Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

“Omw Mwahu en Powehdi me Suwed” ni Omw Kaunda Omw Lingeringer

“Omw Mwahu en Powehdi me Suwed” ni Omw Kaunda Omw Lingeringer

“Omw Mwahu en Powehdi me Suwed” ni Omw Kaunda Omw Lingeringer

“Kumwail dehr pein dupuk, . . . ahpw omw mwahu en powehdi me suwed.”—ROM 12:19, 21.

1, 2. Mehn kahlemeng mwahu dah me Sounkadehde me seiseiloak ko kasalehda?

 S OUNKADEHDEHN SIOHWA 34 seiseiloakla pwe ren towehda kasarawi en ehu ohpis en Sounkadehdehn Siohwa kan ni ahnsou me wararail sompihro lioakoahkda oh eri kapwandehla irail. Re medewe me re pahn uhdihte awa ehu pwehn audehda sompihro ahpw e imwikihla awa 44, nan wasahn sompihr ehu me dohsang kahnimw oh sohte itar mwenge, pihl oh wasahn kainen mwahu. Tohto pahsinse kan lingeringerda oh akamaiong tohndoadoahk kan en sompihro, ahpw Sounkadehdehn Siohwa ko sohte wia met.

2 Sounkadehdehn Siohwa ko eri lelahng wasa me re seiseiloaklahng ie oh iang towehda kaimwiseklahn prokram en kasarawio. Mendahki re pwangada, re kak tuhwong riarail Kristian kan mwurin kasarawio. Mwuhr re diarada me mie me tetehk arail mehn kahlemeng mwahu en kanengamah. Emen pahsinse ko ndaiong ohpis en apwalih sompihro, “Ma Kristian 34 ko sohte iang sompihro, mwoarong laud pahn wiawi ni wasahn sompihro.”

Mour nan Sampah Lemei Ehu

3, 4. (a) Ia duwen oh ia uwen werei aramas akan ar kin lokolongki tiahk lemei? (b) Kain kak powehdi eh pepehm en lingeringer? Menlau kawehwehda.

3 Kapwunod kan en mour nan koasoandi suwed wet kak kahrehiong aramas akan en pehm lingeringer. (Deud. 28:34) Pepehm en lingeringer kin kalapw imwikihla tiahk lemei. Mahwen kan kin wiawi nanpwungen wehi oh keinek kan oh pwunod en peneinei kin kahrehda akamai oh pei nanpwungen tohnpeneinei kan. Soangen lingeringer oh tiahk lemei pwukat kin wiawi nan poadopoad sangete mahs. Nein Adam oh Ihp mesenih Kain, kemehla rie pwutak Eipel pwehki e peirin. Kain wiahda tiahk lemei wet mendahki Siohwa ketin kangoangehkin ih en kaunda eh pepehm kan oh pil ketin inoukihda me e pahn kapaiada ih ma e peik.—Wadek Senesis 4:6-8.

4 Mendahki e sohte unsek, Kain kak pein wiahda eh pilipil. E kakete powehdi eh pepehm en lingeringer. Ihme kahrehda e uhdahn pwukoahki eh tiahk lemeio. Ih pil duwen kitail, atail soh unsek kin kahrehiong kitail en apwalki sohte lingeringer oh sohte wia soahng kan me kohsang lingeringer. Oh kahpwal laud kan kin kalaudehla kapwunod kan nan “ahnsou apwal” pwukat. (2 Tim. 3:1) Karasepe, kahpwal en mwohni kak kalaudehla atail pwunod. Palien Polis oh pwihn en kihda sawas ong peneinei kan kin koasoia me kahpwal en mwohni me kin kalaudehla akamai laud oh tiahk lemei nan peneinei.

5, 6. Soangen madamadau en sampah dah me pid lingeringer me kakete kamwakid kitail?

