Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IREN ONOP 22

Pousehlahte Kekeid nan “Ahl en Sarawi”

Pousehlahte Kekeid nan “Ahl en Sarawi”

“Ahl pwoat pahn mi wasao, . . . Ahl en Sarawi.”—AIS. 35:8, NW.

KOUL 31 Iang Koht Kekeid!

AUDEPEN ONOP a

1-2. Pilipil kesempwal dah me mehn Suhs ko me mi Papilon anahne wiahda? (Esra 1:2-4)

 NANMWARKIO wiadahr pakair ehu! Mehn Suhs kan me sensel nan Papilon erein sounpar 70, saledeklahr pwehn pwurala nan sapwarailo Israel. (Wadek Esra 1:2-4.) Siohwa kelehpw me kak ketin kahrehda met en wiawi. Dahme kahrehda kitail kak ndahki met? Mehn Papilon kan sohte kin kasaledekihala neirail me sensel kan. (Ais. 14:4, 17) Ahpw Papilon lohdier, oh kaun kapwo padahkihong mehn Suhs kan me irail kakehr kohkohsang sahpwo. Pwehki met, mehn Suhs koaros, ahpw mehlel tapwin peneinei kan, anahne wiahda pilipil ehu: ren kohkohsang Papilon de ren mihmihte. Ele e sohte mengei en wiahda pilipil wet. Dahme kahrehda?

2 Ele me tohto rehrail mahlahr mehlel pwehn wia seiloako. Oh pwehki pali laud en mehn Suhs ko ipwidi Papilon, irail saikinte kousoan ehu wasa tohrohr. Ong irail, Israel wiahte sapwen arail pahpa kahlap en mahs ko. Ekei mehn Suhs ko kepwehpwelahr nan Papilon, eri e kakete apwal ong irail en kohkohsang imwarail oh arail pesines mwahu ko oh kousoanla ehu wasa me re sahn.

3. Ia duwen Siohwa eh pahn ketin katingih mehn Suhs kan me pwurala Israel?

3 Mehn Suhs lelepek kan ese me kamwahupen arail pwurala Israel uhdahn laudsang tounmetei kan me re pahn wiahda. Kapai me keieu laud kin pidada arail kaudok. Mendahki mie imwen sarawi likamw kan daulih 50 nan Papilon, sohte ehu tehnpas sarawi en Siohwa nan kahnimwo. Sohte pei sarawi ehu me mehn Israel ko kak wia arail meirong nin duwen me kosonned en Moseso koasoanehdi, oh pil sohte pwihn en samworo kan me pahn wia meirong ko. Patehng met, aramas akan nan kahnimwo me kin kaudokiong koht likamw kan tohtohsang me kin wauneki Siohwa de sapwellime koasoandi kan. Eri, mehn Suhs kid kid kei me kin poakohng Siohwa, kin kasikasik en pwurala sapwarailo, wasa me re kak pwurehng wia kaudok min.

4. Sawas dah me Siohwa ketin inoukihong mehn Suhs ko me pwurala Israel?

4 Seiloak apwalo sang Papilon lel Israel kakete reireiki sounpwong pahieu, ahpw Siohwa ketin inoukihda me e pahn ketikihsang mehn kerempwa koaros me mwomwen pahn kauwe arail pwuralao. Aiseia ntingihedi: “Kumwail kaunopadahng KAUN-O sapwellime ahl nan sapwtehn! Kumwail kainenehla wasa kan nan sapwtehn me atail Koht pahn ketin keid ie! . . . Dohl kan pahn wiahla sahpw patapat, wasa sapahrek koaros pahn pahrekla.” (Ais. 40:3, 4) Song medewehla met: ahl lap pwoat nan sapwtehn, oh wasa patapat ehu nanpwungen nahna kan. Met wia kapai ehu ong sounseiloak kan! E pahn mengei ong irail en seiloak nan ahl lap inen ehu sang arail pahn daur nahna kan de kohdihla nan wahu kan. E pahn pil mwadang.

5. Ia eden ahlo sang Papilon kohla Israel?

5 Rahnwet, e kin mie eden de nempehn ahl lap tohto. Ahl lap me Aiseia ntingihedi pil mie ede. Kitail wadek: “Ahl pwoat pahn mi wasao, Ei, ahl pwoat me adaneki Ahl en Sarawi. Me samin men sohte pahn keid loale.” (Ais. 35:8NW) Ia wehwehn inou wet ong mehn Israel ko ahnsowo? Oh ia wehwe ong kitail rahnwet?

