Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IREN ONOP 12

Ke Kilang Dahme Sekaraia Kilangada?

Ke Kilang Dahme Sekaraia Kilangada?

“‘Sang ni ei manaman,’ Siohwa kaunen karis en sounpei me ketin mahmahsen.”​—SEK. 4:6, NW.

KOUL 73 Komw’ Ketikihong Kiht Eimah

AUDEPEN ONOP *

1. Soahng kaperen dah me pahn wiawihong mehn Suhs ko me kalipilipala?

 MEHN Suhs ko uhdahn peren. Siohwa Koht ketin kamwakid Sairus, nanmwarki en Persia, pwehn kasaledekihala mehn Israel ko me sensel nan Papilon erein sounpar tohto. Nanmwarkio pakairki me mehn Suhs ko kak pwurala arail wasa “oh onehda sapahl Tehnpas en KAUN-O, Koht en Israel.” (Esra 1:1, 3) Met wia rohng kaperen ehu! Met wehwehki me mehn Suhs ko kak pwurehng kaudokiong Koht mehlelo nan sahpw me e ketikihongehr irail.

2. Ni mehn Suhs ko ar pwurala Serusalem, dahme irail tepin wia?

2 Nan pahr 537 mwohn Krais, tepin mehn Suhs ko me kalipilipala pwurodo Serusalem me wia poahsoan kaun en wehin Suda. Oh irail me pwurodo ko tepida onehda sapahl tehnpas sarawio, oh nan pahr 536, irail kanekehla poahsoan en tehnpas sarawio!

3. Uhwong dahieu me mehn Suhs ko lelohng?

3 Mwurin mehn Suhs ko ar tepida onehda tehnpaso, aramas tohto tepida uhwong irail. Aramas ako me mi karanih irail “kamasak oh katikitikihala nan kapehd en mehn Suhs ko pwe re en dehr wia doadoahko.” (Esra 4:4) Met uhdahn apwal ong mehn Suhs ko, ahpw irairo pil ehute suwedla sang. Nan pahr 522 mwohn Krais, Ardaserksihs wiahla nanmwarki kapw en Persia. * Sounuhwong ko medewe me pwehki mie nanmwarki kapw men, irail pahn kak kauhdi onohnsapahldahn tehnpaso sang ni arail “kamanahla kosonned sapahrek.” (Mel. 94:20) Irail kadarala kisinlikou ehu ong Ardaserksihs oh nda me mehn Suhs ko songosong en uhwongada ih. (Esra 4:11-16) Nanmwarkio kamehlele arail likamw ko oh ruwese ren keinapwihdi doadoahk en tehnpaso. (Esra 4:17-23) Pwehki met, mehn Suhs ko uhdihsang doadoahko.​—Esra 4:24.

4. Dahme Siohwa ketin wia mwurin sounuhwong ko ar kauhdi onohnsapahldahn tehnpaso? (Aiseia 55:11)

4 Aramas akan en sahpwo me sohte kin kaudokiong Siohwa oh ekei nan koperment en Persia ko kin nantihong kauhdi onohnsapahldahn tehnpas sarawio. Ahpw Siohwa ketin kupwurki me mehn Suhs ko en kanekehla doadoahko, oh ahnsou koaros e kin ketin kapwaiada kupwure. (Wadek Aiseia 55:11.) E ketin pilada Sekaraia en wia sapwellime soukohp oh ketikihong ih kaudiahl kaselel waluh. Eri Sekaraia pahn padahkihong mehn Suhs ko duwen kaudiahl ko pwehn kangoange irail. Kaudiahl ko sewese irail en kilang me re sohte anahne masak irail kan me kin uhwong irail, oh pil kangoange irail en pousehlahte wia doadoahk me Siohwa ketin kupwurki ren wia. Ni kelimaun kaudiahlo, Sekaraia kilangada dewen lamp ehu oh tuhkehn olip riau.

5. Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop wet?

5 Kitail koaros kin mworusala ekei pak. Eri kitail kak paiekihda atail pahn koasoiapene mehn kangoang me Siohwa ketikihong mehn Israel ko nan ahn Sekaraia kaudiahl kelimauo. Atail wehwehki kaudiahl wet kak sewese kitail en papah Siohwa ni lelepek ni aramas akan ar uhwong kitail, ni atail irair kan wekila, oh ni atail alehdi kaweid me kitail sohte nohn wehwehki.

