Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Pwopwoud—Tepin Eh Wiawihda oh Kahrepe

Pwopwoud—Tepin Eh Wiawihda oh Kahrepe

“KAUN-O Koht pil ketin mahsanih, ‘E sohte konehng aramas menet en kelekelehpw. I pahn wiahiong eh werek en wia sawasepe.’”​—SEN. 2:18.

KOUL KAN: 36, 11

1, 2. (a) Ia duwen pwopwoud eh tepida? (b) Dahme tepin ohlo oh liho anahne wehwehki duwen pwopwoud? (Menlau kilang tepin kilel.)

 PWOPWOUD kin wia kisehn atail mour. Ahpw ia duwen pwopwoud eh tepida oh ia kahrepe? Atail ese duwen met pahn sewese kitail en ahneki madamadau pwung duwen pwopwoud oh pil paiekihda kapai kan me e kin wahdo. Koht ketin kapikada tepin ohlo, Adam, oh mahsanihong en kihong eden mahn akan. Adam kilang me mie ahn mahn akan koaros arail werek, ahpw e “sohte diarada emen me konehng eh werek mehn sewese.” Eri Koht ketin kameirkelikihala Adam oh ketikihsang apwoat tihnkopwouwih ko oh ketin wiahda lih emen. Siohwa ketin kahredohng Adam liho oh liho wiahla eh pwoud. (Wadek Senesis 2:20-24.) Eri, pwopwoud iei kisakis ehu sang rehn Siohwa.

2 Sounpar tohto mwuri, Sises pwurehng mahsanih dahme Siohwa ketin mahsaniher nan mwetuwel en Ihden: “Ohl pahn mweikihsang seme oh ine oh patehng eh pwoud, oh ira riemen pahn wiahla warteieu.” (Mad. 19:4, 5) Pwehki Koht ketin doadoahngki apwoat tihnkopwouwih en Adam pwe en ketin wiahda tepin liho, ira uhdahn wehwehki me ira anahne mihpene. Siohwa sohte kupwurki pwopwoud ehu en mweipeseng de pwoudiki tohtohsang emen ni ahnsou ehute.

PWOPWOUD WIA KISEHN KOASOANDI EN SIOHWA

3. Ia ehu kahrepe kesempwal en pwopwoud?

3 Adam perenkihda eh pwoud kaselelo oh mwuhr kihong ede Ihp. Liho wia en Adam eh werek oh sounsawas. Ni ara wiahla ehu, Adam oh Ihp pahn kak nsenamwahu nin duwen pwopwoud ehu. (Sen. 2:18) Ehu kahrepe kesempwal en pwopwoud iei en kadirehla sampah. (Sen. 1:28) Ni seri kan arail laudla, mendahki re poakepoake arail pahpa nohno, re pahn tohrohrasang oh pwopwoudida oh wiahda pein arail peneinei. Aramas pahn kadirehla oh kaparadaisihala sampah pwon.

4. Dahme wiawihong tepin pwopwoudo?

4 Tepin pwopwoudo ohla ahnsou me Adam oh Ihp sapeikiong Siohwa. Sehdan me Tepil, me iei “serpent en mahso,” pitihedi Ihp oh ndaiong me ma e tungoale wahntuhkeo sang “tuhkehn kehsehki aramas dahme mwahu oh dahme suwed,” e pahn ahneki loalokong tohrohr. Sehdan nda me ma Ihp tungoale wahntuhkeo, met pahn sewese ih en pilada dahme mwahu oh dahme suwed. Ihp sohte kasalehda eh wauneki me Adam wia tapwin peneinei ni eh pilada en tungoale mahs wahntuhkeo mwohn eh koasoiong Adam. Adam sapeikiong Koht ni eh iang tungoale wahntuhkeo me eh pwoudo kihong.​—Kaud. 12:9; Sen. 2:9, 16, 17; 3:1-6.

