Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Me Pwulopwul kan, Kumwail Kak Ahneki Mour Nsenamwahu

Me Pwulopwul kan, Kumwail Kak Ahneki Mour Nsenamwahu

“Komw pahn ketin kasalehiong ie ahl me kin kowohng mour.”​—MEL. 16:11.

KOUL KAN: 133, 89

1, 2. Me pid dahme wiawihong Tony, soangen wekidekla dah kan me kak wiawi?

TONY tikida sohte mi rehn eh pahpao. E kin iang high school, ahpw e sohte kin nohn perenki sukuhl. E kin medemedewe en uhdihsang sukuhl oh sohte kesepwil. Ni imwin wihk kan, Tony kin kohla iang kasdo de mwemweit rehn ienge ko. E sohte kin wia tiahk lemei, oh e sohte kin doadoahngki wini en kasahliel, ahpw sohte eh mehn akadei nan mour. E pil kin peikasalki ma mie Koht. Ehu rahno, Tony tuhwong Sounkadehdehn Siohwa riemen oh padahkihong ira duwen eh peikasalki Koht. Ira kihong ih kisin pwuhk riau pwehn wadek—The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking (lokaiahn wai) oh Was Life Created? (lokaiahn wai).

2 Ni ahnsou me Sounkadehde ko pwurala rehn Tony, eh madamadau uhdahn wekila. E wadekala kisin pwuhk ko pak tohto me kahrehda teh ko limilimpene oh mwerekirekla. Tony ndaiong ira: “Uhdahn pahn mie Koht men.” E tepida onop Paipel, oh ekisekis eh madamadau duwen mour wekila. Mwohn eh tepida onop, Tony sohte wia tohnsukuhl mwahu men, ahpw mwuhr e wiahla emen tohnsukuhl me keieu mwahu nan sukuhlo! Principal en sukuhlo pil pwuriamweila. E ndaiong Tony: “Ahmw wiewia uhdahn mwahula oh ke uhdahn pweida mwahu nan sukuhl. Ia duwe, met kohsang ahmw kin werekiong Sounkadehdehn Siohwa kan?” Tony nda me ei oh ehukihong principalo dahme e sukusukuhlki. E kesepwil sang high school oh rahnwet e wia pioneer oh sounsawas men. Tony uhdahn peren me met mie Seme limpoak men, Siohwa!​—Mel. 68:5.

PEIKIONG SIOHWA, OH KE PAHN PWEIDA MWAHU NAN MOUR

3. Kaweid dahieu me Siohwa ketikihong me pwulopwul kan?

3 Dahme wiawihong Tony kin katamankihong kitail me Siohwa uhdahn ketin nsenohki me pwulopwul kan. E kupwurki ken ahneki mour ehu me uhdahn pweida mwahu oh nsenamwahu, eri e ketin kaweid uhk en tamataman “Sounwiepomw nindokon omw wie pwulopwulte.” (Ekl. 12:1) Met sohte kin ahnsou koaros mengei, ahpw kitail kak wia. Koht kak ketin seweseiuk en pweida mwahu nan ahmw mour erein ahmw pwulopwul oh mwuhr ni ahnsou me ke laudla. Pwehn sewese kitail en wehwehki mwahu met, kitail pahn koasoiapene dahme sewese mehn Israel ko en kalowehdi Sapwen Inowo oh dahme kihong Depit kehl en kalowehdi kodono Kolaiad.

4, 5. Mehn kasukuhl kesempwal dahieu me kitail kak sukuhlkihsang ia duwen mehn Israel ko ar kalowehdi Kenan oh ia duwen Depit eh kalowehdi Kolaiad? (Menlau kilang tepin kilel kan.)

4 Kaweid dah kan me Siohwa ketikihong mehn Israel kan ni ar pahn pedolong nan Sapwen Inowo? Ia duwe, e mahsanihong irail en wiahla sounpei mwahu kei de kaiahnda ong mahwen? Soh! (Deud. 28:1, 2) E mahsanihong irail en peikiong oh likih ih. (Sos. 1:7-9) Ele aramas akan pahn sohte wehwehki kaweid wet, ahpw e wia kaweid me keieu mwahu ong mehn Israel ko. Siohwa kin ketin pwurupwurehng sewese sapwellime aramas akan en kalowehdi mehn Kenan kan. (Sos. 24:11-13) Emen anahne pwoson pwehn peikiong Koht oh soangen pwoson wet kin ahnsou koaros kahrehiong en pweida mwahu. Met mehlel mahso, oh pil mehlel ahnsou wet.

