1. ¿Juʼuts in̈jaamyaj weeñiyaj iga wɨap tampɨktson̈ tuum ityi dyapɨk kuyajpa?

 JAʼYAN̈YAJ iwɨkupin̈yajpa tyityam ikɨʼɨsyajpa y iwatyajpa ejercicio iga odoy mɨmneaktɨn̈yajiñ. Pero ijoodon̈yaj iga dyaʼ ityyajpa juchixkej y nuʼkpa jaama iga kaʼayajpa. Jeʼyukmɨ jesɨk ikumaton̈yajpa jeʼm an̈maatyi tuum ityi dyapɨk kuyajpa, dyaʼ ikusuʼnɨyyajpa iga ijɨɨsyajpa iga majtyim yaʼachayajpa jesɨk tsaamiyajam. Pero Jesús nɨm en Juan 3:16 y 5:24 iga jeʼm ityi «d́apɨc cuyajpa» tsaam wɨɨ.

2. ¿Tyi in̈matpa jeʼm capítulo 6 de Juan de jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa? (Juan 6:​39, 40).

² Tun̈kɨy Jesús iwat tuum milagro iga ikwiʼk jaʼyan̈yaj kun cinco pan y wɨsteen tɨʼɨpɨ. a Jempɨk iwat Jesús y jempɨk nɨm maaj okmɨ tsaam tagaʼman̈jakpa. Jempɨk nɨkneʼ idyɨk ityun̈ɨyyaj Jesús hasta Capernaúm, nɨʼmayyajta iga wɨap iktsukumyajta y wɨap ipɨktson̈yaj tuum ityi dyapɨk kuyajpa (maayɨʼ Juan 6:​39, 40). Kujɨɨsɨ jeʼm iñfamiliares y jeʼm iñamigos iga kaʼaneyajum. Jempɨk Jesús nɨm tan̈kejaytyaʼmpa iga jaʼyan̈yaj jempɨk kaʼanejayum aktsukumyajtaap. In̈kejpatyim iga mich y jempɨk iñtyoyyajpa wɨap impɨktson̈taʼm tuum ityi dyapɨk kuyajpa. Pero en jeʼm capítulo 6 de Juan, Jesús nɨm tun̈gak an̈matyiyaj iga jaʼyan̈yaj tan̈kaʼ ikutɨʼɨyɨyyaj. Tan̈kɨʼpin̈taʼmiñ.

3. Juʼuts nɨmpa Juan 6:​51, ¿tyiʼiga nɨm Jesús iga jeʼ y jeʼm maná dyaʼ tyumtyiyaj?

³ Jaʼyan̈yaj jempɨk ityyaj idyɨk en Capernaúm iaʼmyaj iga jeʼm pan jempɨk Jesús ichiʼiñeyaj jeextyim idyɨk juʼuts jeʼm maná, jempɨk Jehová ichiʼ pekaʼ jeʼm ijaatun̈wewejyaj.  Jeʼm Biblia nɨmpa iga jeʼm maná jeʼ jeʼm pan miññewɨʼɨp sɨn̈yukmɨ (Sal. 105:40; Juan 6:31). Jesús in̈kejay jempɨk an̈tuʼumaneyaj idyɨk iga jempɨk ikɨʼɨsyaj jeʼm maná maaj okmɨ kaʼayajtyim mex iga Dios ichiʼiñeyaj idyɨk (Juan 6:49). Pero Jesús nɨm iga jeʼ jeʼam idyɨk jeʼm pan miññewɨʼɨp sɨn̈yukmɨ, jempɨk Dios imɨʼɨchiʼ y jempɨk tachiʼiba jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa (Juan 6:​32, 33, 35). Y maaj okmɨ Jesús nɨm iga jeʼ y jeʼm maná dyaʼ tumtyiyaj, jeʼ nɨm: «Ɨch jeʼm pan vivojpɨk iga amiññeʼ sɨn̈yukmɨ, siiga algun i ikɨʼɨspa yɨʼp pan ipɨktson̈ba jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa» (maayɨʼ Juan 6:51). b Jeʼm judíos dyaʼ ikutɨʼɨyɨyyaj tyiʼiga Jesús nɨmpa idyɨk iga jeʼ miññeʼ sɨn̈yukmɨ y jeʼ idyɨk tuum pan maaj wɨbɨk que jeʼm maná ichiʼiwɨʼɨp pekaʼ Jehová jeʼm ijaatun̈wewejyaj. Iga ikutɨʼɨyɨyyajiñ Jesús nɨm: «Jeʼm pan jempɨk ɨch an̈kɨan̈kotpa [...] jeʼ ammaayi». ¿Tyi nɨmtoʼoba idyɨk Jesús? Wɨɨ iga tantumpɨytyam tan̈kutɨʼɨyɨytyaʼmiñ jempɨk nɨm Jesús iga jeempɨgam wɨap tanjoodon̈ataʼm tyi tan̈wattaʼmiñ iga wɨaiñ tampɨktson̈taʼm jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa.

