Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Soandi Mwahu nin Duwen me Pahrekiong Sapwellimen Koht Pwuhko

Soandi Mwahu nin Duwen me Pahrekiong Sapwellimen Koht Pwuhko

“KAUN-O ketin kapikekihda sampah sapwellime kupwurokong; sapwellime erpit me e ketin koasoanehkihdiong pahnlahng nan dewe.”​—LEP. PAD. 3:19.

KOUL KAN: 15, 16

1, 2. (a) Dahme ekei aramas kin ndahki duwen Koht eh ketin sapwellimanki pwihn ehu? (b) Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop wet?

 EKEI aramas kin nda: “Ke sohte anahne pwihn ehu en kaweid uhk. Ihte me ke anahne iei omw nanpwungmwahu rehn Koht.” Ia duwe, met mehlel? Dahme mehn kadehde kan kasalehda?

2 Nan iren onop wet, kitail pahn kilang me Siohwa kin ketin wia soahng kan ni soandi mwahu oh e kin ketin koasoanehdi mwahu sapwellime aramas akan. Kitail pahn pil koasoiapene dahme kitail anahne wia ni ahnsou me sapwellimen Siohwa pwihn kin kihong kitail kaweid. (1 Kor. 14:33, 40) Ni mwehin tepin Kristian ko, sapwellimen Siohwa aramas akan kin idawehn kaweid sang Pwuhk Sarawi oh kak kalohki rongamwahwo wasa tohto. Pil duwehte irail, kitail kin mweidohng Paipel en kaweid kitail rahnwet. Oh kitail kin peikiong kaweid kan me kitail alehdi sang sapwellimen Koht pwihn. Pwehki met, kitail kak kalohki rongamwahwo sampah pwon. Kitail pil kin sewese mwomwohdiso en mwakelekel, meleilei, oh miniminpene.

SIOHWA IEI KOHT MEN ME KIN KETIN SOANDI MWAHU

3. Dahme kamehlelehiong uhk me Siohwa iei Koht men me kin ketin soandi mwahu?

3 Ni atail kilang soahng kan me Siohwa ketin kapikada, e sansal me ih Koht men me kin ketin soandi mwahu. E ketin “kapikekihda sampah sapwellime kupwurokong; sapwellime erpit me e ketin koasoanehkihdiong pahnlahng nan dewe.” (Lep. Pad. 3:19) Mie soahng tohto me kitail sehse duwen soahng kan me Siohwa ketin kapikada. Ni mehlel, dahme kitail ese wia “ihte ngilen mwenginingin me kitail rongehr.” (Sohp 26:14) Ahpw sang soahng keite me kitail ese, e sansal me lahng oh sampah uhdahn kin soandi mwahu. (Mel. 8:3, 4) Usu rar rar kei kin mwekimwekid kohwei nan wehwe ni soandi mwahu. Oh medewehla duwen planet kan ar kin pidakih ketipino. Koasoandi kapwuriamwei wet kak wiawi ihte pwehki Siohwa ketin koasoanehdi mwomwen arail kin mwekimwekid. Ni atail kin medewehla duwen eh ketin doadoahngki sapwellime erpit en wiahda nanleng oh sampah, kitail kin men kapinga, kaudokiong, oh loalopwoatohng ih.​—Mel. 136:1, 5-9.

4. Dahme kahrehda saintis kan sohte kak sapengala peidek kesempwal tohto?

4 Saintis kan doadoahngki soahng tohto me re sukuhlkihsang lahng oh sampah pwehn kamwahwihala atail mour. Ahpw mie peidek kesempwal tohto me re sohte kak sapengala. Karasepe, sounsamanih usu oh planet kan (astronomers) sohte kak uhdahn padahkihong kitail ia duwen lahng eh tepin miehla de dahme kahrehda aramas, mahn, oh tuhke kan kin wie momour nin sampah. Oh pali laud en aramas sohte kak kawehwehda dahme kahrehda aramas kin uhdahn inengieng en mour kohkohlahte. (Ekl. 3:11) Ehu kahrepen aramas akan ar sohte kak sapengala peidek pwukat iei pwehki saintis oh ekei aramas kin nda me sohte Koht, oh re kin kangoange padahk me dene mour pein miehla oh aramas kohsang mahn. Ahpw Koht ketikihda pasapeng kan sang pein sapwellime Pwuhk, Paipel.

