1, 2. (a) Ia ahn aramas akan ar madamadau duwen saledek en wiahda pilipil? (b) Dahme Paipel padahkihong kitail duwen atail saledek en wiahda pilipil, oh peidek dah kan me kitail pahn tehkpene?

 NI EMEN lih eh pahn wiahda pilipil ehu, e ndaiong kompoakepaho: “I sohte men madamadau; ndaiong ie dahme ien wia. Pwe met mengei.” Liho men emen tohrohr en padahkihong ih dahme e pahn wia ahpw kaidehn doadoahngki pein eh saledek en pilipil, me wia kisakis kesempwal ehu sang Sounkapikpeo. Ia duwen kowe? Ke kin mwahuki wiahda pein omw pilipil kan, de ke kin mwahuki meteikan en wiahda pilipil ong uhk? Ia omw madamadau ong kisakis wet?

² Madamadau en aramas kin wekpeseng duwen saledek en wiahda pilipil. Ekei nda me saledek wet uhdahn sohte mie pwehki Koht ketin koasoanehdier atail wiewia kan koaros. Meteikan nda me kitail kak ahneki saledek wet ihte ma kitail ahneki saledek me sohte irepe. Ahpw, Paipel padahkihong kitail me kitail kepikipikihda koahiek oh saledek en pein wiahda pilipil loalokong kan. (Wadek Sosua 24:15.) Nan Paipel kitail pil kin diarada pasapengpen peidek pwukat: Mie irepen atail saledek en wiahda pilipil kan? Ia duwen atail pahn doadoahngki atail saledek en wiahda pilipil kan? Ia  duwen atail pilipil kan ar kin kasalehda ia uwen atail uhdahn poakohng Siohwa? Ia duwen atail kak kasalehda me kitail wauneki ahn meteikan pilipil?

3. Ia duwen Siohwa eh kin ketin doadoahngki sapwellime saledek me sohte irepe?

³ Siohwa sapwellimanki saledek me sohte irepe, oh kitail kak sukuhlkihsang mwomwen eh kin ketin doadoahngki saledek wet. Karasepe, Siohwa ketin pilada wehin Israel pwehn wia sapwellime aramas, me iei “sapwellime aramas pilipil.” (Deud. 7:6-8) Mie kahrepen eh ketin wiahda pilipil wet. Siohwa kupwurki kolokolete inowo me e ketin wiahda ong kompoakepaho Eipraam. (Sen. 22:15-18) Patehng met, Siohwa kin ketin ahnsou koaros limpoak oh pahrek ni eh ketin doadoahngki saledek wet. Kitail kak kilang duwen met ni eh kin ketin panawih mehn Israel kan ni arail kin sapeikiong ih. Ni arail kin kasalehda me re uhdahn koluhkihla dahme re wiadahr, Siohwa kin ketin kasalehiong irail limpoak oh mahk. E mahsanih: “I pahn kapwuredohng ie nei aramas akan. I pahn poakohng irail ni mohngiongi unsek.” (Os. 14:4) Siohwa ketin wia mehn kahlemeng mwahu ong kitail sang ni eh kin ketin doadoahngki sapwellime saledek en sewese meteikan!

4, 5. (a) Ihs me Koht ketin tepin kisekisehki saledek en wiahda pilipil, oh ia duwen eh doadoahngki? (b) Peidek dahieu me emenemen kitail anahne idek?

⁴ Siohwa ketin pilada en kapikada tohnleng oh aramas akan en ahneki saledek en wiahda pilipil. Tepin kepikipik me Siohwa ketin wiahda iei Sises. Sises kepikipikda rasehng Koht oh ahneki saledek en wiahda pilipil. (Kol. 1:15) Ia duwen Sises eh ketin doadoahngki sapwellime saledek? Mwohn Sises ketidihdo sampah, e ketin pilada en loalopwoatohngete Koht oh sohte iang Sehdan oh eh mwekid en uhwong. Ni Sises eh ketidihdo sampah, e ketin wiahda pilipil en soikala ahn Sehdan kasongosong kan. (Mad. 4:10) Mwuhr, pwongo mwohn eh pwoula, Sises patohwanohng Semeo me e mwahuki wia kupwure. E mahsanih: “Ipa, ma komw ketin kupwurki, a komw ketikihweisang ie delen lokolok wet. Ahpw soh, kaidehkin nsenei, pwe kupwuromwihte en pweida.” (Luk 22:42) Ia duwe, kitail kak kahlemengih Sises oh doadoahngki atail saledek en wiahda pilipil en kawauwih Siohwa oh wia kupwure?

