Moj anxikkaʼ. Dyaʼ idyɨk an̈kujɨɨspa iga anamigo ijoodon̈ tyi in̈kejpa jeʼm Biblia. Jeʼyukmɨ anakwaʼk, «¿Y mich tyi iñjoodon̈?». Dyaʼ akutson̈. Pero okmɨ an̈maday iga jeʼm iaapa jeʼ tuum Jehová itestigo y jeʼam in̈madayñeʼ idyɨk weeñi an̈kejayoʼoyiyaj. Anjoodon̈atoʼoba idyɨk jempɨk an̈kejayñeta y jeʼyukmɨ annɨʼmay iga an̈madaʼyiññam.

Peʼm tsuʼu jaʼyura amurutaʼm. Anamigo an̈maday iga jeʼm Biblia nɨmpa iga jempɨk sɨʼ in̈jak yɨʼp nas jeʼ jeʼm Wookkɨʼɨwiñ (Juan 14:30). Wɨapsɨ iga mich iñjoodon̈am yɨʼp an̈kejayoʼoyi, pero ɨch dyaʼ idyɨk oyba an̈kumaton̈, jeʼyukmɨ anjoodon̈atoʼoba idyɨk. Juchixkej an̈kumaton̈neʼ idyɨk iga tuum Dios wɨbɨk y dyapɨk imalwatpa jeʼam jempɨk in̈jakneʼ yɨʼp nas. Pero yɨʼp jɨɨxi dyaʼ idyɨk jeʼ jempɨk anaʼmpa yɨʼp naxyukmɨ. Mex iga yaguiñ idyɨk anaity 26 anamtyɨy, pɨɨmi idyɨk akobakpijpa iga naspa tyidyin̈kej.

Anjaatun̈ kuyooxaoyñeʼ idyɨk juʼuts piloto de jeʼm Fuerza Aérea de Estados Unidos. Jeʼyukmɨ dende antsɨɨxjom anjoodon̈ idyɨk iga wɨap iity tuum guerra nuclear. Jeʼm ejército nawɨtsakneyajtawum idyɨk, y numaaj sɨʼ idyɨk in̈joʼkyaj juchix iktsukumyajpa. Jesɨgam jaʼy akuyuuji en jeʼm universidad en California, tsaam pɨɨmi ayaʼacha ikuyukmɨ jeʼm guerra itywɨʼɨp idyɨk en Vietnam. Antumpɨytyam jempɨk akuyujtaʼmpa anan̈teeñkamoktaʼmpa idyɨk jeʼm an̈jagoʼoyi. Jeʼm policías akpoytyaʼmpa idyɨk kun kuyyaj, y kun gas lacrimógeno. Jeʼyukmɨ ampoʼyaytyaʼmpa idyɨk mex iga dyaʼ awɨixixoytyaʼmpa. Peʼm tiempo tsaam idyɨk malkoom. Akkaʼayajtaap idyɨk jeʼm políticos, itypa idyɨk an̈aajiyaj y tsaam idyɨk an̈teeñkamogoyyajpa. Dyaʼ idyɨk iniityyaj tumtyi jɨɨxi, y ɨch dyam idyɨk an̈kutɨʼɨyɨʼyba tyi an̈watpa.

En 1970 nɨk ayooxaaji jeʼm costa norte de Alaska, jeem an̈kooñwɨy jaʼyan̈ tumiñ. Okmɨ anɨk Londres (Inglaterra), anjuy tuum moto y anɨgɨyɨy juʼumɨ, mex iga dyaʼ idyɨk anjoodon̈ juuty anɨki. Waatyña meses okmɨ anuʼk África. Tun̈jom añixpɨk jaʼyan̈yaj iga juʼutstyim aɨch, poypoyoyyajpa iga dyaʼ ityyajtoʼoba jeʼm an̈eymɨ juuty tsaam ity an̈aaji.

Ityumpɨy jempɨk anaʼmneʼ y ammaton̈neʼ idyɨk, akjɨɨs iga jeʼm Biblia dyaʼ mɨgoʼyba jesɨk nɨmpa iga  yɨʼp nas in̈jakneʼ tuum malojpɨk espíritu. Pero anjoodon̈atoʼoba idyɨk tyiʼiga dyaʼ tyi sɨʼ iwat Dios.