5 Patehng mepwukat, pali laud en aramas me kitail kin tuhwong kin “roporop ong pein irail,” “pohnmwahso,” oh pil “lemei.” Soangen irair suwed pwukat kin mengei ong kitail en alehda oh pil kin kalingeringerihkitailda. (2 Tim. 3:2-5) Ni mehlel, kasdo oh prokram en TV kan kin kalapw kawauwih tiahk en dupungki me suwed, oh tiahk lemei kin uhd mwomwen pwung pwe en kamwahwihala kahpwal kan. Audepen kasdo pwukat kin kalapw kahrehiong me kilikilang kasdo en kasikasik ahnsou me lahp mwahwo en ni lemei kemehla lahp mwersuwedo pwe en kak nda: “Ke les!”

6 Soangen kasdo pwukat sohte kin utungada sapwellimen Koht ahl akan, ahpw e kin utungada Sehdan, kaun lingeringer en sampah wet oh pil madamadau en sampah. (1 Kor. 2:12; Ep. 2:2; Kaud. 12:12) Madamadau wet kin kangoange ineng en uduk oh e kin uhdahn uhwong sapwellimen Koht manaman oh wah kan. Ei, ehu padahk kesempwal en Kristian iei en dehr mweidohng atail lingeringer en kahrehiong kitail en dupungki me suwed ong emen. (Wadek Madiu 5:39, 44, 45.) Eri, ia duwen atail kak uhdahn kapwaiada sapwellimen Sises kaweid?

Mehn Kahlemeng Mwahu oh Suwed

7. Ia imwilahn en Simion oh Lipai ara sohte kaunda ara lingeringer?

7 Paipel audaudki kaweid tohto duwen atail en powehdi lingeringer. E pil audaudki karasepe mwahu kan ong dahme ele kak wiawi ni atail kin powehdi de sohte kin powehdi atail lingeringer. Nna medewehla dahme wiawi ni ahnsou me nein Seikop pwutak ko, Simion oh Lipai, ara dupungki me suwed ong Sekem eh angkehlailiong riarao Daina. Ira “inenen pwuriamweikihla oh lingeringerkihda kowahlap.” (Sen. 34:7) Mwuri, nein Seikop pwutak teikan kauwehla kahnimw en Sekem oh kihsang dipwisou en kahnimwo oh pil wahsang lih kan oh seri kan. Re wia soahng pwukat kaidehn pwehki dahme wiawihong Daina ahpw ele pwehki met kahdsuwedihrahla. Re medewe me Sekem kamwamwahlihala ira oh samarao Seikop. Ahpw, dahme Seikop medewehki ara wiewiao?

8. Dahme wiawihong Simion oh Lipai kin kasalehda duwen dupungki me suwed?

8 Dahme lelohng Daina inenen kansensuwedihala Seikop, ahpw e sapwungki wiewiahn dupuk me nah pwutak ko wiahda. Simion oh Lipai kin ngihtehtehki me dahme ira wia me pwung oh nda: “Se sohte kak mweidohng re en wiahkihla riato lih me kin netiki paliwere.” (Sen. 34:31) Ahpw met sohte imwisekla ahnsowo, pwehki Siohwa kupwursuwedkihla wiewiao. Sounpar tohto mwuri, Seikop kohpada me pwehki ahn Simion oh Lipai ara lingeringer oh wiewia lemei, kadaudokara kan pahn kohpeseng nanpwungen keinek kan en Israel. (Wadek Senesis 49:5-7.) Ei, ara sohte kin kaunda ara lingeringer kahrehda ara sekenikenla rehn Koht oh samarao.

9. Iahd me Depit kereniong lohdi pahn eh lingeringer?

9 Met weksang dahme wiawihong Nanmwarki Depit. Mendahki e ahneki ahnsou mwahu tohto en ikih me kin wiahiong ih suwed, e sohte wia met. (1 Sam. 24:3-7) Ahpw ehu pak, e kereniong lohdi pahn eh lingeringer. Emen ohl kepwehpwe me adaneki Napal kasarowehdi nein Depit ohl oko, mendahki arail kin sinsile nah pelinmen kan oh pil soun silepen mahn ko. Ele Depit nsensuwedkihla dahme wiawihong nah ohl oko, ih eri kaunopada en dupukohng Napal. Erein Depit oh nah ohl oko arail kohkohlahn kemehla Napal oh tohnihmweo, mwahnakapw men ahpw kairehki ahn Napal pwoud loalokong, Apikail, dahme wiawi oh kangoange ih en mwekid. Ni ahnsowohte, Apikail kihpene kisakis tohto oh kohieila pwehn tuhwong Depit. Ni karakarahk, Apikail pekimahngki en Napal eh wiewia lemei oh peki rehn Depit me kin lemmwiki Siohwa en wekidala eh madamadau. Depit eri meleileidi oh nda: “Kalahngan en Koht pwehki . . . dahme komw wiadahr rahnwet pwe I en dehr wiahda sapwung laud en kemehla aramas.”—1 Sam. 25:2-35.

