Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IREN ONOP 16

Rong, Esehla, oh Poakehla

Rong, Esehla, oh Poakehla

“Uhdihsang amwail kadeik ni pali liki, ahpw kadeingki kadeik pwung.”​—SOHN 7:24.

KOUL 101 Doadoahkpene ni Minimin

AUDEPEN ONOP *

1. Ire mehlel dah me Paipel kasalehda duwen Siohwa?

KE PAHN men aramas en kadeik uhk pwehki pohn kilimwen, mwomwen mesomwen, de sais en paliweromwen? Mwein soh. Eri ia uwen kansenamwahu en ese me Siohwa sohte kin ketin kadeik kitail sang dahme aramas kak kilang! Karasepe, ni ahnsou me Samuel kilang nein Sehsi pwutak ko, e sohte kilangwohng irail nin duwen me Siohwa ketin wia. Siohwa ketin mahsanihong Samuel me emen nein Sehsi pwutak ko pahn wiahla nanmwarki en Israel. Ahpw mehnia rehrail? Ni ahnsou me Samuel kilangada nein Sehsi pwutak laudo, Eliap, e nda: “Ohl menet me kesikesihnen mwohn silangin KAUN-O, ele iei ih ohl me e ketin piladahr.” Eliap mwomwen emen me pahn wiahla nanmwarki. Ahpw Siohwa ketin mahsanihong Samuel: “Ke dehr tehk duwen eh reirei oh masamwahu. Pwe kaidehk ih me I piladahr.” Dahme kitail sukuhlkihsang met? Siohwa ketin pousehla mahsanih: “Aramas kin kasawih mwomwen aramas, ahpw ngehi, I kin kasawih nan mohngiong en aramas akan.”​—1 Sam. 16:1, 6, 7.

2. Nin duwen me Sohn 7:24 kasalehda, dahme kahrehda kitail en dehr kadeik aramas emen sang ni mwomwe? Menlau kihda ehu karasaras.

2 Nin duwen aramas soh unsek kei, kitail koaros kin kalapw kadeik meteikan sang ni mwomwarail. (Wadek Sohn 7:24.) Ahpw kitail sohte kak sukuhlki soahng tohto duwen aramas emen sang ni dahme kitail kilangki masatail. Pwehn karasahda, pil toahkte loalokong oh koahiek men kak esehda ekiste soangen soumwahu dah me emen ahneki ni eh kilangete aramas soumwahwo. E anahne rong kanahieng aramas soumwahwo ma e men ese soangen soumwahu dah me e ahneki mahs, ia en soumwahwo pepehm duwen eh irairo, de dahme kin wiawi pwehki eh soumwahu. Ele toahkteo pahn doadoahngki X-ray pwehn kilang nan paliweren aramas soumwahwo. Pwe ma soh, ahn toahkteo kasawih aramas soumwahwo kakete sapwung. Duwehte met, kitail sohte kak uhdahn wehwehki duwen riatail Kristian kan sang ni atail kilangete mwomwarail. Kitail anahne song wehwehki soangen aramas dah irail. Ei mehlel, kitail sohte kak kilang dahme mi nan mohngiong, eri kitail sohte pahn wehwehki meteikan duwehte me Siohwa kin ketin wia. Ahpw kitail kak wia uwen atail kak koaros en kahlemengih Siohwa. Ia duwen?

3. Nan iren onop wet, ia duwen koasoipen irail kan nan Paipel eh sewese kitail en kahlemengih Siohwa?

3 Ia sapwellimen Siohwa wiewia ong sapwellime tohnkaudok kan? E kin ketin rong irail. E kin ketin mwahngih arail irair kan oh soahng koaros me re kin lelohng. Oh e kin ketin poakeirailla. Ni atail pahn koasoiapene ia duwen Siohwa eh ketin wia met ong Sona, Elaisa, Akar, oh Lohd, kitail kilang ia duwen atail kak kahlemengih Siohwa sang ni mwomwen atail wiewia ong riatail Kristian kan.

