Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IREN ONOP 5

“Krais Iei Tapwin Ohl Koaros”

“Krais Iei Tapwin Ohl Koaros”

“Krais iei tapwin ohl koaros.”​—1 KOR. 11:3.

KOUL 12 Koht Lapalap, Siohwa

AUDEPEN ONOP *

1. Dahme kak kamwakid mwomwen en ohl emen wiewia ong eh pwoud oh nah seri kan?

IA WEHWEHN lepin lokaiao “tapwi” ong uhk? Ekei ohl kin mweidohng tiahk de mouren arail peneinei me re tikida ie en kamwakid mwomwen arail wiewia ong arail pwoud oh neirail seri kan. Tehk dahme Yanita, emen sister sang Iurop koasoia, “Wasa me I kin mi ieo, aramas akan kin uhdahn kamehlele me ohl akan kesempwalsang lih akan oh ren wiahki lih akan lidu kei.” Oh emen brother me adaneki Luke, me kin kousoan nan Wehin Amerika, koasoia, “Ekei pahpa kan kin padahkihong neirail pwutak kan me dahme lih akan kin nda sohte kesempwal, eri ohl akan sohte anahne rong soahng koaros me lih akan kin koasoia.” Ahpw, Siohwa sohte ketin kupwurki ohl akan en wiahiong arail pwoud kan met. (Pil kilang Mark 7:13.) Eri, ia duwen ohl emen eh kak sukuhlki en wia tapwin peneinei mwahu men?

2. Dahme tapwin peneinei men anahne ese, oh dahme kahrehda?

2 Pwehn wia tapwin peneinei mwahu men, keieu ohl emen anahne wehwehki dahme Siohwa ketin kupwurki ih en wia. E pil anahne ese dahme kahrehda Siohwa ketikihong ekei aramas en ahneki manaman pohn ekei, oh ia duwen eh kak alasang mehn kahlemeng en Siohwa oh Sises. Dahme kahrehda e kesempwal ong ohl emen en ese soahng pwukat? Pwehki Siohwa ketikihong tapwin peneinei kan ekei manaman, oh ketin kupwurki irail en doadoahngki mwahu.​—Luk 12:48b.

IA WEHWEHN TAPWI?

3. Dahme kitail sukuhlki duwen tapwi sang dahme 1 Korint 11:3 mahsanih?

3 Wadek 1 Korint 11:3. Iretikitik wet kawehwehda mwomwen Siohwa eh ketin koasoanehdi sapwellime peneinei nanleng oh nin sampah. Pwehki ih me tapwin sapwellime peneinei, e ketin sapwellimanki manaman me keieu laud. Nin duwen sapwellime koasoandi en tapwi, e ketikihong ekei arail manaman. Ahpw irail pwukoahki mwomwen arail doadoahngki arail manamano mwohn silangi. (Rom 14:10; Ep. 3:14, 15) Siohwa ketikihong Sises manaman pohn mwomwohdiso, ahpw mwohn Siohwa, Sises pwukoahki mwomwen eh wiewia ong kitail. (1 Kor. 15:27) Siohwa pil ketikihong ohl pwopwoud men manaman pohn eh pwoud oh nah seri kan, ahpw mwohn Siohwa oh Sises, e pwukoahki mwomwen eh wiewia ong irail.​—1 Pit. 3:7.

4. Manaman dah me Siohwa oh Sises ketin sapwellimanki?

4 Pwehki Siohwa me ketin wia Tapwin sapwellime peneinei nanleng oh nin sampah, e ketin sapwellimanki manaman en koasoanehdi dahme sapwellime kan anahne wia, oh kak ketin tehk mwahu me re kapwaiada koasoandi pwukat. (Ais. 33:22) Sises, me wia tapwin mwomwohdisohn Kristian, pil sapwellimanki pwuhng en wiahda koasoandi kan oh tehk mwahu me mwomwohdiso kapwaiada koasoandi pwukat.​—Kal. 6:2; Kol. 1:18-20.

5. Manaman dahieu me tapwin peneinei Kristian men ahneki, oh ia irepen eh manaman?

5 Duwehte Siohwa oh Sises, tapwin peneinei Kristian men ahneki manaman en wiahda pilipil kan ong eh peneinei. (Rom 7:2; Ep. 6:4) Ahpw, mie irepen eh manaman. Karasepe, eh koasoandi kan anahne poahsoankihda kaweid kan sang Mahsen en Koht. (Lep. Pad. 3:5, 6) Oh tapwin peneinei men sohte ahneki manaman en wiahda koasoandi kan ong irail kan me kaidehn kisehn eh peneinei. (Rom 14:4) Pil ehu, ni ahnsou me nah seri kan laudla oh kohkohsang imwarailo, irail pahn pousehlahte wauneki ih, ahpw irail solahr wia kisehn peneinei me ih me tapwi.​—Mad. 19:5.