⁵ Ei, kitail kak kahlemengih Sises pwehki kitail pil wiawihda rasehng Koht. (Sen. 1:26) Ahpw, kitail sohte ahneki saledek me sohte irepe me Siohwa sapwellimanki. Mahsen en Koht kawehwehda me Siohwa kin ketin irehdi atail saledek oh e ketin kasik kitail en peikiong met. Karasepe, nan peneinei ehu, lih pwopwoud kan anahne uhpahiong arail pwoud akan oh seri kan ong arail pahpa nohno. (Ep. 5:22; 6:1) Ia duwen met eh kamwakid mwomwen atail kin doadoahngki atail saledek en wiahda pilipil? Pasapengpen peidek wet kak kasalehda dahme pahn wiawihong kitail ni ahnsou kohkohdo.

6. Menlau kihda ehu karasaras me kasalehda dahme kahrehda e kesempwal en mie irepen atail saledek.

⁶ Ia duwe, atail ahneki saledek me mie irepe uhdahn kak wia saledek mehlel? Ei, e kak! Dahme kahrehda? Pwehki met kak pere kitail. Karasepe, ele kitail pilada en tangahki sidohsa kohla ni kahnimw ehu me uhdahn doh. Ahpw medewehla ma sohte kosonned ong tangahki werennansapw, oh koaros kak pein pilada ia uwen marahra oh pali dah nan ahlo me ren tang ie. Ia duwe, ke pahn perki tang pohn ahlo? Ei uhdahn. Irepen koasoandi kan anahn pwe koaros en kak paiekihda saledek mehlel. Kitail tehkpene ekei karasaras kan nan Paipel  duwen Siohwa eh ketikihda irepen koasoandi kan pwehn kak wia kamwahupatail.

7. (a) Ia duwen Adam oh mahn akan ar wekpeseng? (b) Menlau kawehwehda ehu ahl me Adam doadoahngki eh saledek en pilipil.

⁷ Ni Siohwa eh ketin kapikada tepin aramas, Adam, e ketikihong kisakisohte me e ketikihong tohnleng kan, me iei saledek en wiahda pilipil. Ahpw Koht sohte ketikihong mahn akan saledek wet. Ia duwen Adam eh doadoahngki eh saledek en wiahda pilipil ni ahl mwahu? Adam ahneki pwais kaselel en kihong eden mahn akan. Koht “ketikihong aramaso pwe en kihong adarail.” Mwurin Adam kin kilikilang emenemen mahn ako, e kihong adarail me mie wehwe. Siohwa sohte ketin wekidala ahn Adam pilipil ko. Ahpw, “ahd akan me e kihong emenemen, iei ih me re adaneki.”​—Sen. 2:19.

8. Ia duwen Adam eh doadoahngki ni sapwung eh saledek en wiahda pilipil, oh ia imwilahn met?

⁸ Siohwa ketikihong Adam pwukoa en kaparadaisihala sampah ni eh ketin mahsanihong: “Kumwa kaparaparala pwe kadaudokamwa kan pahn kousoanla wasa koaros nin sampah oh kaunda mehkoaros. I kihong kumwa manaman en kaunda mwahmw akan, menpihr kan oh mahn lawalo kan koaros.” (Sen. 1:28) Ahpw Adam pilada en tungoale wahntuhkeo me keinapwidi oh sang ni eh wia met, e pohnsehsehla irepen koasoandi kan me Siohwa ketikihda. Pwehki Adam doadoahngki ni sapwung eh saledek en wiahda pilipil, aramas akan lelohng lokolok sounpar kidkid kei. (Rom 5:12) Kitail en tamataman imwila suwed en Adam eh pilipilo. Met pahn kamwakid kitail en doadoahngki atail saledek ni ahl me mwahu oh pwungki irepen koasoandi kan me Siohwa ketikihongehr kitail.

9. Pilipil dahieu me Siohwa ketikihong sapwellime aramas akan, Israel, oh dahme re inoukihda ren wia?

⁹ Aramas koaros sohsohki soh unsek oh mehla sang Adam oh Ihp. Ahpw, kitail ahnekihte pwuhng en doadoahngki saledek en wiahda pilipil. Kitail kak kilang met sang ni mwomwen sapwellimen Koht wiewia ong wehin Israel. Siohwa ketin mweidohng irail en pilada ma ren wiahla sapwellime aramas pilipil kan. (Eks. 19:3-6) Wehi wet pilada ren wiahla sapwellimen Koht aramas oh pwungki irepen koasoandi kan me e ketikihda. Re nda: “Se pahn kapwaiada mehkoaros me KAUN-O ketin mahsanih.” (Eks. 19:8) E kansensuwed pwe mwuhr aramas ako pilada en kauwehla arail inou ong Siohwa. Kitail kak sukuhlki mehn kasukuhl kesempwal ehu sang karasaras wet. Kitail en ahnsou koaros kesempwalki atail saledek en wiahda pilipil oh pousehlahte mihmi karanih Siohwa oh peikiong sapwellime kosonned kan.​—1 Kor. 10:11.