RONG KANAHIENG

4. Dahme kahrehda kitail kakete ahneki madamadau sapwung duwen Sona?

4 Pwehki kitail sohte ese soahng koaros duwen ahn Sona irairo, kitail kakete medewe me e sohte kin likilik oh loalopwoat. E alehdi kehkehlik ehu sang rehn Siohwa en kalohki rohng en kadeik nan Ninipe. Ahpw Sona sohte peikiong, e iangada ehu sohp kohla ehu wasa tohrohr pwehn tangasang Siohwa. (Sona 1:1-3) Ia duwe, ke pahn men pwurehng mweidohng ih ehu ahnsou pwehn kapwaiada sapwellimen Siohwa kehkehliko? Mwein soh. Ahpw Siohwa ketin medewe me Sona kak pwurehng eh pwukoau.​—Sona 3:1, 2.

5. Dahme ke sukuhlki duwen Sona sang dahme kileldi nan Sona 2:1, 2, 9?

5 Sona kasalehda soangen aramas dahmen ih nan eh kapakap. (Wadek Sona 2:1, 2, 9.) Ni mehlel, pak tohto Sona kin kapakap ong Siohwa. Ehu eh kapakap ko ni eh mi nan kapehden mwahmwo sewese kitail en wehwehki me e mwahu sang wiahte ohl emen me tangasang eh pwukoa. Eh koasoi ko kasalehda me e kin aktikitik, kalahnganki soahng kan, oh e koasoanehdi teng en peikiong Siohwa. Eri e sohte kapwuriamwei me Siohwa sohte kin ketin medemedewehte ahn Sona sapwung kan. Ahpw e ketin sapengala ahn Sona kapakap kan oh ketin pousehlahte doadoahngki ih nin duwen soukohp men!

Ma kitail esehla ire mehlel kan, kitail kak wehwehki mwahu irair en meteikan (Menlau kilang parakrap 6) *

6. Dahme kahrehda e kesempwal en rong kanahieng meteikan?

6 Pwehn rong kanahieng meteikan, kitail anahne aktikitik oh kanengamah. E kesempwal en wia met ni kahrepe siluh. Keieu, kitail sohte pahn mwadangete ahneki madamadau sapwung duwen aramas. Keriau, kitail kak esehda duwen pepehm en riatail Kristiano oh dahme kahrehda e kin wia soahng kan, oh met pahn sewese kitail en kalaudehla atail kasalehda limpoak ong ih. Oh kesiluh, ma kitail mweidohng riatail Kristian men en koasoi, ele e pahn esehda mehkot duwen pein ih. Ekei pak kitail sohte kin nohn wehwehki pein atail pepehm kan lao kitail kasalehda atail pepehm kan nan atail koasoi. (Lep. Pad. 20:5) Elder men nan Eisia nda: “Ehu rahno I wiahda sapwung ni ei koasoi mwohn ei rong mahs. I ndaiong sister men me e anahne kamwahwihala eh pasapeng kan nan mihting. Mwuhr, I esehda me e kin apwalki wadawad oh e anahne nanti laud pwehn iang pasapeng.” Ia uwen kesempwal me emenemen elder en “rong ire mehlel kan” mwohn eh kihda kaweid!​—Lep. Pad. 18:13, NW.

7. Dahme ke sukuhlkihsang sapwellimen Siohwa wiewia ong Elaisa?

7 Ekei riatail Kristian kan kin apwalki kasalehda arail pepehm pwehki soahng kan me wiawihong irail mahs, de pwehki arail tiahk, de pein mwomwarail. Ia duwen atail kak sewese kamengeila ong irail? Tamanda sapwellimen Siohwa wiewia ong Elaisa ahnsou me e tangasang Sesepel. Rahn kei dower powe me Elaisa uhdahn kasalehda eh pepehm kan ong Semeo nanleng. Siohwa ketin karonge ih. Ih eri ketin kangoange Elaisa oh ketikihong ih doadoahk kesempwal en wia. (1 Nan. 19:1-18) Ele riatail Kristian kan anahne ahnsou laud pwehn sohla perki koasoiong kitail. Ihte ahnsou me irail en wia met me kitail pahn kak wehwehki ia uhdahn arail pepehm. Ma kitail alasang Siohwa oh kasalehda kanengamah, irail pahn ekisekis men padahkihong kitail arail pepehm. Eri, ni ahnsou me irail kakehr ehukihong kitail arail pepehm, kitail anahne rong kanahieng.