5. Ni ahl dah me aramas akan anahne kosonned en soangen kepikipik koaros?

5 Siohwa ketin wiahda kosonned tohto en soangen kepikipik koaros. Kosonned pwukat sohte kin wekila. Sounwia lioal, paip en pihl, misihn laud, sounkatanga sompihr, toahkte kan, oh pil meteikan kin anahne kosonned pwukat nan arail doadoahk. Karasepe, mohngiong en aramas kin mi wasa tehieu nan paliwar. Eri toahkte men sohte anahne raparapahki mohngiong en emenemen me soumwahu. Oh koaros ese me ma emen lussang wasa ileile ehu, e pahn pwupwudi oh mehla. Kitail kin peikiong kosonned en soangen kepikipik koaros, duwehte kehl me kin kolokol sampah nan dewe (gravity), pwehki kitail sohte men mehla.

DAHME KOHT KETIN KOASOANEHDI

6. Ia duwen atail ese me Siohwa kin kupwurki aramas en kaudokiong ih ni ahl ehu me soandi mwahu?

6 Siohwa ketin koasoanehdi lahng ni ahl ehu me inenen kaselel. Eri, e uhdahn kin kupwurki sapwellime kan en kaudokiong ih ni ahl ehu me soandi mwahu. Ni mehlel, Siohwa ketikihda Paipel pwehn padahkihong kitail ia duwen atail en kaudokiong ih. Ihte sang ni atail idawehn kaweid kan me e ketikihong kitail sang nan Paipel oh pil sapwellime pwihn me kitail pahn kak ahneki mour peren oh nsenamwahu.

7. Dahme kitail kak sukuhlkihsang mwomwen Paipel eh ntingdi?

7 Paipel wia kisakis tohrohr ehu sang rehn Koht. Ekei me saman kan nda me Paipel wiahte ekei pwuhken Suhs oh Kristian kan me aramas kihpene. Ahpw Koht ketin pilada ihs me pahn ntingihedi pwuhk ko, iahd me re pahn ntingihedi, oh dahme re pahn ntingihedi. Ihme kahrehda pwuhk kan koaros nan Paipel kin sewese kitail en wehwehkihla mahsen en Koht. Sangete Senesis lel Kaudiahl, Paipel kasalehda me mie kadaudok men me pahn pwurehng kaparadaisihala sampah. Oh kitail pil sukuhlki me kadaudok menet iei Krais Sises oh Wehi me e pahn kaunda pahn kadehdehda me Siohwa sapwellimanki pwuhng en kaunda koaruhsie.​—Wadek Senesis 3:15; Madiu 6:10; Kaudiahl 11:15.

8. Ni ahl dah kan me mehn Israel ko kin soandi mwahu?

8 Mehn Israel ko idawehn kosonned me Koht ketikihong irail oh re kin uhdahn soandi mwahu. Karasepe, mie “lih akan me koasoansoandi ren papah ni wenihmw en impwal en mihtingo.” (Eks. 38:8NW) Pil mie kaweid kan ong mehn Israel ko duwen arail en kamwakid arail impwal kan oh pil impwal sarawio ni ahl me soandi mwahu. Mwuhr, Nanmwarki Depit koasoanehdi samworo ko oh mehn Lipai ko ren wia doadoahk kan ni tehnpas sarawio. (1 Kron. 23:1-6; 24:1-3) Ni mehn Israel ko ar peikiong Siohwa, e kin ketin kapairailda. Irail kin soandi mwahu oh ahneki meleilei oh miniminpene.​—Deud. 11:26, 27; 28:1-14.