TYI NƗMTOʼOBA IDYƗK JESÚS JESƗK NƗM «JEʼM PAN VIVO» Y JEʼM AMMAAYI

4. ¿Tyiʼiga weeñiyaj tsaam ijoʼykayaj jempɨk nɨm Jesús?

⁴ Weeñiyaj tsaam ijoʼykayaj jesɨgam ikumaton̈yaj iga Jesús nɨm iga ikɨan̈kotpa jeʼm imaayi iga jaʼyan̈yaj wɨaiñ ipɨktson̈yaj jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa. Wɨapsɨ iga ijɨɨsyaj iga sɨʼ iñɨʼmayyajta iga nunta ikɨʼɨsayyajiñ jeʼm Jesús imaayi (Juan 6:52). Pero maaj okmɨ Jesús nɨm iga jempɨk dyaʼ ikɨʼɨsaʼyba jeʼm imaayi y iugaʼyba jeʼm iñɨʼɨpiñ dyaʼ ipɨktson̈ba jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa (Juan 6:53).

5. ¿Tyiʼiga dyaʼ wɨap tan̈kupɨk iga Jesús, nɨmpa idyɨk ixɨʼ iga nunta kɨʼɨsaytyaiñ imaayi y ugaytyaiñ iñɨʼɨpiñ?

⁵ Jesɨk jaʼy ityi idyɨk Noé Dios nɨm iga odoy i ikɨʼɨxiñ jeʼm nɨʼɨpiñ (Gén. 9:​3, 4). Y maaj okmɨ eybɨktyim chiʼiyajta yɨʼp an̈kiʼmayoʼoyi jeʼm israelitas. Ityumpɨy jempɨk ikɨʼɨsyajpa idyɨk nɨʼɨpiñ akkaʼataiñ (Lev. 7:27; Mat. 5:​17-19). Jesús ikupɨkpatyim idyɨk jeʼm Moisés ian̈kiʼmayoʼoyi, jeʼyukmɨ dyaʼ wɨap tan̈kujɨɨstaʼm iga jeʼ iñɨʼmay jeʼm judíos iga nunta ikɨʼɨsayyajiñ jeʼm imaayi o iugayyajiñ jeʼm iñɨʼɨpiñ. Kun yɨʼpyaj an̈matyiyaj Jesús sɨʼ idyɨk in̈kejay jempɨk an̈tuʼumaneyaj jeem juutypɨk ipɨktson̈yajpa jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa (Juan 6:54).

6. ¿Tyi nɨmtoʼoba idyɨk Jesús jesɨk nɨm iga kɨʼɨsaytyaiñ imaayi y ugaytyaiñ iñɨʼɨpiñ?