DAHME KAHREHDA KOHT KETIKIHONG EKEI EN AHNEKI MANAMAN?

6. Dahme kahrehda Koht ketikihong ekei en ahneki manaman?

6 Siohwa ketin wiahda koasoandi en tapwi pwehki e ketin poakohng sapwellime peneinei. Kisakis ehu met sang reh. Koasoandi wet kahrehiong sapwellimen Siohwa peneinei en kak doadoahk ni meleilei oh soandi mwahu. (1 Kor. 14:33, 40) Sapwellimen Siohwa peneinei sohte pahn soandi mwahu oh peren ma e sohte sansal ihs me ahneki manaman. Karasepe, sohte me pahn ese ihs me pahn kamanahla koasoandi kan oh ihs me pahn tiengla mwowe pwehn kapwaiada koasoandi ko.

7. Dahme Episos 5:25, 28 mahsanih duwen kupwuren Koht ong wiewiahn ohl akan ong arail pwoud?

7 Ma mehlel e mwahu ong ohl akan en ahneki manaman nan peneinei, dahme kahrehda lih tohto kin pehm me arail pwoud kin lemei ong irail oh kaunda irail? Met pwehki ohl tohto kin pohnsehsehla sapwellimen Siohwa koasoandi ong peneinei kan oh uhd pilada en idawehn tiahk en eh wasao. Ele irail pil kin wiakauwe arail pwoud pwehn kaperenda pein irail. Karasepe, ohl pwopwoud men ele kin kaunda eh pwoud pwehn kasalehda me e kesempwalsang, de pwehn kadehdehiong meteikan me ih “ohl.” Ele e medewe me e sohte kak idingkihong eh pwoudo en poakohng ih, ahpw e kak kahrehiong en masak ih. Oh ele e pahn doadoahngki en liho eh masak ih pwehn kaunda liho. * Ohl kan me kin medewe met oh wia soahng pwukat kin uhdahn sapwung. Re sohte kin wauneki lih akan nin duwen me konehng, oh dahme re kin wia uhdahn weksang dahme Siohwa ketin kupwurki.​—Wadek Episos 5:25, 28.

IA DUWEN OHL EMEN EH KAK WIA TAPWIN PENEINEI MWAHU MEN?

8. Ia duwen ohl emen eh kak sukuhlki en wia tapwin peneinei mwahu men?

8 Ohl emen kak sukuhlki en wia tapwin peneinei mwahu men sang ni eh alasang mwomwen Siohwa oh Sises ara kin ketin doadoahngki manaman me ira sapwellimanki. Tehk irair riaute me Siohwa oh Sises ketin kasalehda, oh tehk ia duwen tapwin peneinei men eh kak kasalehda irair pwukat ong eh pwoudo oh nah seri kan.

9. Ia duwen Siohwa eh ketin kasalehda aktikitik?

9 Aktikitik. Siohwa me keieu erpit sang koaros; ahpw, e kin ketin karonge madamadau en sapwellime ladu kan. (Sen. 18:23, 24, 32) E ketin mweidohng irail kan me e kin ketin kaunda ren kasalehda arail madamadau. (1 Nan. 22:19-22) Siohwa ketin unsek, ahpw ahnsou wet, e sohte ketin kasik me kitail en unsek. E kin ketin sewese aramas soh unsek kan me kin papah ih pwe ren pweida. (Mel. 113:6, 7) Ni mehlel, Paipel pil mahsanih me Siohwa iei ‘sounsawas’ men. (Mel. 27:9; Ipru 13:6) Nanmwarki Depit nda me e kak kapwaiada doadoahk laud kan ihte pwehki Siohwa ketin aktikitik oh sewese ih.​—2 Sam. 22:36.