“AHL EN SARAWI”—MAHSO OH MET

6. Dahme kahrehda ahl wet adaneki sarawi?

6 “Ahl en Sarawi”—ia uwen eh kaselel eden ahl pwoatet! Dahme kahrehda ahlo adaneki sarawi? “Me samin men,” me iei, mehn Suhs sohte lipilipil men me kin wia tiahk samin, kaudok ong dikedik, de wia dihp laud teikan, sohte pahn mweimwei en pedolong nan Israel. Mehn Suhs kan me pwurala pahn wiahla “aramas sarawi” kei ong arail Kohto. (Deud. 7:6NW) Ahpw met sohte wehwehki me irail kan me kohkohsang Papilon sohte anahne wiahda wekidekla kan pwehn kaperenda Siohwa.

7. Wekidekla dah kan me ekei mehn Suhs ko anahne wiahda? Menlau kihda ehu karasaras.

7 Nin duwen me kitail koasoiapene mwoweo, pali laud en mehn Suhs kan ipwidi nan Papilon, oh me tohto ahnlahr madamadau oh tiahk en mehn Papilon kan. Sounpar tohto mwurin tepin mehn Israel ko pwurala Israel, Esra esehda me ekei mehn Suhs kan pwoudikidahr lih akan me sohte kin kaudokiong Koht. (Eks. 34:15, 16; Esra 9:1, 2) Mwuhr, Kepina Nehmaia pil pwuriamweikihla eh esehda me seri kan me ipwidi nan Israel sohte pil sukuhlki lokaiahn mehn Suhs kan. (Deud. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Ia duwen me pwulopwul ko ar kak sukuhlki en poakohng oh kaudokiong Siohwa ma irail sohte kak wehwehki lokaiahn Ipru—uhdahn lokaiao me re kin doadoahngki pwehn ntingihada Mahsen en Koht? (Esra 10:3, 44) Eri, mehn Suhs ko anahne wiahda wekidekla laud kan, ahpw e pahn mengei ma irail wiahda wekidekla pwukat nan Israel, wasa me kaudok min kedekedeo pwurehng wiawi.—Neh. 8:8, 9.

Sangete pahr 1919, ohl, lih, oh seri rar rar kei kohkohsang Papilon Lapalap oh tepida seiloak nan “Ahl en Sarawi” (Menlau kilang parakrap 8)

8. Dahme kahrehda dahme wiawi mahsieo kesempwal ong kitail rahnwet? (Menlau kilang kilel ni kilin Kahn Iroir wet.)

8 Ekei kakete medewe, ‘E mwahu en wehwehki met, ahpw ia duwe, e kesempwal ong kitail rahnwet dahme wiawihong mehn Suhs ko mahsie?’ Ei uhdahn, pwehki dahme kitail kin wia kin duwehte atail kekeid nan “Ahl en Sarawi.” Sohte lipilipil ma kitail me keidi kei, de “sihpw teikan,” kitail anahne kekeidte nan “Ahl en Sarawi.” Met pahn sewese kitail en doulahte kaudokiong Siohwa ahnsou wet oh pil ni ahnsou kohkohdo, ahnsou me Wehio pahn wahdo irair kaselel kan nin sampah. b (Sohn 10:16) Sangete pahr 1919, ohl, lih, oh seri rar rar kei kohkohsangehr Papilon Lapalap, pelien lamalam likamw koaros nin sampah, oh tepida keid nan ahlo. Ele kowe emen irail. Aramas tepida keid nan ahl wet mpen sounpar 100 samwalahro, ahpw mie ekei me tepida kaunopada ahl wet sounpar tohto mwowe.

KAUKAUNOP AHLO

9. Pwehn pahrekiong Aiseia 57:14, ni ahl dah me “Ahl en Sarawi” kaukaunop?

9 Ong mehn Suhs kan me kohkohsang Papilon, Siohwa ketin tehk mwahu me e pahn ketikihsang pohn ahlo mehn kerempwa kan. (Wadek Aiseia 57:14.) Ahpw ia duwen “Ahl en Sarawi” en atail ahnsou? Sounpar epwiki kei mwohn pahr 1919, Siohwa ketin tepida doadoahngki ohl akan me uhdahn wauneki ih ren kamwakelehda ahlo me kohsang Papilon Lapalap. (Pil kilang Aiseia 40:3.) Irail wiahda doadoahk kan me anahn pwe mwuhr aramas akan me ahneki mohngiong mehlel en kak kohkohsang kaudok likamw oh en iang sapwellimen Siohwa aramas akan kaudokiong ih. Dahme doadoahk wet kin pidada? Medewehla ekei soahng kan me re anahne wia pwehn kaunopada ahl wet.

