Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Wauneki Pwopwoud nin Duwen Kisakis Sang Rehn Koht

Wauneki Pwopwoud nin Duwen Kisakis Sang Rehn Koht

Wauneki Pwopwoud nin Duwen Kisakis Sang Rehn Koht

“Iei kahrepe wet me ohl emen pahn kin mweikihsang seme oh ine oh ehukihong eh pwoud, pwe ira en kin wiahla ehu.”—SEN. 2:24.

1. Dahme kahrehda kitail anahne wauneki Siohwa?

SIOHWA KOHT, me tepin koasoanehdi pwopwoud, uhdahn warohng ale atail wahu. Nin duwen Sounkapikpatail, Kaun Wasa Lapalahpie oh Samatail nanleng, e konehng en kahdaneki ih Sounketikihda “kisakis mwahu koaros.” (Seims 1:17; Kaud. 4:11) Iei met me kasalepen sapwellime limpoak laud. (1 Sohn 4:8) Soahng koaros me e ketin padahkihong kitail, soahng koaros me e kupwurki kitail en wia oh soahng koaros me e ketikihong kitail kin ongete kamwahupatail.—Ais. 48:17.

2. Kaweid dahkei me Siohwa ketikihong tepin pwopwoudo?

2 Paipel kin wiahki pwopwoud nin duwen ehu kisehn kisakis “mwahu” kan sang rehn Koht. (Rud 1:9; 2:12) Ni ahnsou me e ketin wia tepin kapwopwoud, Siohwa ketikihong tepin pwopwoudo, Adam oh Ihp, kaweid kan pwe ira en pweida nan ara mour en pwopwoud. (Wadek Madiu 19:4-6.) Ma ira idawehn sapwellimen Koht kaweid, ira pahn ahneki mour nsenamwahu kohkohlahte. Ahpw ira sohte kapwaiada kaweid ko oh lelohng imwila suwed.—Sen. 3:6-13, 16-19, 23.

3, 4. (a) Ia duwen me tohto rahnwet ar kin mwamwahliki pwopwoud oh Siohwa Koht? (b) Dahme kitail pahn tehkpene nan iren onop wet?

3 Duwehte tepin pwopwoudo, aramas tohto rahnpwukat sohte kin nsenohki tehk sapwellimen Siohwa kaweid ni arail wiahda pilipil kan me pid pwopwoud. Ekei sapwungki koasoandien kapwopwoud, a ekei kin song en kasapwungehla koasoandio pwe nsenarail en pweida. (Rom 1:24-32; 2 Tim. 3:1-5) Re kin pohnsehsehla ire mehlel me pwopwoud iei kisakis ehu sang rehn Koht, oh sang ni arail kin mwamwahliki kisakis wet, re kin pil mwamwahliki Siohwa Koht, Sounketikihda kisakiso.

4 Ekei pak, pil ekei sapwellimen Koht aramas akan kin solahr ahneki sapwellime madamadau me pid pwopwoud. Ekei Kristian pwopwoud kan kin pilada en tohrohrpeseng, de mweipeseng mehnda e sohte poahsoankihda kaweid en Paipel. Ia duwen arail kak irehdi met? Ia duwen sapwellimen Koht kaweid nan Senesis 2:24 eh kak sewese pwopwoud kan en kakehlaka arail pwopwoud? Oh ia duwen irail kan me medemedewe en pwopwoudida arail kak kaunopada ong met? Kitail pahn tehkpene pwopwoud siluh me pweida nan Paipel me kasalehda ia duwen wauneki Siohwa eh kin kesempwal ong mour en pwopwoud.

Kakairada oh Kolokol Loalopwoat

5, 6. Irair dahieu me kasonge Sekaraia oh Elisapet? Ia duwen Siohwa eh ketin katingiheki ara kin loalopwoat?

5 Sekaraia oh Elisapet kin wia soahng koaros ni pwung. Ira pilada en pwoudiki emen me kin loalopwoat ong Siohwa. Sekaraia kin lelepek kapwaiada eh pwukoahn samworo oh ira koaros kin peikiong sapwellimen Koht Kosonned ni uwen ara kak koaros. Mie soahng tohto me ira kin kalahnganki. Ahpw ma ke pahn mwemweitla imwarao nan Suda, ke pahn diarada me mehkot sohte mie. Sohte neira seri. Elisapet lih depwen men oh ira koaros likeilapalahr.—Luk 1:5-7.