Madamadau en Kristian

10. Soangen madamadau dahieu me Kristian kan anahne kasalehda me pid dupungki me suwed?

10 Dahme wiawi rehn Simion oh Lipai oh pil nanpwungen Depit oh Apikail kasalehda ni sansal me Siohwa kin ketin uhwong irail kan me sohte kak powehdi ar lingeringer oh tiahk lemei, ahpw e kin ketin kapaiada irail akan me kin nantihong kahrehda popohl. Wahnpoaron Pohl ntingihedi: “Kumwail wia uwen amwail kak pwe kumwail en ahneki popohl rehn aramas koaros. Eri, riei ko, kumwail dehr pein dupuk, ahpw kumwail mweidohng engieng en Koht en doadoahk. Pwe Pwuhk Sarawi mahsanih, ‘Kaun-o ketin mahsanih, ngehi me pahn dupuk, ngehi me pahn ikih.’ Oh Pwuhk Sarawi pil mahsanih, ‘Ma omw imwintihti men men mwengedahr, eri, kamwenge; ma e men nimpildahr, eri, kanampile; pwe ma ke pahn wia met, ke pahn [“koasoakehda,” NW] mwoalus mwehl pohn moange.’ Eri, dehr mweidohng me suwed en poweiukedi, ahpw omw mwahu en powehdi me suwed.”—Rom 12:18-21. *

11. Ia duwen sister men eh sukuhlki en powehdi eh lingeringer?

11 Kitail kak doadoahngki kaweid wet. Karasepe, emen sister kaulimkiong emen elder duwen eh kaun kapw nan wasahn doadoahk. E koasoia me kaun menet sohte kin pahrek oh sohte kadek. E lingeringerda pah oh men uhdihsang eh doadoahk. Eldero eri kangoange ih en dehr pwurur. E kak kilang me en sistero eh lingeringerkihda wiewia soh kadek en eh kauno kin ihte kalaudehla kahpwalo. (Taitus 3:1-3) Eldero kasalehda me mehnda ma sistero pahn diar ehu doadoahk tohrohr, e anahne en wekidala eh kin mwekidki en emen eh sohte kin kadek ong ih. E kaweidki sistero en wiahiong eh kauno dahme e mwahuki emen en wiahiong ih, duwehte me Sises ketin padahkihong kitail. (Wadek Luk 6:31.) Sistero eri pwungki en song wia. Ia imwilahn met? Mwurin ahnsou kis, eh kauno kadekla oh pil kin kalahnganki en sistero eh doadoahk.

12. Dahme kahrehda kahpwal kan me kin pwarada nanpwungen Kristian akan kin uhdahn kamedek?

12 Ele e sohte kapwuriamwei ong kitail ni ahnsou me soangen kahpwal wet kin pwarada rehn emen me kaidehn tohnmwomwohdiso en Kristian. Kitail ese me mour nan koasoandi en Sehdan kin kalapw sohte pahrek oh kitail en dehr mweidohng irail me suwed akan en kalingeringerihada kitail. (Mel. 37:1-11; Ekl. 8:12, 13; 12:13, 14) Ahpw, ni ahnsou me kitail ahneki kahpwal rehn emen nan mwomwohdiso, e kin uhdahn kamedek. Lih men me wia emen Sounkadehde tamanda, “Kahpwal me keieu laud ong ie ni ei iangala padahk mehlel iei en wehwehkihda me sapwellimen Siohwa aramas akan sohte unsek.” Kitail kin pidoi sang sampah sempoak ehu oh kin kasik me koaros nan mwomwohdiso pahn kin kadekpene nin duwen Kristian. Kahrehda, ma iengetail Kristian men, ahpw mehlel emen me ahneki pwukoa kan nan mwomwohdiso, kin salamalam oh eh wiewia sohte kin konehng Kristian men, e kak kamedekihala kitail de kalingeringerihada kitail. Kitail ele kin idek, ‘Ia duwen soahng pwukat ar kak wiawi nanpwungen sapwellimen Siohwa aramas akan?’ Ni mehlel, soahng pwukat pil kin pwarada nanpwungen Kristian keidi kan ni mwehin wahnpoaron ko. (Kal. 2:11-14; 5:15; Seims 3:14, 15) Ia duwen atail en mwekidki ma met kin lelohng kitail?

