Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IREN ONOP 37

“Dehr Mweidohng Pehmw kan en Kommoal”

“Dehr Mweidohng Pehmw kan en Kommoal”

“Kamwarak werentuhke ni menseng oh dehr mweidohng pehmw kan en kommoal lao lel ni soutik.”​—EKL. 11:6, NW.

KOUL 68 Kamwerehdi Weren Wehio

AUDEPEN ONOP *

1-2. Ia duwen Eklesiasdes 11:6 eh pidada doadoahk en kalohki rongamwahu en Wehio?

NAN ekei sahpw, aramas akan kin perenki rong rongamwahwo. Rohng wet me re kin kasikasik en rong! Ahpw nan sahpw teikan, aramas akan sohte kin perenki esehla duwen Koht de Paipel. Ia duwen pali laud en aramas akan nan omw wasa ar kin mwekidki rongamwahwo? Sohte lipilipil ia mwomwen aramas akan ar pahn mwekidki, Siohwa ketin kasik me kitail en pousehlahte kalokalohk lao e pahn ketin mahsanih me doadoahk wet nekier.

2 Siohwa ketin koasoanedier iahd me doadoahk en kalohk pahn nek, eri “imwio ahpw pahn leledo.” (Mad. 24:14, 36) Mwohn met eh pahn wiawi, ia duwen atail kak peikiong mahsen pwukat “dehr mweidohng pehmw kan en kommoal”? *​—Wadek Eklesiasdes 11:6, NW. *

3. Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop wet?

3 Iren onop en mwoweo koasoia soahng pahieu me kitail anahne wia pwehn wiahla “sounlaidih aramas” koahiek kei. (Mad. 4:19) Iren onop wet pahn koasoia soahng siluh me kak sewese kitail en kakehlailihala atail en koasoanehdi teng en pousehlahte kalohk, sohte lipilipil dahme pahn wiawihong kitail. Kitail pahn sukuhlki dahme kahrehda e kesempwal en (1) mwohnkihte doadoahk en kalohko, (2) kanengamah, oh (3) kolokolete pwoson laud.

MWOHNKIHTE DOADOAHK EN KALOHKO

4. Dahme kahrehda kitail anahne mwohnkihte mahs doadoahko me Siohwa ketikihong kitail en wia?

4 Sises mahsanihong sapwellime tohnpadahk kan duwen dahme pahn wiawi oh pil mwomwen aramas akan ni imwin rahn akan. E mwahngih me soahng pwukat kakete kahrehiong sapwellime tohnpadahk ko en sohla mwohneki mahs doadoahk en kalohko. E mahsanihong irail en “pousehlahte mwasamwasahn.” (Mad. 24:42) Ni mwehin Nohao, mie soahng tohto me kerempwahla aramas akan sang arail en rong dahme Noha kalohki. Soahng pwukat pil kakete kerempwakitailla rahnwet. (Mad. 24:37-39; 2 Pit. 2:5) Kahrehda, kitail men mwohnkihte doadoahk me Siohwa ketikihong kitail en wia.

5. Ia duwen Wiewia 1:6-8 eh kawehwehda ia uwen doh me doadoahk en kalohko pahn lella?

5 Rahnwet, kitail anahne uhdahn mwohnkihte doadoahk en kalohki Wehio. Sises ketin kohpada me sapwellime tohnpadahk kan pahn pousehlahte kalohk mwurin eh pwoula oh re pahn wia laudsang dahme e ketin wia ni ahnsou me e ketin ieias. (Sohn 14:12) Mwurin Sises ketin pwoula, ekei sapwellime tohnpadahk ko pwurala laid. Mwurin Sises eh ketin iasada, e ketin wiahda manaman ehu oh sewese ekei irail en koledi mwahmw tohto. E ketin doadoahngki ahnsowo en kamehlelehiong irail me arail pwukoahn sounlaidih aramas uhdahn kesempwalsang doadoahk teikan. (Sohn 21:15-17) Mwohnte Sises ketidahla nanleng, e mahsanihong irail me doadoahk en kalohko me e ketin tapiada pahn lelpeseng wasa doh daulih idin Israel. (Wadek Wiewia 1:6-8.) Sounpar tohto mwurin mwo, Sises ketikihong wahnpoaron Sohn kasansal ehu duwen dahme pahn wiawi “ni rahnen Kauno.” * Ehu kasansal ko me Sohn kilangada iei duwen emen tohnleng me “kin lohkiseli rongamwahu soutuk . . . ong wehi koaros oh keinek koaros oh lokaia koaros oh aramas koaros.” (Kaud. 1:10; 14:6) E sansal me kupwuren Siohwa ong kitail rahnwet iei en iang doadoahk en kalohk wet me wiewiawi nan sampah pwon lao doadoahk wet pahn nek.