10. Ia duwen Sises eh ketin kasalehda aktikitik?

10 Medewehla sapwellimen Sises mehn kahlemeng. Mendahki ih me Kaun oh Soumas en sapwellime tohnpadahk ko, e ketin widen patehnehrail ko. Ia ehu kahrepen Siohwa eh ketin mweidohng ire wet en ntingdi nan Paipel? Pwehn ketikihong koaros, iangahki tapwin peneinei kan, mehn kahlemeng ehu ren idawehn. Pein Sises mahsanih: “I wiadahr mehn kahlemeng ehu ong kumwail, pwe kumwail en pil wia duwehte me I wiahiongkumwailehr.” (Sohn 13:12-17) Mendahki e sapwellimanki manaman laud, Sises sohte ketin kasik meteikan en papah ih. Ahpw, e ketin papah meteikan.​—Mad. 20:28.

Tapwin peneinei men kak kasalehda aktikitik oh limpoak sang ni eh wia doadoahk en nan ihmw oh apwaliheki eh peneineio arail nanpwungmwahu rehn Siohwa (Menlau kilang parakrap 11, 13)

11. Dahme tapwin peneinei men kak sukuhlki sang mehn kahlemeng en Siohwa oh Sises duwen aktikitik?

11 Mehn kasukuhl ong kitail. Tapwin peneinei men kak kasalehda aktikitik ni ahl tohto. Karasepe, e sohte pahn kasik me eh pwoud oh nah seri kan en unsek. E kin rong madamadau en eh pwoudo oh nah seri kan, pil ni ahnsou me irail sohte kin pwungki eh madamadau. Marley, me kin kousoan nan Wehin Amerika, koasoia: “Ekei pak ngehi oh ei pwoudo sohte kin pwungpene. Ahpw I pehm me e kin kesempwalki oh waunekin ie pwehki e kin idek rehi ia ei madamadau oh medewe mwahu mwohn eh wiahda pilipil ehu.” Patehng met, ohl pwopwoud aktikitik men sohte kin suwedki wia doadoahk en nan ihmw, mehnda ma tohn eh wasao kin medewe me doadoahk pwukat doadoahk en lih. Met kakete apwal. Dahme kahrehda? Sister men me adaneki Rachel nda, “Wasa me I tikida ieo, ma ohl pwopwoud men sewese eh pwoudo widen dahl de kamwakel nan ihmw, mehn mpe kan oh kiseh kan pahn medewe me kaidehn ih ‘ohl.’ Re pahn medewe me e sohte kak kaunda eh pwoudo.” Ma aramas tohto ahneki soangen madamadau wet wasa me ke kin mi ie, tamataman me Sises ketin widen patehnehn sapwellime tohnpadahk ko, mendahki aramas kin medewe me doadoahk wet doadoahk en lidu. Tapwin peneinei mwahu men sohte men kahrehiong meteikan en medewe me e kesempwal oh ahneki manaman laud. Ahpw e kin men kaperenda eh pwoud oh nah seri kan. Likin aktikitik, ia pil ehu irair me kesempwal ong tapwin peneinei men?

12. Dahme limpoak kamwakid Siohwa oh Sises en ketin wia?

12 Limpoak. Limpoak me kin kamwakid Siohwa en ketin wia soahng koaros. (1 Sohn 4:7, 8) E ketin kasalehda eh ketin poakohng kitail oh ketin kupwurki kitail en kompoakepahnki ih sang ni eh ketikihong kitail Paipel oh sapwellime pwihn. E ketin sewese kitail en nsenamwahu sang ni eh ketin kamehlelehiong kitail me e ketin poakohng kitail. Ahpw ia duwen atail anahn akan? Siohwa “kin ketikihong kitail ni sapan soahng kan koaros me kitail kin perenki.” (1 Tim. 6:17) Ni atail kin wiahda sapwung kan, e kin ketin kapwungkitailla, ahpw e sohte kin ketin uhdihsang poakohng kitail. Pwehki limpoak, Siohwa ketikihda pweinen pweipwei sapahlo ong kitail. Oh Sises uhdahn ketin poakohng kitail me kahrehda e ketin tounmeteikihla sapwellime mour ong kitail. (Sohn 3:16; 15:13) Sohte mehkot kak kauhdi limpoak me Siohwa oh Sises sapwellimanki ong irail kan me kin loalopwoat ong ira.​—Sohn 13:1; Rom 8:35, 38, 39.

13. Dahme kahrehda e kesempwal ong tapwin peneinei men en kasalehda limpoak ong eh peneinei? (Pil kilang koakono “ Nin Duwen Ohl Emen me Pwopwoudida, Ia Duwen Omw Kak Ale Wahu Sang Omw Pwoudo?”)