5 Kolaiad wia sounpei kehlail men. E kereniong reireiki piht 9.5, oh e kin weuwa tehtehn mahwen keper kan. (1 Sam. 17:4-7) Ahpw, ihte me Depit weuwa iei pahi ehu oh eh pwoson Koht. Emen me sohte eh pwoson pahn medewe me Depit pweipwei en song en peiong Kolaiad! Ahpw ni mehlel, Kolaiad me pweipwei.​—1 Sam. 17:48-51.

6. Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop wet?

6 Nan iren onop en mwoweo, kitail koasoiapene soahng pahieu me kak kalaudehla atail peren oh pweida mwahu nan mour. Kitail sukuhlki me kitail anahne apwalih mwahu atail anahn en esehla Koht, wiahda kompoakepah mwahu kan me kin poakohng Koht, wiahda mehn akadei mwahu kan, oh kesempwalki saledek me Koht ketikihong kitail. Nan iren onop wet, kitail pahn koasoiapene ahl teikan me kitail kak paiekihda sang ni atail wia soahng mwahu pwukat. Pwehn wia met, kitail tehkpene ekei kaweid oh ire mehlel kan me dierek nan Melkahka 16.

APWALIH MWAHU AHMW ANAHN EN ESEHLA KOHT

7. (a) Ia duwen ahmw pahn kawehwehda duwen emen me kin mwekidki sapwellimen Koht manaman? (b) Dahme Depit “ahneki,” oh ia duwen met eh kamwakid ih?

7 Emen me kin mwekidki sapwellimen Koht manaman kin pwoson Koht oh song en kilangwohng soahng kan duwehte me Koht kin ketin wia. E kin mweidohng Siohwa en ketin kaweid eh mour oh koasoanehdi teng en peikiong ih. (1 Kor. 2:12, 13) Depit wia mehn kahlemeng mwahu nin duwen emen me kin mwekidki sapwellimen Koht manaman. E koulki: “Maing KAUN, komwihte kelehpw me I ahneki.” (Mel. 16:5) Depit kalahnganki dahme e “ahneki,” me iei eh nanpwungmwahu keren rehn Koht, oh e kin wiahkihla Koht eh wasahn ruk. (Mel. 16:1) Pwehki met, e kak nda: “I kin diren kaping oh peren.” Sohte mehkot kahrehiong Depit peren laudsang eh nanpwungmwahu keren rehn Siohwa!​—Wadek Melkahka 16:9, 11.

8. Soahng dah kei me kak kahrehiong uhk en ahneki mour me uhdahn nsenamwahu?

8 Aramas me kin medemedewehte mwohni de mehn kamweit kan sohte kak ahneki soangen peren me Depit ahneki. (1 Tim. 6:9, 10) Brother men nan Canada nda: “Nsenamwahu mehlel kin kohsang, kaidehn dahme kitail kak ale sang mour, ahpw dahme kitail kak patohwanohng Mehmeno me kin ketikihong kitail kisakis mwahu koaros, Siohwa Koht.” (Seims 1:17) Ma ke kakairada ahmw pwoson Siohwa oh papah ih, ke uhdahn pahn ahneki mour me katapan oh nsenamwahu. Eri, dahme ke kak wia pwehn kakehlakahda ahmw pwoson? Ke anahne kihong ahmw ahnsou ong Siohwa sang ni ahmw wadek sapwellime Mahsen, kilang soahng kaselel kan me e ketin kapikada, oh medemedewe duwen sapwellime irair kaselel kan, iangahki sapwellime limpoak ong uhk.​—Rom 1:20; 5:8.

9. Ia duwen ahmw kak mweidohng sapwellimen Koht Mahsen en kawekila uhk, duwehte me wiawihong Depit?

9 Ekei pak Koht kin ketin kasalehiong kitail sapwellime limpoak sang ni eh kin ketin kapwungala kitail ni ahnsou me kitail anahne, duwehte me pahpa limpoak men kin wia. Depit kalahnganki met oh nda: “I kin patohwan kapinga KAUN-O, pwehki eh kin ketin kaweid ie, oh ei pepehm pil kin katamankin ie nipwong.” (Mel. 16:7) Depit kin doudouloale sapwellimen Koht madamadau oh wiahkihla pein ah. E mweidohng sapwellimen Koht madamadau en kawekila ih pwehn kak wiahla aramas mwahu men. Ni ahmw wia duwehte, ahmw limpoak ong Koht oh ahmw ineng en kaperenda ih pahn laudla, oh ke pahn wiahla Kristian koahiek men. Emen sister me adaneki Christin nda me ni ahnsou me e kin wia roporop oh doudouloale dahme e wadek, e pehm me Siohwa ketin kahrehda mepwukat en ntingdi ongete ih!