9. Ia duwen mwomwohdiso kan ni mwehin tepin Kristian ko ar kin soandi mwahu?

9 Mwomwohdiso kan ni mwehin tepin Kristian ko kin pil soandi mwahu. Mie pwihn en ohl kei me kin apwalih oh kihda kaweid ong mwomwohdiso kan koaros. Nin tapio, pwihn wet wiawihkihda wahnpoaron ko. Mwuhr, mie elder teikan me iangala irail. (Wiewia 6:1-6; 15:6) Siohwa ketin kaweid ekei tohn pwihn wet oh pil ekei me iang irail doadoahk pwe ren ntingihada kisinlikou en peneu oh kaweid ong mwomwohdiso kan. (1 Tim. 3:1-13; Taitus 1:5-9) Ia duwen mwomwohdiso ko arail paiekihda arail idawehn kaweid me kohsang pwihn wet?

10. Dahme kin wiawi ni mwomwohdisohn tepin Kristian ko ar idawehn kaweid kan sang pwihn me kin apwalih mwomwohdiso ko koaros? (Menlau kilang tepin kilel.)

10 Wadek Wiewia 16:4, 5. Ni mwehin tepin Kristian ko, ekei brother kan kin mwemweitla ni mwomwohdiso ko pwehn padahkihong irail duwen “kosonned akan me koasoandier sang rehn wahnpoaron ako oh me mah kan nan Serusalem,” me iei pwihn me kin apwalih mwomwohdiso ko koaros. Mwomwohdiso ko kin idawehn kaweid pwukat oh “kehlaillahr nan pwoson oh towe kan wie tohtohla rahn koaros.” Dahme kitail kak sukuhlkihsang arail mehn kahlemeng me pahn sewese kitail nan atail mwomwohdiso rahnwet?

KE KIN IDAWEHN KAWEID?

11. Dahme elder kan oh sounsawas kan anahne wia ni arail kin alehdi kaweid sang sapwellimen Koht pwihn?

11 Pwihn me kin apwalih ohpis en Sounkadehdehn Siohwa kan, sounapwalih me kin seiloak kan, oh elder kan anahne peikiong kaweid me re alehdihsang sapwellimen Koht pwihn. Sapwellimen Siohwa Pwuhko padahkihong kitail koaros en peikiong irail kan me kin tiengla mwowe. (Deud. 30:16; Ipru 13:7, 17) Irail me kin loalopwoatohng Siohwa sohte kin ahneki madamadau en pelian, oh re sohte kin kaulimki kaweid kan me re alehdi. Kitail sohte men duwehte Diohtrepihs, me sohte wauneki brother kan me kin tiengla mwowe. (Wadek 3 Sohn 9, 10.) Ni atail kin idawehn kaweid me kitail alehdi, kitail kin sewese kolokol meleilei oh miniminpene nan mwomwohdiso. Eri kitail kak pein idek rehtail: ‘I kin kangoange riei Kristian kan en loalopwoatohng Siohwa? I kin mwadang en idawehn kaweid me I alehdihsang sapwellimen Koht pwihn?’

12. Ia duwen elder oh sounsawas kan ar kin idihdida?

12 Me keren, Pwihn me Kin Apwalih Mwomwohdiso nan Sampah Pwon wekidala koasoandi en idihdidahn elder oh sounsawas kan nan ehuehu mwomwohdiso. “Peidek kan Sang Sounwadawad kan” nan Kahn Iroir (lokaiahn wai) en November 15, 2014, kawehwehda me ni mwehin tepin Kristian ko, pwihn me kin apwalih mwomwohdiso kan koaros kin kihong sounapwalih me kin seiloak kan manaman en idihada elder kan oh sounsawas kan. Nan September 2014, sounapwalih me kin seiloak tepida wia pwukoa wet. Ni elder kan en mwomwohdiso ehu ar kasalehda me re men brother men en papah nin duwen elder de sounsawas men, sounapwaliho me kin seiloak kin nantihong en esehla brothero oh eh peneinei. Karasepe, e kak iang brothero kalohk. (1 Tim. 3:4, 5) Mwuhr, sounapwaliho me kin seiloak oh elder ko pahn tuhpene. Irail pahn tehk kanahieng iren Paipel kan me kawehwehda irair kan me elder de sounsawas men pahn ahneki.​—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 1 Pit. 5:1-3.

