Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

“Diarada Wasahn Ruk ni Mwaren Siohwa”

“Diarada Wasahn Ruk ni Mwaren Siohwa”

“Diarada Wasahn Ruk ni Mwaren Siohwa”

“I uhdahn pahn ketikihdi . . . aramas me aktikitik oh mpahi kan, oh re pahn diarada wasahn ruk ni mwaren Siohwa.”—SEP. 3:12, NW.

1, 2. Dahme rasehng melimel me pahn wiawihong aramas akan?

NI OMW kin seiloak, mie pak ke rapahki wasahn ruk nan ihmw oahs sang keteu mosul? Ahpw ma typhoon ehu pahn kohdo, ihmw oahso solahr kak pere iuk, ke pahn anahne rukula nan ihmw kehlail.

2 Ahpw mie soangen melimel ehu pahn kohdo me kakete kemehla aramas koaros. Met iei “rahnen ohla oh mwomwla” me rasehng melimel ehu. “Rahn lapalap en KAUN-O” wet pahn kamwakid aramas koaros. Ahpw kitail kak diarada wasahn ruk. (Wadek Sepanaia 1:14-18.) Ia duwen atail kak wia met erein “rahn me KAUN-O pahn ketin kasalehda sapwellime engieng” me pahn kereniong tepida?

Rahnen Melimel kan ni Ahnsoun Mahs

3. “Keteu mosul” dahieu me kohdohng keinek eisek en wehin Israel?

3 Rahnen Siohwa pahn tepikihda ohlahn kaudok likamw koaros. Me pid ia duwen atail pahn diar wasahn ruk, kitail kak rapahki pasapeng nan poadopoad en sapwellimen Koht aramas akan mahs. Aiseia karasahiong sapwellimen Siohwa kadeik ong keinek eisek en wehin Israel me solahr kaudokiong ih duwehte “keteu mosul” me aramas akan sohte kak irehdi. (Wadek Aiseia 28:1, 2.) Kokohp wet mahs pweida nan pahr 740 mwohn Krais, ni ahnsou me wehin Asiria kalowehdi Israel.

4. Ia duwen “rahn lapalap en KAUN-O” eh kauwehla Serusalem nan pahr 607 mwohn Krais?

4 Mwurin wehin Israel me salelepek eh pakadeikda, “rahn lapalap en KAUN-O” uhd wiawihong Serusalem oh wehin Suda nan pahr 607 mwohn Krais. Met wiawi pwehki mehn Suhs kan ar pil kesehla arail pwoson. Mehn Papilon kan pahn kaudahn Nepukadnesar tepida kalohwehdi Suda oh eh kahnimwo Serusalem. Mehn Suda kan ehuong wehin Isip pwe ren ale pereparail nin duwen “wasahn rukula.” Ahpw, mehn Papilon kan kamwomwala “wasahn rukula” wet duwehte me keteu aihs takai oh lapake laud kin kauwehla wasa.—Ais. 28:14, 17.

5. Dahme pahn wiawihong sapwellimen Koht aramas akan nin duwen pwihn ehu erein ahnsoun kasohrlahn pelien lamalam likamw koaros?

5 Rahn lapalap en Siohwa me kauwehla Serusalem kasalehda duwen kadeik me pahn kohwong Kristian likamw akan nan atail ahnsou. Patehng met, luhwen Papilon Lapalapo, me iei pelien lamalam likamw teikan koaros pil pahn sohrala. Mwurin mwo, kisehn koasoandi suwed en Sehdan me luhluhwe pahn sohrala. Ahpw, sapwellimen Koht aramas akan nin duwen pwihn ehu pahn pitla pwehki arail diarada wasahn rukula rehn Siohwa.—Kaud. 7:14; 18:2, 8; 19:19-21.

