1. Ia duwen sapwellimen Siohwa tohnkaudok kan ar kin kasalehda me re poakohng emenemen?

SAPWELLIMEN Siohwa tohnkaudok kan nan sampah pwon kin wia kisehn peneinei ehu. Irail wia pirien ehu me kin poakohng emenemen. (1 Sohn 4:16, 21) Ekei pak irail kin wiahda tounmetei laud ong riarail Kristian kan, ahpw pali laud en ahnsou, irail kin kasalehda limpoak sang ni arail wia soahng tikitik kan ong irail. Karasepe, ele irail kin lokaia kadek de kasalehda kadek ong riarail Kristian kan. Ni atail kin nsenohki pepehm en meteikan, kitail kin kahlemengih Samatailo nanleng.​—Ep. 5:1.

2. Ia duwen Sises eh ketin kahlemengih limpoak en Semeo?

² Sises kin ketin kahlemengih ni unsek Semeo. E kin ahnsou koaros ketin kadek ong meteikan. E mahsanih: “Kohdo rehi, kumwail koaros me pwangadahr oh toutoulahr, I ahpw pahn kansenamwahwihkumwailla.”  (Mad. 11:28, 29) Ni atail kin kahlemengih Sises oh “nsenohki apwalih me semwehmwe kan,” kitail pahn kaperenda Siohwa oh kitail pil pahn iang peren. (Mel. 41:1) Nan iren onop wet, kitail pahn kilang ia duwen atail kak nsenohki pepehm en tohn atail peneinei, riatail Kristian kan, oh irail kan me kitail tuhwong nan kalohk.

3. Ia duwen ohl pwopwoud men eh kak kasalehda me e nsenohki pepehm en eh pwoudo? (Menlau kilang tepin kilel.)

³ Ohl pwopwoud kan anahne wia mehn kahlemeng mwahu oh kasalehda ia uwen arail kin nsenohki arail peneinei. (Ep. 5:25; 6:4) Paipel mahsanih me ohl pwopwoud kan anahne nsenohki oh wehwehki arail pwoud. (1 Pit. 3:7; ntp.) Ohl pwopwoud men me wehwehki eh pwoudo kin ese me mendahki e weksang eh pwoudo ni ahl tohto, e sohte mwahusang ih. (Sen. 2:18) E kin nsenohki pepehm en eh pwoudo oh wauneki ih. Emen sister nan Canada ndahki eh pwoudo: “E sohte kin mwamwahliki ei pepehm kan de nda, ‘Dehr ahneki soangen pepehm en.’ E pil kin rong mwahu. Ni eh kin sewese ie kapwungala ei madamadau ong irair ehu, e kin wia met ni kadek.”

4. Ia duwen ohl pwopwoud men eh kak kasalehda me e kin nsenohki pepehm en eh pwoudo sang ni eh wiewia ong lih teikan?

⁴ Ohl pwopwoud men me kin nsenohki pepehm en eh pwoudo sohte kin kalahiong lih teikan de kasalehda wiewia me sohte konehng ong irail de kalahiong irail ni eh doadoahngki Internet. (Sohp 31:1) Ei, e kin loalopwoatohngete eh pwoudo pwehki e poakohng ih oh pwehki e poakohng Siohwa oh tateki dahme suwed.​—Wadek Melkahka 19:14; 97:10.

5. Ia duwen lih pwopwoud men eh kak nsenohki pepehm en eh pwoudo?

⁵ Ni ohl pwopwoud men eh kin alasang mehn kahlemeng limpoak en eh tapwi, Sises Krais, e pahn mengei ong eh pwoudo en “wauneki laud” ih. (Ep. 5:22-25, 33) Oh ni liho eh kin wauneki ohlo, liho pahn song en wehwehki en ohlo eh pepehm kan oh kin kadek ong ohlo ni ahnsou me e kin soupisengki pwukoa kan nan mwomwohdiso de ni ohlo kin apwalihala kahpwal kan. Ohl pwopwoud men nan Britain nda: “Ekei ahnsou, ei pwoudo pahn dehdehki mwomwei eh wekila oh esehda me mie mehkot kin kapwunodei ie. Ih eri kin kapwaiada kaweid en Paipel nan Lepin Padahk 20:5, mehnda ma e anahne awih lao ahnsou me konehng pwehn ‘idipasang’ audepen ei madamadau ma e wia ire ehu me I kak koasoiaiong ih ni saledek.”

6. Ia duwen kitail koaros kak kangoange seri kan en medewe mahs meteikan oh en kin kadek? Ia duwen seri kan ar kak paiekihda met?

