Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IREN ONOP 6

“Ohl Iei Moangen Lih”

“Ohl Iei Moangen Lih”

“Ohl iei moangen lih.”​—1 KOR. 11:3.

KOUL 13 Krais, Atail Soun Kahlemeng

AUDEPEN ONOP *

1. Ni sister kiripw men eh pahn pilada ihs me e pahn pwoudiki, peidek dah kan me e anahne idek?

KRISTIAN koaros mi pahn manaman en Sises Krais me ketin wia kaun unsek men. Ahpw ni lih Kristian men eh pwopwoudida, e kin mihla pahn manaman en ohl emen me sohte unsek. Met sohte kin mengei ahnsou koaros. Eri ni eh kin medemedewe en pwoudkihla emen brother, e anahne pein idek reh: ‘Dahme kasalehda me brother menet pahn wiahla tapwin peneinei mwahu men? E kin mwohneki mahs eh papah Siohwa nan eh mour? Ma soh, dahme kahrehda I medewe me e pahn wia emen me pahn sewese sen kolokolete at nanpwungmwahu rehn Siohwa mwurin at pwopwoudida?’ Sister men pil anahne pein idek reh: ‘Soangen irair dah kan me I ahneki me pahn wia kamwahu ong at mouren pwopwoud? I kin kanengamah oh kadek? Ahi nanpwungmwahu rehn Siohwa kehlail?’ (Ekl. 4:9, 12) Ma lih emen kin wiahda pilipil mwahu mwohn eh pwopwoudida, met kak sewese eh mouren pwopwoud en pweida oh nsenamwahu.

2. Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop wet?

2 Riatail Kristian lih tohto kin wia mehn kahlemeng uhdahn mwahu sang arail kin peikiong arail pwoud. Kitail en kapingahki irail met! Kitail kin perenki iang lih loalopwoat pwukat papah Siohwa! Nan iren onop wet, kitail pahn koasoiapene pasapengpen peidek siluh: (1) Ia ekei kahpwal kan me lih pwopwoud kan ele kin lelohng? (2) Dahme kahrehda lih pwopwoud men kin pilada en peikiong eh pwoudo? (3) Dahme ohl pwopwoud oh lih pwopwoud Kristian kan kak sukuhlki sang Sises, Apikail, oh inen Siseso Mery duwen peik oh wauneki manaman?

KAHPWAL DAH KAN ME LIH PWOPWOUD KRISTIAN KAN KIN LELOHNG?

3. Dahme kahrehda pwopwoud koaros kin ahneki kahpwal kan?

3 Pwopwoud iei kisakis unsek ehu sang rehn Koht, ahpw aramas akan sohte unsek. (1 Sohn 1:8) Ihme kahrehda Mahsen en Koht katamankihong pwopwoud kan me re pahn ahneki kahpwal kan, de “apwal ong paliwararail.” (1 Kor. 7:28) Kitail pahn koasoiapene ekei soahng kan me kakete apwal ong lih pwopwoud men.

4. Dahme kahrehda lih pwopwoud men ele pehm me e kanamenek en uhpahiong eh pwoudo?

4 Ekei pak, pwehki mwomwen lih pwopwoud men eh tikida, ele e pehm me e kanamenek en uhpahiong eh pwoudo. Marisol, sang Wehin Amerika, nda, “Wasa me I tikida ieo, aramas kin kalapw ndaiong lih akan me re anahne pahrekiong ohl akan ni soahng koaros. I ese me Siohwa ketikihong ohl pwopwoud kan manaman oh ketin koasoanehdi me lih pwopwoud kan anahne peik, ahpw lih pwopwoud kan pil warohng ale wahu sang arail pwoud. Ahpw e kin ahnsou koaros apwal en wauneki en ei pwoudo manaman pwehki sampah wet kin nda me I sohte anahne wia met.”