Waatyña meses okmɨ ampaʼday jeʼm ikutson̈oʼoyi. Maaj okmɨ, añixpɨk jaʼyan̈ pɨxiñtyam y yomtam iga iwɨkupɨkyajpa jeʼm nuntapɨk Dios, dyaʼ tyi ijoo juʼutskom ityyaj.

Jesɨgam anɨkgak Londres, oy anaʼm jeʼm anamigo iaapa, y jeʼ achiʼ tuum Biblia. Maaj okmɨ anɨk a Ámsterdam (Países Bajos). Tuum jaama sɨʼ idyɨk ammay jeʼm Biblia jeʼm calle an̈naakaʼ juuty tsokneʼ idyɨk jeʼm juktɨ. Tuum Testigo nas jeem y anɨʼmay iga majnam idyɨk an̈madaʼyba. Okmɨ jesɨk aity idyɨk en Dublín (Irlanda), oy anjooyay jeʼm sucursal iga imɨʼɨchiyaj jeʼm Jehová itestigojyaj. Antɨʼks jeʼm puerta, aknasta y jemum añixpɨk Arthur Matthews, tuum tɨɨwɨ iga pekam idyɨk sɨʼ ikuyooxa Jehová. Annɨʼmay iga an̈kuyujkatoʼoba jeʼm Biblia, y jeʼ anɨʼmay iga akkuyujpa idyɨk.

Tsaam idyɨk an̈kusuʼnɨʼyba jempɨk sɨʼ an̈kuyujkaʼ y juchixkej idyɨk ammayba jeʼm librojyaj y jeʼm totjaayiyaj. Y ammaybatyim idyɨk jeʼm Biblia. Jempɨk tsaam wɨkuyujneyaj pekam ijoodon̈ayajtoʼoba tyiʼiga ity jeʼm malwadoʼoyi, iapaʼap Dios y tyi naspa jesɨk takaʼaba, pero jeʼm an̈tuʼumaajijom agaʼman̈jak iga hasta jeʼm tsɨxtyam ijoodon̈yaj yɨʼpyaj an̈kejayoʼoyiyaj. Ityumpɨy jeʼm anamigojyaj Testigojyaj idyɨk, iga dyaʼ idyɨk i maaj añixpɨkpa peʼm país. Jeʼeyaj ayooxpaʼtyaj iga antoʼyiñ Jehová y ampɨguiñ anjɨɨxi iga an̈kuyooxaap.

En 1972 achin̈. Tuum amtyɨy okmɨ atsɨʼy juʼuts precursor y nɨk ayooxpadoʼoyi tuum xutyu kumun itywɨʼɨp en Newry (Irlanda del Norte). An̈waday renta tuum tsaʼtɨk iga ity idyɨk jɨmñiʼ an̈naakaʼ. Toomjom ityyaj idyɨk jeʼm vacajyaj, jeʼyukmɨ anɨkpa idyɨk juʼuty ityyaj iga an̈kuyujkaʼaba juutypɨk anaknaspa jeʼm najɨʼyoʼoyiyaj. Iganam waswasneyajpa, keʼnam jesɨk sɨʼ idyɨk akumaton̈yaj. Mex iga dyaʼ jɨyyajpa, pero ayooxpaʼtpa idyɨk iga jeʼm kumunjom wɨaiñ anaknas jeʼm najɨʼyoʼoyi. En 1974 atsakta juʼuts precursor especial; jeʼm an̈waganaputpaʼap idyɨk jeʼm an̈matkuyjom iñɨɨyi Nigel Pitt, y hasta sɨɨ anamigojnam.