NI ARAMAS AKAN AR UHWONG KITAIL

Sekaraia kilangada kaudiahl en tuhkehn olip riau me kin kihkihong lehn olip nan lamp isuh ni deupen lamp ehu (Menlau kilang parakrap 6)

6. Ia duwen kaudiahl en dewen lampo oh tuhkehn olip riauo me kileldi nan Sekaraia 4:1-3 eh kangoange mehn Suhs ko? (Menlau kilang kilel ni kilin Kahn Iroir wet.)

6 Wadek Sekaraia 4:1-3. Kaudiahl en dewen lampo oh tuhkehn olip riauo kihong mehn Suhs ko eimah en powehdi uhwong. Ia duwen? Ke kilang me leh kin audaude dewen lampo? Leh me kohsang tuhkehn olip riauo kin wudekdiong nan pwohl ehu, eri leho nan pwohlo kin uhd wudekdihlang ehuehu lamp isuh ko ni dewen lampo. Lehn lamp ko kin lullul sohte uhdi. Sekaraia peidengki: “Maing, ia wehwehn mepwukat?” Tohnlengo sapengki mahsen pwukat sang rehn Siohwa: “‘Kaidehn sang ni pwihnen sounpei ehu de pil kehl en aramas ahpw sang ni ei manaman,’ Siohwa kaunen karis en sounpei me ketin mahmahsen.” (Sek. 4:4, 6NW) Leh me kohsang ni tuhke ko kin karasaraskihong sapwellimen Siohwa manaman me uhdahn kehlail oh me sohte pahn nekila. Sapwellimen Koht manaman uhdahn kehlailsang karis en Sounpei en Persia. Pwehki Siohwa ketin sewese sounkou tehnpas sarawio, irail kak kanekehla arail doadoahko mendahki uhwong kan. Rohng wet uhdahn kangoang! Ihte me mehn Suhs ko anahne wia iei likih Siohwa oh pwurehng tepida doadoahk. Ih met me re wia mendahki doadoahko keinapwidi.

7. Wekidekla dahieu me wiawi me kamengeila doadoahk en sounkou tehnpaso?

7 Mie wekidekla ieu me wiawihong sounkou tehnpas sarawio. Wekidekla dahieu met? Nan pahr 520 mwohn Krais, Darius I wiahla nanmwarki en Persia. Ni keriaun pahr me e wie kakaun, e esehda me keinapwidi en onohnsapahldahn tehnpaso uhwong kosonned. Darius eri nda me re anahne kanekehla doadoahko. (Esra 6:1-3) Koaros pwuriamweikihla ahn nanmwarkio pilipilo. Ahpw nanmwarkio wia laudsang kamanahlahte doadoahko. E ruwese aramas ako me mi karanih wasao ren uhdihsang uhwong mehn Suhs ko oh kihong irail mwohni oh soahng koaros me re anahne pwehn kanekehla doadoahko! (Esra 6:7-12) Pwehki met, mehn Suhs ko kanekehla onohnsapahldahn tehnpaso mwurin sounpar pahieu samwa, nan pahr 515 mwohn Krais.​—Esra 6:15.

Likih sapwellimen Siohwa kehl ni omw lelohng uhwong (Menlau kilang parakrap 8)

8. Dahme kahrehda ke kak eimah ni meteikan ar uhwong uhk?

8 Rahnwet, sapwellimen Siohwa tohnkaudok tohto pil kin lelohng uhwong. Karasepe, ekei kin kousoan nan sahpw kan me arail kopermento kin keinapwihdi atail doadoahk. Nan sahpw ko, riatail Kristian kan kin selidi oh “wisiklahng mwohn kepina kan oh nanmwarki kan” pwehn wia kadehde ehu ong irail. (Mad. 10:17, 18) Ekei pak, koperment ehu kin wekila oh riatail Kristian kan kak kaudok ni saledek. De sounkopwung men me kin toupahrek ele kin wiahda pilipil ehu me mweidohng kitail en kaudok ni saledek. Ekei Sounkadehde kan kin lelohng uhwong kan me weksang met. Irail kin kousoan nan sahpw kan me re kak kaudokiong Siohwa ni saledek ahpw kin lelohngete uhwong sang arail peneinei kan me kin song en kauhiraildihsang papah Koht. (Mad. 10:32-36) Tohnpeneinei kan kin kalapw uhdihsang uhwong kitail ni arail esehda me irail sohte kak kauhkitaildihsang papah Siohwa. Oh ekei pak, ekei irail me kin uhdahn uhwong kitail nin tapio kin mwuhr wiahla Sounkadehde ngoang kei. Eri ni omw lelohng uhwong kan, dehr uhdihsang papah Siohwa! Ken kin eimah. Siohwa kin ketin sewesehkin uhk sapwellime manaman, eri ke dehr masak mehkot!