Wasahn Ruk me Pid Atail Nanpwungmwahu Rehn Koht oh Komourpatail

6. Ia duwen sapwellimen Siohwa aramas akan ar kak diar wasahn ruk?

6 Ia duwen sapwellimen Koht aramas akan ar kak diar wasahn ruk met erein ahnsoun imwi wet? Kitail kin diar wasahn ruk me pid atail nanpwungmwahu rehn Koht sang ni atail kin kapakap oh ‘medemedewe mwaren Koht’ oh kin ngoangki papah ih. (Wadek Malakai 3:16. *) Ahpw, kitail anahne wia laud sang ihte medemedewe mwareo. Kitail kin wadek: “Koaros me kin likweriong mwaren Kaun-o [“Siohwa,” NW] pahn mourla.” (Rom 10:13) Likweriong mwaren Siohwa oh komourala kin dokpene. Oh aramas mohngiong mehlel tohto kak ese wekpeseng nanpwungen Kristian mehlel akan me kin kapakap oh “medemedewe mware” oh kin papah ih nin duwen sapwellime sounkadehde kan, oh irail kan me sohte kin papah ih.

7, 8. Ia duwen Kristian kan ni mwehin wahnpoaron ko ar ale komourparail? Ia duwen met eh pahrekiong atail ahnsou?

7 Komourpatail me kohwong kitail sohte wehwehkihte en diar wasahn ruk me pid atail nanpwungmwahu rehn Koht. Ahpw Koht ketin inoukihong sapwellime aramas akan me e pahn ketin doarehla irail ni rahnen Siohwa. Kitail kilang kasalepen met me wiawi mwurin Cestius Gallus oh karis en sounpei en Rom ar tepida kauwehla Serusalem ni pahr 66. Sises ketin kohpada me Koht ketin “kamalaulaulahr” rahnen kamakam laudo. (Mad. 24:15, 16, 21, 22) Met wiawi ni ahnsou me karis en Rom ni soh kasikpe uhdihsang arail kapilpene kahnimwo, me mweidohng ekei “aramas” akan me iei Kristian mehlel kan en “pitla.” Re kak tangasang kahnimwo oh wasa kan me kapilpene kahnimwo. Ekei kotehla pillap Sordan oh diarada wasahn ruk nan nahna kan ni palimese en pillapo.

8 Kitail kak kapahrekihpene irail Kristian ako oh sapwellimen Koht aramas akan rahnwet. Kristian kan ni mwehin wahnpoaron ko rapahki wasahn ruk, oh sapwellimen Koht ladu kan rahnwet pil kin wia duwehte. Ahpw nan atail ahnsou, e sohte wehwehki en tangala wasa kis, pwe Kristian mehlel kan kin mi wasa koaros nin sampah. Ahpw nin duwen pwihn ehu, “sapwellime me pilipil kan” oh iengerail lelepek kan pahn pitla ni ohlahn Kristian likamw akan sang ni arail diar wasahn ruk rehn Siohwa oh sapwellime pwihn me rasehng nahna ehu.

9. Ihs me song en kahrehda mwaren Siohwa en manokonokla? Menlau kihda karasepe.

9 Ni pali teio, pelien lamalam en Kristian likamw kan kin warohng kamwomwala pwe arail kaun akan sohte kin padahkih tohn arail sarawi kan dahme mehlel duwen Koht oh sapwellime kaweid kan oh pil soikala doadoahngki mwaren Koht. Sang pahr 500 lel mpen pahr 1500, aramas tohto kin ese mwaren Koht nan Iurop. Mwareo me ntingdi ni mesen nting pahieu en lokaiahn Ipru oh kalapw kawehwehdi YHWH (de JHVH), kin pwarada pohn mwohni, pohn mesen dihd en ihmw kan, nan pwuhk kan oh Paipel kan oh pil ekei ihmw sarawi kan en Kadolik oh Prohs. Ahpw, dahme kin kalapw wiawi rahn pwukat iei en kihsang mwaren Koht sang kawehwe kan en Paipel oh wasa teikan. Ehu kasalepen met iei Mwomwohdiso ong Kaudok oh Kaiahn en Kasarawi kan ar wiahda kisinlikou ni June 29, 2008 ong mihting en Pisop me pid ‘Mwaren Koht.’ Nan kisinlikowo, Kadolik en Rom kaweid me mesen nting pahieu pwukat anahne wilialihkihdi “Kaun-o.” Pahpa sarawi de nah kaun akan kaweid me ren dehr kin doadoahngki de nda mwaren Koht nan koul kan oh kapakap kan me kin wiawi erein arail sarawi kan. Oh kaun akan en pelien lamalam teikan me kisehn Kristian likamw akan de meteikan pil ekihla ihs me Koht mehlel sang tohn arail kaudok tohto.