Peʼm tiempo, en Irlanda del Norte tsaam idyɨk ity an̈aaji. Jeʼyukmɨ weeñiyaj nɨmyajpa idyɨk iga jeʼ «tuum naxyukmɨ juuty tsaam tujnɨɨmpa y aktojtaap bomba». Tumtum jaama tujnɨɨmpa idyɨk, itypa an̈aajiyaj jeʼm tun̈jomyaj, jeʼm francotiradores tujoyyajpa y aktojyajtaap idyɨk bomba. Ityumpɨy yɨʼp naspa idyɨk ixɨʼ iga jeʼm religiónyaj y jeʼm políticos dyaʼ nawɨixyajtaap. Pero jeʼm protestantes y  jeʼm católicos ijoodon̈yaj idyɨk iga jeʼm Testigojyaj dyaʼ tɨgɨykuʼmyajpa en jeʼm política, jeʼyukmɨ wɨap idyɨk anan̈mattaʼm jeʼm Dios In̈maatyi. Watykɨy jempɨk anan̈madaytyaʼmpa idyɨk jeʼm Dios In̈maatyi, anɨʼmaytyaʼmpa idyɨk iga odoy anɨktaʼmiñ weeñi an̈eymɨyaj iga wɨap iñas algun tyi dyapɨk wɨɨ.

Pero, juchixtyam anan̈an̈kamoktaʼmtyim tan̈kapɨk nasɨyoʼoyiyaj. Tuum jaama nɨk anan̈mattaʼm jeʼm Dios In̈maatyi tun̈gak tɨgan̈juj, anɨk kun Dennis Carrigan iga precursortyim idyɨk. Peʼm an̈eymɨ dyaʼ idyɨk i Testigojyaj, y numaaj tun̈kɨy aoyñetaʼm idyɨk. Tuum yoomoʼ akumɨgoytyaʼm iga ayamsɨʼɨtaʼmpa idyɨk juʼuts soldados británicos, wɨapsɨ iga nɨm jeempɨk iga dyaʼ ajɨytyaʼmpa idyɨk juʼuts jeʼeyaj. Tsaam pɨɨmi akɨɨn̈taʼm. Anjoodon̈tam idyɨk iga siiga an̈wɨjɨʼyaytyaʼmpa jeʼm soldados wɨap idyɨk akkaʼatamta o atujaytyamta an̈koosoʼ. Dennis y aɨch sɨʼ anan̈joʼktaʼm idyɨk jeʼm autobús, tsaam suksuk y numaaj an̈kwɨstɨktam aitytyaʼm idyɨk. Okmɨ anaʼmtaʼm iga tuum carro nuʼk juuty ity idyɨk jeʼm yoomoʼ jempɨk akumɨgoyñetaʼm. Jeʼ put y moj inimuru wɨsteen pɨxiñtyam, y sɨʼ idyɨk akijtyaʼm. Okmɨ jeʼm pɨxiñtyam nuʼkyaj juuty aitytyaʼm idyɨk y moj akwaʼktamta juchix hora nuʼkpa jeʼm autobús. Y jesɨk nuʼk jeʼm autobús, moj inimuruta jeʼm chofer, pero dyaʼ ammaton̈taʼm tyi idyɨk sɨʼ in̈matyaj. Iga numaaj an̈kwɨstɨktam idyɨk, anjɨɨstaʼm iga ananɨktamtaap tuum an̈eymɨ juuty wɨap idyɨk amalwadaytyamta. Pero dyaʼ tyi anawattamta. Jesɨgam aket, annɨʼmay jeʼm chofer: «¿Tyi idyɨk ixunyajpa jeʼm pɨxiñtyam?». Jeʼ anɨʼmaytyaʼm: «Odoy kɨɨn̈taʼamɨ. Anan̈madayyaj miiapaʼaptam. Dyaʼ tyi sɨʼ miniwattamta».

En 1976, en tuum an̈tuʼumaaji de distrito a iga watta en Dublín, añixpɨk Pauline Lomax, tuum precursora especial tsukumnewɨʼɨp Inglaterra. Jeʼ idyɨk tuum wɨbɨk yoomtɨwɨ, espiritual y humilde. Jeʼ kun jeʼm ityɨɨwɨ, Ray, dende ixutyujom iixpɨkyajpam idyɨk jeʼm Dios In̈maatyi. Tuum amtyɨy okmɨ, Pauline y aɨch an̈koʼmɨytyaʼm, y seguido akuyooxaoytyaʼm juʼuts precursores especiales en Ballymena (Irlanda del Norte).