13. Dahme kahrehda kitail anahne powehdi kahpwal akan? Ia duwen?

13 Sistero me kitail koasoiapenehr nda: “I sukuhlki ien kapakapki aramaso me kamedekiehla. Met kin sewese ie ahnsou koaros.” Nin duwen atail wadekehr, Sises ketin padahkihong kitail en kapakapki irail kan me kin kalokei kitail. (Mad. 5:44) Kitail uhdahn anahne kapakapki riatail kan nan mwomwohdiso! Duwehte pahpa men eh kin men nah seri kan en poakpene, Siohwa pil kupwurki sapwellime ladu kan nin sampah en kin limpoakpene. Kitail kin kasik en mihmihpene ni popohl oh nsenamwahu kohkohlahte, oh Siohwa kin ketin padapadahki kitail en wia met. E kupwurki kitail en sawaspene ni atail wia sapwellime doadoahk lap. Kahrehda, kitail en nantihong kapwungala kahpwal kan de “pohnsehsehla” sapwung kan oh miniminpene. (Wadek Lepin Padahk 19:11.) Ni ahnsou me kahpwal akan kin pwarada, kitail dehr katohre kitailsang riatail kan, ahpw kitail en sewese emenemen en mihmihte nanpwungen sapwellimen Siohwa aramas akan, oh poadoandoarla “nin lime poatopoat kan.”—Deud. 33:27.

Kadek ong Koaros Kin Imwihla Mwahu

14. Ia duwen atail kak peiong en Sehdan kin kahrehda saminimin?

14 Pwehn irehdi kitail sang lohkiseli rongamwahwo, Sehdan oh ngehn suwed akan kin nantihong kauwehla nsenamwahu en peneinei kan oh mwomwohdiso kan. Re kin song en kahrehda saminimin, pwe re ese me uhpene kin kauweirailla. (Mad. 12:25) Pwehn pelianda dahme re nantihong wia, e mwahu kitail en idawehn kaweid en Pohl: “Ladun Kaun-o men en dehr akamai. E pahn kin kadek ong aramas koaros.” (2 Tim. 2:24) Tamataman me kitail kin mahweniong “kaidehk aramas ekei . . . pwe ong manaman en ngehn suwed kan.” Pwehn pweida nan mahwen wet, kitail anahne doadoahngki tehtehn mahwen me Koht ketikihda, iangahki en “suhtihada kupwur en ngoang en waseli Rongamwahu en popohl.”​—Ep. 6:12-18.

15. Ia duwen atail anahne mwekidki uhwong kan me kin kohsang likin mwomwohdiso?

15 Sapwellimen Siohwa imwintihti kan kin uhwong ni lemei sapwellime aramas akan me kin popohl. Ekei imwintihti pwukat kin kaloke Sounkadehdehn Siohwa kan. Meteikan kin karaunlikamwih kitail ni arail kin doadoahngki nuhs oh mwoalen kopwung kan. Sises ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk kan en kasik met. (Mad. 5:11, 12) Ia duwen atail en mwekidki? Kitail en dehr “dupungkihong me suwed” ni atail lokaia oh wiewia kan.​—Rom 12:17; wadek 1 Piter 3:16.

16, 17. Kahpwal dahieu me lelohng ehu mwomwohdiso?