6 Nan Israel mahs, naineki seri kin uhdahn kesempwal oh tohnpeneinei kan kin tohto. (1 Sam. 1:2, 6, 10; Mel. 128:3, 4) Ahnsowo, ohlen Israel men ele pahn mweisang eh pwoud ma liho sohte naitikihong. Ahpw Sekaraia kin loalopwoatohng Elisapet. E sohte kin rapahki ahl mengei en mweisang eh pwoud, pil duwehte eh pwoudo. Mehnda re nsensuwedki ara sohte naineki seri, ira kin loalopwoatpene oh pousehlahte papah Siohwa ni lelepek. Eri, Siohwa ni manaman ketin katingiheki ira pwutak emen ni ara likeilapalahr.—Luk 1:8-14.

7. Pil ni ahl dahieu me Elisapet kadehdehda eh loalopwoatohng eh pwoudo?

7 Elisapet pil kasalehda loalopwoat ni ehu ahl tohrohr. Ni ahnsou me nah pwutako Sohn ipwidi, Sekaraia sohte kak koasoi pwehki eh lohtengkihla eh sohte kamehlele tohnleng men. Ahpw, Sekaraia kak pehsehiong eh pwoudo en kahdaneki pwutako “Sohn” nin duwen me sapwellimen Siohwa tohnlengo padahkihong. Mehn mpara kan oh ara peneinei kan men kahdaneki pwutako eden eh pahpao. Ahpw, Elisapet kin loalopwoatohng en eh pwoudo kaweid oh nda: “Soh! Kaidehk Sekaraia me e pahn mwarenki, pwe Sohn.”—Luk 1:59-63.

8, 9. (a) Ia duwen loalopwoatpene kin kakehlaka pwopwoud ehu? (b) Ia ekei ahl kan me ohl pwopwoud men oh lih pwopwoud men kak kasalehda loalopwoat?

8 Duwehte Sekaraia oh Elisapet, pwopwoud tohto rahnwet kin lelohng soahng kansensuwed kan oh kahpwal teikan. Pwopwoud me sohte kin loalopwoatpene sohte pahn kin pweida. Tiahk kan me duwehte pwangih emen, kilang kilel suwed, kamwahl oh soahng teikan me kin keper ong mouren pwopwoud kin kak kauwehla douluhl likilik nanpwungen pwopwoud ehu. Oh ni ahnsou me likilik wet kin solahr mie, limpoak pil solahr mie. A loalopwoat kin duwehte kehl me kapilpene ihmw ehu pwe en perehsang peneineio aramas suwed oh keper kan oh kin kihong irail nsenamwahu. Ihme kahrehda ni pwopwoud ehu ara kin loalopwoatpene, ira kak nsenamwahu mihmihpene oh kak ehukihpene ara madamadau oh pepehm loal kan oh ira kin kakairada ara limpoak. Ei, loalopwoat kin kesempwal.

9 Siohwa padahkihong Adam: “Ohl emen pahn kin mweikihsang seme oh ine oh ehukihong eh pwoud.” (Sen. 2:24) Ia wehwehn met? Emen eh wiewia ong kompoakepah kan oh kiseh kan mahs anahne wekila. Emenemen ohl de lih pwopwoud anahne mahs nsenohki eh pwoud oh kihong eh ahnsou. Ira solahr kak mwohneki mahs kompoakepahra kan de ara peneinei ahpw kin soukautih pein ara peneinei kapwo. Pwopwoudo en pil dehr mweidohng ara pahpa oh nohno en pidada ara pilipil kan en peneinei de soahng kan me ira sohte pwungkipene. Pwopwoudo anahne ehupene. Iei met sapwellimen Koht kaweid.