⁶ Jesɨk, ¿tyi in̈kejtoʼoba idyɨk Jesús? Jesús dyaʼ nɨmpa idyɨk ixɨʼ iga nunta kɨʼɨsaytyaiñ imaayi y ugaytyaiñ iñɨʼɨpiñ. Tanaʼmtaʼmiñ tyi iñɨʼmay jeʼm samariapɨk yoomoʼ: «Pero jém iucpáppɨc jém nɨ, jém ɨchpɨc anchiiba, d́am e̱ybɨc nɨ́ctɨtspa. Jém nɨ tsɨ́ypa juuts tu̱m nɨ ixcuy [ianmajom]. Iyaacquímpa jém nɨ iga ichiiba jém vida jém d́apɨc cuyajpa» (Juan 4:​7, 14). c Jesús dyaʼ idyɨk sɨʼ iñɨʼmay jeʼm samariapɨk yoomoʼ iga siiga numaaj iuʼkpa jeʼm nɨʼ jempɨk ityoppa jeʼm mutjom ipɨktson̈ba tuum ityi dyapɨk kuyajpa. Jeʼyukmɨ Jesús dyatyim idyɨk sɨʼ iñɨʼmay  jeʼm judíos jempɨk an̈tuʼumaneyaj Capernaúm iga ipɨktson̈yajpa jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa siiga nunta ikɨʼɨsayyajpa imaayi y iugayyajpa iñɨʼɨpiñ.

TYI NƗMTOʼOBA IDYƗK JESÚS KUN JEMPƗK NƗM JEʼM AMTYƗY 32 Y JESƗK NƗM IGA JƗƗSAYTYAIÑ JEʼM IKAʼIʼ

7. ¿Juutypɨk ikutɨʼɨyɨyñeyaj weeñi religiosos jempɨk nɨm Jesús en Juan 6:53?

⁷ Weeñi religiosos nɨmyajpa iga jempɨk Jesús nɨm en Juan 6:53 iga kɨʼɨsaytyaiñ imaayi y ugaytyaiñ iñɨʼɨpiñ in̈kejtsak juutypɨk wattaiñ jesɨk jɨɨsaytyaap jeʼm ikaʼiʼ (Mat. 26:​26-28). Jeʼeyaj nɨmyajpa idyɨk iga jesɨk jɨɨsaytyaap jeʼm ikaʼiʼ ityumpɨy jempɨk an̈tuʼumayajpa ikɨʼɨsyajiñ jeʼm pan y iuʼkyajiñ jeʼm vino. ¿Iwɨkutɨʼɨyɨyñeyaj idyɨk? Wɨɨ iga tanjoodon̈ataʼmiñ iga tumtum amtyɨy ikuwɨtyi yɨʼp naxyukmɨ jaʼyan̈yaj an̈tuʼumayajpa kun taɨchtyam jesɨk tanjɨɨsaytyaʼmpa jeʼm Jesús ikaʼiʼ. Tan̈kɨʼpin̈taʼmiñ tyi nɨmtoʼoba jempɨk nɨmpa Juan 6:53 y jempɨk Jesús nɨm jesɨk iñɨʼmay jeʼm ikuyujkɨʼɨwiñ iga juutypɨk ijɨɨsayyajiñ jeʼm ikaʼiʼ.

8. ¿Juʼp kukaki ity kun jempɨk nɨm Jesús jeʼm amtyɨy 32 y jesɨk nɨm iga jɨɨsaytyaiñ ikaʼiʼ? (Aʼmɨtyim jeʼm imagenyaj).