5. Dahme kitail kak sukuhlkihsang mwomwen Adam oh Ihp ara sapeng Siohwa?

5 Ni Siohwa eh ketin keinemwe rehra dahme re wiahda, Adam kapwukoahki eh pwoudo. E nda: “Lih me komw ketikihong ieo me patohwanohng ie I en tungoale, iei me I tungoalehkihda.” Ihp pil kapwukoahki serpento eh pitihedi ih. (Sen. 3:12, 13) Adam oh Ihp sohte kihda kahrepe mwahu ong ara sapeik, oh Siohwa ketin kadeikada ira me uhwongada ih. Ara mehn kahlemeng suwed uhdahn wia mehn kataman ehu ong kitail! Pwe pwopwoud ehu en pweida, ohlo oh liho anahne peikiong Siohwa oh pein pwukoahki dahme ira wiahda.

6. Ia duwen omw pahn kawehwehda Senesis 3:15?

6 Mendahki dahme Sehdan wiahda nan Ihden, Siohwa ketin koasoanehdi me aramas pahn ahneki koapworopwor ong ahnsou kohkohdo. Koapworopwor wet pwarada nan keieun kokohp en Paipel. (Wadek Senesis 3:15, NW.) * Kokohpo kasalehda me “kadaudok en liho” pahn kamwutepene Sehdan. Tohnleng mwahu tohto me kin papah Koht ahneki nanpwungmwahu keren reh. Irail rasehng sapwellimen Siohwa werek. Siohwa pahn ketin poaronehdo emen sang pwihn en tohnleng pwukat pwehn “kamwutepene” Tepilo. Kadaudoken liho pahn kahrehda aramas peik kan ren kak ahneki dahme tepin pwopwoudo luhssang. Aramas peik kan pahn ahneki koapworopwor en mour kohkohlahte nin sampah, duwehte me Siohwa ketin kupwurki nin tapio.​—Sohn 3:16.

7. (a) Dahme wiawihong pwopwoud sangete ahnsou me Adam oh Ihp uhwongada Koht? (b) Dahme Paipel mahsanih me pwopwoud kan anahne wia?

7 Uhwong me Adam oh Ihp wiahda kahrehda ara pwopwoud oh pil pwopwoud koaros mwurin mwo en suwedla. Karasepe, Ihp oh kadaudoke lih koaros pahn ahneki medek laud ni ahnsoun neitik. Lih akan pahn kin inengieng ar pwoud, oh ohl pwopwoud kan pahn kin kaunda arail pwoud, ekei pak ni ahl lemei, duwehte atail kin kilang rahnpwukat. (Sen. 3:16) Siohwa ketin kasik me ohl pwopwoud kan en wia tapwin peneinei limpoak kei, oh e ketin kasik me lih pwopwoud kan en uhpah arail pwoud. (Ep. 5:33) Ni pwopwoud Kristian kan ar kin miniminpene, met kak kihsang kahpwal tohto.

MOUREN PWOPWOUD NI MWEHIN ADAM LEL NI NOHLIKO

8. Ia poadopoad en pwopwoud sang ni mwehin Adam lel ni Nohliko?

8 Mwohn Adam oh Ihp mehla, ira nainekihda seri kan. (Sen. 5:4) Tepin neira pwutak, Kain, mwuhr pwoudikihda emen kiseh ko. Kadaudoken Kain me adaneki Lamek iei tepin ohl me Paipel kasalehda me pwoudikihda lih riemen. (Sen. 4:17, 19) Sang ni mwehin Adam lel ni mwehin Nohao, me malaulaute me kin kaudokiong Siohwa. Ekei me lelepek pwukat iei Eipel, Enok, oh Noha oh eh peneineio. Ni mwehin Noha, Paipel mahsanih me ekei nein Koht ko “ni ar kilangada lingan en serepein ko, re ahpw pwoudikihda me re mwahuki kan.” Ahpw met sapwung, oh tohnleng ko oh lih ako nainekihda kodon kei me adaneki Nepilim oh me inenen lemei. Erein ahnsowo, “aramas akan . . . suwedlahr nin sampah, oh ar lamalam akan . . . kin suwed ahnsou koaros.”​—Sen. 6:1-5.