ESEHLA RIOMW KRISTIAN KAN

8. Nin duwen me Senesis 16:7-13 mahsanih, ia duwen Siohwa eh ketin sewese Akar?

8 Nein Sarai liduwo Akar wiahda mehkot pweipwei mwurin e wiahla ahn Eipram pwoud. Akar liseianda oh eri tepida mwamwahlikihla Sarai me sohte naineki seri. Irairo uhdahn suwedla me kahrehda Sarai en kausasang Akar wasao. (Sen. 16:4-6) Pwehki kitail soh unsek, ele kitail medewe me Akar wia lih lemei men me anahne ale kalokolok. Ahpw Siohwa sohte ketin sapwellimanki soangen madamadau wet ong Akar. E ketin poaronehla sapwellime tohnleng men rehn Akar. Ni tohnlengo eh diarada Akar, e sewese ih en wekidala eh madamadau oh eri kapaiahda ih. Akar esehda me Siohwa kin ketin tetehk duwen ih oh ketin mwahngih soahng koaros duwen eh irairo. Met kamwakid ih en patohwan ekerki Siohwa, “Koht Me kin Mahsanih Wasa.”​—Wadek Senesis 16:7-13.

9. Dahme kahrehda Siohwa ketin kadekohng Akar?

9 Dahme Siohwa ketin tehkada duwen Akar? E uhdahn ketin mwahngih duwen mouren Akar mahso oh soahng koaros me e lelohng. (Lep. Pad. 15:3) Akar mehn Isip men me kin kousoan rehn peneinei en mehn Ipru. Ia duwe, mie pak me e pehm me sohte me poakohng ih? E kin loaleidki eh peneineio oh pil sapweo? Kaidehn ih kelehpw me Eipram pwoudiki. Erein ahnsou ehu, ekei ohl lelepek kin pwoudiki lih tohto. Ahpw met kaidehn ih kupwuren Siohwa nin tapio. (Mad. 19:4-6) Eri, e sohte kapwuriamwei me soangen koasoandio kin kahrehda peirin oh kailok. Siohwa ketin mwahngih me e sapwung Akar en mwamwahliki Sarai. Ahpw e pil ketin wehwehki ahn Akar pepehm oh irairo me kahrehda e ketin kadekohng ih.

Esehla mwahu riomw Kristian kan (Menlau kilang parakrap 10-12) *

10. Ia duwen atail kak esehla mwahu riatail Kristian kan?

10 Kitail kak alasang Siohwa sang ni atail song en wehwehki riatail Kristian kan. Esehla mwahu riomw Kristian kan. Koasoiong irail mwohn oh mwurin mihting, iang irail kalohk, oh ma kak, luke irail en iang uhk mwenge. Ni omw wia met, mwein ke pahn esehda me sister men me mwomwen sohte kadek uhdahn wia aramas namenek men. De mwein brother men me ke leme kin noahrok ahpw e uhdahn wia aramas kadek men, de peneinei ehu me kin kalapw pwand en kohdo mihting ahpw ni mehlelo, re kin dadaur pahn uhwong laud. (Sohp 6:29) Ei mehlel, kitail en dehr “lidere mouren meteikan.” (1 Tim. 5:13) Ahpw e mwahu en esehla riatail Kristian kan oh dahme wiawihong irail. Met kak sewese kitail en wehwehki mwahu duwen irail.

11. Dahme kahrehda e kesempwal ong elder kan en esehla mwahu riarail Kristian kan?

11 Emenemen elder anahne uhdahn esehla irair en Kristian kan me re kin apwalih. Karasepe, tehk duwen brother men me ede Artur me wia sounapwalih me kin seiloak. Ih oh emen elder mwemweitla rehn emen sister me kin mwomwen namenek. Artur nda, “Se esehda me eh pwoudo mehla sounpar kei mwurin ara pwopwouda. Mendahki eh mouro uhdahn apwal, e padahkihong nah serepein riemeno en poakohng Siohwa oh ira wiahla sapwellime ladu lelepek kei. Met, e tepida sohla kak kilang wasa, oh e kin lokolongki pwunod laud. Ahpw, eh limpoak ong Siohwa oh eh pwoson ih kin kehkehlailte. Se esehda me se kak sukuhlki soahng tohto sang mehn kahlemeng mwahu en sister menet.” (Pil. 2:3) Sounapwalih me kin seiloak menet kin ideidawehn sapwellimen Siohwa mehn kahlemeng. Siohwa kin ketin mwahngih sapwellime sihpw oh duwen lokolok me re ahneki. (Eks. 3:7) Elder kan me kin esehla mwahu riarail Kristian kan kak uhdahn sewese irail.