Perepe ong Irail kan me Kasarawihla Mwaren Koht

10. Ia duwen mwaren Koht eh kin waunla rahnwet?

10 Weksang dahme pelien lamalam teikan kin wia, Sounkadehdehn Siohwa kan kin kawauwih oh kalinganahda mwaren Koht. Re kin kasarawih mwar wet ni arail kin doadoahngki ni ahl me kin kaperenda Ih. Siohwa kin ketin kupwurperenki irail kan me kin likih ih, oh e kin ketin wiahla sohte lipilipil dahme konehng ni eh ketin kapai oh pere sapwellime aramas akan. “E kin ketin apwalih irail kan me kin sohpeiong.”—Nah. 1:7; Wiewia 15:14; Rom 10:13.

11, 12. Ihs me kin kolokol arail lelepek ong Siohwa nan wehin Suda mahs? Ihs me kin wia met nan atail ahnsou?

11 Mendahki pali moron en mehn Suda kan mahs kesehla arail pwoson, miehte irail akan me “diarada wasahn ruk ni mwaren Siohwa.” (Wadek Sepanaia 3:12. *) Ei, ni ahnsou me Koht ketin kaloke wehin Suda me salelepek ni eh ketin mweidohng mehn Papilon kan en kalowehdi sahpwo oh salihedi aramas ko, ekei irail me duwehte Seremaia, Paruk, oh Epedmelek poadoandoarla. Irail kin koukousoan nan wehi salelepek ehu ahpw re kin kolokol arail lelepek. Ekei kin kolokol arail lelepek erein arail kin sensel. Nan pahr 539 mwohn Krais, mehn Media oh Persia me Sairus kaunda uhd kalowehdi Papilon. Mwurin mwo, Sairus wiahda kosonned me mweidohng luhwen mehn Suhs kan en pwurala nan sapwarailo.

12 Me pid irail kan me pahn paiekihda kaudok mehlel eh pahn pwurehng wiawi, Sepanaia kohpada me Siohwa pahn ketin doarehla irail oh kin kupwurperenki irail. (Wadek Sepanaia 3:14-17.) Met kin pil mehlel nan atail ahnsou. Mwurin Wehin Koht eh kokouda nanleng, Siohwa ketin kasaledekihala luhwen me keidi lelepek kan me wie sensel pahn Papilon Lapalap. Oh e kin ketin kupwurki irail leledo rahnwet.

13. Kamaiau dah me aramas me kohsang wehi koaros kin ale?

13 Irail me ahneki koapworopwor en mour soutuk nin sampah pil pedoisang Papilon Lapalap oh re saledeksang padahk likamw kan. (Kaud. 18:4) Eri, kokohp en Sepanaia 2:3 uhdahn pweida nan atail ahnsou me mahsanih: “Kumwail sohpeiong KAUN-O, kumwail me mpahi koaros en sahpwo.” Me mpahi kan nan wehi koaros en sampah, sohte lipilipil ma re kesempwalki arail koapworopwor en mour nanleng de nin sampah, kin met diarada wasahn ruk ni mwaren Siohwa.

Mwaren Koht Kaidehn Mehn Silasil Ieu

14, 15. (a) Dahme ekei kin doadoahngki nin duwen mehn silasil? (b) Dahme kitail en dehr doadoahngki nin duwen mehn silasil?