NI ATAIL IRAIR WEKILA

9. Dahme kahrehda ekei mehn Suhs ko nsensuwedla ni ar kilang poahsoan en tehnpas sarawi kapwo wiawihda?

9 Ni ahnsou me irail wiahda poahsoan en tehnpas sarawio, ekei mehn Suhs mah ko sengiseng. (Esra 3:12) Irail kilangehr uwen lingan en tehnpas me Solomon kauwada, oh re medewe me tehnpas sarawi kapwo “likamwete solahr mwomwe,” de uhdahn sohte duwehte mehn mwoweo. (Ak. 2:2, 3) Irail uhdahn nsensuwedkihla arail kapahrekihong tehnpas sarawi kapwo ong mehn mwoweo. Ahn Sekaraia kaudiahlo pahn sewese irail en pwurehng ahneki peren. Ia duwen?

10. Ia duwen en tohnlengo koasoi ko me kileldi nan Sekaraia 4:8-10 eh sewese mehn Suhs ko en powehdi arail nsensuwed?

10 Wadek Sekaraia 4:8-10. * Ia wehwehn en tohnlengo koasoia me mehn Suhs ko pahn “perenda oh kilang mehn sosohngo nan pehn [kepina en mehn Suhs] Serupapel”? Mehn sosohng kin kasalehda ma mehkot ehu uhdahn inenda oh sohte pirek. Eri dahme tohnlengo koasoia kasalehiong sapwellimen Koht aramas ko me mehnda ma tehnpas sarawio mwomwen sohte kaselel duwehte mehn mwoweo, e pahn kaneknekla oh pahn pahrekiong dahme Siohwa ketin kupwurki. Siohwa pahn ketin perenkihda tehnpaso, eri mehn Suhs ko pil anahne perenkihda. Dahme kesempwal ong Siohwa iei me irail en kaudokiong ih ni ahl me e ketin kupwurki nan tehnpas sarawi kapwo. Ma mehn Suhs ko kilangwohngete arail kaudokiong Siohwa ni pwung oh ale sapwellime kupwuramwahu, irail pahn pwurehng ahneki peren.

Kakairada madamadau pwung ong irair kapw kan (Menlau kilang parakrap 11-12) *

11. Dahme kin apwal ong ekei sapwellimen Siohwa tohnkaudok kan rahnwet?

11 Me tohtohn kitail kin apwalki wekidekla kan. Mie ekei me arail pwukoa wekila mendahki irail kin doadoahngki pali laud en arail ahnsou ong papah Siohwa erein sounpar tohto. Ekei anahne uhdihsang arail pwukoa me re perenki wia pwehki arail mahla. E sohte sapwung en nsensuwedkihla wekidekla pwukat me kitail lelohng. Nin tapio, ele kitail sohte uhdahn wehwehki de pwungki pilipilo. Ele kitail kin medewe me soahng kan mwoweo mwahusang met. Oh ele kitail kin mworusala oh medewe me met kitail solahr kak wia uwen me kitail kak ong Siohwa. (Lep. Pad. 24:10) Ia duwen ahn Sekaraia kaudiahlo eh kak sewese kitail en pousehlahte patohwanohng Siohwa uwen atail kak koaros?

12. Ia duwen kaudiahl me Sekaraia kilangadao eh kak sewese kitail en ahnekihte peren ni atail irair kan ar wekila?

12 E mengei ong kitail en ahnla wekidekla kapw kan ni atail song en kilangwohng irairo ni ahlohte me Siohwa kin ketin wia. E kin ketin wiewia doadoahk laud kan rahnwet, oh kitail ahneki pwais kaselel en iang ih doadoahk. (1 Kor. 3:9) Ele atail pwukoa kan pahn wekila, ahpw sapwellimen Siohwa limpoak sohte pahn. Eri ma ke nsensuwedkihla wekidekla ehu me wiawi nan sapwellime pwihn, dehr kauwehla mwahl ahnsou en medemedewe kahrepe koaros me wekideklao wiawi. Dehr men omw mour en duwehte “ahnsou samwalahr ako,” ahpw peki Siohwa en ketin seweseiuk en ese kamwahupen wekideklao. (Ekl. 7:10) Dehr medemedewe duwen soahng kan me ke solahr kak wia, ahpw medewe soahng kan koaros me ke kak wia. Nan kaudiahl me Sekaraia kilangadao, kitail sukuhlki kesempwalpen en ahnekihte madamadau pwung. Eri kitail pahn ahnekihte peren oh lelepekte ni ahnsou me atail irair kan kin wekila.