10. Nin duwen me kileldi nan Aiseia 26:3, ia duwen ahmw mwekidki sapwellimen Koht manaman eh pahn seweseiuk?

10 Ma kowe emen me kin mwekidki sapwellimen Koht manaman, ke pahn kilangwohng sampah oh dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo ni ahlohte me Koht kin ketin wia. Siohwa ketikihong uhk loalokong oh koahiek en dehdehkihla mwahu. Dahme kahrehda? E kupwurki ken ese dahme kesempwal nan mour, wiahda pilipil mwahu kan, oh dehr masepwehk ni ahmw kasikasik dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo! (Wadek Aiseia 26:3.) Brother men me adaneki Joshua, me kin kousoan nan Wehin Amerika, nda me ma ke ahneki nanpwungmwahu keren rehn Siohwa, ke pahn kilang ni sansal dahme kesempwal oh dahme sohte kesempwal.

WIAHDA KOMPOAKEPAH MEHLEL KAN

11. Ia duwen Depit eh pilada kompoakepah kan?

11 Wadek Melkahka 16:3. * Depit ese rapahkihda kompoakepah mwahu kan. E pilada kompoakepah kan me kin poakohng Siohwa, oh met kihong ih “peren laud.” E kawehwehda kompoakepah kan nin duwen ‘me sarawi kei’ pwehki re kin song en idawehn sapwellimen Siohwa koasoandi ong tiahk mwakelekel kan. Pil emen sounmelkahka ahneki soangen pepehmohte duwen en pilada kompoakepah kan oh ntingihedi: “I kin kompoakepahnki irail koaros me kin papah komwi, irail koaros me kin peikiong sapwellimomwi kosonned kan.” (Mel. 119:63) Nin duwen me kitail koasoiapenehr nan iren onop en mwoweo, ke pil kak diarada kompoakepah mwahu tohto nanpwungen irail kan me kin poakohng oh peikiong Siohwa. Oh kompoakepahmw kan sohte anahne uweiuk.

12. Dahme kahrehda Depit oh Sonadan wia kompoakepah mwahu kei?

12 Depit sohte ihte pilada irail kan me uwe ih pwehn wia kompoakepah. Ke kak tamanda emen eden kompoakepahn Depit me keren? Ele ke medewehda Sonadan. Nanpwungmwahu rehn Depit oh Sonadan wia nanpwungmwahu me keieu kaselel me kitail kak wadek duwen nan Paipel. Ahpw ke ese me Sonadan mpen sounpar 30 laudsang Depit? Eri dahme kahrehda ira wia kompoakepah mwahu kei? Ara nanpwungmwahu kin poahsoankihda ara pwoson Koht. Ira pil kin wauneki emenemen oh kesempwalki ahn emenemen irair mwahu kan, duwehte eimah me ira koaros kasalehda ni ahnsou me ira peiong sapwellimen Koht imwintihti kan.​—1 Sam. 13:3; 14:13; 17:48-50; 18:1.

13. Ia duwen ahmw kak wiahda kompoakepahmw tohto? Menlau kihda ehu karasaras.

13 Duwehte Depit oh Sonadan, kitail kak ahneki “peren laud” ni atail kompoakepahnki irail kan me kin poakohng oh pwoson Siohwa. Kiera, me papah Koht erein sounpar tohto, nda, “I kompoakepahnkihla aramas akan sang wasa tohto nin sampah, irail kan me arail tiahk oh mwomwen arail tikida wekpeseng.” Ni ahmw wia duwehte, ke pahn pein kilang ia duwen Paipel oh sapwellimen Koht manaman ar kaminiminpene kitail nin duwen peneinei ehu nin sampah pwon.

WIAHDA MEHN AKADEI MWAHU KAN

14. (a) Ia duwen ahmw kak wiahda mehn akadei mwahu kan nan ahmw mour? (b) Dahme ekei me pwulopwul kan nda duwen arail wiahda mehn akadei kan me pid papah Siohwa?