⁸ Tan̈kɨʼpin̈taʼmiñ jeʼm an̈matyiyaj nɨmwɨʼɨp Jesús. Wiñtyi, ¿juchix y juuty nɨm jeʼm an̈matyiyaj ityyajwɨʼɨp en Juan 6:​53-56? Ity idyɨk en Galilea juuty an̈tuʼumaneyaj  jeʼm judíos jeʼm amtyɨy 32. Peʼm amtyɨy Jesús dyanam idyɨk nɨmneʼ iga jɨɨsaytyaiñ jeʼm ikaʼiʼ. Wɨsteen, ¿ityam nɨʼmayyajta yɨʼp an̈matyiyaj? Jempɨk an̈tuʼumaneyaj idyɨk en Galilea iga numaaj wiʼkyajtoʼoba y dyaʼ idyɨk ityeguedayajpa jempɨk ityogoyayyaj espiritualmente (Juan 6:26). Jeʼyukmɨ jesɨk dyaʼ ikutɨʼɨyɨyyaj jempɨk Jesús in̈kejtoʼoba, dyam ikwiñkejayyaj fe y weeñi jeʼm ikuyujkɨʼɨwiñyaj ijagan̈tsakyajtyim (Juan 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66). Pero tsaam kukak jempɨk nas tuum amtyɨy okmɨ, jesɨk Jesús nɨm iga jɨɨsaytyaiñ idyɨk ikaʼiʼ. Jeʼ iwaganaity idyɨk 11 jeʼm iapóstoles tsampɨk kupɨgoyyajpa, dyatyim iwɨkutɨʼɨyɨyyaj ityumpɨy jempɨk sɨʼ idyɨk in̈kejayyajta. Pero jeʼeyaj dyaʼ jeexyaj idyɨk juʼuts jempɨk an̈tuʼumaneyaj en Galilea. Iwɨkupɨkneyaj idyɨk iga Jesús jeʼ Dios iMaanɨk y miññeʼ sɨn̈yukmɨ (Mat. 16:16). Jeʼyukmɨ Jesús iñɨʼmay iga tsaam idyɨk wɨɨ jempɨk sɨʼ iwatyaj: «Mimicht́am siempre miit́t́a con aɨch cuando tsa̱m acutɨ́tsta̱» (Luc. 22:28). Kun jempɨk tan̈kɨʼpin̈netaʼm wɨap tan̈kutɨʼɨyɨytyaʼm iga jempɨk nɨm Jesús en Juan 6:53 dyaʼ sɨʼ idyɨk iñɨm tyityam wattaiñ jesɨk jɨɨsaytyaiñ jeʼm ikaʼiʼ. Tan̈kɨʼpin̈taʼmiñ tun̈gak jɨɨxiyaj.

JUUTYPƗK MIWƗWADAʼYBA JEMPƗK NƗM JESÚS

9. ¿Ityam tɨgɨykuʼmpa kun jeʼm pacto ijɨykimwɨʼɨp Jesús?

⁹ Jesɨk Jesús nɨm iga jɨɨsaytyaiñ jeʼm ikaʼiʼ, ichiʼ jeʼm iapóstoles jeʼm pan iga dyaʼ idyɨk inii levadura y nɨm iga yɨʼp ikwiñkejpa jeʼm imɨjtay. Y jesɨk chiʼiyajta jeʼm vino nɨm iga ikwiñkejpa jeʼm iñɨʼɨpiñ, kun jeʼm iñɨʼɨpiñ iwatpa idyɨk jeʼm joomipɨk pacto (Mar. 14:​22-25; Luc. 22:20; 1 Cor. 11:24). Yɨʼp joomipɨk pacto Jehová sɨʼ idyɨk iwat kun jempɨk kupin̈neyajta, jempɨk nɨkpa in̈jakyaj sɨn̈yukmɨ (Heb. 8:​6, 10; 9:15). Jeʼm apóstoles dyaʼ iwɨkutɨʼɨyɨyyaj tyi nɨmtoʼoba idyɨk jeʼm joomipɨk pacto. Pero jeʼeyaj tɨgɨykuʼmyajpatyim idyɨk jesɨk kupin̈yajtaap iga nɨkyajpa kun Jesús jemɨk sɨn̈yukmɨ (Juan 14:​2, 3).

10. ¿Juʼpnam kukaki ity kun jempɨk nɨm Jesús en Galilea y jesɨk nɨm iga jɨɨsaytyaiñ jeʼm ikaʼiʼ? (Aʼmɨtyim jeʼm imagen).