6. Ia duwen atail kak mwohnkihte doadoahk en kalohko?

6 Kitail kak mwohnkihte doadoahk en kalohko ma kitail medewehla soahng koaros me Siohwa ketin wiewia pwehn sewese kitail. Karasepe, e ketikihda sawaspen Paipel tohto, duwehte pwuhk kan, kisin kasdo kan, oh pil broadcast kan nan Internet. Nna medewehla: Nan neitail website, mie ire kan me mi ni lokaia daulih 1,000! (Mad. 24:45-47) Aramas akan nan sampah wet kin tohrohrpeseng pwehki arail madamadau kan en politik oh pelien lamalam kin wekpeseng, oh ekei kepwehpwe a meteikan semwehmwe. Ahpw sapwellimen Koht ladu kan me daulih welirar kin uhdahn miniminpene mehlel nin duwen pirien ehu sampah pwon. Karasepe, ni Nialem en April 19, 2019, Sounkadehde kan sampah pwon miniminpene pwehki re kak kilang kisin kasdo ehu me koasoia iren rahno. Ni soutik en rahno, aramas 20,919,041 me iang kasarawih Katamanpen pwoulahn Sises. Kitail men doulahte soupisengki doadoahk en kalohki Wehio ni atail kin medemedewe pai kaselel me kitail ahneki en kilang oh pil iang kisehn mwekid kapwuriamwei pwukat.

Sises sohte ketin mweidohng mehkot en kerempwahla sapwellime doadoahk en kalohki padahk mehlel (Menlau kilang parakrap 7)

7. Ia duwen sapwellimen Sises mehn kahlemeng eh sewese kitail en mwohnkihte doadoahk en kalohk?

7 Pil ehu ahl me kitail kak en mwohnkihte doadoahk en kalohk iei sang ni atail idawehn sapwellimen Sises mehn kahlemeng. E sohte ketin mweidohng mehkot en kerempwahla sapwellime doadoahk en kalohki dahme mehlel. (Sohn 18:37) E sohte ketin lohdi ni Sehdan eh kasongehki “wehi koaros en sampah oh ar lingan”; de pil ni ahnsou me meteikan men en ketin wiahla nanmwarki. (Mad. 4:8, 9; Sohn 6:15) E sohte ketin mweidohng ineng en kepwehpwehla en kamwakid ih; oh e sohte ketin masak uhwong laud. (Luk 9:58; Sohn 8:59) Ni atail lelohng kahpwal kan me kin kasonge atail pwoson, kitail kak wiewiahte doadoahk en kalohko ma kitail taman ahn wahnpoaron Pohl kaweido. E kangoange Kristian kan ren idawehn sapwellimen Sises mehn kahlemeng pwe irail en “dehr pwangada oh uhdi”!​—Ipru 12:3.

KANENGAMAH

8. Dahkot kanengamah, oh dahme kahrehda kitail uhdahn anahne ahnsou wet?

8 Kanengamah iei koahiek en kak meleilei oh awih irair ehu en wekila. Sohte lipilipil ma kitail kin kasikasik irair suwed ehu en imwisekla, de ele kitail awiawih pweidahn soahng mwahu ehu, kitail koaros anahne kanengamah. Soukohp Apakuk kin men tiahk lemei en ekei aramas nan Suda en imwisekla. (Apak. 1:2) Sapwellimen Sises tohnpadahk ko kin kasikasik me Wehio pahn “mwadang pwarada” pwehn kapitirailla sang kaundahn mehn Rom. (Luk 19:11) Kitail kin kasikasik rahn me Wehin Koht pahn kihsang suwed kan oh wahdo sampah kapwo me diren aramas pwung. (2 Pit. 3:13) Ahpw kitail anahne kanengamah oh awih ahnsowo me Siohwa ketin pilada en wia met. Tehk duwen ekei ahl me Siohwa ketin padahkihong kitail en kin kanengamah.