10. Karasaras dah kei nan Ipru irelaud 11 me kadehdehda me aramas soh unsek kan kak doadoahngki arail saledek en wiahda pilipil pwehn kawauwih Koht? (Menlau kilang tepin kilel.)

¹⁰ Nan Ipru irelaud 11, kitail diarada eden ohl oh lih lelepek 16 me pilada en wauneki irepen koasoandi kan me Siohwa ketikihda. Met imwikihla arail alehdi kapai tohto oh koapworopwor kaselel ong ahnsou kohkohdo. Karasepe, Noha ahneki pwoson laud oh pilada en peikiong sapwellimen Koht koasoandi en kauwada warihmwo oh kapitala eh peneinei oh dih en mwuhr kan. (Ipru 11:7) Eipraam oh Sara perenki peikiong Koht oh keseula nan sahpw me e ketin inoukihong ira. Mwuhr, mendahki mie ara “ahnsoun sapahllahng” kahnimw en Ur, ira medemedewehte sapwellimen Siohwa inou kan ong ahnsou kohkohdo. Paipel mahsanih me ira “raparapahki sahpw ehu me kaselel sang wasao.” (Ipru 11:8, 13, 15, 16) Moses soikala pai kan en Isip oh pilada en “iang sapwellimen Koht aramas akan lokolok sang perenki dihp ahnsou mwotomwot.” (Ipru 11:24-26) Kitail en alasang pwoson en ohl oh lih pwukat oh kalahnganki atail saledek en wiahda pilipil oh doadoahngki pwehn wia kupwuren Koht.

11. (a) Ia ehu kapai me keieu kaselel me pid atail saledek en wiahda pilipil? (b) Dahme kamwakid uhk en doadoahngki omw saledek en wiahda pilipil ni ahl mwahu?

 ¹¹ Ele e mwomwen mengei ma emen tohrohr wiahda atail pilipil kan, ahpw kitail sohte pahn kak paiekihda ehu kapai me keieu kaselel. Kapai dahieu met? Paipel kawehwehda met nan Deuderonomi 30:19, 20. (Wadek.) Nan iretikitik 19, kitail wadek me Koht ketikihong mehn Israel kan pilipil ehu. Nan iretikitik 20, kitail sukuhlki me Siohwa ketikihong irail ahnsou en kasalehda ia uwen arail poakohng ih. Kitail pil kak pilada en kaudokiong Siohwa. Kitail pil ahneki ahnsou mwahu en doadoahngki atail kisakis wet pwehn kawauwih Siohwa oh kasalehda ia uwen atail poakohng ih!

12. Dahme kitail en dehr wiahiong atail saledek en wiahda pilipil?

¹² Medewehla me ke kihong kompoakepahmw men kisakis kesempwal ehu. Ia pahn omw pepehm ma e kesehla kisakiso nan kihd de, suwed sang met, e doadoahngki kisakiso pwehn kamedekihala emen? Ke pahn nsensuwedkihla met. Siohwa ketikihong kitail saledek en wiahda pilipil. Eri e uhdahn pahn ketin kupwursuwedkihla ni eh mahsanihada aramas akan ar doadoahngki ni sapwung arail saledek oh wiahda pilipil suwed kan de kamedekihala meteikan. Paipel mahsanih me ni “imwin rahn akan,” aramas akan “sohte pahn kin kasapahlkalahnganki mehkot.” (2 Tim. 3:1, 2) Eri ia duwen atail kak kasalehda me kitail kin kalahnganki atail kisakis kesempwal wet me Siohwa ketikihong kitail? Oh ia duwen atail kak soikala doadoahngki ni ahl sapwung?

13. Ia ehu ahl me kitail Kristian kan kak soikala doadoahngki ni sapwung atail saledek en wiahda pilipil?

¹³ Kitail koaros ahneki saledek en pilada kompoakepatail kan, atail likou oh kapwat, oh pil mehn kamweit kan. Ahpw, kitail kakete doadoahngki atail saledek wet en wia kahrepe ieu en wiahda pilipil kan me Koht sohte ketin kupwurki de en idawehn soahng kapw kan me aramas kin wia nin sampah wet. (Wadek 1 Piter 2:16.) Kitail en dehr doadoahngki saledek wet pwehn kamangaiong kitail en wia dahme sapwung, ahpw kitail en doadoahngki pwehn kamangaiong kitail en “wia ong ni kalinganpen Koht.”​—Kal. 5:13; 1 Kor. 10:31.