10. Dahme pahn sewese pwopwoud kan en kakairada loalopwoat?

10 Pil nan pwopwoud kan me emen sohte mi nan padahk mehlel, loalopwoat kin wahdo kapai. Emen riatail lih me eh pwoud sohte mi nan padahk mehlel nda: “I kin uhdahn kalahngankihong Siohwa pwe e ketin padahkihong ie en uhpahiong oh uhdahn wauneki ei pwoudo. En kolokol loalopwoat kin imwikihla at limpoakpene oh wahupene erein sounpar 47.” (1 Kor. 7:10, 11; 1 Pit. 3:1, 2) Eri nantihong wiahiong mouren omw pwopwoud en nsenamwahu. Sang ni omw lokaia oh wiewia kan, rapahki ahl akan en kamehlelehiong omw pwoudo me ih me ke keieu kesempwalki. Ni uwen omw kak, ke dehr mweidohng emen de mehkot en kauwehla nanpwungen kowe oh omw pwoud. (Wadek Lepin Padahk 5:15-20.) Ron oh Jeanette, me pwopwoudkier daulih sounpar 35 nda: “Pwehki at kin loalopwoat wia dahme Koht kupwurki, at mouren pwopwoud kin nsenamwahu oh pweida.”

Miniminpene Kin Kakehlaka Pwopwoud

11, 12. Ia duwen Akwila oh Persia ara kin sawaspene (a) nan imwara, (b) nan ara wasahn doadoahk, oh (c) nan kalohk?

11 Ni Pohl eh koasoia duwen kompoakepah Akwila oh Persia, e kin koasoia duwen ira koaros. Pwopwoud miniminpene wet kin wia mehn kahlemeng mwahu me pid kupwuren Koht ong ohl pwopwoud men oh lih pwopwoud men en kin “wiahla ehu.” (Sen. 2:24) Ira kin ahnsou koaros doadoahkpene nan imwara, nan wasahn doadoahk, oh nan kalohk. Karasepe, ni ahnsou me Pohl tepin kohla Korint, Akwila oh Persia ni kadek luke ih en mihmi ni imwara, wasao me mwuhr Pohl kin doadoahngki erein ahnsou ehu ong eh wiewia kan. Mwuhr, nan Episos, ira kin doadoahngki imwara ong mihting en mwomwohdiso oh doadoahkpene pwe ira en sewese me kapw kan, duwehte Apolos, en kalaudehla ar wehwehki padahk mehlel. (Wiewia 18:2, 18-26) Pwopwoud ngoang wet eri kohla Rom, wasa me ira pwurehng doadoahngki imwara ong mihting kan en mwomwohdiso. Mwuhr, ira pwurehng pwurala Episos pwe ira en kakehlaka riara kan.—Rom 16:3-5.

12 Erein ahnsowo, Akwila oh Persia pil iang Pohl pwe irail en doadoahkpene wiahda ihmw likou kan. Kitail pil pwurehng diar me pwopwoudo kin miniminpene, sawaspene oh ira sohte kin siaipene de pei. (Wiewia 18:3) Ni mehlel, doadoahk en Kristian kan kin sewese ira en wiahki papah Siohwa me keieu kesempwal nan ara pwopwoud, oh ara pwopwoud kin peren oh pweida. Sohte lipilipil ma nan Korint, Episos, de Rom, aramas akan kin ese ira nin duwen ‘ienge kan ni doadoahk en Krais Sises.’ (Rom 16:3) Ira kin doadoahkpene pwe ira en kalaudehla doadoahk en kalohki Wehio nan wasa me ira kin papah ie.

13, 14. (a) Dahme kak kerompwa pwopwoud en miniminpene? (b) Dahme pwopwoud ehu kak wia pwe ira en kakehlaka ara pwopwoud nin duwen “wiahla ehu”?

13 Mehlel, miniminpene nan mehn akadei kan oh wiewia kan kin kakehlaka pwopwoud ehu. (Ekl. 4:9, 10) Ahpw pwopwoud tohto rahnwet sohte kin mihpene. Re kin doadoahk awa tohto nan arail wasahn doadoahk kan. Ekei kin seiloangki arail doadoahk de kelehpw kosoula ehu sahpw pwe en doadoahk oh kadarala mwohni rehn arail peneinei. Mehnda ma nan imwarail, ekei pwopwoud kan kin tohrohrpeseng pwehki arail ahnsou kin kowohng TV, soahng kan me re kin perenki, mwadong kan, video game de Internet. Met mehlel nan imwomwo? Ma ei, ke kak wekidala omw koasoandi kan pwe ken kalaudehla omw ahnsou rehn omw werek? Ia duwe, kumwa sou ehukihpene doadoahk en rahn koaros me duwehte kaunopada mwenge kan, widen dahl kan, de doadoahk nan mwetuwel? Kumwa pahn kak doadoahkpene ni amwa kin apwalih seri kan de sewese amwa pahpa oh nohno kan me mahla?