13 Mehn kasukuhl ong kitail. Limpoak me pahn kamwakid tapwin peneinei men en wia soahng kan. Dahme kahrehda met uhdahn kesempwal? Wahnpoaron Sohn sapengki: “Pwe ma e sohte kin poakohng rie [de eh peneinei] me e kin kilang, ia duwen eh kak poakohng Koht me e sohte kin kilang?” (1 Sohn 4:11, 20) Ohl emen me kin poakohng eh peneinei oh men alasang Siohwa oh Sises pahn sewese eh peneineio en ahneki nanpwungmwahu rehn Siohwa, sewese irail en nsenamwahu, oh apwaliheki arail anahn kan. (1 Tim. 5:8) E pahn kaiahne oh kapwungala nah seri kan. E pil pahn pousehlahte sukuhlki en wiahda pilipil kan me kin kawauwih Siohwa oh wahdo kamwahu ong eh peneineio. Kitail pahn koasoiapene ehuehu soahng pwukat oh kilang ia duwen tapwin peneinei men eh kak alasang Siohwa oh Sises.

DAHME TAPWIN PENEINEI MEN ANAHNE WIA

14. Ia duwen tapwin peneinei men eh kin sewese eh peneineio en karanihala Siohwa?

14 Sewese eh peneineio en ahneki nanpwungmwahu rehn Siohwa. Sises ketin kasalehda me e duwehte Semeo pwehki e kupwurki sewese sapwellime tohnpadahk kan ren kakehlailihte arail pwoson. (Mad. 5:3, 6; Mark 6:34) Ni ahlohte, dahme keieu kesempwal ong tapwin peneinei men iei en sewese eh peneineio en karanihala Siohwa. (Deud. 6:6-9) E kin wia met sang ni eh tehk mwahu me ih oh eh peneineio kin wadek oh onopki Mahsen en Koht, towehda mihting kan, kalohki rongamwahwo, oh kalaudehla oh kolokol arail nanpwungmwahu rehn Siohwa.

15. Ni ahl dahieu me tapwin peneinei men kak sewese eh peneineio en nsenamwahu?

15 Sewese eh peneineio en nsenamwahu. Mwohn meteikan, Siohwa ketin mahsanihong Sises me e ketin poakohng ih. (Mad. 3:17) Sises kin kalapw ketin kasalehda me e poakohng sapwellime tohnpadahk ko sang ni dahme e kin ketin wia oh mahsanih. Sapwellime tohnpadahk ko pil kin ndaiong ih me re poakohng ih. (Sohn 15:9, 12, 13; 21:16) Tapwin peneinei men kak kasalehiong eh pwoudo oh nah seri kan me e poakohng irail sang dahme e kin wia, duwehte onop Paipel rehrail. E pil anahne ndaiong irail me e poakohng oh kesempwalkin irail, oh ni ahnsou me konehng, kapinga irail mwohn meteikan.​—Lep. Pad. 31:28, 29.

Pwehn kaperenda Siohwa, tapwin peneinei men anahne apwaliheki eh peneineio arail anahn kan (Menlau kilang parakrap 16)

16. Dahme tapwin peneinei men pil anahne wia, oh ia duwen eh kak kasalehda toupahrek?

16 Apwaliheki eh peneineio arail anahn kan. Siohwa ketin tehk mwahu me mehn Israel ko kin ale dahme re anahne, pil ni arail kin lokolongki arail sapeik. (Deud. 2:7; 29:5) E pil kin ketikihong atail anahn en ehuehu rahn. (Mad. 6:31-33; 7:11) Pil duwehte, Sises ketin kamwenge irail kan me kin idawehn ih. (Mad. 14:17-20) E pil ketin kamwahwihala me soumwahu tohto. (Mad. 4:24) Pwehn kaperenda Siohwa, tapwin peneinei men anahne apwaliheki eh peneineio arail anahn akan. Ahpw, e anahne toupahrek. En dehr doadoahngkihla pali laud en ahnsou ong doadoahk en mwohni me kahrehda e sohte kin apwaliheki eh peneineio arail nanpwungmwahu rehn Siohwa oh arail en nsenamwahu.

17. Ia duwen Siohwa oh Sises ara kin ketin kaiahne oh kapwungkitailla?

17 Kihda kaiahn. Siohwa kin ketin kaiahne oh kapwungkitailla pwehki e ketin kupwurki sewese kitail. (Ipru 12:7-9) Duwehte Semeo, Sises kin ketin kaiahne ni limpoak irail me mi pahn sapwellime manaman. (Sohn 15:14, 15) E kin ketikihda kaweid kehlail ahpw e pil kin kadek. (Mad. 20:24-28) E ketin mwahngih me kitail soh unsek oh me kitail kin kalapw wiahda sapwung.​—Mad. 26:41.