9. Mehn kahlemeng dah kan me kasalehda me Siohwa kin ketin kanengamah?

9 Siohwa ketin wiahda mehn kahlemeng unsek duwen kanengamah. E ketin mweidohng Noha ahnsou me itar pwehn kauwada warihmwo oh papah nin duwen emen “sounkalohki pwung.” (2 Pit. 2:5; 1 Pit. 3:20) Siohwa ketin karonge ni Eipraam eh pwurupwurehng kalelapek reh duwen Sapwellime pilipil en kasohrehla aramas suwed kan me kin kousoan nan Sodom oh Komora. (Sen. 18:20-33) Erein sounpar tohto, Siohwa ketin kasalehda kanengamah me uhdahn laud ong wehin Israel me sohte kin lelepek. (Neh. 9:30, 31) Kitail kak kilang me Siohwa kin ketin kanengamah pwehki e ketikihong koaros me e ketin kupwurki kompoakepahnkihla ahnsou me itar pwe ren “koluhla.” (2 Pit. 3:9; Sohn 6:44; 1 Tim. 2:3, 4) Sapwellimen Siohwa mehn kahlemeng kihong kitail kahrepe mwahu en kasalehda kanengamah ni atail kin pousehlahte kalohk oh padahk. E pil ketin padahkihong kitail duwen kanengamah sang ni eh ketin doadoahngki karasaras ehu sang sapwellime Mahsen.

Duwehte soumwet men me kin doadoahk laud oh kanengamah, kitail kin awih imwilahn atail doadoahk (Menlau kilang parakrap 10-11)

10. Nin duwen me Seims 5:7, 8 mahsanih, dahme kitail sukuhlkihsang karasaras en soumweto?

10 Wadek Seims 5:7, 8Karasaras en soumweto me padok wahntuhke kin padahkihong kitail duwen kanengamah. Mehlel, ekei tuhke kin mwadang keirda. Ahpw pali laud en tuhke kan, ahpw mehlel tuhke kan me kin wa, kin anahne ahnsou pwe kitail en kak dolung. Nan Israel, uwen ahnsou me tuhke ehu kin wie kekeirda kin reireiki mpen sounpwong weneu. Soumweto kin padokedi werentuhke ko mwurin tepin ahnsoun keteu, me duwehte nan werengen October, oh dolung wah ko mwurin keteu en mwuhr, de nan werengen April. (Mark 4:28) E wia elen loalokong en alasang ahn soumweto kanengamah. Ahpw ele met sohte mengei.

11. Ia duwen kanengamah eh kak sewese kitail nan kalohk?

11 Aramas soh unsek kan kin men mwadang en kilang imwilahn arail doadoahk. Ahpw ma kitail men tuhke kan en keirda oh wa, kitail anahne apwalih ahnsou koaros. Kitail anahne weirada, padokedi, kamwekelehsang dihpw kan, oh kanimpile. Ma kitail men sewese meteikan en wiahla tohnpadahk kan, kitail pil anahne doadoahk laud. Kitail anahne ahnsou pwehn sewese neitail tohnsukuhl en Paipel kan ren sukuhlki poakohng aramas oh dehr lipilipilki aramas. Atail kanengamah pahn sewese kitail en dehr mworusala ni aramas akan ar sohte men rong kitail. Ni aramas akan ar men rong oh sukuhlki padahk mehlel, kitail pil anahnehte kanengamah. Kitail sohte kak idingkihong tohnsukuhl en Paipel men en ahneki pwoson. Ekei pak, sapwellimen Sises tohnpadahk ko pil kin pwand en wehwehki dahme e kin ketin padahngki. (Sohn 14:9) Kitail en tamataman me ele kitail kin padokedi oh kanimpile, ahpw Koht me kin ketin kakairada.​—1 Kor. 3:6.

12. Ia duwen atail kak kasalehda kanengamah ni atail kin kalohk ong atail peneinei kan me kaidehn Sounkadehde kei?

12 Ehu irair me kitail ele apwalki en kasalehda kanengamah iei ni atail kin kalohk ong atail peneinei kan me kaidehn Sounkadehde kei. Ire mehlel ehu me dierek nan Eklesiasdes 3:1, 7 (NW) kak sewese kitail. E mahsanih: “Mie . . . ahnsoun nennenla oh ahnsoun koasoi.” Atail wiewia mwahu kak sewese atail peneinei kan en men rong dahme kitail kin padahngki. Ni ahnsowohte, kitail anahne kaunopada ahnsou koaros en padahkihong irail duwen Siohwa. (1 Pit. 3:1, 2) Kitail kin kanengamahiong aramas koaros​—iangahki atail peneinei kan—​ni atail kin kalohk oh padahk ni ngoang.