Jaʼy akuyooxaoytyaʼami juʼuts circuito en Belfast, Londonderry y tun̈gak an̈eymɨyaj juuty tsaam malkoom. Tsaam idyɨk agaʼman̈jaktaʼmpa jeʼm fe iniityyajwɨʼɨp jeʼm tɨwɨtam, iga wɨaiñ ikuyooxayaj Jehová ichakyaj jeʼm mɨgoy an̈kejayoʼoyiyaj, jeʼm jooyixoʼoyi y jeʼm neejaixoʼoyi. Wɨkejpa iga Jehova sɨʼ idyɨk ikumayketyaj y ikuixyaj.

10 amtyɨy jaʼy aityi en Irlanda. En 1981 atɨʼptamta a jeʼm clase 72 de Galaad. Jesɨgam yaj akuyuujityam, aknɨktamta a Sierra Leona (África Occidental).

En tumtyi tɨkkɨʼɨm aitytyaʼm idyɨk 11 misioneros. An̈wagapɨktaʼmpa idyɨk tuum cocina, tukuteen baño, wɨsteen juuty achin̈taʼmpa, tuum teléfono, tuum lavadora y tuum secadora. Jeʼm juktɨ maʼaktamtyi nɨkpa idyɨk. Jeʼm tɨgan̈koobak tsaam idyɨk ity tsuk y en jeʼm sótano tɨgɨyyajpa idyɨk jeʼm tsaañ.

Meex iga dyaʼ idyɨk jaya wɨkoom juuty aitytyaʼm, tsaam idyɨk amaymaytyam jesɨk aputtaʼmpa jeʼm an̈matkuy. Peʼm an̈eymɨ tsaam idyɨk iniidyayyaj respeto jeʼm Biblia y awɨkumaton̈tamtaap idyɨk. Jaʼyan̈yaj kuyujyaj y tsɨʼyyaj juʼuts Testigojyaj. Jempɨk ityyaj idyɨk peʼm an̈eymɨ anɨʼmayyajpa  idyɨk «señor Robert» y Pauline nɨʼmaytyaap idyɨk «señora Robert». Okmɨ moj an̈wat yooxakuyyaj para jeʼm sucursal, y dyam idyɨk ajaya putpa jeʼm an̈matkuy. Jeʼyukmɨ Pauline moj iñɨʼmaytya «señora Pauline» y ɨch, «señor Pauline». Jeʼ tsaam idyɨk maymay iga jeempɨk nɨʼmaytyaap.

Jaʼyan̈ tɨwɨtam dyaʼ idyɨk tumiñɨyyaj, pero Jehová juchixkej ichiʼ jempɨk ityogoyayyaj idyɨk y watykɨy agaʼman̈jaktaʼmpa idyɨk juutypɨk iwatpa (Mat. 6:33). Anjɨɨspa iga tuum yoomtɨwɨ iga iniity idyɨk imanɨktam, numaaj iniity idyɨk jeʼm tumiñ iga ijuyba jeʼm wiʼkkuy peʼm jaama. Pero jeʼ ichiʼ jeʼm tumiñ tuum tɨɨwɨ iga imatsneʼ idyɨk malaria iga wɨaiñ ijuy ichoy. Jeʼtyi jaama tuum yoomoʼ oy jeʼm yoomtɨwɨ ityɨkkɨʼɨm, y iwaʼk iga akkujetstaiñ y yojta jeʼm yoomtɨwɨ. Yɨkxpɨk yooxpadoʼoyi seguido idyɨk anaʼmtaʼmpa.