18. Dahme tapwin peneinei mwahu men kin tamataman?

18 Tapwin peneinei men me kin alasang Siohwa oh Sises kin taman me eh pwoudo oh nah seri kan sohte unsek. E sohte kin “lingeringer” laud pahrail. (Kol. 3:19) Ahpw, e kin doadoahngki kaweido me kileldi nan Kalesia 6:1 oh song en kapwungirailla “ni kadek,” oh tamataman me e pil sohte unsek. Duwehte Sises, e wehwehkier me ahl me keieu mwahu en kihda kaiahn iei sang eh mehn kahlemeng.​—1 Pit. 2:21.

19-20. Ni tapwin peneinei men eh kin wiahda pilipil kan, ia duwen eh kak duwehte Siohwa oh Sises?

19 Sohte kin wiahda pilipil kan ongete kamwahupe. Siohwa kin ketin wiahda pilipil kan me pahn mwahu ong meteikan. Karasepe, e ketin pilada en kapikada mour, kaidehn pwehki ong kamwahupe, ahpw pwehki e ketin kupwurki kitail en perenki atail mour. Sohte me kak idingkihong Siohwa en ketin poaronehdo Sapwellimeo pwehn pwoukihla dipatail kan. Siohwa ketin wia met pwehki e ketin kupwurki sewese kitail. Sises pil kin ketin wiahda pilipil kan me kin sewese meteikan. (Rom 15:3) Karasepe, ni ahnsou me e uhdahn pwangada, e sohte ketin kommoal ahpw e padahk ong pokon ehu.​—Mark 6:31-34.

20 Tapwin peneinei mwahu men ese me ehu pwukoa me keieu apwal me e anahne wia iei en wiahda pilipil kan ong eh peneineio, oh pwukoa wet uhdahn kesempwal ong ih. E kin song en dehr wiahda pilipil kan ni soh kahrepe de sang ni pein nsene. Ahpw, e kin mweidohng Siohwa en ketin kaiahne ih. * (Lep. Pad. 2:6, 7) Ni ahl wet, e pahn kin medewe dahme mwahu ong meteikan, ahpw kaidehn dahme mwahu ong ih.​—Pil. 2:4.

21. Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop en mwuhr?

21 Siohwa ketikihong tapwin peneinei kan pwukoa apwal ehu, oh ketin kasik me irail en wia uwen arail kak en kapwaiada pwukoa wet. Ahpw ma ohl pwopwoud men kin nantihong en idawehn mehn kahlemeng en Siohwa oh Sises, e pahn wia tapwin peneinei mwahu men. Oh ma eh pwoudo kin kapwaiada eh pwukoa, ara mouren pwopwoud pahn nsenamwahu. Ia duwen lih pwopwoud men eh pahn kilangwohng en eh pwoudo pwukoahn tapwin peneinei, oh kahpwal dah kan me e kakete ahneki? Iren onop en mwuhr pahn sapengala peidek pwukat.

KOUL 16 Kapingahki Siohwa Sapwellime Ohlo, me Keidi

^ par. 5 Ni ohl emen eh pwopwoudla, e kin wiahla tapwin peneinei ehu. Nan iren onop wet, kitail pahn koasoiapene ia wehwehn tapwi, dahme kahrehda Siohwa ketikihda koasoandi wet, oh dahme ohl kan kak sukuhlkihsang sapwellimen Siohwa oh Sises mehn kahlemeng. Nan iren onop keriau, kitail pahn koasoiapene dahme ohl pwopwoud men oh lih pwopwoud men kak sukuhlkihsang sapwellimen Sises mehn kahlemeng oh mehn kahlemeng teikan nan Paipel. Oh nan iren onop kesiluh, kitail pahn koasoiapene ia duwen brother kan ar pahn doadoahngki arail manaman nan mwomwohdiso.

^ par. 7 Soangen madamadau me dene e pwung ohl emen en wiakauwe eh pwoud, de pil keme ih, kin ekei pak pwarada nan kasdo kan, sipai kan, oh pil nan kisin pwuhk kan. Eri aramas akan ele kin medewe me e sohte sapwung ohl emen en kaunda eh pwoud.

^ par. 20 Pwehn kilang ekei sawas ong ia duwen omw kak wiahda pilipil mwahu kan, menlau kilang iren onop “Wiahda Pilipil kan me Kin Kawauwih Koht” nan Kahn Iroir en April 1, 2011, pali 15-19.