JESƗGAM ity idyɨk jeʼm Wɨstenpɨk Guerra Mundial, tuum teguedɨʼɨyi nazi iñɨʼmay yɨʼɨmpɨk a weeñi jeʼm Jehová itestigojyaj iga ityyaj idyɨk jeem: «Siiga dyaʼ mityɨgɨykuʼmtaʼmpa iga tanan̈ataʼmpa Francia e Inglaterra, ¡iñtyumpɨytyam mikaʼataʼmpa!». Mex iga dyaʼ idyɨk juʼumɨ ityyaj jaʼyan̈ soldados de jeʼm SS iga iniityyaj idyɨk jaʼyan̈ tujkuy, ni tuum de jeʼm tantɨwɨtam ikakyaj ijɨɨxi. ¡Dyaʼ kɨɨn̈yaj! Yɨʼp jeʼ tuum wɨbɨk akwiñkejoʼoyi iga juʼutspɨk jɨɨxi tanaitytyaʼmiñ tantumpɨytyam jempɨk Jehová tatestigojtam: dyaʼ nɨkpa tan̈aajityam jesɨk itypa guerras. Dyaʼ tatɨgɨykuʼmtaʼmpa y dyaʼ tan̈kuyaʼgɨytyaʼmpa ni i jesɨk itypa jeʼm an̈aajiyaj yɨʼp naxyukmɨ, mex iga taotyɨʼmaytyamtaap iga takkaʼatamtaap.

1. ITYUMPƗY JEʼM DIOS IYOOXAKƗʼƗWIÑYAJ ITYYAJ IDYƗK EN TUMTYI NACIÓN

Wiñɨk jaama, Jehová ikupin̈ tuum nación iga ikuyooxayajiñ: Israel. Nɨm iga «de ityumpɨy jeʼm tɨgan̈jujyaj, jempɨk ikupin̈neʼ idyɨk» jeʼ jeʼm israelitas (Éx. 19:5). Y chiʼiyajtatyim tuum an̈eymɨ juuty ityyajpa. Jeʼyukmɨ, jesɨk kutsatyajtaap idyɨk iga nɨguiñ inin̈ayaj tun̈gak nación, jeʼm israelitas dyaʼ idyɨk inin̈ayajpa y dyatyim idyɨk ikkaʼayajpa ni tuum Dios iyooxakɨʼɨwiñ. a

Yɨʼp jaama, jeʼm Jehová iyooxakɨʼɨwiñyaj «it́yaj it́u̱mpɨy clase de pɨxiñt́am, jém jɨyyajpáppɨk tuŋgac aŋmat́i̱mɨ y jém tuŋgac naxyukmɨpɨc» (Apoc.  7:9). Siiga nɨkpa an̈aajiyaj, sɨʼ inin̈ayaj —y wɨap ikkaʼayaj— jeʼm ityɨwɨtam.

2. JEHOVÁ IKUTSATPA IDYƗK JEʼM ISRAELITAS IGA NƗKYAJIÑ JEʼM GUERRA

Wiñɨk jaama, Jehová iñɨʼmaʼyba idyɨk jeʼm israelitas juchix y tyiʼiga nɨguiñ an̈aajiyaj. Juʼuts akwiñkejoʼoyi, jeʼeyaj initsɨʼyyajpa idyɨk jeʼm an̈eymɨ juuty ityyaj idyɨk jeʼm cananeos, jeʼyukmɨ Jehová pɨʼɨmɨyoy iga akkutogoyayyajtaiñ iga jeʼeyaj ikoosteñayyajpa idyɨk jeʼm demonios, iwatyajpa inmoralidad sexual y ikkaʼayyajpa tsɨxtyam jeʼm idiosyaj. Jehová dyaʼ idyɨk ixunba iga jeʼm israelitas iwatyajiñtyim jeempɨk (Lev. 18:24, 25). Jesɨgam jeʼm israelitas imɨʼɨchayajum jeʼm Nas juuty Jɨykamayñeyajta idyɨk, Dios iaʼmchiʼ iga nakupujyajtaiñ jesɨk tun̈gakyaj imalwadayyajtoʼoba idyɨk (2 Sam. 5:17-25). Pero dyaʼ keman iaʼmchiʼ iga iyaʼak ipɨkyajiñ idyɨk ijɨɨxiyaj juchix nɨkpa an̈aajiyaj. Jeʼyukmɨ jesɨk nɨkpa idyɨk an̈aajiyaj y Jehová dyaʼ pɨʼɨmɨyoyñeʼ, imalnɨgayyajpa idyɨk (Núm. 14:41-45; 2 Crón. 35:20-24).

