1. Ia ehu ahl me Sohp esehla mwahu duwen Siohwa?

 SOHP kin koasoiong aramas tohto erein eh mour, ahpw me e keieu kesempwalki iei eh koasoiong Siohwa Koht. Nan ara koasoipeneo, Siohwa ketin mahsanihong Sohp en kilang ekei soahng kaselel kan me e ketin kapikada. Met pahn sewese Sohp en ese ia uwen Siohwa eh ketin erpit, oh e pahn kakehlaka en Sohp kamehlele me Siohwa kak ketikihda soahng koaros me sapwellime ladu kan anahne. Karasepe, Koht ketin katamankihong Sohp me E kak ketikihda soahng kan me mahn akan anahne, eri E kak pil ketin apwalih Sohp. (Sohp 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Sang ni Sohp eh medemedewe duwen kepikipik kan, e sukuhlki laud duwen irair kaselel kan me eh Kohto sapwellimanki.

2. Dahme kahrehda ele ekei pak e apwal ong kitail en tetehk mwahu sapwellimen Siohwa kepikipik kan?

² Kitail pil kak sukuhlki duwen atail Kohto ni atail kilang sapwellime kepikipik kan. Ahpw ekei pak, ele e pahn apwal ong kitail en wia met. Ma kitail kin kousoan nan kahnimw ehu, ele rahn koaros kitail sohte kak kilang soahng tohto me Siohwa ketin kapikada. Mehnda ma kitail sohte mi nan kahnimw ehu, ele sohte atail ahnsou en wia met. Eri kitail koasoiapene dahme kahrehda e kesempwal en wiahda ahnsou oh nantihong tehk mwahu kepikipik kan. Kitail pahn koasoiapene ia duwen Siohwa oh Sises ara ketin doadoahngki kepikipik pwehn padahkih kitail oh dahme kitail kak wia pwehn kalaudehla atail sukuhlsang kepikipik.

3. Dahme kasalehda me Siohwa ketin kupwurki Adam en perenki kepikipik kan?

³ Siohwa ketin kupwurki tepin aramas en perenki sapwellime kepikipik kan. Ni ahnsou me Koht ketin wiahda Adam, E ketikihong ih paradais kaselel ehu en kousoan loale oh ketikihong ih doadoahk pwehn apwalih mwahu oh kalaudehla paradais wet. (Sen. 2:8, 9, 15) Medewehla ia uwen Adam eh perenkihda eh kilang weren tuhke kan wosada oh rohs akan masalpeseng. E uhdahn wia pwais kaselel ehu Adam en apwalih mwetuwel en Ihden! Siohwa pil ketin mahsanihong Adam en kihong eden soangsoangen mahn akan. (Sen. 2:19, 20) Siohwa kak ketin pein pilada eden emenemen mahn akan; ahpw e ketikihong Adam pwukoa wet. Mwein Adam kin kasawih mwahu mahn akan, mwomwarail oh dahme re kin wia mwohn eh pahn kihong adarail kan. Ele Adam uhdahn perenkihda eh wia met. Met uhdahn sewese ih en wehwehki ia uwen Siohwa eh ketin erpit oh ia uwen kaselel oh kapwuriamwei en soahng kan me e ketin kapikada.

4. (a) Ia ehu kahrepe me kitail anahne tehk mwahu kepikipik kan? (b) Soangen kepikipik dah me ke keieu perenki?

⁴ Ehu kahrepe me kitail anahne tehk mwahu kepikipik kan iei me Siohwa ketin kupwurki kitail en wia met. E ketin luke kitail en “kilengdalahng pahnlahng.” Ih eri ketin keinemwe: “Ihs me ketin wiahda usu kan me kumwail kilikilang?” Pasapengo sansal. (Ais. 40:26) Siohwa ketin kapikada soahng koaros pahnlahng, nin sampah oh nansed, oh soahng pwukat koaros kin padahkihong kitail duwen ih. (Mel. 104:24, 25) Oh medewehla mwomwen Koht eh ketin wiaikitailda. E ketin wiaikitailda pwe kitail en kilang, rong, doahke, neme oh ned pwe kitail en perenki soahng kan me e ketin kapikada.