5. Madamadau sapwung dah kan me ekei ohl kin medewehki lih akan?

5 Ahpw lih emen kakete pwoudikihda ohl emen me kin medewe me lih akan sohte nohn kesempwal duwehte ohl akan. Sister men sang Palieir en Amerika me ede Ivon nda: “Nan at wasao, ohl akan kin mwenge mahs, mwuri lih akan. Irail kin kasik me kisin serepein kan en kuk oh kamwakel, oh re kin nda me kisin pwutak kan iei ‘kaun en imwarailo,’ oh me arail nohno oh riarail serepein kan pahn lidu ong irail.” Emen sister sang Eisia me adaneki Yingling nda: “Mie lepin kahs ehu sang at wasao me kin wehwehki lih akan sohte anahne loalokong de ahneki koahiek kan. Arail pwukoa iei en wia doahk en nan ihmw koaros, oh re sohte mweimwei en ndaiong arail pwoud kan arail madamadau.” Ohl pwopwoud men me sohte kin kasalehda limpoak oh sohte kin kapwaiada dahme Paipel mahsanih kin kahpwalihala mouren eh pwoudo, sohte kin kahlemengih Sises, oh kansensuwedihala Siohwa.​—Ep. 5:28, 29; 1 Pit. 3:7.

6. Dahme lih pwopwoud kan anahne wia pwehn kakehlaka arail nanpwungmwahu rehn Siohwa?

6 Nin duwen me iren onop en mwoweo kasalehda, Siohwa ketin kasik me ohl pwopwoud Kristian kan en apwaliheki eh peneineio arail anahn en war, pepehm, oh pil sewese irail en kaudokiong Siohwa. (1 Tim. 5:8) Ahpw sister kan me pwopwoud anahne wiahda ahnsou ehuehu rahn en wadek Mahsen en Koht oh doudouloale, oh en kapakap ong Siohwa sang nan mohngiongirail. Met kak apwal. Lih akan kin kedirepw, eri ele irail kin medewe me sohte arail ahnsou de kehl en wia soahng pwukat, ahpw e uhdahn kesempwal me ren wiahda ahnsou. Dahme kahrehda? Pwehki Siohwa ketin kupwurki emenemen kitail en kakairada oh kolokol atail nanpwungmwahu reh.​—Wiewia 17:27.

7. Dahme pahn kamengeila lih pwopwoud men en kapwaiada eh pwukoa?

7 Kitail kak wehwehki me lih pwopwoud men anahne doadoahk laud pwehn uhpahiong eh pwoudo me sohte unsek. Ahpw e pahn mengei ong ih en kapwaiada pwukoa me Siohwa ketikihong ih ma e wehwehki oh pwungki kahrepe kan me Paipel kihda ong eh pahn wauneki oh peikiong eh pwoudo.

IA KAHREPEN LIH PWOPWOUD MEN EN UHPAH EH PWOUDO?

8. Nin duwen me Episos 5:22-24 mahsanih, dahme kahrehda lih pwopwoud Kristian men kin pilada en uhpahiong eh pwoudo?

8 Lih pwopwoud Kristian men kin pilada en uhpahiong eh pwoudo pwehki ih met me Siohwa ketin kupwurki en wia. (Wadek Episos 5:22-24.) E kin likih Semeo nanleng pwehki e ese me E kin ketin poakohng ih oh sohte pahn ketin kupwurki ih en wia mehkot me sohte pahn mwahu ong ih.​—Deud. 6:24; 1 Sohn 5:3.

9. Dahme kin wiawi ni lih pwopwoud men eh wauneki ahn eh pwoudo manaman?

9 Sampah wet kin kangoange lih akan en soikala sapwellimen Siohwa koasoandi kan oh en medewe me en uhpahiong arail pwoud wia mehkot kanamenek. Ei, irail kan me kin kangoange soangen madamadau pwukat sohte ese atail Koht limpoako. Siohwa sohte pahn ketikihong lih akan, me wia sapwellime seri kesempwal kei, kehkehlik ehu me pahn kanamenekihala irail. Sister men me kin doadoahk laud pwehn kapwaiada eh pwukoa me Siohwa ketikihong kin sewese eh peneineio en ahneki meleilei. (Mel. 119:165) Eh pwoudo, pein ih, oh nah seri kan kin paiekihda.

10. Dahme kitail kak sukuhlkihsang dahme Carol koasoia?

10 Lih pwopwoud men me kin uhpahiong eh pwoud me soh unsek kin kadehdehda me e poakohng oh wauneki Siohwa, me ketin koasoanehdi en ketikihong ekei arail manaman. Carol me kin kousoan Palieir en Amerika, koasoia: “I ese me ei pwoudo pahn kin wiahda sapwung kan. I pil ese me mwomwen ei wiewia ong ih ni eh wiahda sapwung ko kin kasalehda uwen ei kesempwalki ei nanpwungmwahu rehn Siohwa. Eri I kin song en uhpahiongete ih pwehki I men kaperenda Semeio nanleng.”