14 Doadoahkpene ahnsou koaros nan wiewia kan me pid kaudok ong Siohwa me keieu kesempwal. Koasoiapene iren rahn oh wiapene kaudok en peneinei kin kihong ahnsou mwahu pwe madamadau oh mehn akadei en omw peneinei en kin ehupene. Pil doadoahkpene nan kalohk. Ma kak, kumwa song en wia doadoahk en pioneer, mehnda ma amwa irair mweidohng kumwa en wia ihte sounpwong ehu de sounpar ehu. (Wadek 1 Korint 15:58.) Emen sister me iang eh pwoud wia doadoahk en pioneer nda: “Kalohk kin wia ehu ahl me se kin kak mihmihpene oh uhdahn koasoipene. Pwehki at mehn akadei iei en sewese irail kan me se kin tuhwong nan kalohk, I pehm me se kin wia pwihn ehu. I pehm me I karanih ih kaidehn ihte pwehki ih ei pwoud ahpw pil kompoakepahi mwahu men.” Ni amwa kin doadoahkpene ni mehkot kesempwal, dahme kumwa kin perenki, kesempwalki, oh amwa wiewia kan pahn kin ekis ekis pahrekpene lao amwa madamadau, pepehm oh wiewia kan pahn “wiahla ehu,” duwehte Akwila oh Persia.

Mwohneki Mahs Koht nan Pwopwoud

15. Dahme kin kahrehiong pwopwoud en pweida? Menlau kawehwehda.

15 Sises mwahngih kesempwalpen mwohneki mahs Koht nan pwopwoud. E kilang Siohwa ketin kasarawih keieun kapwopwoud. E kilang Adam oh Ihp uwen ara peren ni ara peikiong sapwellimen Koht kaweid, oh pil kilang kahpwal me kohsang ara sapeik. Ihme kahrehda ni Sises eh ketin padahkih meteikan, e pwurehng mahsanih kaweid en Seme me mi nan Senesis 2:24. E pil ketin kapataiong madamadau wet: “Kaleke aramas de kamweidpeseng me Koht ketin kapatapenehr.” (Mad. 19:6) Eri, wauneki laud Siohwa iei me kin kahrehiong pwopwoud en peren oh pweida. Me pid duwen met, Sosep oh Mery, semen oh inen Sises nin sampah, wiahda mehn kahlemeng mwahu.

16. Ia duwen Sosep oh Mery ara kin mwohneki mahs Koht nan ara mouren peneinei?

16 Sosep kin kadek oh wauneki Mery. Ni Sosep eh tepin esehda me Mery liseian, mendahki tohnleng men saikinte kawehwehiong ih dahme wiawihong Mery, eh wiewia ong Mery kin kadek. (Mad. 1:18-20) Nin duwen pwopwoud ehu, ira kin peikiong kosonned en Sihsar oh pil kapwaiada Kosonned en Moses. (Luk 2:1-5, 21, 22) Oh mendahki ohl kante me anahne iang kasarawi en kaudok kesempwal kan nan Serusalem, Sosep oh Mery iangahki ara peneinei kin iang towehda sounpar koaros. (Deud. 16:16; Luk 2:41) Ni ahl pwukat oh pil ahl teikan, pwopwoud wet kin nantihong kaperenda Siohwa oh uhdahn wauneki mehkan me pid kaudok ong Siohwa. Ihme kahrehda Siohwa ketin pilada ira en apwalih sapwellime Ohl erein tepin eh mour nin sampah.

17, 18. (a) Ia duwen pwopwoud ehu ara kak mwohneki mahs Koht nan ara peneinei? (b) Ia duwen ara pahn paiekihda met?