¹⁰ Jempɨk Jesús ijɨykiʼm jesɨk nɨm iga jɨɨsaytyaiñ jeʼm ikaʼiʼ, numaaj tɨgɨykuʼmpa kun jeʼm kupin̈neyajtawɨʼɨp. Juʼuts jeʼm iapóstoles iniwiʼkmon̈wɨʼɨp (Luc. 12:32). Ityumpɨyyaj jempɨk kupin̈yajtaap, ikɨʼɨsyajpa idyɨk jeʼm pan y iukyajpa jeʼm vino. Ityumpɨyyaj nɨkyajpa kun Jesús jemɨk sɨn̈yukmɨ. Tsaam kukakneʼ idyɨk jempɨk iñɨʼmay jeʼm iapóstoles kun jempɨk iñɨʼmay jempɨk ityyaj idyɨk Galilea. Iga tsaam jaʼyan̈yaj jempɨk an̈tuʼumaneyaj idyɨk jeem.

11. ¿Juutypɨk tanjoodon̈ iga jeʼm kumaykedoʼoyiyaj ijɨykimwɨʼɨp Jesús en Galilea wɨap ipɨktson̈yaj jaʼyan̈yaj?

¹¹ Jeʼm an̈matyiyaj nɨmwɨʼɨp Jesús jeʼm amtyɨy 32 en Galilea sɨʼ idyɨk iñɨʼmay jeʼm judíos jempɨk ixunyajpa iga akwiʼkyajtaiñ. Pero Jesús in̈kejayyajtoʼoba idyɨk iga ity tuum wiʼkkuy jempɨk wɨap tachiʼ tuum ityi dyapɨk kuyajpa. Mex siiga algun i kaʼaba wɨap iktsukumta y ichiʼitya tuum ityi dyapɨk kuyajpa. Yɨʼɨm sɨʼ idyɨk iñɨm iga jaʼyan̈yaj wɨap ipɨktson̈yaj jeʼm kumaykedoʼoyiyaj y dyaʼ juʼuts jesɨk nɨm iga jɨɨsaytyaiñ jeʼm ikaʼiʼ iga jeem numaaj tɨgɨykuʼmyajpa jempɨk kupin̈neyajta. En Galilea ijɨykiʼm jeʼm kumaykedoʼoyi iga jaʼyan̈yaj wɨap idyɨk ipɨktson̈yaj. Jeʼyukmɨ nɨm: «Siiga algun i ikɨʼɨspa yɨʼp pan  ipɨktson̈ba jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa. [...] Jeʼm pan jempɨk ɨch an̈kɨan̈kotpa iga ityumpɨyyaj ityyajiñ, jeʼ ammɨjtay» (Juan 6:51). d

12. ¿Tyi nasuntaap iga wɨaiñ tampɨktson̈taʼm jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa jempɨk in̈mat Jesús?

¹² En Galilea Jesús dyaʼ iñɨʼmay jeʼm judíos iga ityumpɨy jempɨk pekam jaʼy ityiyaj y jempɨk nayyajpa okmɨ wɨap ipɨktson̈yaj yɨʼp kumaykedoʼoyi. Numaaj ipɨktson̈yajpa jempɨk ikɨʼɨsyajpa jeʼm pan, nɨmtoʼoba jempɨk ikwiñkejyajpa fe. Jaʼyan̈yaj jempɨk nɨmyajpa iga cristianojyaj ijɨɨsyajpa iga numaaj nasuntaap iga ikupɨkyajiñ Jesús y jeempɨgam nakɨakputyajtaap (Juan 6:​29, Nueva Versión Internacional). Jempɨk an̈tuʼumaneyaj idyɨk wiñtyi ikupɨkyajpa idyɨk Jesús y okmɨ ijagan̈tsakyaj, ¿tyiʼiga?

13. ¿Tyi nasuntaap idyɨk iga algun i wɨaiñ ichɨʼy juʼuts tuum nunta Jesús ikuyujkɨʼɨwiñ?