⁶ Ni pahpa nohno kan ar kin nsenohki pepehm en emenemen, re kin wia mehn kahlemeng mwahu ong neirail seri kan. Re pil anahne padahkihong neirail seri kan en medewe meteikan oh kadek ong irail. Karasepe, pahpa nohno kan kak padahkihong neirail seri kan en dehr tang nan Wasahn Kaudok. De ma irail kohla iang riarail kan mwenge, re kak padahkihong neirail seri ko en awih oh mweidohng me mah kan en ale kanarail mwenge mahs. Ni mehlel, tohnmwomwohdiso kak sewese pahpa nohno kan. Eri kitail en kapinga seri men ni eh kasalehda kadek lamalam, karasepe, ni eh kin ritingada wenihmw ong kitail. Met pahn kahrehiong serio en perenki dahme e wia oh pahn sewese ih en sukuhlki me “kihwei kin kaperen sang ale.”​—Wiewia 20:35.

7. Ia duwen Sises eh ketin nsenohki pepehm en ohl salengepono, oh dahme kitail kak sukuhlkihsang sapwellime mehn kahlemeng?

⁷ Ehu rahno, Sises ketiket nan Dekapolis ni ahnsou me aramas akan “patohwandohng reh ohl salengepon oh lohteng men.” (Mark 7:31-35) Sises ketin kamwahwihala ih ahpw kaidehn mwohn meteikan. Dahme kahrehda? Pwehki ohlo salengepon oh mwein e soansuwedki mi nan pokono. Sises ketin mwahngih en ohlo pepehm, oh  e “kahrehsang” ih kohla wasa ehu me sohte aramas oh ketin kamwahwihala ih wasao. Ni mehlel, kitail sohte kak wiahda manaman kan, ahpw kitail anahne medewe anahn akan oh pepehm kan en riatail Kristian kan oh kasalehiong irail kadek. Wahnpoaron Pohl nda: “Kitail en medemedewe emenemen pwe kitail en kangoange emenemen en kasalehda limpoak oh wiewia mwahu kan.” (Ipru 10:24) Sises ketin mwahngih en ohl salengepono eh pepehm oh ketin kadek ong ih. Met wia mehn kahlemeng mwahu ong kitail!

8, 9. Ia duwen atail kak kasalehda me kitail kin nsenohki duwen me mah kan oh me ahneki soumwahu kan? (Menlau kihda karasaras kan.)

⁸ Nsenohki me mah kan oh me ahneki soumwahu kan. Irair me keieu kesempwal en mwomwohdisohn Kristian iei limpoak, a kaidehn koahiek en wiahda doadoahk mwahu. (Sohn 13:34, 35) Limpoak kin kahrehiong kitail en wia uwen atail kak en sewese riatail Kristian kan me mahlahr de ahneki soumwahu pwe ren kohla ni mihting kan oh kalohk. Kitail kin sewese irail mehnda ma e sohte mengei ong kitail de ma dahme re kak wia tikitik. (Mad. 13:23) Michael, me kin mi nan wheelchair, kin kalahnganki sawas me e kin ale sang eh peneinei, oh rie Kristian kan nan mwomwohdiso. E nda: “Pwehki sawas koaros me re wiahiong ie, I kak iang towehda pali laud en mihting kan oh kalapw iang doadoahk en kalohk. I kin keieu perenki iang kalohk ong wehipokon.”

⁹ Nan Pedel tohto, mie riatail Kristian lelepek kan me mah oh ahneki soumwahu kan. Sounapwalih kan kin kasalehda nsenoh oh limpoak ong irail sang ni arail koasoanehdi irail en nting kisin likou oh doadoahngki delepwohn nan kalohk. Bill, me sounpar 86 oh kin nting ong aramas akan nan wasa doh kan, nda: “Se kalahnganki kapai kaselel en kak ntingihda kisinlikou kan.” Nancy, me kereniong sounpar 90, nda: “I sohte kin wiahki ntingihda kisin likou kan pwe I en kihongete nan envelope. Met wia doadoahk en kalohk ehu. Aramas akan anahne esehla padahk mehlel!” Ethel, me ipwidi nan pahr 1921, nda: “Medek kin wia kisehn ei mour. Ekei rahn I kin apwalki likouda.” Mendahki met, e kin perenki kalohk doadoahngki delepwohn oh kin pwurehng pwurala rehn ekei me perenki rong ni wiepe wet. Barbara, me sounpar 85, nda: “Pwehki ei roson en paliwar sohte mwahu, I kin uhdahn apwalki kohla kalohk. Ahpw kalohk doadoahngki delepwohn sewese ie en koasoiong aramas akan. Kalahngan, Siohwa!” Sohte lel sounpar ehu, pwihn en me mah kei wiahda awa 1,228 nan doadoahk en kalohk, ntingihada kisinlikou 6,265, eker aramas akan nan delepwohn daulih pak 2,000, oh kihla sawasepen Paipel 6,315! Kitail kak kamehlele me Siohwa kin kupwurperenki arail nannanti koaros!​—Lep. Pad. 27:11.