Nueve amtyɨy jaʼy aityityam en Sierra Leona. Pero okmɨ aknɨktamta en jeʼm Betel de Nigeria, tuum mɨjpɨk sucursal. Seguido an̈wat jeʼtyim yooxakuy jempɨk an̈watpa idyɨk en Sierra Leona, pero Pauline pɨɨmi kukak jeʼm iityi. Wiñtyi putpa idyɨk jeʼm an̈matkuy 130 horas tumtum mes y iniity idyɨk wɨtampɨk kuyujkɨʼɨwiñyaj, pero sɨɨ jeʼm iyooxakuy jeʼ iga iwɨtsakpa idyɨk jeʼm puʼktuukuyaj muuma jaama. Tan̈kaʼa mu in̈yuj, pero ikutɨʼɨyɨy iga jeʼm tɨwɨtam ichoowaixyajpa idyɨk jeʼm yooxakuy iwatpaʼap, jeʼyukmɨ iwat juʼtspɨyam wɨa iga ianmajan̈chiʼ tun̈gak betelitas.

Dyaʼ idyɨk an̈kuixan̈tam Nigeria y dyatyim idyɨk anjoodon̈tam juʼutsyaj jeʼm icostumbre. Anjɨɨspa iga tun̈kɨy tuum tɨɨwɨ nɨk anoficina y iwagananɨk tuum yoomtɨwɨ iga yaguiñ idyɨk nuʼkneʼ Betel. Ɨch andiuschityɨʼp, pero jeʼ koosteññeaktɨn̈ ampuykɨʼɨm. Tsaam aaʼman̈jak y jobitytyi anjɨɨs jempɨk nɨmpa Hechos 10:25, 26 y Apocalipsis 19:10. «¿Tyi an̈watpa? ¿Annɨʼmaʼyba algun tyi?», anakwaʼkta. Pero okmɨ anjɨɨs: «Siiga tɨʼpta Betel jeʼ iga ijoodon̈am tyi nɨmpa jeʼm Biblia».

Mex iga dyaʼ idyɨk jeex anan̈jaam, seguido amuru, y okmɨm an̈kutɨʼɨyɨy tyiʼiga iwat jeempɨk. Jeʼm yoomtɨwɨ numaaj sɨʼ idyɨk ityun̈ɨy tuum costumbre iga ity weeñi an̈eymɨyaj de peʼm país. Jeʼm pɨxiñtyam jeempɨktyim idyɨk iwatyajpa, koosteññeaktɨn̈yajpatyim. Yɨʼɨmpɨgam ikwiñkejyajpa idyɨk respeto. Y jeʼm Biblia ijɨykiʼmpatyim yɨkxpɨk nasɨyoʼoyiyaj (1 Sam. 24:8). ¡Tsaam wɨɨ iga dyaʼ tyi annɨʼmay jeʼm yoomtɨwɨ!

 En Nigeria añixpɨktaʼm jaʼyan̈ tɨwɨtam iga ikwiñkejneyaj jaʼyan̈ fe iityijom. Tuum de yɨʼpyaj tɨwɨtam, jeʼ Isaiah Adagbona. b Jeʼ iixpɨk Jehová jesɨk mañiñam idyɨk, pero okmɨ imats lepra. Y kutsatta tuum an̈eymɨ juuty ityyaj ityumpɨy jempɨk imatsneyaj lepra, y numaaj jeʼ idyɨk Testigo. Meex iga an̈teeñkamokta, iyooxpaʼt maaj de 30 leprosos iga tsɨʼyyajiñ juʼuts Testigojyaj y yooxpadoy iga idyiñ tuum kumun.

En 1996 akutsattamta iga nɨguiñ akuyooxaoytyaʼami en jeʼm Betel itywɨʼɨp Kenia. Dyaʼ idyɨk eybɨk aoyñeʼ jeʼm país dendepam anamuru jeʼm anamigo, juʼuts anan̈mat wiñtyi. En Betel nɨkpa idyɨk ajooyaytyaʼm jeʼm utsuyaj, iñɨɨyipɨk cercopiteco verde. Jeʼm utsuyaj iñuʼmayayyajpa idyɨk jeʼm tɨmyaj iga ininɨkyajpa idyɨk jeʼm yoomtɨwɨtam. Tuum jaama, tuum yoomtɨwɨ in̈aʼychak jeʼm iventana. Jesɨk seet, ipaʼt waatyi utsuyaj iga sɨʼ idyɨk ikɨʼɨsyaj jeʼm wiʼkkuy ichaknewɨʼɨp. Jeʼ pɨɨmi an̈wej y poyjiimɨ put de icuarto, jeʼm utsuyaj an̈wejyajtyim y tsaam an̈jeʼkyaj, jeʼyukmɨ putyaj ventana.