13. Ia duwen atail kak kasalehda me kitail kin utung kaweid me kitail alehdihsang elder kan?

13 Elder kan kin kihong kitail kaweid sang nan Paipel pwehki re men pere oh apwalih mwomwohdiso. Kitail anahne rong irail pwehki kaweid pwukat kin wia kamwahupatail. (1 Tim. 6:3) Ni mwehin tepin Kristian ko, ekei kin “mwomwohd mwahl.” Re sohte douluhl kin doadoahk ahpw re kin men pidada soahng kan me sohte arail ong. Elder ko song en kapwungala irail, ahpw re sohte wekila. Pohl ndaiong mwomwohdiso ia pahn arail wiewia ong soangen aramaso. E nda: “Kumwail kilelehdi, oh dehr miniminiong.” Re anahne uhdihsang patehng aramaso ahpw dehr wiahki imwintihti. (2 Des. 3:11-15) Elder kan rahnwet pil kin song en sewese emen me kin pohnsehsehla sapwellimen Koht koasoandi kan, karasepe, emen me kin date emen me sohte kin kaudokiong Siohwa. (1 Kor. 7:39) Ma aramaso sohte wekidala eh wiewia, elder ko kak pilada en wia padahk ehu me pahn kawehwehda ia duwen wiewia wet eh kak kahrehiong meteikan en kauwe mwomwohdiso. Ma elder ko wia soangen padahko nan omw mwomwohdiso, dahme ke pahn wia? Ma ke ese aramaso, ke sohla pahn patehng ih? Ni ahl wet, ke kak sewese aramaso en pohnese me eh wiewiao wia keper ehu ong pein ih oh sohte kin kaperenda Siohwa. Oh met kakete kahrehiong ih en wekidala eh madamadau. [1]

KOLOKOL MWOMWOHDISO EN MWAKELEKEL, MELEILEI, OH MINIMINPENE

14. Ia duwen atail kak sewese mwomwohdiso en mwakelekel?

14 Mahsen en Koht padahkihong kitail dahme emenemen kitail anahne wia pwehn dehr mweidada wiewia suwed nan atail mwomwohdiso. Medewehla dahme wiawi nan Korint. Pohl poakepoake Kristian ko wasao. E sewesehier me tohto rehrail en esehla padahk mehlel. (1 Kor. 1:1,2) Eri medewehla eh pepehmo ni eh diarada me emen rehrail kin wiewia tiahk me pid wia nsenen pwopwoud oh me brother ko mweidada aramaso en mihmihte nan mwomwohdiso! Pohl ndaiong elder ko ren ‘pangala aramaso rehn Sehdan.’ Re anahne kihsang nan mwomwohdiso aramaso, me iei, en piskenla. (1 Kor. 5:1, 5-7, 12) Rahnwet, elder kan kak pilada me aramas emen anahne piskenla pwehki e sohte koluhla. Ia duwe, nan soangen irairo, atail wiewia ong aramas piskenlao pahn duwehte dahme Paipel kaweidki kitail en wia? Ma kitail wia met, kitail kin sewese mwomwohdiso en mwakelekel. Oh kitail kak sewese aramaso en pohnese me e anahne koluhla oh peki Siohwa en ketin mahkohng.

15. Ia duwen atail kak kolokol meleilei nan mwomwohdiso?

15 Mie pil ehu kahpwal nan Korint. Ekei kin wahla riarail Kristian kan nan mwoalen kopwung. Pohl idek rehrail: “E soh pahn mwahu ong kumwail ma kumwail mweidalahte amwail repenpwung kan oh tounmeteikihla?” (1 Kor. 6:1-8) Rahnwet, ekei nan mwomwohdiso kin pwungkipene mehkot me pid pesines rehn riarail Kristian kan ahpw mwuhr re luhssang neirail mwohni de re pehm me riarailo pitihiraildi. Eri re kin wahla riarailo nan mwoalen kopwung. Ahpw ni ahnsou me met kin wiawi, e kakete kahrehiong aramas akan en nda soahng suwed kan duwen Siohwa oh sapwellime kan. Met kak kahrehda kahpwal nan mwomwohdiso. Sapwellimen Koht Pwuhko kin sewese kitail en kilang me kitail anahne miniminiong riatail Kristian kan, mehnda ma met kakete kahrehiong kitail en sohla neitail mwohni. [2] Ei mehlel, Sises ketin padahkihong kitail ia duwen atail en apwalihala kahpwal laud kan oh soahng kan me kitail sohte pwungkipene. (Wadek Madiu 5:23, 24; 18:15-17.) Ni atail kin peikiong sapwellime kaweid, kitail kin sewese meleilei oh miniminpenehn mwomwohdiso.