10. Ia duwen atail kak sewese riatail Kristian kan en paiekihda laud mihting kan?

¹⁰ Nsenohki pepehm en meteikan nan mihting kan. Ni atail kin nsenohki pepehm en meteikan, kitail kin sewese riatail Kristian kan en paiekihda laud mihting kan. Ia duwen? Ehu ahl iei en lella ni mihting kan ni ahnsou me koasoandier pwe kitail en dehr kerempwahla meteikan. Ekei pak, soahng kan me kitail sohte kasik kin kahrehiong kitail en pwand. Ahpw ma kitail kin kalapw pwand, kitail anahne medemedewe ia duwen riatail Kristian kan ar pahn mwekidki met oh duwen wekidekla dah kan me kitail kak wiahda pwehn kasalehda me kitail nsenohki irail. Pil tamataman me Siohwa oh sapwellime Ohlo me ketin luke kitail ong mihting kan. (Mad. 18:20) Kitail uhdahn anahne kasalehda atail wauneki ira ni atail kin lella ni mihting kan ni ahnsou me koasoandier!

11. Dahme kahrehda brother kan me wia padahk kan nan mihting kan anahne idawehn kaweid me mi nan 1 Korint 14:40?

¹¹ Ma kitail kin nsenohki pepehm en riatail Kristian kan, kitail pahn idawehn kaweid en Paipel wet: “Soahng koaros en kin wiawi ni ahl me konehng oh koasoandi pwung.” (1 Kor. 14:40)  Brother kan me wia padahk kan nan mihting kan kin idawehn kaweid wet ni arail kin nek ahnsou me koasoandier. Ni ahl wet, irail kin nsenohki kaidehn ihte pepehm en brother me pahn wia padahk mwurin irail, ahpw pil mwomwohdiso pwon. Medewehla pepehm en meteikan ni mihtingo eh pwand en nek ni ahnsou me koasoandier. Ekei riatail Kristian kan anahne tangahki sidohsa ahnsou reirei pwehn pwurala imwarail. Meteikan anahne awih bus de kisa kan. Oh ekei me arail pwoud sohte iang padahk mehlel kin sohte kanengamah ni arail kin awiawih arail pahn pwurala.

12. Ia duwen elder kan ar warohng atail wahu oh limpoak? (Menlau kilang koakon “ Nsenohki Pepehm en Irail kan me Kin Tiengla Mwowe.”)

¹² Elder kan kin doadoahk laud nan mwomwohdiso oh pil nan kalohk, eri e konehng kitail en wauneki oh poakohng irail. (Wadek 1 Deselonika 5:12, 13.) Uhdahn ke kin kalahnganki soahng koaros me re kin wia. Ke kak kasalehda met sang ni omw kin uhdahn men peikiong oh utung irail, pwehki “irail kin apwahpwalih kumwail oh pahn wehkada pein irail ong met.”​—Ipru 13:7, 17.

13. Dahme kitail kak sukuhlkihsang mwomwen sapwellimen Sises wiewia ong aramas akan?

¹³ Nan kokohp ehu duwen Sises, Aiseia nda: “E sohte pahn ketin katipwasang ahlek pwoat me raukdier, de kakunla lamp ehu me pahn kunlahr.” (Ais. 42:3) Limpoak me Sises ketin ahneki ong aramas akan kahrehiong ih en ketin kasalehda poakehla meteikan. E ketin wehwehki pepehm en irail ko me kin mworusala oh luwet duwehte “ahlek pwoat me raukdier” de “lamp ehu me pahn kunlahr,” eri e kin ketin kadek oh kanengamahiong irail. Seri kan pil men kohla reh. (Mark 10:14) Ni mehlel, kitail sohte kak  wehwehki de kasukuhlih aramas akan duwehte me Sises kin ketin wia! Ahpw kitail kak kasalehda me kitail kin nsenohki pepehm en meteikan nan atail wasahn kalohk sang mwomwen atail kin koasoiong irail, iahd me kitail en wia met oh uwen werei me kitail en wia met.