5. Nin duwen me Rom 1:20 mahsanih, ia duwen atail kin paiekihda onopki sapwellimen Siohwa kepikipik kan?

⁵ Paipel kin kasalehda pil ehu kahrepe kesempwal me kitail anahne tehk mwahu duwen kepikipik kan. E kin padahkihong kitail sapwellimen Siohwa irair kaselel kan. (Wadek Rom 1:20.) Karasepe, tehk soahng kan me Siohwa ketin kapikada oh kilang me irail wiawihda ni ahl kaselel ehu. Ia duwe, soahng pwukat sou kasalehda sapwellimen Koht erpit? Oh medewehla soangsoangen mwenge kan me kitail kak perenki kang. Met kasalehda ni sansal me e kin ketin poakohng aramas akan. Ni atail kilang sapwellimen Siohwa irair kaselel kan sang soahng kan me e ketin wiahda, kitail kin esehla mwahu ih oh met kin kamwakid kitail en karanihala ih. Met kitail pahn kilang ekei ahl akan me Siohwa ketin doadoahngki kepikipik kan pwehn padahkihong aramas akan mehn kasukuhl kesempwal kan.

6. Mehn kasukuhl dah kan me kitail kak sukuhlki sang menpihr kan?

⁶ Siohwa ketin koasoanehdi ahnsou. Nan pahr koaros nanpwungen imwin February oh nanwerengen May, mehn Israel kan kin kilang kowelik kan pihr pohn sahpwo ni arail pwuralahng paliepeng. Koht ketin mahsanihong mehn Israel ko: “Kowelik kan kin ese ahnsou me re pahn pwuralahng nan dewerail.” (Ser. 8:7) Siohwa ketin koasoanedier ahnsou me menpihr pwukat pahn pwurala nan dewerail. Pil duwehte met e ketin koasoanedier ahnsou en kapwaiada sapwellime kadeik. Rahnwet, ni atail kin kilang menpihr kan ar kin pwurala nan dewerail, met kak katamankihong kitail me kitail kak likih me Siohwa ketin koasoanedier “ahnsou” en kaimwisekala koasoandi suwed wet.—Apak. 2:3.

7. Dahme kitail kak sukuhlki sang atail kilang menpihr kan ar pipihr? (Aiseia 40:31)

⁷ Siohwa ketikihong sapwellime ladu kan kehl. Sang Aiseia, Siohwa ketin inoukihda me e pahn ketin kakehlaka sapwellime aramas akan en pihr ile “rasehng ikel kan” ni ar kin luwetala de mworusala. (Wadek Aiseia 40:31.) Mehn Israel kan kin kalapw kilang ikel kan ni ar pipihr nan wehwe ni ar sohte anahne kamwakid arail pehnpihr kan. Irail kin wia met sang ni ar doadoahngki kisinieng nan wehwe. Ia uwen met eh katamankihong kitail me Siohwa kak ketikihong kitail kehl, duwehte e kin ketikihong kehl menpihr pwukat! Ni omw kin kilang menpihr men pipihr kohda nan wehwe oh sohte kin kalapw kamwakid eh pehnpihr kan, tamataman me Siohwa kak ketikihong uhk kehl en apwalihala omw kahpwal kan.

8. Dahme Sohp sukuhlki sang eh medemedewe sapwellimen Koht kepikipik kan, oh dahme kitail kak sukuhlki sang met?

⁸ Siohwa ketin warohng kitail en likih ih. Siohwa ketin sewese Sohp en kalaudehla eh likih Ih. (Sohp 32:2; 40:6-8) Ni Siohwa eh ketin mahseniong Sohp, e ketin kasalehda soahng tohto me e ketin kapikada, iangahki usu kan, depwek kan oh piripir en lioal kan. Siohwa ketin mahsanih duwen mahn akan me duwehte kou lawalo oh pil oahs. (Sohp 38:32-35; 39:9, 19, 20) Soahng pwukat koaros sohte kadehdehdahte sapwellimen Koht manaman kaselel, ahpw e pil kasalehda sapwellime limpoak oh erpit laud. Pwehki ara koasoipene, Sohp sukuhlki en kalaudehla eh likih Siohwa. (Sohp 42:1-6) Duwehte met, ni atail sukuhlki kepikipik kan, kitail kin tamataman me Siohwa uhdahn erpit oh manaman sang kitail. E pil kak oh pahn ketikihsang atail kahpwal kan koaros. Ire mehlel wet kak sewese kakehlaka atail likih ih.