Pauline y aɨch moj anyooxpaʼttaʼm tuum kumun iga ijɨyyajpa jeʼm an̈maatyi suajili. Dyaʼ maaj jaʼy anɨʼmaytya iga anaknaxiñ jeʼm Estudio de Libro de Congregación (sɨɨ ixpɨktaap juʼuts Estudio bíblico de la congregación). Pero, dyaʼ idyɨk ajaya wɨap anjɨy jeʼm an̈maatyi suajili. An̈kuyujkaneʼebam idyɨk tyityam kɨʼpin̈taap iga wɨaiñ an̈wɨmay jeʼm akwagoʼoyiyaj. Pero, jesɨk algun i chioʼyba idyɨk tuum kutson̈oʼoyi iga dyaʼ jeempɨk jaykunuʼkneta, dyaʼ idyɨk an̈kutɨʼɨyɨʼyba. Tsaam akobakpijpa, y an̈yaʼkpa idyɨk iga dyaʼ wɨap an̈kutɨʼɨyɨyyaj jeʼm tɨwɨtam. Agaʼman̈jak iga jeʼm tɨwɨtam ikutɨʼɨyɨyyajpa idyɨk juʼuts anan̈jaam y ikwiñkejyaj tuum wɨbɨk jɨɨxi mex iga dyaʼ idyɨk wɨap anjɨy jeʼm in̈matyiimɨyaj.

Dyaʼ nuʼk ni tuum amtyɨy iga jaʼy aityityam Kenia. En 1997 atɨʼptamta iga nɨguiñ akuyooxaoyityam en jeʼm Betel de Brooklyn (Nueva York). Sɨɨ aitytyaʼmum idyɨk en tuum país iga ity jaʼyan̈ tumiñ, y siiga dyaʼ tanakuixtyaap wɨap tamalwaday (Prov. 30:8, 9). Pero yɨʼɨm jeʼm tɨwɨtam iniityyajtyim jaʼyan̈ fe. Dyaʼ ipɨkyajpa jeʼm itiempo ni tyityam iniityyaj iga ricojayajiñ, ipɨkyajpa ityumpɨy yɨʼp iga iyooxpaʼtyajpa jeʼm wɨbɨk yooxakuy iga iwatpa jeʼm Jehová iorganización.

Dendepam sɨʼ an̈kuyooxa Jehová, anaʼmneʼ iga jeʼm tɨwɨtam ikwiñkejneyaj fe dyaʼ tyi ijoo juʼuts jeʼm iityiyaj: en Irlanda, mex iga ity idyɨk an̈aajiyaj; en África, mex iga ity mɨmneʼiʼ y dyaʼ i tumiñ, y en Estados Unidos, mex iga ity jaʼyan̈ tumiñ. Jehová tsaam maymay jesɨk iaʼmpa iga jeʼm iyooxakɨʼɨwiñyaj ikwiñkejyajpa iga ityoyyajpa dyaʼ tyi ijoo juʼuts jeʼm iityiyaj.

Tsaam jobity nas jeʼm amtyɨyyaj, o juʼuts nɨmpa Job 7:6, «maaj jikskɨy naspa que tuum tagoʼykuy». Sɨɨ akuyooxaoytyaʼmpa en jeʼm central mundial, itywɨʼɨp en Warwick (Nueva York), juuty ityumpɨyyaj natoyyajtaap. Tsaam an̈kusuʼnɨytyaʼmpa y amaymaywattaʼmpa iga sɨʼ anyooxpaʼttaʼm jeʼm tanAn̈jagoʼoyi, Jesucristo, iga dyaʼ jaʼyñeʼ ikumayketpa ityumpɨy jempɨk kupɨgoyyajpa (Mat. 25:34).