11. Dahme sewese sister men me adaneki Aneese en kasalehda mahk, oh dahme kitail kak sukuhlkihsang dahme e nda?

11 E kak apwal ong lih pwopwoud men en wauneki oh peikiong eh pwoudo ma e pehm me eh pwoudo sohte kin nsenohki eh pepehm de kapwunod kan. Ahpw tehk dahme lih pwopwoud Kristian men me adaneki Aneese kin wia ma met kin wiawi. E nda: “I kin song en dehr lingeringerda. I kin tamanda me kitail koaros kin wiahda sapwung kan. Ei mehn akadei iei en mahkohng ni mehlel, duwehte me Siohwa kin ketin wia. Ni ei kin mahkohng, I kin pwurehng meleileidi.” (Mel. 86:5) Ni lih pwopwoud men eh kin kasalehda mahk, e pahn mengeiong ih en kin peikiong eh pwoudo.

DAHME KITAIL KAK SUKUHLKIHSANG MEHN KAHLEMENG KAN ME MI NAN PAIPEL?

12. Mehn kahlemeng dah kan me mi nan Paipel?

12 Ekei ele medewe me aramas men me kin peik kin luwet. Ahpw met sohte mehlel douluhl. Paipel kin audaudki mehn kahlemeng tohto duwen aramas peik kan me kin uhdahn eimah. Tehk dahme kitail kak sukuhlkihsang Sises, Apikail, oh Mery.

13. Dahme kahrehda Sises kin ketin uhpahiong Siohwa? Menlau kawehwehda.

13 Sises kin ketin uhpahiong Siohwa, kaidehn pwehki e sohte ahneki loalokong de koahiek. Sapwellime padahk kan kin mengei oh sansal, oh met kin kadehdehda me e uhdahn ketin koahiek oh loalokong. (Sohn 7:45, 46) Siohwa ketin mwahngih me Sises uhdahn koahiek oh ketin mweidohng Sises en iangih doadoahk ni ahnsou me E ketin kapikada soahng koaros nanleng oh sampah. (Lep. Pad. 8:30; Ipru 1:2-4) Oh mwurin Siohwa ketin kaiasada Sises, E ketikihong ih ‘manaman koaros nanleng oh sampah.’ (Mad. 28:18) Mendahki Sises ahneki koahiek tohto, e kin koapworopworkihte Siohwa en ketin kaweid ih. Dahme kahrehda? Pwehki e ketin poakohng Semeo.​—Sohn 14:31.

14. Dahme ohl pwopwoud kan kak sukuhlkihsang (a) mwomwen Siohwa eh kin ketin kilangwohng lih akan? (b) mahsen kan me mi nan Lepin Padahk 31?

14 Dahme ohl pwopwoud kan kak sukuhlki. Siohwa sohte ketin koasoanehdi me lih pwopwoud men en uhpahiong eh pwoudo pwehki E ketin medewe me lih akan sohte kesempwal duwehte ohl akan. Siohwa ketin kadehdehda met sang ni eh ketin pilada lih akan oh ohl akan en iang Sises wia kaun kei. (Kal. 3:26-29) Siohwa ketin kasalehda me e ketin likih sapwellime Ohlo ni eh ketikihong ih manaman. Pil duwehte met, ohl pwopwoud erpit men pahn kihong eh pwoudo en ahneki manaman ong soahng kei. Paipel kasalehda soahng kei me lih pwopwoud koahiek men kak wia. Karasepe, liho kak apwalihala doadoahk en nan ihmw, pwainda oh netikihla sahpw, oh wia pesines. (Wadek Lepin Padahk 31:15, 16, 18.) Liho kaidehn lidu men me sohte ahneki pwuhng en kasalehda eh madamadau. Ahpw eh pwoudo kin likih oh rong eh madamadau. (Wadek Lepin Padahk 31:11, 26, 27.) Ni ohl emen eh wauneki eh pwoudo ni ahl wet, liho pahn perenki peikiong ih.