¹³ Jaʼyan̈yaj jempɨk Jesús ikwiʼk juchixkej ityun̈ɨyyajpa idyɨk siiga chiʼiyajtaap jempɨk ityogoyayyaj. Jempɨk ixunyajpa idyɨk jeʼ iga akpɨsyajtaiñ, chiʼiyajtaiñ wiʼkkuy y an̈kejayyajtaiñ numaaj jempɨk jeʼeyaj ikumaton̈yajtoʼoba idyɨk. Pero Jesús in̈kejay iga siiga tsɨʼyyajtoʼoba idyɨk juʼuts nunta ikuyujkɨʼɨwiñyaj, nasuntaap idyɨk iga iwatyajiññam algun tyi. Jeʼ dyaʼ miñ yɨʼp naxyukmɨ iga numaaj miñ ichiʼ tyityam ityogoyayyaj tun̈gakyaj. Jeʼeyaj ikunuʼkyajiñ idyɨk Jesús, yɨʼp nɨmtoʼoba iga ipɨktson̈yajiñ y iñunta kupɨkyajiñ jempɨk jeʼ in̈kejpa (Juan 5:40; 6:44).

14. ¿Tyi tan̈wattaʼmiñ iga tawɨwadaytyaʼmiñ jeʼm Jesús iñɨʼɨpiñ y jeʼm imaayi?

 ¹⁴ Jesús nɨm iga jeʼeyaj ikwiñkejyajiñ idyɨk fe. Pero ¿juutypɨk? Iga ikupɨkyajiñ iga jeʼm imaayi y jeʼm iñɨʼɨpiñ iga jeʼ ikɨan̈kotpa idyɨk ichiʼiyajpa jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa. Yɨʼbam fe ityogoyayyaj idyɨk jeʼm judíos y yɨʼbam fe nasuntaap iga tanaitytyaʼmiñ (Juan 6:40). Iga tawɨwadaytyaʼmiñ jeʼm Jesús iñɨʼɨpiñ y jeʼm imaayi ijɨykimwɨʼɨp Juan 6:​53, wɨɨ iga tanakwiñkejtaʼmiñ fe en jeʼm kɨakpudoʼoyi. Jaʼyan̈yaj wɨap ipɨktson̈yaj jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa (Efes. 1:7).

15, 16. ¿Juutypɨk tawɨwadaytyaʼmpa jempɨk in̈matpa jeʼm capítulo 6 de Juan?

¹⁵ Pɨɨmi tantsoowaixtyaʼmpa jempɨk in̈matpa jeʼm capítulo 6 de Juan, iga tsaam tawɨwadaytyaʼmpa taɨchtyam y jempɨk tantoytyaʼmpa. In̈kejpa iga Jesús pɨɨmi ityoyba tun̈gakyaj. En Galilea ikpɨs jempɨk mɨmneyaj, in̈mat tyityam iwatpa jeʼm Dios iAn̈jagoʼoyi y ikwiʼk jempɨk yuʼuaneyaj idyɨk (Luc 9:11; Juan 6:​2, 11, 12). In̈kejtyim iga jeʼam idyɨk jeʼm pan jempɨk chioypaʼap jeʼm ityi (Juan 6:​35, 48).

¹⁶ Jempɨk Jesús ijɨykiʼm juʼuts tun̈gak ovejas dyaʼ wɨap ikɨʼɨsyaj jeʼm pan y dyatyim wɨap iukyaj jeʼm vino jesɨk jɨɨsaytyaap jeʼm Jesús ikaʼiʼ (Juan 10:16). Pero iwɨwadayyajpatyim jeʼm Jesús iñɨʼɨpiñ y jeʼm imaayi siiga ikwiñkejyajpa fe en jeʼm Jesús ikɨakpudoʼoyi (Juan 6:53). Pero jempɨk ikɨʼɨsyajpa jeʼm pan y iukyajpa jeʼm vino ikwiñkejyajpa iga nɨkyajpa sɨn̈yukmɨ y tsɨʼyyajpa juʼuts An̈jagoʼoyi kun Jesús. Jeʼm capítulo 6 de Juan in̈kejpa iga tantumpɨytyam wɨap tampɨktson̈taʼm jeʼm ityi dyapɨk kuyajpa siiga tanakwiñkejtaʼmpa fe. Dyaʼ tyi ijoo siiga takupin̈netamta iga tanɨktaʼmpa sɨn̈yukmɨ o dyaʼ.