12. Ia duwen sistero Yip Yee eh paiekihda eh esehla mwahu rie Kristian men nan eh mwomwohdisou?

12 Ni omw esehla mwahu duwen Kristian men me eh wiewia kan kin kalingeringerihuk, ke pahn uhdahn poakehla ih. Medewehla karasaras wet. Yip Yee me kin mi Eisia nda: “Mie sister men nan ei mwomwohdisou me kin uhdahn katairong. I kin medewe me e sehse tiahk mwahu. Ahpw ni ahnsou me I iangih kalohk, I esehda me e kin sewese eh pahpa oh nohno netiki mwahmw nan market ehu. E kin anahne ngihl laud pwehn likwerihedo sounnetinet kan.” Yip Yee pil nda: “Pwe I en wehwehkihla riei Kristian kan, I sukuhlki me I anahne esehla mwahu irail.” Ke anahne nanti laud pwe ken esehla mwahu riomw Kristian kan. Ahpw ni omw kin idawehn kaweid en Paipel en ritingada douluhl omw mohngiong, ke kin kahlemengih Siohwa me kin ketin poakohng “soangen aramas koaros.”​—1 Tim. 2:3, 4; 2 Kor. 6:11-13.

POAKEHLA

13. Nin duwen me Senesis 19:15, 16 mahsanih, dahme tohnleng ko wia ni Lohd eh peikasalda, oh dahme kahrehda?

13 Lohd sohte mwadang peikiong sapwellimen Siohwa kaweid kan ni ahnsou kesempwal ehu nan eh mour. Tohnleng riemen kohla rehn Lohd oh padahkihong ih en kahrehsang eh peneineio nan Sodom. Dahme kahrehda? Ira nda: “Se pahn kamwomwala wasaht.” (Sen. 19:12, 13) Manda rahno mwuri, Lohd oh eh peneineio mihmihte nan imwarailo. Eri tohnleng riemeno pwurehng katamankihong ih. Ahpw e “peikasalda.” Mwein kitail pahn medewe me Lohd sohte nsenohki dahme Siohwa ketin mahsanihong ih en wia de e sapeik. Ahpw Siohwa sohte ketin uhdihsang en sewese ih. Pwehki Siohwa ketin “kupwurehla” Lohd, tohnleng ko alehte pehrail ko oh kahreirailieisang nan kahnimwo.​—Wadek Senesis 19:15, 16.

14. Dahme ele kahrehiong Siohwa en ketin poakehla Lohd?

14 Ele mie kahrepe kei me Siohwa ketin poakehla Lohd. Mwein Lohd masak aramas ako likin kahnimwo kahrehda e sohte mwadang kohkohlahsang imweo. Pil mie soangen keper teikan. Ele Lohd pil ese duwen nanmwarki riemeno me pwupwudihla nan pwoaren tahr ko nan wahu ehu me karanih wasao. (Sen. 14:8-12) Nin duwen ohl pwopwoud men oh pahpa men, Lohd ele pwunodki duwen eh peneineio. Patehng met, Lohd ohl kepwehpwe men, eri mwein e imwaneki ihmw kaselel ehu nan Sodom. (Sen. 13:5, 6) Soahng pwukat koaros sohte wia kahrepe mwahu kei pwe Lohd en pwand en peikiong Siohwa. Ahpw Siohwa sohte ketin tetehk en Lohd sapwung kan, ahpw e ketin kilangwohng ih nin duwen “ohl lelepek men.”​—2 Pit. 2:7, 8.