14 Ekei mehn Israel kan kin wiahki tehnpas sarawio nin duwen mehn silasil ehu me pahn pere irail sang arail imwintihti kan. (Ser. 7:1-4) Mahs mehn Israel kan kin wiahki kohpwahn inowo nin duwen mehn silasil me kin pere irail nan mahwen. (1 Sam. 4:3, 10, 11) Constantine, kaun lapalap en Rom kilelehdi mesen nting en Krihk kan X oh P, tepin mesen nting riau en lengileng en “Krais” ni lokaiahn Krihk pohn mehn perepe kan en nah sounpei kan pwe en pere irail nan mahwen. Oh Nanmwarki Gustav Adolph II en Sweden, me kin mahwenki mahwen suwed en pelien lamalam nan Iurop, kin likawih tehtehn mahweno me kileldi nan pali 14. Tehk me mwaro Iehova kin uhdahn sansal ni kala en tehtehn mahweno.

15 Ni ngehn saut akan ar kin lidere ekei sapwellimen Koht aramas akan, re kin diarada wasahn ruk rehn Siohwa ni arail kin likwerih mwareo ni ngihl laud. Ahpw kitail en dehr wiahki mehkot me kin kasalehda mwaren Koht en wia mehn silasil ehu nan atail mour ni mwomwen me e ahneki manaman en pere kitail. Met kaidehn wehwehn diarada wasahn ruk ni mwaren Siohwa.

Ia Duwen Atail Pahn Diar Wasahn Ruk Rahnwet?

16. Ia duwen atail kak diarada wasahn ruk me pid atail nanpwungmwahu rehn Siohwa?

16 Rahnpwukat, kitail kin diarada wasahn ruk, wasa me Koht kin ketin pere sapwellime aramas akan nin duwen pwihn ehu. (Mel. 91:1) Koht kin ketin doadoahngki “ladu lelepek oh loalokong” oh elder kan nan mwomwohdiso pwe ren kaweid kitail duwen dahme kin wiawi nan sampah me kak kauwehla atail nanpwungmwahu reh. (Luk 12:42-44; Ais. 32:1, 2) Medewehla ia uwen tohtohn ahnsou me kitail kin ale kaweid me pid noahrok kepwe, oh pil ia duwen kaweid pwukat ar pere kitail sang soahng kan me kak kauwehla atail nanpwungmwahu rehn Siohwa. A ia duwen keper en sohte kin nsenohki mehkot, me kak kahrehiong kitail en luwetala papah Siohwa? Paipel mahsanih: “Aramas pweipwei kan kin mwomwkihla ar sohte medemedewe mwahu. A ma mehmen pahn rong ie, e pahn ale komour. E pahn poadoandoarla, oh sohte kahrepen eh pahn masak mehkot.” (Lep. Pad. 1:32, 33) Atail kin nantihong tiahk mwakelekel pil kin sewese kitail en kolokol atail nanpwungmwahu rehn Siohwa.

17, 18. Dahme kin sewese me rar kei en diarada wasahn ruk ni mwaren Siohwa rahnwet?

17 Pil medewehla mehn kangoang kan sang ladu lelepek ong kitail en idawehn sapwellimen Sises kehkehlik en lohkiseli rongamwahu en Wehio nan sampah pwon. (Mad. 24:14; 28:19, 20) Sepanaia koasoia duwen wekidekla ehu me pahn sewese aramas akan en diarada wasahn ruk ni mwaren Koht. E mahsanih: “Eri mwuhr I pahn kihong aramas akan ehu lokaia min, pwe irail en kak likweriong mwaren Siohwa, pwe irail en papah ih ni miniminpene.”​—Sep. 3:9, NW.

18 Dahkot lokaia min? Lokaia min iei me mehlel duwen Siohwa Koht oh kupwure kan me mi nan sapwellime Mahsen. Ni karasaras, ke kin doadoahngki lokaia wet ni omw kin ehukihong meteikan ren wehwehki ni pwung duwen Wehin Koht oh ia duwen eh pahn kasarawihla mware, oh ni omw kin kasalehda kesempwalpen en kadehdehda me Koht sapwellimanki pwuhng en kaunda, oh pil ni omw kin perenki koasoia duwen kapai kan me aramas lelepek kan pahn ahneki kohkohlahte. Eri, imwilahn me tohto ar kin doadoahngki lokaia wet, irail kan me kin “likweriong mwaren Siohwa,” oh “papah ih ni miniminpene” kin tohtohla. Ei, me rar kei nan sampah pwon ahnsou wet kin diarada wasahn ruk rehn Siohwa.​—Mel. 1:1, 3.