9-10. Dahme ketipin oh keteu kin padahkihong kitail duwen Siohwa?

⁹ Sises mwahngih soahng tohto duwen kepikipik kan. Nin duwen “tohndoadoahk saman men,” e iangih Semeo kapikada audepen lahng oh sampah. (Lep. Pad. 8:30, NW) Mwuhr ni eh ketiket nin sampah, e ketin doadoahngki kepikipik kan pwehn padahkihong sapwellime tohnpadahk kan duwen Semeo. Medewehla ekei mehn kasukuhl kan me e ketin padahngki.

¹⁰ Siohwa ketin kasalehda sapwellime limpoak ong koaros. Nan sapwellime kapahrek en pohn dohl, Sises ketin mahsanihong sapwellime tohnpadahk kan duwen ketipin oh keteu, soahng kan me aramas tohto sohte kin medemedewe. Soahng pwukat koaros kesempwal pwe kitail en momour. Siohwa kak ketin koledi soahng pwukat sang aramas akan me sohte kin papah ih. Ahpw ni limpoak e ketikihda ketipin oh keteu ong koaros. (Mad. 5:43-45) Sises ketin doadoahngki mehn kasukuhl wet pwehn padahkihong sapwellime tohnpadahk kan me Siohwa ketin kupwurki kitail en kasalehda limpoak ong koaros. Ni atail kin perenki kilang  kihrlahn ketipin kaselel ehu de keteu kansenamwahu ehu, kitail kak medewehla sapwellimen Siohwa limpoak ong aramas koaros. Sapwellime mehn kahlemeng en limpoak kak kamwakid kitail en kasalehda soangen limpoakohte sang ni atail kin kalohk ong koaros.

11. Ia duwen atail kin kilang menpihr kan eh kak kangoange kitail?

¹¹ Siohwa kin ketikihong kitail soahng kan me kitail anahne pwehn mour. Nan sapwellime kapahrekohte, Sises mahsanih: “Tehk mwahu menpihr en pahnlahng kan; re sohte kin kamwarak werentuhke de dolung de kin kihpene nan imwen nahk, ahpw Samamwail nanleng kin ketin katungoale irail.” Mwein ele irail kan me rongorong Sises kak kilang menpihr akan ar pipihr pohrail ni eh keinemwe rehrail: “Kumwail soh kesempwalsang menpihr kan?” (Mad. 6:26) Ni ahl limpoak wet, Sises ketin sewese kitail en kilang me Siohwa pahn ketin apwalih kitail! (Mad. 6:31, 32) Mehn kasukuhl wet me kitail kak sukuhlkihsang kepikipik kin pousehlahte kangoange sapwellime ladu lelepek kan. Sister pwulopwul men me kin pioneer nan Spein mworusala pwehki e sohte kak diarada wasa me en kousoan ie. Ahpw mwurin eh kilang menpihr kan ar kangkang werentuhke oh kisin wahntuhke kan, e sohla mworus. E koasoia, “Menpihr pwukat katamankihong ie me Siohwa kin ketin apwalih irail oh e pahn ketin apwalih ie.” Sohte pwand mwurin mwo, sistero diarada wasa me en mi ie.

12. Nin duwen me Madiu 10:29-31 mahsanih, dahme kisin menpihr kan kasalehda duwen Siohwa?

¹² Siohwa kin ketin kesempwalki emenemen kitail. Mwohn eh poaronehla sapwellime tohnpadahk ko en kalohk, Sises ketin sewese irail en dehr masak aramas akan me kin uhwong irail. (Wadek Madiu 10:29-31.) E ketin wia met sang ni eh mahsanih duwen soangen menpihr ehu me tohto nan Israel me ede sparrow. Menpihr pwukat sohte kesempwal ni mwehin Sises. Ahpw Sises mahsanihong sapwellime tohnpadahk kan: “Sohte emen rehra kin pwupwudi nanpwel me Samamwailo sohte ketin mwahngih.” Ih eri pil mahsanih: “Kumwail kesempwal sang kisin menpihr tohto.” Sises eri ketin kamehlelehiong sapwellime tohnpadahk kan me Siohwa ketin kesempwalki emenemen irail, ihme kahrehda sohte kahrepen irail en masak kalokolok. Tohnpadahk ko uhdahn pahn kin tamanda sapwellimen Sises mahsen ko ni arail kilang kisin menpihr kan erein arail kalohk nan kahnimw kan. Ni ahnsou me ke kin kilang kisin menpihr men, tamataman me Siohwa kin ketin kesempwalki uhk pwehki ke pil “kesempwal sang kisin menpihr tohto.” Sang ni sapwellime sawas, ke sohte anahne masak ni meteikan ar uhwong uhk.—Mel. 118:6.