NI AHNSOU ME E APWAL EN IDAWEHN KAWEID

13. Dahme kahrehda ekei mehn Israel ko ele medewe me en pwurehng tepida onesapahl tehnpas sarawio wia pilipil sapwung ehu?

13 Doadoahk en onehda sapahl tehnpas sarawio keinapwidi. Ahpw ohl ako me idihdida pwehn tiengla mwowe​—Samworo Lapalap Sosua oh Kepina Serupapel—​“tapihada onesapahl Tehnpas Sarawio.” (Esra 5:1, 2) Ekei mehn Suhs ko ele medewe me pilipilo sapwung. Mehn Suhs ko sohte kak ekihla arail koadoahki tehnpas sarawio. Oh irail ese me arail imwintihti ko pahn wia uwen arail kak koaros en kauhdi doadoahko. Ohl koahiek riemeno, Sosua oh Serupapel, anahne mehn kamehlel me Siohwa kin ketin sewese ira. Ira alehdi met. Ia duwen?

14. Nin duwen me Sekaraia 4:12, 14 mahsanih, mehn kamehlel dahieu me Samworo Lapalap Sosua oh Kepina Serupapel alehdi?

14 Wadek Sekaraia 4:12, 14, NW. * Nan ahn Sekaraia kaudiahlo, tohnlengo kasalehiong sapwellimen Koht soukohp lelepeko me tuhkehn olip riauo karasaraskihong “me keidi riemen ko”​—Sosua oh Serupapel. Tohnlengo koasoia me ohl riemeno mwomwen “kesikesihnen limwahn Kaunen sampah pwon,” me iei Siohwa. Uhdahn pwais kaselel ehu met! Siohwa ketin likih ira. Eri mehn Israel ko kak likih soahng koaros me ohl riemeno padahkihong irail en wia, pwehki Siohwa ketin doadoahngki ira en kaweid mehn Israel ko.

15. Ia duwen atail kak kasalehda me kitail wauneki sapwellimen Siohwa kaweid nan sapwellime Mahsen?

15 Rahnwet Siohwa kin ketin pousehlahte doadoahngki sapwellime Mahsen, Paipel pwehn kaweid sapwellime aramas akan. Nan pwuhk wet, e ketin mahsanihong kitail ia duwen atail kak kaudokiong ih ni ahl me e ketin kupwurki. Ia duwen atail kak kasalehda me kitail wauneki kaweid me kitail alehdihsang Mahsen en Koht? Sang ni atail kin wiahda ahnsou en wadek kanahieng oh wehwehki. Pein idek rehmw: ‘Ni ei kin wadek Paipel de ehu neitail sawasepen Paipel, I kin uhdi oh doudouloale dahme I wadek? I kin song en wehwehki padahk mehlel en Paipel kan me “apwal en wehwehki.”? De I kin mwadang wadekalahte ire ko?’ (2 Pit. 3:16) Ma kitail kihong ahnsou en medewe dahme Siohwa ketin padapadahkihong kitail, kitail pahn kak idawehn sapwellime kaweid oh kapwaiada atail doadoahk en kalohk.​—1 Tim. 4:15, 16.

Likih kaweid me ke alehdi sang ‘ladu lelepek oh loalokongo’ (Menlau kilang parakrap 16) *

16. Ni atail sohte kin uhdahn wehwehki kaweid me kitail alehdi sang ‘ladu lelepek oh loalokongo,’ dahme pahn sewese kitail en kapwaiada?