Yɨʼp jaama, Jehová dyaʼ pɨʼɨmɨyoyñeʼ iga tatɨgɨykuʼmtaʼmiñ jesɨk itypa guerras. Jeʼm naciónyaj an̈ayajpa iga nawɨwadayyajtatoʼoba iyaʼak, y dyaʼ iga iwatyajpa juʼuts Dios ixunba. Wɨapsɨ iga iktsukumyajpa guerras iga in̈jakyajtoʼoba tun̈gak an̈eymɨ o iga majnam tumiñɨyyajiñ, o iwatyajpa por política o iga ixunyajpa iga tun̈gakyaj ijɨɨsyajiñtyim juʼuts jeʼeyaj. Pero ¿y jempɨk nɨmyajpa iga nɨkpa an̈aajiyaj iga ikupujayyajpa jeʼm Dios iñɨɨyi y jeʼm ian̈kejayoʼoyiyaj o iga iktogoyyajpa jeʼm Dios ienemigojyaj? Mex iga iwatyajpa yɨʼɨmpɨk Dios dyaʼ iwɨixpa. Jehová nɨmpa iga jeʼ iyaʼak ikupujpa jeʼm iyooxakɨʼɨwiñyaj y iktogoyba jeʼm ienemigos tannɨgɨyoʼoyijom: en tuum an̈aaji iga iñɨɨyi Armagedón (Apoc. 16:14, 16). Jesɨk itypa yɨʼp guerra, jempɨk an̈ayajpa jeʼ jeʼm Dios iejército itywɨʼɨp sɨn̈yukmɨ, dyaʼ jeʼm iyooxakɨʼɨwiñyaj yɨʼp Naxyukmɨpɨk (Apoc. 19:11-15).

3. JEʼM ISRAELITAS DYAʼ IDYƗK IKKAʼAYAJPA JEMPƗK IPƗKYAJPA IJƗƗXI IGA IKUPƗKYAJPA JEHOVÁ

Wiñɨk jaama, jeʼm ejército israelita watykɨy iyaʼachan̈jaampa idyɨk jempɨk ipɨkyajpa ijɨɨxi iga ikupɨkyajpa Dios y numaaj ikkaʼayajpa idyɨk jempɨk  Jehová nɨmpa iga akkaʼayajtaiñ. Tanaʼmtaʼmiñ wɨsteen akwiñkejoʼoyiyaj. Mex iga Jehová pɨʼɨmɨyoy iga aktogoytyaiñ Jericó, Rahab ikwiñkej fe y kɨakputta an̈tuumjom kun ifamilia (Jos. 2:9-16; 6:16, 17). Y, maaj okmɨ, dyatyim i ikkaʼayaj jempɨk ityyaj idyɨk Gabaón iga ikwiñkejayyaj respeto Dios (Jos. 9:3-9, 17-19).

Yɨʼp jaama, jempɨk nɨkpa an̈aajiyaj en jeʼm guerra ikkaʼayajpa jempɨk ikupɨkyajpa Dios, y ikkaʼayajpatyim jempɨk dyaʼ tɨgɨykuʼmneyaj en jeʼm an̈aaji.

4. JESƗK JEʼM ISRAELITAS NƗKPA IDYƗK AN̈AAJIYAJ IKUPƗKYAJIÑ IDYƗK JUʼUTSAM DIOS PƗʼƗMƗYOYÑEʼ

Wiñɨk jaama, Jehová ichiʼ an̈kiʼimiyaj jeʼm soldados israelitas jesɨk nɨkpa idyɨk an̈aajiyaj. Juʼuts akwiñkejoʼoyi, nɨʼmayyajta iga weeñi tɨgan̈juj iniwatyajiñ «trato iga odoy an̈ayajiñ» (Deut. 20:10). Jehová pɨʼɨmɨyoʼytyim iga jeʼm soldados y juuty ityyajpa kuaʼyñeiñ iityi y kuaʼyñeyajiñtyim moralmente (Deut. 23:9-14). Jehová dyatyim iaʼmchiʼ iga ityeguet matsyajiñ idyɨk jeʼm yomtam jesɨk ikooñwɨyyajpa jeʼm an̈aaji, juʼuts iwatyajpa idyɨk jeʼm tun̈gak naciónyaj. Y siiga tuum soldado ipɨktoʼoba idyɨk tuum yoomoʼ iga initsukumneyaj juuty oy an̈aajiyaj, in̈joʼguiñ idyɨk tuum mes (Deut. 21:10-13).