14 Wadek Melkahka 16:8. Papah Koht wia mehkot me keieu kesempwal ong Depit. Ma ke kahlemengih Depit ni ahmw kin wiahda mehn akadei kan oh ahnsou koaros medewe dahme Siohwa kupwurki ong uhk, ahmw mour pahn nsenamwahu. Brother men me adaneki Steven nda: “Ei wiahda mehn akadei, kapwaiada, oh tamanda soahng kan me I kamwahwihala rehi kin kahrehiong ie en nsenamwahu.” Brother pwulopwul men sang Sehmen me met kin papah nan ehu sahpw tohrohr nda: “Ni ahnsou me I mahla, I sohte pahn men tamanda duwen ei mour oh kilang me soahng koaros I wia kin pidada ngehite kelehpw.” Ia duwe, ke ahneki soangen pepehmohte? Eri doadoahngki ahmw koahiek oh soahng kan me ke ese wia pwehn wahdo kaping ong Koht oh sewese meteikan. (Kal. 6:10) Wiahda mehn akadei kan me pid papah Siohwa oh peki rehn Siohwa en ketin seweseiuk kapwaiada mehn akadei pwukat. Ke kak uhdahn kamehlele me e pahn ketin sapengala ahmw kapakapo!​—1 Sohn 3:22; 5:14, 15.

15. Mehn akadei dah kan me ke kak wiahda? (Menlau kilang koakon me oaralape “ Ekei Mehn Akadei me Ken Medewe Duwe.”)

15 Ia ekei mehn akadei me ke kak wiahda? Ke sou song en kihda pasapeng kan nan mihting ni pein ahmw lokaia? De ke sou akadeiong en iang pioneer de papah nan Pedel? Ke pil kak song en sukuhlki ehu lokaia kapw pwe ken kak doadoahngki pwehn ehukihong aramas tohto rongamwahwo. Barak, brother pwulopwul men me kin doadoahngki pali laud en eh ahnsou ong papah Siohwa, nda: “Sohte soangen wiewia ehu me kin kihong ie soangen pepehm duwehte ei kin pirida rahn koaros oh ese me I kin patohwanohng Siohwa ei kehl koaros.”

KESEMPWALKI SALEDEK ME KOHT KETIKIHONG UHK

16. Ia ahn Depit pepehm ong sapwellimen Siohwa kosonned oh kaweid oh ire mehlel kan, oh dahme kahrehda?

16 Wadek Melkahka 16:2, 4Nin duwen atail sukuhlkiher nan iren onop en mwoweo, ni atail kin mour pahrekiong sapwellimen Koht kosonned oh kaweid oh ire mehlel kan, kitail kin uhdahn saledekla. Kitail kin sukuhlki en poakohng dahme mwahu oh tateki dahme suwed. (Eimw. 5:15) Depit nda me “soahng mwahu koaros” me mie reh kin kohsang rehn Siohwa. Kamwahu wia irair ehu me inenen kaselel. Siohwa kin ketin mwahu ni soahng koaros me e ketin wia, oh soahng mwahu koaros me kitail ahneki kin kohsang reh. Depit doadoahk laud pwehn kahlemengih Koht oh poakohng soahng kan me Siohwa ketin poakohng. Ahpw Depit pil sukuhlki en tateki dahme Koht ketin mahsanih me suwed. Ehu rehn mepwukat iei tiahk en kaudokiong aramas de mehkot likin Siohwa. Tiahk wet kin kihsang wahu en aramas oh pil kihsang kaping me Siohwa kelehpw ketin warohng ale oh uhd kihong emen de mehkot tohrohr.​—Ais. 2:8, 9; Kaud. 4:11.

17, 18. (a) Dahme Depit nda duwen imwila suwed kan me kin kohsang kaudok likamw? (b) Dahme kin kahrehiong aramas akan rahnwet en “katohtowehla ar apwal akan”?

17 Mahso nan Paipel, tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud kin kalapw wia kisehn kaudok likamw. (Os. 4:13, 14) Aramas tohto kin mwahuki iang kaudok likamw pwehki re men wia tiahk samin kan, ahpw ia duwe, soangen kaudok wet kin kahrehiong irail peren? Soh douluhl! Depit nda me irail me kin kaudokiong koht likamw kan kin “katohtowehla ar apwal akan.” Aramas pwukat pil kin meirongkihla neirail seri kan ong koht likamw kan! (Ais. 57:5) Siohwa ketin kalahdeki arail tiahk lemei. (Ser. 7:31) Ma ke momour ni ahnsowo, ke sou pahn kalahnganki me ahmw pahpa nohno kin kaudokiong Siohwa?