16 Pil ehu ahl me Siohwa kin ketikihda kaweid iei sang ni eh kin ketin doadoahngki ‘ladu lelepek oh loalokongo.’ (Mad. 24:45) Ekei pak, ladu menet kin kihda kaweid me kitail sohte nohn wehwehki. Karasepe, ele kitail alehdi kaweid oaritik kan pwehn kaunopkitailda ong kahpwal kan, duwehte melimel de rerrer en sahpw ape, me kitail medewe sohte pahn wiawi nan atail wasa. De ele kitail medewe me laduwo kin tetehk daulihala soahng kan erein soumwahu lusulus. Dahme kitail anahne wia ma kitail medewe me kaweid ko sohte wiawihda ni elen loalokong? Kitail kak medewehla ia duwen mehn Israel ko ar paiekihda arail kapwaiada dahme Sosua oh Serupapel padahkihong irail en wia. Kitail pil kak medewe duwen koasoipen Paipel teikan me kitail wadekehr. Ekei pak, sapwellimen Koht aramas akan kin alehdi kaweid me re medewe me sohte mwahu, ahpw imwila kaweido kin doarehla arail mour.​—Sounkopwung 7:7; 8:10.

KILANG DAHME SEKARAIA KILANGADA

17. Ia duwen mehn Suhs ko ar mwekidki kaudiahlo duwen dewen lampo oh tuhkehn olip riauo?

17 Kelimaun kaudiahl me Sekaraia kilangada ele mwotomwot, ahpw e sewese mehn Suhs ko en ahneki madamadau pwung ong arail doadoahk oh arail kaudok. Oh ni arail kapwaiada dahme re sukuhlki sang en Sekaraia kaudiahlo, irail kilang sapwellimen Siohwa sawas oh kaweid. Sang ni eh ketin doadoahngki sapwellime manaman, Siohwa ketin sewese irail en usehlahte wia arail doadoahk oh pwurehng ahneki peren.​—Esra 6:16.

18. Ia duwen kaudiahl me Sekaraia kilangadao eh kak kamwakid uhk?

18 Ahn Sekaraia kaudiahlo duwen dewen lampo oh tuhkehn olip riauo kak kamwakid laud omw mour. Nin duwen me kitail koasoiapenehr, e kak kakehlakaiuk ni meteikan ar uhwong uhk, kihong uhk peren ni omw irair kan wekila, oh likilik me ke anahne pwehn peik ni omw alehdi kaweid me ke sohte nohn wehwehki. Dahme ke anahne wia ni omw lelohng kahpwal kan? Keieu, kilang dahme Sekaraia kilangada​—mehn kadehde me Siohwa kin ketin nsenohki sapwellime aramas akan. Eri, kapwaiada dahme ke kilang sang ni omw kin likih Siohwa oh pousehlahte kaudokiong ih sang omw mohngiong unsek. (Mad. 22:37) Ma ke wia met, Siohwa pahn ketin seweseiuk en papah ih ni peren kohkohlahte.​—Kol. 1:10, 11.

KOUL 7 Siohwa Iei At Kehl

^ par. 5 Siohwa ketikihong soukohp Sekaraia kaudiahl tohto. Dahme Sekaraia kilangada kihong ih oh sapwellimen Siohwa aramas akan kehl en pwurehng wia kaudok min mendahki met sohte mengei. Kaudiahl ko pil kak sewese kitail en papah Siohwa ni lelepek mendahki atail kahpwal kan. Nan iren onop wet, kitail pahn koasoiapene mehn kasukuhl kesempwal kei sang dahme Sekaraia kilangada me pidada dewen lamp ehu oh tuhkehn olip riau.

^ par. 3 Sounpar kei mwuhr ni mwehin Kepina Nehmaia, emen nanmwarki kapw me adaneki Ardaserksihs kin kadek ong mehn Suhs kan.

^ par. 10 Sekaraia 4:10 (NW) mahsanih: “Pwe ihs me kin kepitki rahn me soahng tikitik kan tepida wiawi? Pwe re pahn perenda oh kilang mehn sosohngo nan pehn Serupapel. Meh isuh pwukat iei silangin Siohwa kan, me kin ketin mahmahsanihseli sampah pwon.”

^ par. 14 Sekaraia 4:12, 14 (NW) mahsanih: “I idek reh keriapak: ‘Ia wehwehn kisin rahn tuhkehn olip riapwoat ko me kin wudekihdi pihl kohl sang nan paip kohl riauo?’ E ahpw nda: ‘Mepwukat iei me keidi riemen ko me kesikesihnen limwahn Kaunen sampah pwon.’”

^ par. 62 WEHWEHN KILEL: Brother men kilang anahnepen en ahnla wekidekla kan pwehki eh mahlahr oh ahneki soumwahu.

^ par. 64 WEHWEHN KILEL: Sister men medewe duwen mehlelpen Siohwa eh kin ketin sewese ‘ladu lelepek oh loalokongo,’ duwehte eh ketin sewese Sosua oh Serupapel.