14. Dahme kahrehda kitail anahne likih Siohwa ni atail kin doadoahngki atail saledek en wiahda pilipil?

 ¹⁴ Siohwa mahsanih: “Ngehi me KAUN-O omw Koht, me kupwurki padahkihiuk pwe en wia kamwahu ehu ong uhk oh kaweid uhk nan ahl me ke pahn keid ie.” (Ais. 48:17) Kitail anahne likih Siohwa oh pwungki irepen koasoandi kan me e ketikihong kitail pwe kitail en kak wiahda pilipil mwahu kan. Ni aktikitik kitail kin pohnese me “sohte mehmen me kaunda pein imwilahn eh mour; sohte aramas emen me kaunda pein eh mour.” (Ser. 10:23) Adam oh mehn Israel salelepek kan pilada ren soikala irepen koasoandi kan me Siohwa ketikihong irail oh re kin koapworopworki pein irail. Kitail kak sukuhlkihsang arail mehn kahlemeng suwed. Kitail en dehr koapworopworki pein kitail, ahpw kitail ‘likih KAUN-O ni mohngiongitail unsek.’—Lep. Pad. 3:5.

15. Dahme kitail sukuhlkihsang kaweid me dierek nan Kalesia 6:5?

¹⁵ Kitail pil anahne wauneki saledek me meteikan ahneki pwehn wiahda pilipil kan nan arail mour. Dahme kahrehda? Pwehki kitail koaros ahneki saledek en wiahda pilipil, pilipil en emen Kristian sohte pahn ahnsou koaros duwehte ahn Kristian teio. Met pidada pilipil kan duwen atail wiewia oh kaudok. Tamataman kaweid me dierek nan Kalesia 6:5. (Wadek.) Ni atail kin pohnese me emenemen Kristian kin pwukoahki pein eh pilipil kan, kitail pahn wauneki saledek me meteikan ahneki pwehn doadoahngki arail saledek en wiahda pilipil.

16, 17. (a) Ia duwen saledek en wiahda pilipil eh wiahla kahpwal ehu nan Korint? (b) Ia duwen Pohl eh sewese Kristian ko, oh dahme kitail kak sukuhlkihsang met?

¹⁶ Kitail tehkpene karasaras en Paipel ehu me kasalehda dahme kahrehda kitail anahne wauneki ahn riatail Kristian kan ar saledek en wiahda pilipil. Kristian kan nan mwomwohdisohn Korint akamaiki duwen tungoale uduk me ele meirongala ong dikedik kan ahpw mwuhr netila nan wasahn pwainda uduk. Kadeikpen loalen ekei Kristian ko mweidohng ren tungoale uduko pwehki re ese me dikedik kan sohte kesempwal. Ahpw, irail kan me kin kaudokiong soangen dikedik pwukat mahs medewe me arail tungoale uduko pahn duwehte arail wia kaudok. (1 Kor. 8:4, 7) Met wia kahpwal laud ehu me kakete katohrepeseng mwomwohdiso. Ia duwen Pohl eh sewese Kristian ko ren kapwungala ire kesempwal wet?

¹⁷ Keieu, Pohl katamankihong pwihn riauo me mwenge sohte pahn kak kakehlakahda arail nanpwungmwahu rehn Koht. (1 Kor. 8:8) Keriau, Pohl kehkehlikihong irail en dehr mweidohng arail “nsenen saledek” en kansensuwedihala kadeikpen irail kan me luwet. (1 Kor. 8:9) Mwuhr, e ndaiong irail kan me kadeikpen loalarail me luwet en dehr kadeik irail kan me pilada en tungoale soangen uduk pwukat. (1 Kor. 10:25, 29, 30) Eri ong irair kesempwal kan me pid kaudok, emenemen Kristian anahne wiahda pein eh pilipil. Kitail sou pil anahne wauneki ahn riatail Kristian kan ar saledek en wiahda pein arail pilipil kan pil ni soahng me tikitik?​—1 Kor. 10:32, 33.

18. Ia duwen omw pahn kasalehda me ke kesempwalki omw saledek en wiahda pilipil?

¹⁸ Siohwa ketikihong kitail saledek en wiahda pilipil, met kin kahrehiong kitail en ahneki saledek mehlel. (2 Kor. 3:17) Kitail kin kesempwalki kisakis wet pwehki e kin mweidohng kitail en wiahda pilipil kan me kasalehda ia uwen atail poakohng Siohwa. Eri kitail en pousehlahte wiahda pilipil kan me kin kawauwih ih, oh kitail en wauneki ahn meteikan arail pwuhng en pilada ia duwen arail pahn doadoahngki kisakis kesempwal wet.