13. Dahme pahn sewese kitail en sukuhl sang kepikipik?

¹³ Kitail kak sukuhlki mehn kasukuhl tohto teikan duwen Siohwa sang ni kepikipik kan. Ia duwen? Keieu, kitail anahne wiahda ahnsou en tetehk mwahu kepikipik kan. Mwuri kitail anahne medewe dahme e padahkihong kitail duwen Siohwa. Ele e sohte pahn ahnsou koaros mengei  en wia met. Géraldine, sister men sang Cameroon koasoia, “I tikida nan kahnimw laud ehu, eri I anahne nanti laud en tetehk mwahu duwen kepikipik.” Elder men me adaneki Alfonso koasoia, “I sukuhlki me I anahne wiahda ahnsou en kelehpwla pwehn tetehk mwahu sapwellimen Siohwa kepikipik oh doudouloale dahme e padahkihong ie.”

14. Dahme Depit sukuhlki ni eh medemedewe sapwellimen Koht kepikipik kan?

¹⁴ Depit kin medemedewe ni keneinei duwen sapwellimen Koht kepikipik kan. E patohwanohng Siohwa: “Ni ei kin kilengdawohng pahnlahng, iei wiepen nin limomwi, maram oh usu kan me komw ketin koasoanedier nan dewerail, dahkot aramas, me komwi kin ketin kupwukupwure?” (Mel. 8:3, 4) Ei, ni Depit eh kilikilengdalahng nipwong en pahnlahng, e sohte kin perenkihte kilikilang usu kan koaros. E pil kin medemedewe dahme usu kan kin padahkihong ih duwen Koht. E sukuhlki ia uwen Siohwa eh ketin lapalap. Ni ahnsou teikan, Depit kin medemedewe mwomwen paliwereo eh kekeirda nan kapehden eh nohnou. Ni eh kin medemedewe mwomwen paliwereo eh wiawihda ni kapwuriamwei, eh kalahnganki sapwellimen Siohwa erpit pil kin laudla.—Mel. 139:14-17.

15. Kihda karasepe kan ong ia duwen omw kilangehr sapwellimen Siohwa irair kaselel kan nan kepikipik kan. (Melkahka 148:7-10)

¹⁵ Duwehte Depit, ele e mengei ong kitail en diarada soahngo nan kepikipik pwehn medemedewe mwahu duwe. Mie soahng tohtohn soahng pwukat me kak seweseiuk en esehla mwahu Siohwa. Karasepe, ke kak ese sapwellimen Siohwa kehl ni omw kehn karakar en ketipino ni kilimwen. (Ser. 31:35) Medewehla sapwellimen Koht erpit ni omw kilang menpihr kan ar wiahda pasarailo. Medewehla Siohwa eh kin kak ketin kemenkouruhr ni omw kilang kisin kidi men eh pwakipwakih ikio. Oh kalahngankihong Siohwa sapwellime limpoak ni omw kin kilang nohno men eh mwadomwadongehng nah seri men. Kitail ahneki kahrepe tohto en sukuhlki duwen Siohwa pwehki soahng kan me e ketin kapikada kin kapinga ih, mehnda ma e laud, tikitik, keren de doh.—Wadek Melkahka 148:7-10.

16. Dahme kitail anahne koasoanehdi teng en wia?

¹⁶ Atail Kohto uhdahn erpit, limpoak, manaman oh soahng koaros me e ketin wiahda kin kaselel. Kitail kak sukuhlki irair pwukat oh pil laud sang met ma kitail tehk mwahu kepikipik kan me karanih kitail. Kitail koaros en kaukaule wiahda ahnsou en perenki kilang kepikipik oh medewe dahme e padahkihong kitail duwen Siohwa. Ni atail wia met, kitail pahn ahpwte karanihala atail Sounkapikada. (Seims 4:8) Nan iren onop en mwuhr, kitail pahn kilang ia duwen pahpa nohno kan ar kak doadoahngki kepikipik pwehn sewese neirail seri kan en karanihala Siohwa.