14. Dahme kahrehda kitail anahne medewe duwen atail koasoiong aramas akan?

¹⁴ Ia duwen atail en koasoiong aramas akan? Aramas rar rar kei rahnwet kin “wiakaula oh sohte epwelparail” pwehki mwersuwed oh tiahk lemei en palien pesines, politik, oh kaun en pelien lamalam kan en sampah wet. (Mad. 9:36) Pwehki met, aramas tohto sohte kin likih emen oh sohte arail koapworopwor. Ihme kahrehda atail lokaia oh pil ngilatail anahne kasalehiong irail me kitail kin kadek oh nsenohkin irail! Aramas tohto kin men rong dahme kitail kalohki kaidehn ihte pwehki kitail kin doadoahngki mwahu Paipel, ahpw pwehki kitail pil uhdahn nsenohki oh wauneki irail.

15. Ia ekei ahl akan me kitail kak nsenohki pepehm en aramas akan nan atail wasahn kalohk?

¹⁵ Mie ahl tohto me kitail kak kasalehda atail nsenohki pepehm en aramas akan nan atail wasahn kalohk. Ni atail kin idek peidek kan, kitail anahne tehk mwahu me kitail idek ni kadek oh wahu. Emen pioneer kin papah nan wasahn kalohk ehu me me tohto kin namenek, eri e kin soikala idek peidek kan me pahn kahrehiong irail en namenekda ma irail sehse pasapeng pwung. E sohte kin idek, “Ke ese mwaren Koht?” de “Ke ese dahkot Wehin Koht?” Ahpw, e kin nda, “I sukuhlkihsang nan Paipel me mie mwaren Koht. I kak kasalehiong uhk mwar wet?” Wiepe wet sohte kin kadoadoahk wasa koaros pwehki aramas oh tiahk kan kin wekpeseng. Ahpw kitail anahne ahnsou koaros kadek oh wauneki aramas akan nan atail wasahn kalohk. Pwe kitail en wia met, kitail anahne esehla mwahu irail.

16, 17. Ia duwen atail kak kasalehda kadek ni atail pilada (a) iahd me kitail en kohla rehn aramas akan? (b) ia uwen werei kitail en koasoiong irail?

¹⁶ Iahd me kitail en kohla rehn aramas akan? Ni atail kalohk ihmw lel ihmw, aramas akan sohte kin kasik kitail pwehki re sohte luke kitail. Eri, e uhdahn kesempwal kitail en kalohk ong irail ni ahnsou ehu me irail ele pahn men koasoi. (Mad. 7:12) Karasepe, aramas akan nan omw wasahn kalohk kin pwand en pirida ni imwin wihk kan? Ele ke kak tepida omw doadoahk en kalohk pohn ahl akan, kalohk ong wehipokon, de pwurehng pwurala rehn irail kan me ke ese pahn kak koasoiong uhk.

¹⁷ Ia uwen werei kitail en koasoiong irail? Aramas akan kin kedirepw, eri e mwahu kitail en koasoi ni mwotomwot, ahpw mehlel ni tepin atail tuhwong irail. E mwahu kitail en kanekehla mwadang atail koasoio sang atail en mihmi werei. (1 Kor. 9:20-23) Ni aramas akan ar kilang me kitail kin wehwehki me irail kedirepw, ele re pahn men koasoiong kitail ni atail pwurala mwuhr. Ma kitail kin kasalehda irair kaselel kan sang wahn sapwellimen Koht manaman, kitail pahn uhdahn wiahla “iengen Koht tohndoadoahk kan.” Siohwa pil kakete ketin doadoahngki kitail en sewese emen en esehla padahk mehlel!​—1 Kor. 3:6, 7, 9.

18. Ni atail kin kasalehda atail nsenohki pepehm en meteikan, kapai dah kan me kitail kasikasik en alehdi?

¹⁸ Kitail en wia uwen atail kak koaros pwehn kasalehda atail nsenohki pepehm en tohn atail peneinei, riatail Kristian kan, oh irail kan me kitail tuhwong nan kalohk. Eri, kitail pahn alehdi kapai tohto ahnsou wet oh pil ahnsou kohkohdo. Nin duwen me Melkahka 41:1, 2 mahsanih: “Meid pai irail kan me kin nsenohki apwalih me semwehmwe kan; KAUN-O pahn ketin sewese irail nan arail apwal. . . . E pahn ketin kaperenihirailda nan sahpwo.”