Yɨʼp jaama, jaʼyan̈ países ijaykunuʼkneyaj tuum totyukmɨ tyityam wɨap iwatyaj y tyityam dyaʼ wɨap iwatyaj jesɨk itypa guerra. Iwatneyaj yɨʼɨmpɨk iga ikupujyajtoʼoba jempɨk ityyaj yɨʼp an̈eymɨ iga dyaʼ tɨgɨykuʼmneyaj en jeʼm ejército, pero dyaʼ juchixkej ikkupakyajpa.

5. DIOS IYOOXPAʼTPA IDYƗK JEʼM INACIÓN

Wiñɨk jaama, Jehová iyooxpaʼt jeʼm israelitas, y watykɨy iwat milagros iga jeʼeyaj wɨaiñ idyɨk ikooñwɨyyaj jeʼm an̈aaji. Juʼuts akwiñkejoʼoyi, yooxpaʼtyajta iga iktogoyyajiñ Jericó. Iga ikupɨkyaj jempɨk Jehová nɨm, jeʼm israelitas «pɨɨmi an̈wejyaj», y jesɨk «kutɨn̈ jeʼm muralla». Yɨʼɨmpɨgam Jehová iyooxpaʼtyaj iga ikooñwɨyyajiñ jeʼm tɨgan̈juj (Jos. 6:20). Y maaj okmɨ, wɨa mu ikooñwɨyyaj jeʼm amorreos. ¿Juutypɨk? Iga Jehová «dende sɨn̈yukmɨ ikket mɨjtampɨk ɨkxtyuj [...]. Maaj jaʼyan̈ ikkaʼ jeʼm ɨkxtyuj que jeʼm israelitas kun jeʼm iespadajyaj» (Jos. 10:6-11).

JEʼM NUNTAPƗK CRISTIANOS YOOXPADOYYAJPA IGA IDYIÑ PAZ

Juʼuts tan̈kɨʼpin̈netaʼm, yɨʼp jaama dyaʼ jeexkom juʼuts jesɨgam jaʼy ityiyaj jeʼm israelitas. Pero dyaʼ numaaj iga dyaʼ jeexkom taitytyaʼm, ityñam tun̈gak jɨɨxi iga tyiʼiga dyaʼ tanɨktaʼmpa jeʼm guerra. Juʼuts akwiñkejoʼoyi, Dios ijɨychak iga jeʼm in̈an̈pɨgam jaama jempɨk ikupɨkyajpa dyam ikuyujkayajpa iga iwatyajpa jeʼm guerra y dyamtyim tɨgɨykuʼmyajpa (Is. 2:2-4). Cristo nɨm iga jeʼm ikuyujkɨʼɨwiñyaj ichagan̈pudyiñ jeʼm «it́yajwɨɨp yɨ́p naxyucmɨ»; yɨʼp nɨmtoʼoba iga dyaʼ tɨgɨykuʼmyajpa en jeʼm an̈aajiyaj iga itypa yɨʼp naxyukmɨ (Juan 15:19).

Cristo ichiʼityim tun̈gak an̈kiʼmayoʼoyiyaj jeʼm ikuyujkɨʼɨwiñyaj. An̈kejayyajta iga odoy idyɨk iwatyajiñ tyidyin̈kej iga iktsukumpa jeʼm jooyixoʼoyi, jeʼm joʼoyaʼ y jeʼm an̈aajiyaj (Mat. 5:21, 22). Y an̈kejayyajtatyim iga yooxpadoyyajiñ iga idyiñ paz y ityoyyajiñ jeʼm ienemigos (Mat. 5:9, 44).

¿Tyi tan̈kejaytyaʼmpa? Ni tuum de taɨchtyam dyaʼ tatɨgɨykuʼmtamtoʼoba jesɨk itypa guerra. Pero ¿tanaityñam tananmajom usan̈ joʼoyaʼ iga wɨap iweʼk jeʼm kumun o iga idyiñ an̈aaji? Tan̈wadyiñ ityumpɨy juʼtsan̈am tawɨap iga odoy tanaidyiñ yɨʼp malojpɨk jɨɨxi (Sant. 4:1, 11).

Jeʼm cristianos yooxpadoyyajpa iga idyiñ paz y toyoʼoyi, dyaʼ tɨgɨykuʼmyajpa jesɨk itypa an̈aajiyaj yɨʼp naxyukmɨ (Juan 13:34, 35). Tampɨktaʼmiñ tanjɨɨxi iga odoy tatɨgɨykuʼmtaʼmiñ jesɨk itypa an̈aajiyaj yɨʼp naxyukmɨ iganam tanan̈joʼkpa jeʼm jaama jesɨk Jehová ikkutogoyaʼyba ityumpɨy jeʼm guerras (Sal. 46:9).