18 Rahnwet, pelien lamalam likamw tohto kin mweidada wiewiahn tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud, iangahki tiahk en ohl mwahuki ohl oh lih mwahuki lih. Met ele kahrehiong aramas akan en medewe me re saledek, ahpw ni mehlel met kin “katohtowehla ar apwal akan.” (1 Kor. 6:18, 19) Ke kin kilang met eh wiawi? Eri, me pwulopwul kan, peikiong Samamwailo nanleng. Kamehlelehiong pein kowe me e mwahu ong uhk ken peikiong Koht. Medewe kanahieng duwen imwila suwed me kin kohsang tiahk samin. Ke pahn kilang me kahpwal kan me kohsang ahmw wia soahng suwed pwukat kin laudsang ahmw peren en ahnsoukiste. (Kal. 6:8) Joshua, me kitail koasoiapene mwoweo, nda: “Kitail kak doadoahngki atail saledek ni soangen ahl koaros me kitail mwahuki, ahpw ma kitail doadoahngki ni ahl sapwung kitail sohte pahn nsenamwahu.”

19, 20. Kapai dah kan me pahn kohwong me pwulopwul kan me kin pwoson Siohwa oh peikiong ih?

19 Sises mahsanih: “Ma kumwail pahn peikiong ei padahk kan, kumwail uhdahn pahn wiahla nei tohnpadahk mehlel. Oh kumwail pahn dehdehki dahme mehlel, oh me mehlelo pahn kasaledengkumwailla.” (Sohn 8:31, 32) Kitail kalahngankihong Siohwa me kitail saledeksang pelien lamalam likamw kan, sohte ese me mehlel, oh katieni. Ni ahnsou kohkohdo, kitail kasikasik en ahneki “saledek lingan en sapwellimen Koht seri kan.” (Rom 8:21) Ke kak ahneki ekis en saledek wet pil ni ahnsou wet ni ahmw kin idawehn sapwellimen Krais padahk kan. Ni ahl wet, ke pahn “esehla me mehlelo” kaidehn sangete ahmw sukuhlki ahpw pil sang ahmw doadoahngki nan ahmw mour!

20 Me pwulopwul kan, kesempwalki saledek me Koht ketikihong kumwail. Doadoahngki ni erpit. Met pahn sewese kumwail en wiahda pilipil kan ahnsou wet me kak kihong kumwail mour me keieu mwahu ni ahnsou kohkohdo. Emen brother pwulopwul nda: “En doadoahngki saledek ni erpit ni ahnsou me ke pwulopwul kin uhdahn sawas mwuhr ni ahnsou me ke anahne wiahda pilipil laud kan, duwehte rapahkihda doadoahk en mwohni me mwahu de pilada ma ke pahn pwopwoudida de wiahte kiripw men erein ahnsou ehu.”

21. Ia duwen ahmw kak alehdi “mour mehlelo”?

21 Nan koasoandi en sampah wet, mour me aramas akan kin nda me mwahu kin mwotomwot. Sohte emen ese dahme pahn wiawi lakapw. (Seims 4:13, 14) Eri dahme keieu mwahu me ke kak wia iei wiahda pilipil kan me pahn seweseiuk en alehdi “mour mehlelo,” me iei mour soutuk nan sapwellimen Koht sampah kapwo. (1 Tim. 6:19) Siohwa sohte kin ketin idingkihong emen en papah ih. Emenemen kitail en pein pilada dahme kitail pahn wia. Eri wiahkihla Siohwa kelehpw me ke “ahneki” sang ni ahmw nantihong rahn koaros en karanihala ih, oh kalahnganki soahng mwahu koaros me e ketikihong uhk. (Mel. 103:5) Ken kamehlele me Siohwa kak ketikihong uhk peren oh nsenamwahu laud kohkohlahte!​—Mel. 16:11.

^ par. 11 Melkahka 16:3 (NW): “Oh irail me sarawi kan nin sampah, me inenen kaselel kan oh wahu, kin wahdohng ie peren laud.”