Dahme lih pwopwoud koahiek kan kak sukuhlkihsang en Sises eh ketin peikiong Siohwa? (Menlau kilang parakrap 15)

15. Dahme lih pwopwoud kan kak sukuhlkihsang sapwellimen Sises mehn kahlemeng?

15 Dahme lih pwopwoud kan kak sukuhlki. Mendahki Sises ketin wiahda soahng kesempwal kan, e sohte wiahki mehkot kanamenek en uhpahiong sapwellimen Siohwa manaman. (1 Kor. 15:28; Pil. 2:5, 6) Duwehte met, lih koahiek men me kin idawehn sapwellimen Sises mehn kahlemeng sohte pahn namenengki eh kin uhpahiong eh pwoudo. E pahn utung eh pwoudo kaidehn pwehki e poakohngete ih, ahpw keieu kesempwal, pwehki e kin poakohng oh wauneki Siohwa.

Apikail kohla rehn Depit mwurin eh kadaralahng Depit oh nah ohl ako mwenge. Ih eri poardi nan pwehlo oh peki reh en dehr wiahda sapwung laud sang ni eh dupuk (Menlau kilang parakrap 16)

16. Nin duwen me 1 Samuel 25:3, 23-28 mahsanih, kahpwal dah kan me Apikail lelohng? (Menlau kilang kilel ni kilin Kahn Iroir wet.)

16 Apikail pwoudiki ohl emen me adaneki Napal. Ih ohl roporop, pohnmwahso, oh sohte kin kalahnganki mehkot. Mendahki met, Apikail sohte kin rapahki ahl mengei ehu pwehn sohla pwoudiki. Ma Apikail men ira en sohla pwopwoud, e kakete mweidohng Depit oh nah ohl ako en kemehla eh pwoudo. Ahpw e sohte wia met. E wia dahme e kak pwehn pere eh pwoudo oh tohnimweo pwon. Medewehla uwen eh eimah ni eh kolahng ohl 400 me onopadahngehr mahwen oh ni wahu koasoiaiong Depit duwen kahpwalo. E pil pilada en pwukoahkihdi en eh pwoudo wiewia kan. (Wadek 1 Samuel 25:3, 23-28.) Depit esehda me Siohwa ketin doadoahngki lih eimah menet pwehn kaweid ih oh kauhdihsang eh pahn wiahda sapwung laud ehu.

17. Dahme ohl pwopwoud kan kak sukuhlkihsang Depit oh Apikail?

17 Dahme ohl pwopwoud kan kak sukuhlki. Apikail lih erpit men. Depit pil kasalehda erpit ni eh rong eh kaweido. Kahrehda Depit sohte kemehla aramas akan me sohte diparail. Duwehte met, ohl pwopwoud erpit men pahn medewe kanahieng en eh pwoudo madamadau mwohn e wiahda pilipil kesempwal ehu. Ele en liho madamadau pahn sewese ih en dehr wiahda pilipil sapwung ehu.

18. Dahme lih pwopwoud kan kak sukuhlkihsang ahn Apikail mehn kahlemeng?

18 Dahme lih pwopwoud kan kak sukuhlki. Lih pwopwoud men me kin poakohng oh wauneki Siohwa kak wia kamwahu ong eh peneineio, mehnda ma eh pwoudo sohte kin papah Siohwa de peikiong Sapwellime koasoandi kan. E sohte pahn rapahki ahl ehu pwe ira en sohla pwopwoud. Ahpw sang ni eh kin wauneki oh peikiong, e pahn song en kamwakid eh pwoudo en sukuhlki duwen Siohwa. (1 Pit. 3:1, 2) Ahpw mehnda ma en liho pwoudo sohte pilada en papah Siohwa, Siohwa pahn ketin kupwurperenki en liho eh kin peikiong oh loalopwoatohng eh pwoudo.

19. Iahd me lih pwopwoud men en dehr peikiong eh pwoudo?

19 Ahpw lih pwopwoud Kristian men sohte pahn utung eh pwoudo ma ohlo ndaiong en kauwehla kosonned oh kaweid kan en Paipel. Karasepe, ia duwen ma ahn sister men eh pwoudo, me kaidehn emen Sounkadehdehn Siohwa, ndaiong ih en likamw, pirap, de wia soahng kan me sohte kin kaperenda Siohwa? Kristian koaros, iangahki lih pwopwoud Kristian kan, pahn kin keieu peikiong Siohwa. Ma emen pahn ndaiong sister men en sapeikiong kaweid kan en Paipel, sistero en dehr dukiong, ahpw en kawehwehda ni ahl kadek oh inen dahme kahrehda e sohte kak wia dahme e peki en wia.​—Wiewia 5:29.