9. Dahme Siohwa ketin wiahiong aramas suwed ko ni mwehin Nohao, oh dahme kitail kak sukuhlkihsang dahme wiawi ahnsowo?

9 Siohwa ketin kahrehda nohlik lapalapo en wiawi pwehn kasohrehla aramas suwed koaros. “Noha, . . . lohkiseli duwen mour pwung” oh padahkihong aramas ako duwen Nohliko me pahn wiawi. (2 Pit. 2:5) Ahpw re sohte men rong Noha pwehki re kedirepwkihla arail mour, me iangahki wiewia pwopwoud. Sises ketin kapahrekihong atail ahnsou ong ni mwehin Nohao. (Wadek Madiu 24:37-39.) Rahnwet, pali laud en aramas akan sohte kin men rong rongamwahu en Wehin Koht. Kitail kin kalohki duwen rongamwahwo mwohn sampah suwed wet pahn sohrala. Dahme kitail kak sukuhlkihsang ni Nohliko? Kitail en dehr mweidohng soahng kan, duwehte wiewia pwopwoud oh naineki seri en wiahla mehkot uhdahn kesempwal ong kitail me kahrehda kitail en manokehla me rahnen Siohwa kerendohr.

MOUREN PWOPWOUD SANG NI NOHLIKO LEL NI MWEHIN SISES

10. (a) Nan sahpw tohto, tiahk samin dah kan me aramas akan kin wiewia? (b) Ia duwen Eipraam oh Sara ara wia mehn kahlemeng mwahu duwen mouren pwopwoud?

10 Noha pwoudiki lih emente oh nah pwutak silimeno pil wia duwehte. Ahpw mwurin Nohliko, ohl tohto pwoudikihda lih tohtohsang emen. Nan sahpw tohto, tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud kin kalapw wiawi oh pil wia kisehn tiahk en arail kaudok. Ni Eipraam oh Sara ara keseula Kenan, ira mihla nanpwungen aramas kei me kin wia tiahk samin oh sohte wauneki mouren pwopwoud. Siohwa ketin kasohrehla kahnimw en Sodom oh Komora. Eipraam uhdahn weksang aramas suwed pwukat. E wia tapwin peneinei mwahu men, oh Sara wia mehn kahlemeng mwahu nin duwen lih pwopwoud men me kin uhpah eh pwoud. (Wadek 1 Piter 3:3-6.) Eipraam koasoanehdi me nah pwutako Aisek en pwoudikihda lih emen me kin kaudokiong Siohwa. Aisek pil wia soahngohte ong nah pwutako Seikop, me wiahda kadaudok 12 en Israel ko.

11. Ia duwen Kosonned en Moseso eh pere mehn Israel ko?

11 Mwuhr, Siohwa ketin wiahda inou ehu nanpwungen ih oh wehin Israel. E ketikihong irail Kosonned en Moseso me sewese pere ohl pwopwoud oh lih pwopwoud kan nan arail kaudok ong Siohwa. Karasepe, mie kosonned kan me pid tiahk en pwopwoud, me iangahki pwoudiki tohtohsang emen, oh e sohte mweimwei mehn Israel ko en pwoudikihda tohnkaudok likamw kan. (Wadek Deuderonomi 7:3, 4.) Ni kahpwal laud kan ar kin pwarada nan pwopwoud ehu, irail me mah kan pahn sawas. Pil mie kosonned kan me kaleke irail sang wiewiahn soaloalopwoat, luwak, oh lemelemehk suwed. Mweipeseng en pwopwoud kin mweimweida, ahpw mie kosonned kan me kin pere emen me pwopwoud. Karasepe, ohlo kak mweisang eh pwoudo ma mie “sapwung laud ehu” rehn liho. (Deud. 24:1) Paipel sohte kawehwehda ia wehwehn “sapwung laud ehu,” ahpw ohl pwopwoudo sohte kak mweikihsang eh pwoudo sapwung tikitik kan.​—Lip. 19:18.

DEHR SOALOALOPWOAT ONG OMW PWOUD

12, 13. (a) Ia wiewiahn ekei ohl ni mwehin Malakaio ong arail pwoud? (b) Rahnwet, ma emen me papidaislahr pwoudikihda ahn emen pwoud, ia pahn imwilahn met?