16 Sohte lipilipil soahng dah me Tepilo kin wahdohng kitail, kitail kak kihda mehn kadehde mwahu sang ni atail “mwahu en powehdi me suwed.” Karasepe, ehu mwomwohdiso nan deke ehu me adaneki Funafuti pwainla ihmw ehu pwehn doadoahngki ong Kataman. Ni en kaun akan en pelien lamalam en wasao esehda met, re ndaiong tohn arail sarawio en kohpene ni ihmwo pwe ren wia arail sarawi wasao ni ahnsowohte me Katamano pahn wiawi. Ahpw kaun en pilismen kan ndaiong kaun en sarawio en mweidohng Sounkadehde kan en doadoahngki wasao ni kuloako me re koasoanehdier. Mendahki met, awao leledo oh tohn sarawio kadirehla wasao oh tapiada arail sarawi.

17 Ni en pilismen ko kaukaunop en kihsang aramas ko nan ihmwo, president en sarawio ahpw kohdo rehn emen elder ko oh idek: “Mie mehkot tohrohr me kumwail koasoanehdier en wia ni soutik wet?” Brothero padahkihong ih duwen arail Katamano. Ohlo ahpw nda: “Wei, I sohte mwahn ese!” Ahpw poliso ndalahng: “Se padahkihongehr kowe ni mensengo!” Ohlo eri sohpeilahng eldero oh mwomwehda sirei, nda: “Dahme ke pahn wia met? Ihmw wet diren aramas. Ke pahn mweidohng pilismen kan en pwakihasang kiht wasaht?” Ni elen widing, e wekidala irairo ni mwomwen me Sounkadehde ko kalokei irail. Ia duwen brother ko ar mwekidki met?

18. Dahme brother kan wia ahnsou me kahpwal ehu kasonge irail en lingeringerda? Ia imwilahn met?

18 Sounkadehde ko mweidohng tohn sarawio elep en awa pwe ren wiahla arail sarawio, ahpw re wia lao sipelehla kuloak. Ahpw, mwurin re kohkohla, riatail ko eri wia arail Katamano. Mandahn rahno, pwihn ehu sang koperment eri tuhpene pwehn koasoiapene dahme wiawi. Mwurin re tehkpene ire mehlel ko, re padahkihong tohn sarawio en pakairki me arail presidento me kahrehda kahpwalo, a kaidehn Sounkadehde ko. Pwihno eri kalahngankihong Sounkadehdehn Siohwa kan pwehki arail kanengamah ni ahnsou me kahpwalo wiawi. Sounkadehde ko arail nantihong ren “ahneki popohl rehn aramas koaros” kin imwila mwahu.

19. Dahme pil kak sewese kitail en ahneki popohl rehn meteikan?

19 Doadoahngki lokaia kadek pil iei ehu ahl en kolokol atail popohl rehn meteikan. Iren onop en mwuhr pahn koasoia dahkot lokaia kadek oh ia duwen atail kak kakairada oh doadoahngki lokaia kadek.

[Nting tikitik me mi pah]

^ “Mwoalus mwehl” iei lepin lokaia ehu me kin kadoadoahk mahsie ong wiepen kapeipeseng soangen takai ehu me kin kohsang nanpwel. Met sang ni arail kin toukada mwoalus karakar powe oh pahn takaio pwehn katohrehsang mete kesempwal kan ni takaio. Atail kin kasalehda kadek ong irail kan me sohte kin kadek kak kamwahwihala loalarail oh kapwarehda arail irair mwahu kan.

Ke Kak Kawehwehda?

• Dahme kahrehda aramas akan rahnwet kin inenen lingeringer?

• Karasaras dah kan nan Paipel me kasalehda imwilahn emen eh kin powehdi de sohte powehdi eh lingeringer?

• Dahme kitail anahne wia ma iengetail Kristian men kansensuwedihala kitail?

• Ia duwen atail anahne mwekidki uhwong kan me kin kohsang likin mwomwohdiso?

[Peidek en Onop]

[Kilel nan pali 18]

Simion oh Lipai pwurodo mwurin ara lohdi pahn ara lingeringer

[Kilel kan nan pali 20]

Kasalehda kadek kak kamwahwihala madamadau en meteikan