʼ Salmo 18:25; g Miqueas 6:8 h). Tamaymaywatpatyim iga jempɨk tawatneʼ juchixkej taamigojatamtoʼoba mex iga tatan̈kaɨykɨʼɨwiñtyam. Ni i dyaʼ wɨap taktsak yɨʼp wɨnanɨgoʼoyi, ni tuum kutɨʼɨchi ni tuum enemigo ni jesɨk takaʼaba (Dan. 12:13; Luc. 20:37, 38; Rom. 8:38, 39). Jeʼyukmɨ seguido tan̈watkiʼpstaʼmiñ Daniel y tan̈kupɨktaʼmiñ Jehová.

17, 18. ¿Tyiñam tan̈kejaytyaʼmpa Daniel?

¹⁷ Yɨʼp kuyujijom tan̈kɨʼpin̈netaʼm wɨsteen jɨɨxiyaj y jaamoʼoyiyaj iniitywɨʼɨp idyɨk Daniel. Pero ityñam tun̈gak an̈kejayoʼoyiyaj. Juʼuts akwiñkejoʼoyi, Jehová ikmaawiña Daniel, igaʼm pooñyaj, y iyooxpaʼt iga wɨaiñ ikutɨʼɨyɨy jeʼm jɨychagoʼoyiyaj. Jaʼyan̈ kupakneyajum, tun̈gakyaj takkutɨʼɨyɨʼyba jempɨk naspa tannɨgɨyoʼoyijom y juutypɨk tɨgɨykuʼmpa kun jempɨk ityyaj yɨʼp Naxyukmɨ.

¹⁸ Jeʼm tun̈gak kuyujijom tan̈kɨʼpin̈taʼmpa wɨsteen jɨychagoʼoyiyaj itywɨʼɨp en jeʼm libro de Daniel. Jesɨk tan̈kutɨʼɨyɨytyaʼmpa tayooxpaʼttaʼmpa tantumpɨytyam tan̈wɨpɨktaʼm tanjɨɨxi. Yɨʼpyaj jɨychagoʼoyiyaj tayooxpaʼtpatyim iga odoy takɨʼɨn̈iñ y takupɨgoʼyiñ, jesɨk wɨap tanan̈an̈kamok jeʼm kutɨʼɨchiyaj tannaskapaʼap okmɨ.