Erein sounpar epwiki kei, ohl akan me kin uhdahn wauneki Koht sewese kamwakelehda ahl me kohieisang Papilon Lapalap (See paragraphs 10-11)

10-11. Ia duwen wiawihda oh kawehwehn Paipel eh sewese kihpeseng padahk en Paipel? (Pil kilang kilel.)

10 Wiahda pwuhk kan. Lao lel mpen pahr 1450, mie me kin ntingihada copy en Paipel kan. Doadoahko uhdahn werei, oh copy en Paipel malaulau oh uhdahn pweilaud. Ni ahnsou me irail tepida doadoahngki misihn en wiahda pwuhk pwehn wiahda copy en Paipel kan, e mengeila ong irail en wiahda Paipel tohto oh kihpeseng rehn aramas akan.

11 Kawehwe. Erein sounpar epwiki kei, Paipel mihte ni lokaiahn Latin, me irail me ale sukuhl laudte me kak wehwehki. Ahpw ni ahnsou me mehn wiahda pwuhk kan tohtohla, ohl akan me kin uhdahn wauneki Koht kin doadoahk laud pwehn kawehwehdi Paipel ong ni lokaia kan me aramas tohto kin lokaiahki. Met irail kan me kin wadek Paipel kak kapahrekiong dahme re sukuhlkihsang kaunen pelien lamalam kan ong dahme Paipel uhdahn padahngki.

Ohl akan me kin uhdahn wauneki Koht sewese kamwakelehda ahl me kohieisang Papilon Lapalap (Menlau kilang parakrap 12-14) c

12-13. Menlau kihda ehu karasepen tohnsukuhl en Paipel poadidi kan nan pahr 1800 samwa ar tepida kasalehda padahk likamw en pelien lamalam kan.

12 Mehn sawas kan ong onop en Paipel. Tohnsukuhl en Paipel kan me kin kanahieng arail onopki Paipel esehda laud dahme re wadek nan Mahsen en Koht. Ahpw kaunen pelien lamalam kan uhdahn lingeringerda ni ahnsou me tohnsukuhl en Paipel pwukat tepida padahkihong meteikan dahme re sukuhlki. Karasepe, sang mpen pahr 1835, mie ohl poadidi kei me tepida wiahda kisin doaropwe kan me kasalehda ahn pelien lamalam kan padahk likamw.

13 Mpen pahr 1835, ohl emen me kin uhdahn wauneki Koht me adaneki Henry Grew, wiahda kisin doaropwe ehu me koasoia irair en me melahr kan. Nan kisin doaropweo, e kadehdehda sang nan Paipel me mour me sohte kak mehla iei kisakis ehu sang rehn Koht, a kaidehn aramas ipwidihte ahneki soangen mouro, nin duwen me pali laud en pelien lamalam kan kin padahngki. Nan pahr 1837, ohl emen me adaneki George Storrs diarada ehu copy en kisin doaropweo ni eh iang kisa ehu. E wadek oh kamehlele me e diaradahr padahk mehlel kesempwal ehu. E koasoanehdi en ehukihong meteikan dahme e sukuhlki. Nan pahr 1842, e wia padahk kei me kohsang oaralapo “Peidek Ehu—Aramas Suwed kan Ahneki Mour Ehu me Sohte Kak Mehla?” Dahme George Storrs ntingihada kamwakid laud emen mwahnakapw me adaneki Charles Taze Russell.

14. Ni ahl dah kan me Brother Russell oh ienge ko ar paiekihda doadoahk en wia ahl me wiawi mahso? (Pil kilang kilel.)

14 Ia duwen Brother Russell oh ienge ko ar paiekihda doadoahk en wia ahlo me wiawi mahso? Ni arail kin wia onop, irail kak doadoahngki pwuhken dikseneri kan oh kawehwehn Paipel teikan, soahng pwukat koaros kaunopadahr mwohn arail tepida arail doadoahk. Irail pil paiekihda doadoahk en roporop me ohl pwukat Henry Grew, George Storrs, oh meteikan ar wia nan Paipel. Brother Russell oh ienge ko pil iang sewese doadoahk en kaunopada ahlo sang ni arail wiahda pwuhk oh kisin doaropwe tohto me kin koasoia dahme Paipel mahsanih.