Sang ni atail kin rong meteikan, ele kitail kak wehwehkihla ia duwen atail kak poakehla irail (Menlau kilang parakrap 15-16) *

15. Pwehn dehr kadeik wiewiahn emen, dahme kitail anahne wia?

15 Kitail en dehr mwadang kadeik ahn emen wiewia kan, ahpw kitail en wia uwen atail kak en wehwehki ia eh pepehm. Veronica, sister men nan Iurop, song en wia met. E nda: “Mie sister men me kin mwomwen lingeringer ahnsou koaros. E kin katohre ih sang meteikan. Ekei pak, I kin masak en koasoiong. Ahpw I medewe, ‘Ma I mi nan eh irairo, I pahn men en mie kompoakepahi.’ Eri I pilada en idek reh ia ire. Oh e tepida ndaiong ie eh pepehm! Met I wehwehkihla laud duwen ih.”

16. Dahme kahrehda kitail anahne kapakapki sawas pwehn kak wehwehki meteikan?

16 Siohwa kelehpw me uhdahn ketin wehwehki duwen kitail. (Lep. Pad. 15:11) Eri peki reh en ketin seweseiuk en kilang dahme e ketin mahsanih rehn meteikan oh en wehwehki ia duwen atail en poakehla irail. Kapakap sewese sister men me ede Anzhela en wehwehki mwahu irair en meteikan. Mie sister men nan eh mwomwohdisou me e kin apwalki patehng. Anzhela nda: “E pahn uhdahn mengei en kauwe sistero oh pohnsehsehla ih. Ahpw mwuhr I peki rehn Siohwa en ketin sewese ie wehwehki duwen sistero.” Ia duwe, Siohwa ketin sapengala ahn Anzhela kapakapo? Anzhela doula koasoia: “Se doadoahkpene nan kalohk oh mwurin kalohk se koasoipene erein ahnsou reirei. I poakehla ih ni ei wie rongorong ih. Met I uhdahn poakohngala ih, oh I koasoanehdi teng en sewese.”

17. Dahme kitail en koasoanehdi teng en wia?

17 Ke sohte kak pilada mehnia rehn riomw Kristian kan me ke pahn poakehla. Irail koaros kin lelohng kahpwal kan duwehte Sona, Elaisa, Akar, oh Lohd. Pak tohto, irail me pein kahrehiong irail nan kahpwal ko. Ni mehlel, kitail koaros pil kin wia met ekei pak. Eri e konehng Siohwa en ketin kupwurki kitail en iang riatail kan nan arail lokolok. (1 Pit. 3:8) Ni atail peikiong Siohwa, kitail kin kakehlakahla miniminpene en riatail kan nan sampah pwon. Eri kitail en koasoanehdi teng en rong, esehla, oh poakehla riatail Kristian kan.

KOUL 87 Kohdo oh Nsenamwahula!

^ par. 5 Pwehki kitail sohte unsek, kitail kin kalapw lemehda dahme kitail medewehki aramas oh arail mwekid kan. Ahpw weksang met, Siohwa kin ketin “kasawih nan mohngiong en aramas akan.” (1 Sam. 16:7) Iren onop wet pahn koasoia ia duwen eh ketin sewese ni limpoak Sona, Elaisa, Akar, oh Lohd. Iren onop wet pil pahn sewese kitail en kahlemengih Siohwa ni mwomwen atail wiewia ong riatail Kristian kan.

^ par. 52 WEHWEHN KILEL: Brother mah men lingeringerki brother pwulopwul men eh pwand en kohdo ni mihtingo, ahpw mwuhr e diarada me brother pwulopwulo pwand en kohdo pwehki e lelohng aksident ehu.

^ par. 54 WEHWEHN KILEL: Nin tapio, sounapwalih pwihnen kalohko medewe me emen sister sohte kin kadek, ahpw mwuhr e esehda me sistero kin namenek oh kin soansuwedki mi nanpwungen aramas me e sohte nohn ese.

^ par. 56 WEHWEHN KILEL: Ni sister men eh kihong ahnsou en esehla mwahu emen sister, e esehda me sistero sohte kin kalapw lingeringer duwehte me e tepin medewe ni ara tepin tuhpene nan Wasahn Kaudoko.