12 Ni mwehin soukohp Malakai, ohl pwopwoud tohto en mehn Suhs ko kin doadoahngki soangsoangen kahrepe kan pwehn mweisang arail pwoud. Ohl pwuko kin mweisang arail pwoud ko pwe ren kak pwoudikihda peinakapw kan de lih akan me sohte kin kaudokiong Siohwa. Ni mwehin Siseso, ohl en Suhs ko pil kin mweisang arail pwoud ko “pwehki kahrepe ieu sohte lipilipil.” (Mad. 19:3) Siohwa Koht ketin kalahdeki soangen mweipeseng pwukat.​—Wadek Malakai 2:13-16.

13 Nanpwungen sapwellimen Siohwa aramas akan rahnwet, soaloalopwoat nan pwopwoud kin sapwung, oh e sohte kin kalapw wiawi. Ahpw ia duwen ma me pwopwoud men me papidaislahr wiahda dipen kamwahl oh mweisang eh pwoudo pwehn pwoudikihda emen tohrohr. Ma e sohte koluhla, eri e pahn piskenla pwe mwomwohdiso en mwakelekelte. (1 Kor. 5:11-13) Aramaso anahne ‘wiahda tiahk kan me pahn kasalehda eh kolulahr oh wiliakapwalahr’ mwohn e kak pwurodo nan mwomwohdiso. (Luk 3:8; 2 Kor. 2:5-10) Sohte koasoandi ehu ong iahd me aramaso kak pwurodo. Uwen werei me me dipadao en kadehdehda me e uhdahn koluhla oh pwurodo nan mwomwohdiso kakete reireiki sounpar ehu de tohtohsang. Oh pil ni eh pwurodo, aramaso pahn anahnehte “uh mwohn silangin Koht” pwehn pakadeikda.​—Rom 14:10-12; menlau kilang Kahn Iroir (lokaiahn wai) en November 15, 1979, pali 31-32.

MOUREN PWOPWOUD NANPWUNGEN KRISTIAN KAN

14. Ia uhdahn kahrepen Kosonnedo eh wiawihda?

14 Mehn Israel ko mi pahn Kosonned en Moseso tohtohsang sounpar 1,500. Kosonnedo sewese sapwellimen Koht aramas akan ni ahl tohto. Karasepe, e kihda kaweid kan pwehn sewese kapwungala kahpwal kan en peneinei oh kahluwairaillahng Mesaiao. (Kal. 3:23, 24) Ni Sises eh ketin pwoula, Kosonnedo imwisekla oh Koht ketin wiahda koasoandi kapw ehu. (Ipru 8:6) Ahpw, mie soahng kei nan Kosonned en Moseso me mahso kin mweimwei ahpw met sohla mweimwei ong Kristian kan en wia.

15. (a) Nan mwomwohdisohn Kristian, koasoandi en pwopwoud dahieu me irail en idawehn? (b) Ire mehlel dah kan me Kristian men anahne tehk mwohn eh pilada en mweisang eh pwoudo?

15 Rahn ehu, mehn Parisi ko patohwan idek rehn Sises peidek ehu duwen pwopwoud. Sises ketin sapeng me pahn Kosonned en Moseso, Koht ketin mweidohng mehn Israel ko ren kak mweisang ar pwoud mendahki kaidehn ihme e ketin kupwurki nin tapio. (Mad. 19:6-8) En Sises pasapengo kasalehda me sapwellimen Koht koasoandi en pwopwoud me e ketin wiahda nin tapio iei me Kristian kan ahnsou wet pahn idawehn. (1 Tim. 3:2, 12) Nin duwen “warteieu,” pwopwoud ehu anahne mihpene. Ara poakohng Koht oh ara kin limpoakpene pahn kolokol ara miniminpene. Pwopwoud kan me mweipeseng mendahki ira sohte wiahda tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud rehn meteikan, sohte ahneki saledek en pwurehng pwopwoudida. (Mad. 19:9) Emen kak pilada en mahkohng eh pwoudo me wiahda sapwungo ahpw koluhla. Ih met me wiawi ahnsou me soukohp Oseia mahkohng eh pwoudo, Komer, me kin wia dipen kamwahl, oh ni Siohwa eh ketin mahkohng mehn Israel ko me koluhla. (Os. 3:1-5) Patehng met, ma emen ese me eh pwoudo kamwahl ahpw pilada en wendi reh, met wehwehki me e mahkohng eh pwoudo. Eri solahr kahrepe ehu me poahsoankihda Paipel en mweikihsang eh pwoudo.