16. Dahme kahrehda sapwellimen Koht aramas akan kin miniminpene?

16 Sapwellimen Siohwa Pwuhko mahsanihong kitail: “Ia uwen lingan, ia uwen kansenamwahu en sapwellimen Koht aramas akan ar kin miniminpene!” (Mel. 133:1) Mehn Israel ko kin soandi mwahu oh miniminpene ni arail kin peikiong Siohwa. Koht ketin kohpada duwen sapwellime kan: “I pahn kapokoneikumwailpene, rasehng pelin sihpw me pwurodohng nan kehl ehu.” (Maika 2:12) Siohwa pil ketin kohpada me sapwellime aramas akan pahn esehla duwen padahk mehlel sang Paipel oh re pahn miniminpene papah ih. E mahsanih: “I pahn kihong aramas akan ehu lokaia min, pwe irail en kak likweriong mwaren Siohwa, pwe irail en miniminpene papah ih.” (Sep. 3:9NW) Ia uwen atail kalahnganki me kitail kak miniminpene kaudokiong Siohwa!

Ma emen “lohdiong nan sapwung ehu,” elder kan kin kapwungala ih ni ahl kadek (Menlau kilang parakrap 17)

17. Dahme elder kan anahne wia ni emen nan mwomwohdiso eh wiahda dihp laud?

17 Ma emen wiahda dihp laud ehu, elder kan anahne mwadang kapwungala ih ni ahl kadek. Re ese me Siohwa ketin kupwurki irail en doare mwomwohdiso sang wiewia suwed oh sewese mwomwohdiso en miniminpene oh mwakelekel. (Lep. Pad. 15:3) Pohl uhdahn poakepoake rie Kristian ko nan Korint oh kin kapwungala irail ni ahnsou me re anahne, nin duwen me kitail wadek nan nah tepin kisinlikou ong irail. Kitail ese me elder ko wasao mwadang idawehn kaweid me Pohl kihda pwehki sounpwong kei mwuri, e kapinga irail nan keriaun kisinlikou me e ntingihada ong irail. Ma riatail Kristian men “lohdiong nan sapwung ehu,” elder kan anahne kapwungala ih ni ahl kadek.​—Kal. 6:1.

18. (a) Ia duwen kaweid nan Mahsen en Koht eh sewese mwomwohdiso kan ni mwehin tepin Kristian ko? (b) Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop en mwuhr?

18 E sansal me ni tepin Kristian kan ar idawehn kaweid nan sapwellimen Koht Pwuhko, arail mwomwohdiso kin mwakelekel, meleilei, oh miniminpene. (1 Kor. 1:10; Ep. 4:11-13; 1 Pit. 3:8) Pwehki met, Kristian pwukat kak kalohki rongamwahwo “me padahkpe wiawihongehr kapikipik kan koaros pahnlahng oh nin sampah.” (Kol. 1:23) Pil rahnwet, sapwellimen Siohwa aramas akan kin miniminpene oh soandi mwahu, oh re kin kalohki rongamwahwo nin sampah pwon. Iren onop en mwuhr pahn kadehdehda laud me dahme irail keieu inengieng iei en kawauwih Siohwa Koht, Wasa Lapalahpie, oh peikiong kaweid sang sapwellime Pwuhko, Paipel.​—Mel. 71:15, 16.

^ [1] (parakrap 13) Menlau kilang Organized to Do Jehovah’s Will (lokaiahn wai), pali 134-136.

^ [2] (parakrap 15) Pwehn kalaudehla omw wehwehki duwen irair kan me kakete kahrehiong Kristian men en pilada en wahla emen rie Kristian nan mwoalen kopwung, menlau kilang pwuhken Dadaurete ni Limpoak en Koht,” pali 255, nan nting tikitik kan me mi pah.