13-14. Ia ekei mehn kahlemeng en kanengamah me kitail kak alasang?

13 Kitail kak sukuhlki duwen kanengamah sang mehn kahlemeng en me lelepek kan nan Paipel oh pil ni atail ahnsou. Apakuk men wiewia suwed kan en imwisekla, ahpw e kasalehda kanengamah ni eh koasoia: “I pahn kesikesihnente ni ei wasahn silasilo.” (Apak. 2:1NW) Wahnpoaron Pohl kasalehda eh uhdahn men “kanekehla” eh doadoahk en kalohk. Ahpw ni kanengamah e pousehlahte ‘kadehdehda ni unsek rongamwahwo.’​—Wiewia 20:24.

14 Medewehla karasaras wet duwen pwopwoud ehu me kesepwil sang Kilead oh pekederla sahpw ehu me Sounkadehde kan malaulau oh pali laud en aramas ako kaidehn Kristian kei. Aramas malaulaute me men onop Paipel. Ahpw iangara tohnsukuhl en Kilead ko me papah nan sahpw teikan kin padahkihong ira duwen aramas ko koaros me re kin onop Paipel rehrail oh sewese ren wiahla Sounkadehde kan. Ahpw pwopwoudo pousehlahte kalohk ni kanengamah, mendahki pali laud en aramas akan nan ara wasahn kalohk sohte kin rong. Mwurin ara kalohk erein sounpar waluh nan wasa ehu me aramas malaulaute kin rong, ira perenkihda kilang emen neira tohnsukuhl en Paipel ko papidaisla. Eri dahme karasaras pwukat sang mahs oh pil ni atail ahnsou padahkihong kitail? Irail me lelepek pwukat sohte uhdi sang arail ngoang de mweidohng pehrail kan en kommoal, oh Siohwa ketin katingiheki arail kanengamah. Kitail en “kahlemengih irail kan me sohsohkiher inou kan sang ni arail pwoson oh kanengamah.”​—Ipru 6:10-12.

KOLOKOLETE PWOSON LAUD

15. Ia ehu ahl me pwoson kin kakehlakahla atail en koasoanehdi teng en kalohk?

15 Kitail kin pwoson rohngo me kitail kalohki, eri kitail men padahkihong uwen tohtohn aramas me kitail kak tuhwong. Kitail kin likih inou kan me mi nan Mahsen en Koht. (Mel. 119:42; Ais. 40:8) Kitail kin kilang kokohp kan en Paipel ar pweida nan atail ahnsou. Kitail kin kilang duwen aramas akan ar kamwahwihala arail mour ni ar tepida doadoahngki kaweid kan en Paipel. Mehn kadehde wet kin kalaudehla atail kamehlele me rongamwahu en Wehio iei rohng me koaros anahne rong.

16. Ia duwen Melkahka 46:1-3 eh kamehlelehiong kitail me pwoson Siohwa oh Sises pahn kakehlakahla atail en koasoanehdi teng en pousehlahte kalohk?

16 Kitail pil kin pwoson Siohwa me wia Utupen rohngo me kitail kin kalohki, oh pil Sises me e ketin idihada pwehn wia Nanmwarki en Wehio. (Sohn 14:1) Sohte lipilipil dahme pahn wiawihong kitail, Siohwa pahn ahnsou koaros ketin wia atail wasahn ruk oh atail kehl. (Wadek Melkahka 46:1-3.) Patehng met, kitail uhdahn kamehlele me Sises kin kaukaweid doadoahk en kalohko sang nanleng, oh doadoahngki kehl oh manaman me Siohwa ketikihong ih.​—Mad. 28:18-20.