15. Mwekid kesempwal dahieu me wiawi nan 1919?

15 Nan pahr 1919, sapwellimen Koht aramas akan saledeksang Papilon Lapalap. Nan pahro, “ladu lelepek oh loalokong” tepida doadoahk pwe me ahneki mohngiong mehlel kan en tepida kekeid nan “Ahl en Sarawi.” (Mad. 24:45-47) Doadoahk me meteikan wia mahso pwehn kaunopada ahl wet sewesehier aramas akan me tepida kekeid nan ahl wet en kalaudehla arail sukuhlki duwen Siohwa oh kupwure kan. (Lep. Pad. 4:18) Irail pil kak wekidala arail mour pwehn pahrekiong dahme Siohwa kin ketin kupwurki. Siohwa sohte ketin kasik sapwellime aramas akan en wiahda wekidala kan ni ahnsowohte. Ahpw ekisekis, e ketin kamwakelehda sapwellime aramas akan. (Menlau kilang koakono “ Siohwa Ketin Ekisekis Kamwakelehda Sapwellime Aramas akan.”) Ia uwen kaperen en ahnsowo me kitail koaros pahn kak kaperenda Koht ni soahng koaros me kitail kin wia!—Kol. 1:10.

“AHL EN SARAWI” WIE LANGALANGTE

16. Sangete 1919, doadoahk dahieu me wiawi nan “Ahl en Sarawi”? (Aiseia 48:17; 60:17)

16 Ahl koaros kin anahne epwel mwahu pwehn kak mwamwahute. Sang pahr 1919, doadoahk en wia ‘Ahl en Sarawio’ pousehlahte wiewiawi pwe aramas tohto en kak kohkohsang Papilon Lapalap. Ladu lelepek oh loalokongo me ahpwtehn idihdida tepida doadoahk, oh nan 1921, irail wiahda pwuhken onopki Paipel ehu me sewese irail kan me tepida onop Paipel ren sukuhlki padahk mehlel. Kereniong copy wenerar en pwuhko The Harp of God wiawihda oh kohpeseng oh e mi ni lokaia 36, oh aramas tohto sukuhlki padahk mehlel sang pwuhk wet. Me keren, mie neitail pwuhk kapw ehu ong onop Paipel, Pereperenki Mour Kohkohlahte! Erein imwin rahn pwukat, Siohwa kin ketin doadoahngki sapwellime pwihn pwehn doulahte kihda kaweid kan sang Mahsen en Koht pwehn sewese koaros pousehlahte kekeid nan “Ahl en Sarawi.”—Wadek Aiseia 48:17; 60:17.

17-18. Ia wasa me “Ahl en Sarawi” pahn kahluwakitailla ie?

17 Kitail kak nda me ni ahnsou me emen kin pwungki en onop Paipel, e ahnekiher ahnsou mwahu en keid nan “Ahl en Sarawi.” Ekei kin kekeidki erein ahnsou kiste oh mwuhr sohla keid nan ahlo. Ekei kin koasoanehdi teng en pousehlahte kekeid nan ahlo lao irail lel wasa me re pahn lel ie. Ia wasa mwo?

18 Ong irail kan me ahneki koapworopwor en mour nanleng, “Ahl en Sarawi” kin kahluwairaillahng “paradais en Koht” nanleng. (Kaud. 2:7) Ong irail me ahneki koapworopwor en mour nin sampah, ahlo kin kahluwairaillahng ni imwin pahr kido ni ahnsou me koaros pahn unsekla. Ma ke kin kekeid nan ahlo rahnwet, dehr sohpeila mwuri. Oh dehr wetsang ahlo lao ke kanekehla omw seiloaklahng sampah kapwo! Se men ndaiong uhk “seiloak mwahu.”

KOUL 24 Kohdo ni Nahnahn Siohwa

a Ni karasaras, Siohwa ketin kahdaneki ahlo sang Papilon lel Israel “Ahl en Sarawi.” Ia duwe, Siohwa pil ketin wiahda ahl ehu ong sapwellime aramas akan rahnwet? Ei! Sangete pahr 1919, aramas rar rar kei kohkohsang Papilon Lapalap oh tepida keid nan “Ahl en Sarawi.” Kitail koaros anahne kekeidte nan ahl wet lao lel wasa me kitail pahn lel ie.

c WEHWEHN KILEL: Brother Russell oh ienge ko doadoahngki pwuhk kan me sewese irail en onopki Paipel me wiawihda mwohn arail ahnsou.