Menlau kilang parakrap 20 *

20. Ia duwen atail ese me Mery ahneki nanpwungmwahu keren rehn Siohwa?

20 Mery ahneki nanpwungmwahu keren rehn Siohwa. E esehla mwahu iren Paipel kan. Ni eh koasoiong Elisapet, inen Sohn Sounpapidais, e koasoiahda ire tohtohsang 20 sang nan Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru. (Luk 1:46-55) Oh medewehla met, mendahki Mery inou en pwopwoud ong Sosep, sapwellimen Siohwa tohnlengo sohte tepte pwarohng Sosep. Ahpw e tepte koasoiong Mery oh ndaiong Mery me e pahn naitikidi sapwellimen Koht Ohlo. (Luk 1:26-33) Siohwa ketin mwahngih duwen Mery oh ketin kamehlele me Mery pahn poakohng oh apwalih mwahu sapwellime Ohlo. Oh Mery pousehlahte ahneki nanpwungmwahu rehn Siohwa, pil mwurin Sises eh pwoula oh iasadahng nanleng.​—Wiewia 1:14.

21. Dahme ohl pwopwoud kan kak sukuhlkihsang dahme Paipel mahsanihki duwen Mery?

21 Dahme ohl pwopwoud kan kak sukuhlki. Ohl pwopwoud erpit men kin peren ni eh pwoudo kin esehla mwahu iren Paipel kan. E sohte kin lingeringerda pahn eh pwoudo oh medewe me eh pwoudo men wiahla tapwin peneinei. E wehwehki me ma eh pwoudo esehla mwahu Paipel oh kaweid kan loale, e kak sewese eh peneineio. Ei, mehnda ma lih pwopwoudo iang sukuhl laudsang eh pwoudo, ohl pwopwoudo me pwukoahki sewese eh peneineio en kaudokiong Siohwa, karasepe, sang ni eh kin koasoanehdi arail kaudok en peneinei.​—Ep. 6:4.

Dahme lih pwopwoud kan kak sukuhlkihsang Mery, inen Siseso, duwen onop oh doudouloale? (Menlau kilang parakrap 22) *

22. Dahme lih pwopwoud kan kak sukuhlkihsang Mery?

22 Dahme lih pwopwoud kan kak sukuhlki. Lih emen anahne uhpahiong eh pwoudo, ahpw pein ih pwukoahki en kakehlailihte eh pwoson. (Kal. 6:5) Eri e anahne wiahda ahnsou ong pein eh onop oh doudouloale. Met pahn sewese ih en poakpoakehte oh waunekihte Siohwa oh diar peren ni eh kin uhpahiong eh pwoudo.

23. Ia duwen lih pwopwoud kan me kin peikiong arail pwoud ar kin wia kamwahu ong pein irail, arail peneinei, oh mwomwohdiso?

23 Lih pwopwoud kan me kin peikiongete arail pwoud pwehki re poakohng Siohwa pahn diar peren oh nsenamwahu laudsang irail kan me kin soikala sapwellimen Siohwa koasoandi en tapwi. Irail pil wia mehn kahlemeng mwahu ong mwahnakapw oh peinakapw kan. Oh irail pil kin sewese en mie limpoak oh meleilei nan peneinei oh pil nan mwomwohdiso. (Taitus 2:3-5) Rahnwet, pali laud en sapwellimen Siohwa ladu lelepek kan iei lih. (Mel. 68:11) Kitail koaros, mehnda ma ohl de lih, kak sewese en mie peren nan mwomwohdiso. Iren onop en mwuhr pahn koasoia ia duwen emenemen kitail atail kak wia met.

KOUL 131 “Me Koht Ketin Kapatapenehr”

^ par. 5 Siohwa ketin koasoanehdi me lih pwopwoud men anahne peikiong oh wauneki eh pwoudo. Ahpw ia wehwehn met? Ohl pwopwoud oh lih pwopwoud Kristian kan kak sukuhlki soahng tohto duwen peik oh wauneki ahn emenemen manaman sang mehn kahlemeng en Sises oh lih akan nan Paipel.

^ par. 68 WEHWEHN KILEL: Ni Mery eh koasoiong Elisapet, inen Sohn Sounpapidais, e koasoiahda ire kan sang nan Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru me e wadlikihala.

^ par. 70 WEHWEHN KILEL: Lih pwopwoud Kristian men kin wiahda ahnsou en onop Paipel pwehn sewese eh pwoson en kehlail.