19, 20. Ia duwen en koapworopworki “wasahn rukula” me likamw eh sohte kin pweida ni ahnsoun mahs?

19 Aramas tohto kin ahneki kahpwal akan me mwomwen nohn apwal en powehdi. Ni arail kin nantihong en apwalih arail kahpwal ko, me tohto kin sohpeiong aramas soh unsek kan. De re kin koapworopworki sawas kan sang palien politik kan duwehte mehn Israel en mahs ar kin wia ni ar rapahki sawas sang wehi kan me karanih irail ni arail kin ehuong irail. Ahpw ke eseier me met sohte sewese mehn Israel kan. Sohte palien politik ehu de pwihn en United Nations pahn uhdahn apwalihala kahpwal kan en aramas. Eri ia kahrepen emen eh anahne diarada wasahn ruk rehn palien politik kan oh pil ehuong irail? Paipel mahsanih me re kin kihda “wasahn rukula” me likamw. Ke kak wiahkin irail duwe met pwehki emenemen me kin koapworopworkin irail pahn mworusala.​—Wadek Aiseia 28:15, 17.

20 Kereniong rahnen Siohwa, me rasehng melimel aihs takai pahn lelohng sampah. Koasoandi en aramas akan sohte kak kihda mehn perepe, iangahki wasahn rukula kan sang pakudang kehlail kan de kepwehpwe pil sohte kak wia met. Aiseia 28:17 kasalehda: ‘Keteu aihs takai pahn koahkoahsang likamw koaros me irail kin momourki, oh lapake pahn kamwomwala arail wasahn rukula kan.’

21. Kapai dahieu kitail kak ahneki ni atail kin idawehn iren pahr ong 2011?

21 Ahnsou wet oh pil ahnsou kohkohdo, sapwellimen Koht aramas akan pahn diar epwel mwahu mehlel rehn arail Koht Siohwa. Eden Sepanaia me wehwehki “Siohwa Ketin Ekihla,” kin dokedoke wasahn rukula mehlel wet. Eri e konehng me atail iren pahr ong 2011 en ahneki kaweid wet: “Diarada wasahn ruk ni mwaren Siohwa.” (Sep. 3:12NW) Ahnsou wet, kitail pil kak oh anahne diarada wasahn ruk ni mwaren Siohwa ni atail kin likih ih ni unsek. (Mel. 9:10) Eri kitail en tamataman rahn koaros mehn kangoang wet: “Mwaren Siohwa iei wasahn doulik kehlail ehu. Wasa me aramas pwung kan kin tangala oh rukula ie.”​—Lep. Pad. 18:10, NW.

[Nting tikitik kan me mi pah]

^ par. 6 Malakai 3:16 (NW): “Ni ahnsowo irail kan me kin lemmwiki Siohwa kin koasoipene, emenemen kin koasoiong iengeo, oh Siohwa kin ketin tetehk oh karonge. Oh pwuhk en kataman ehu me mi mwohn silangi tepida ntingdi irail kan me kin lemmwiki Siohwa oh irail kan me kin medemedewe mware.”

^ par. 11 Sepanaia 3:12 (NW): “Oh I uhdahn pahn ketikihdi nanpwungamwail aramas me aktikitik oh mpahi kan, oh re pahn diarada wasahn ruk ni mwaren Siohwa.”

Ke Tamataman?

• Ia duwen atail kak diar wasahn ruk ni mwaren Siohwa met?

• Dahme kahrehda kitail en dehr koapworopworki “wasahn rukula” me likamw?

• Wasahn ruk dahieu me pahn pere kitail ni ahnsou kohkohdo?

[Peidek en Onop]

[Blurb nan pali 13]

Iren pahr ong 2011 iei: “Diarada wasahn ruk ni mwaren Siohwa.”—Sepanaia 3:12, NW.

[Credit Line nan pali 14]

Thüringer Landesmuseum Heidecksburg Rudolstadt, Waffensammlung “Schwarzburger Zeughaus”