16. Dahme Sises ketin mahsanihki duwen irail kan me kiripw?

16 Sises mahsanih me ong Kristian mehlel kan, ihte kahrepen mweipeseng en pwopwoud iei tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud. E pil ketin mahsanih duwen irail kan me ahneki kisakis en wia emen me kiripw. E mahsanih me mehmen me kak wia met a en wia. (Mad. 19:10-12) Me tohto pilada ren sohte pwopwoudida pwehki re sohte men mehkot en kerempwahla arail papah Siohwa. Kitail anahne kapingahkin irail arail pilipil wet!

17. Dahme kak sewese Kristian men en pilada ma e pahn pwopwoudida de soh?

17 Dahme kak sewese emen en pilada ma e men kiripw de pwopwoudida? Emen anahne pilada ma e kak kamwahwihala eh mouren kiripw. Wahnpoaron Pohl kangoange meteikan en wiahte kiripw kei. Ahpw e pil nda: “Pwehki tiahk suwed eh nohn reklahr, e konehng ohl emen en mie eh pwoud, oh lih emen en mie eh pwoud.” Pohl pil kapatahiong: “Ma re sohte kak kaunda ar ineng kan en nan pwopwoud, a re en pwopwoudida; pwe pwopwoudida mwahu sang mwasimwasingki engin ineng suwed kan.” En pwopwoudida kak sewese emen en dehr mweidohng ineng laud en men wia nsenen pwopwoud en kahrehiong ih en wia tiahk en mwadongki dipwisou en kaparapar de tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud. Patehng met, emen anahne medemedewe mwahu ma e lelehr sounpar, met pwehki Pohl nda: “Ma mehmen kin medewe me eh wiewia sohte konehng ni eh sohte pwopwoudida, oh ma e dauliher ahnsoun pwulopwul, eri iet me anahne wiawi: Mweidohng en wia dahme e men; e sohte dipada. Irail en pwopwoudida.” (1 Kor. 7:2, 9, 36, NW; 1 Tim. 4:1-3) Aramas emen sohte anahne pwopwoudida ihte pwehki e ahneki ineng laud en wia nsenen pwopwoud. Me tohto kin ahneki ineng wet ni ar pwulopwul. Ele aramaso sohte nohn koahiek en ahneki pwukoahn nan pwopwoud.

18, 19. (a) Dahme pwopwoud en Kristian ehu anahne tepikihda? (b) Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop en mwuhr?

18 Pwopwoud en Kristian ehu anahne tepikihda ohlo oh liho ara papidaislahr oh kin poakohng Siohwa sang ara mohngiong unsek. Ira pil anahne uhdahn poakohng emenemen me kahrehda ira en men mihmihpene erein ara mour. Siohwa pahn ketin kapaiahda ira pwehki ara peikiong kaweid en pwoudikihda “ihte emen me kin idawehn Kauno.” (1 Kor. 7:39NW) Ara mouren pwopwoud pil pahn pweida mwahu ma ira usehlahte peikiong kaweid en Paipel.

19 Rahnwet, kitail mi ni “imwin rahn akan,” oh aramas tohto sohte ahneki irair kan me anahn pwe pwopwoud ehu en pweida. (2 Tim. 3:1-5) Nan iren onop en mwuhr, kitail pahn koasoiapene kaweid kesempwal kan en Paipel me kak sewese Kristian kan ren ahneki mouren pwopwoud ehu me pweida mwahu oh nsenamwahu mendahki kahpwal kan me kapilpene irail. Met pahn sewese irail en pousehlahte keid nan ahl me kohlahng mour soutuk.​—Mad. 7:13, 14.

^ Senesis 3:15 (NW): “Oh I pahn kahrehiong kowe oh liho en imwintihtipene oh nanpwungen kadaudokomw oh kadaudok en liho pahn imwintihtipene. E pahn kamwutepene moangomwen oh ke pahn kauwehla keimwen neh.”