17 Ia duwe, mwohneki mahs Koht pil kin kaweid omw mouren peneinei? Karasepe, ni omw kin wiahda pilipil kesempwal kan, ke kin rapahki mahs kaweid kan en Paipel, kapakapki ire wet, oh peki kaweid sang rehn Kristian koahiek men? De ke kin kalapw kapwungala kahpwal kan sang ni omw idawehn omw pepehm de pepehm en peneinei oh kompoakepahmw kan? Ke kin nantihong kapwaiada kaweid tohto duwen pwopwoud oh peneinei me kohsang ladu lelepek? De ke kin idawehn tiahk en sapwomw de kaweid me tohto kin doadoahngki nan sampah wet? Ke kin ahnsou koaros ehupene kapakap oh onop, wiahda mehn akadei kan, oh koasoia duwen dahme kesempwal ong omw kisin peneinei?

18 Me pid duwen ara pwopwoud sounpar 50, Ray nda, “Se sohte kin ahneki kahpwal ehu me se sohte kak powehdi, pwe se kin kolokol Siohwa en wia kisehn at ‘sahl silipwoat me patpene.’” (Wadek Eklesiasdes. 4:12.) Danny oh Trina kin pwungki met oh nda: “Ni at kin ehupene papah Koht, at pwopwoud kin kehlailla.” Ira kin nsenamwahu nan ara pwopwoud daulih sounpar 34. Ma kumwa kin ahnsou koaros mwohneki mahs Siohwa nan amwa pwopwoud, e pahn ketin sewese kumwa en pweida oh uhdahn kapaiada kumwa.—Mel. 127:1.

Pousehlahte Wauneki Sapwellimen Koht Kisakis

19. Dahme kahrehda Koht ketikihda kisakis en pwopwoud?

19 Me tohto rahnwet kin nsenohkihte pein ar peren. Ahpw sapwellimen Siohwa ladu men kin weksang irail. E ese me Koht ketin koasoanehdi pwopwoud nin duwen kisakis ehu pwe en kapwaiada kupwure. (Sen. 1:26-28) Ma Adam oh Ihp wauneki kisakis wet, sampah pwon pahn wiahla paradais ehu me direkihla sapwellimen Koht ladu kan me pwung oh peren.

20, 21. (a) Dahme kahrehda kitail en wiahki pwopwoud mehkot sarawi? (b) Kisakis dahieu me kitail pahn onopki wihk kohkohdo?

20 Patehng met, sapwellimen Koht ladu kan kin kilangwohng mouren pwopwoud nin duwen ahnsou mwahu en kalinganahda Siohwa. (Wadek 1 Korint 10:31.) Ni atail kilangehr, loalopwoat, ehupene oh mwohneki mahs Koht iei irair mwahu kan me kin kakehlaka pwopwoud. Eri, sohte lipilipil ma kitail kin kaukaunop en pwopwoud, de kakehlaka de song en kamwahwihala atail pwopwoud, kitail anahne mahs wiahki pwopwoud me iei sapwellimen Koht koasoandi me sarawi. En kin tamataman met pahn kamwakid kitail en wia uwen atail kak koaros en wiahda pilipil kan me pid pwopwoud me poahsoankihda Mahsen en Koht. Atail wia met kin kasalehda me kitail kin wauneki kaidehn ihte kisakis en pwopwoud ahpw pil Siohwa Koht me ketikihda kisakis wet.

21 Ahpw pwopwoud kaidehn ihte kisakis me Koht ketikihong kitail, de ihte ahl en ahneki nsenamwahu nan atail mour. Kitail pahn tehkpene nan iren onop en mwuhr duwen pil ehu kisakis kesempwal sang rehn Koht, iei kisakis en kiripw.

Ia Duwen Omw Pahn Sapeng?

• Ia duwen loalopwoat eh kin kamwakid Kristian pwopwoud kan?

• Dahme kahrehda doadoahkpene ni minimin kin kakehlaka pwopwoud ehu?

• Ia duwen pwopwoud kan ar kak mwohneki mahs Koht nan arail mour?

• Ia duwen atail kak wauneki Siohwa, me tepin koasoanehdi pwopwoud?

[Peidek en Onop]

[Kilel kan nan pali 17]

Doadoahkpene kin sewese pwopwoud kan en miniminpene