17. Menlau kihda ehu karasaras duwen kahrepen atail en pousehlahte kalohk.

17 Pwoson kin kalaudehla atail kamehlele me Siohwa pahn ketin kapaiahda atail nannanti, ekei pak ni ahl me kitail sohte kin kasik. (Ekl. 11:6) Karasepe, rahn koaros aramas kid kid kei kin kilang neitail sawaspen Paipel kan me kitail kihda pohn tehpel de nan deupen pwuhk kan. Ia duwe, wiepen kalohk wet kin pweida? Uhdahn! Atail Doadoahk ong Wehio en November 2014 kasalehda duwen tohnsukuhl men nan sukuhl laud ehu me men ntingihada ripoht ehu duwen Sounkadehdehn Siohwa kan. E sohte kak diarada Wasahn Kaudok en Sounkadehdehn Siohwa kan, ahpw e kilangada neitail sawaspen Paipel kan pohn ehu atail tehpel ko ni wasahn eh sukuhlo, oh e pil diarada ire kan me e pahn doadoahngki ong nah ripohto. Kedekedeo, e wiahla Sounkadehdehn Siohwa men me papidaisla oh met e kin papah nin duwen pioneer men. Koasoipen ih oh meteikan me duwehte met kin kamwakid kitail en pousehlahte kalohk pwehki met kin kasalehda me mihete aramas me anahne rong rongamwahu en Wehio.

KOASOANEHDI TENG EN DEHR MWEIDOHNG PEHMW KAN EN KOMMOAL

18. Dahme kahrehda kitail kak kamehlele me doadoahk en kalohki Wehio pahn imwisekla nin duwen me Siohwa ketin kupwurki?

18 Kitail kak uhdahn kamehlele me doadoahk en kalohki Wehio pahn imwisekla ni ahnsou me konehng. Medewehla dahme wiawi ni mwehin Nohao. Siohwa ketin kadehdehda me e kin ahnsou koaros ketin wia soahng kan ni ahnsou me keieu konehng. Mpen sounpar 120 mwohn Nohliko, Siohwa ketin koasoanehdi iahd me e pahn tepida. Sounpar tohto mwuri, Siohwa ketin mahsanihong Noha en kauwada warihmwo. Ele erein sounpar 40 de 50 mwohn Nohliko tepida, Noha kin pousehlahte doadoahk laud. Mendahki aramas akan sohte kin rong ih, e pousehlahte kalohki rongen kadeik lao Siohwa ketin mahsanih me e lelehr ahnsou en kahrehlong mahn ako nan warihmwo. Mwuhr, ni ahnsou me konehng, Siohwa “eri ketin ritingedi wenihmwen warihmwo.”​—Sen. 6:3; 7:1, 2, 16.

19. Dahme kitail kak kasikasik ma kitail sohte mweidohng pehtail kan en kommoal?

19 Ahnsou keren Siohwa pahn ketin padahkihong kitail me doadoahk en kalohki Wehio nekier. E pahn ketin kasohrehla ahn Sehdan koasoandi oh ketikihdo sampah kapwo me pahn direkihla aramas akan me kin peikiong ih. Lao lel ahnsowo, kitail en alasang Noha, Apakuk, oh meteikan me sohte kin mweidohng pehrail kan en kommoal. Kitail en mwohnkihte doadoahk en kalohko, kanengamah, oh kolokolete teng atail pwoson Siohwa oh sapwellime inou kan.

KOUL 75 “Iet Ngehi, Maing, Komwi Ketin Poaroneiehla!”

^ par. 5 Iren onop en mwoweo kangoange tohnsukuhl en Paipel kan me kin wiahda wekidekla kan nan arail mour ren ale sapwellimen Sises luhk en wiahla sounlaidih aramas. Iren onop wet pahn koasoia ahl siluh me sounkalohk kan koaros, me kapw oh me wereila kan, en kak kakehlailihala arail en koasoanehdi teng en pousehlahte nan doadoahk en kalohki Wehio lao Siohwa pahn ketin mahsanih me doadoahko nekier.

^ par. 2 WEHWEHN LEPIN LOKAIA KAN: Nan iren onop wet, lepin mahsen pwukat “dehr mweidohng pehmw kan en kommoal” kin wehwehki me kitail anahne koasoanehdi teng en pousehlahte kalohki rongamwahwo lao Siohwa pahn ketin mahsanih me doadoahko nekier.

^ par. 2 Eklesiasdes 11:6 (NW): “Kamwarak werentuhke ni menseng oh dehr mweidohng pehmw kan en kommoal lao lel ni soutik, pwe ke sehse mehnia me pahn pweida, ma me de mwo, de ma koaros pahn pweida.”

^ par. 5 “Rahnen Kauno” tepida ni ahnsou me Sises ketin wiahla Nanmwarki nan pahr 1914 oh pahn pousehla lao Kaundahn Pahr Kido imwisekla.