Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Dahkot Sapwellimen Koht Kommoal?

Dahkot Sapwellimen Koht Kommoal?

Dahkot Sapwellimen Koht Kommoal?

“Rahnen kommoal ehu pahn pil mie rehn sapwellimen Koht aramas akan.”​—IPRU 4:9.

1, 2. Dahme kitail sukuhlki sang Senesis 2:3? Peidek dah kan me kitail pahn sapengala?

NAN pwuhken Senesis irelaud ehu, kitail sukuhlki me erein rahn weneu, Koht ketin kaunopada sampah en wia wasa ong aramas en kousoan ie. Ehuehu rahn pwukat kaidehn awahte 24. Paipel mahsanih imwilahn ehuehu ahnsou pwukat: “Eri, pwohngo imwiseklahr oh marain en rahn pwarodohr.” (Sen. 1:5, 8, 13, 19, 23, 31) Ahpw keisuhwen rahno weksang. Paipel mahsanih duwen rahno: “E ahpw ketin kupwuramwahwih keisuhwen rahno, oh ketin kasarawihala pwe en wiahla rahn sarawi ehu, pwehki ih rahno me e ketin kaimwisekala wiepen nin lime kan oh ketin kommoaldihsang sapwellime doadoahk.”​—Sen. 2:3.

2 Tehk me iretikitik 3 sohte mahsanih “eri, pwohngo imwiseklahr oh marain en rahn pwarodohr.” Met kasalehda me keisuhwen rahno saikinte imwisekla ahnsou me Moses ntingihdi pwuhken Senesis pahr 1513 mwohn Krais. Ia duwe, sapwellimen Koht rahn en kommoal saikinte imwisekla? Ma saik, kitail pahn kak iang mi loale? E kesempwal ong kitail en ese pasapengpen peidek pwukat.

Siohwa Kin Ketin Komkommoalte?

3. Ia duwen sapwellimen Sises mahsen nan Sohn 5:16, 17 eh kasalehda me keisuhwen rahn saikinte imwisekla erein eh ketiket sampah?

3 Mie kahrepe riau me kitail kak nda me keisuhwen rahno saikinte imwisekla ni mwehin Sises oh tepin Kristian akan. Keieu, kitail medewehla dahme Sises mahsanihong sapwellime imwintihti kan me kin kauwe ih pwehki eh ketin kamwahwihala me soumwahu kan ni rahnen Sapad. Re medewe me e sapwung pwehki Kosonned en Moses eh koasoia me rahnen Sapad iei rahn en kommoal sang doadoahk. Sises ketin sapeng irail mahsanih: “Semei kin ketin doadoahk ahnsou koaros, oh pil ngehi, I uhdahn pahn doadoahk.” (Sohn 5:16, 17) Ia wehwehn sapwellime mahsen? Dahme e ketin mahsanih wehwehki: “Semei oh ngehi kin wia soangen doadoahk tehieu. Semei kin ketin doadoahk erein sapwellime rahnen Sapad me kin reireiki sounpar kid kei, oh e pil kin ketin pousehlahte doadoahk, ihme I pil kak doadoahkki rahnen Sapad.” Sapwellimen Sises mahsen kan kasalehda me keisuhwen rahn me iei rahn me Koht ketin kommoaldihsang sapwellime doadoahk en kapikada audepen sampah saikinte imwisekla lel ni mwehin Sises. Ahpw, Koht kin ketin wie doadoahkte pwe en ketin kapwaiada kupwure ong aramas oh sampah. *

4. Sang dahme Pohl koasoia, ia duwen atail ese me keisuhwen rahno saikinte imwisekla ni mwehin tepin Kristian kan?

4 Mie kahrepe keriau me kitail esehki me keisuhwen rahno saikinte imwisekla ni mwehin Sises oh tepin Kristian kan. Wahnpoaron Pohl ntingihedi duwen sapwellimen Koht kommoal nan nah kisinlikou ong mehn Suhs kan. Irelaud 4 nan nah kisinlikouo, mwohn eh kapwurehda mahsen kan sang Senesis 2:2, Pohl ntingihedi: “Kitail kan me pwoson, kitail pahn pedolong oh kommoaldi.” (Sen. 2:2; Ipru 4:3, 4, 6, 9) Met kasalehda me keisuhwen rahno saikinte imwisekla ahnsou me Pohl ntingihdi met. Eri, iahd keisuhwen rahno pahn imwisekla?

5. Dahme Siohwa ketin kupwurki wia ni keisuhwen rahno? Iahd me Koht pahn ketin kapwaiada kupwure?

5 Pwe kitail en sapengala peidek wet, kitail anahne tamataman me Siohwa ketin kesempwalikihla keisuhwen rahno. Senesis 2:3 mahsanihong kitail: “E ahpw ketin kupwuramwahwih keisuhwen rahno, oh ketin kasarawihala.” Siohwa ketin kasarawihala rahno pwehki eh ketin pilada rahno en wia rahn me e pahn ketin kanekehla kupwure ong sampah. E ketin kupwurki ohl oh lih peik kan en mour nin sampah oh apwalih soahng koaros nin sampah. (Sen. 1:28) Pwe kupwure ong sampah en pweida, Siohwa Koht oh Sises Krais me wia “Kaunepen rahnen Sapad” kin “ketin doadoahk ahnsou koaros.” (Mad. 12:8) Eri, sapwellimen Koht rahnen kommoal kin wiewiawihte lao lel e pahn ketin kapwaiada kupwureo. Met pahn imwisekla ni imwin sounpar kid en kaundahn Krais.

“Kitail en Dehr Lohdiong Soangen Sapeikohte”

6. Karasepe dah kan me kak kaweid kitail? Dahme kitail kak sukuhlki sang karasaras pwukat?

6 Koht ketin ni sansal mahsanihong Adam oh Ihp kupwure ong sampah, ahpw ira uhwongada. Mwurin ara sapeik, aramas rar kei pil sapeikla. Sapwellimen Koht aramas akan me iei mehn Israel kan pil kin pwurepwurehng sapeikiong ih. Oh Pohl kaweidkin Kristian akan ahnsowo me ekei irail kakete sapeikla duwehte mehn Israel ko. E ntingihedi: “Eri kitail en wia uwen atail kak en pedolong nan kommoalo, pwe kitail en dehr lohdiong soangen sapeikohte.” (Ipru 4:11NW) Dahme Pohl koasoia kasalehda ni karasaras me aramas sapeik kan sohte kak pedolong nan sapwellimen Koht kommoal. Ia wehwehn met ong kitail? E wehwehki me ma kitail pahn uhwongada kupwuren Koht, kitail sohte pahn iang kisehn sapwellime kommoal? E kesempwal ong kitail en ese pasapengpen peidek wet, oh kitail pahn koasoiapene duwen met nan iren onop wet. Ahpw keieu, kitail pahn koasoiapene duwen mehn kahlemeng suwed en mehn Israel kan oh kahrepen arail sohte iang sapwellimen Koht kommoal.

“Irail Sohte Pahn Pedolong nan Ei Kommoal”

7. Ia kupwuren Siohwa ong mehn Israel kan ni eh ketin kapitirailsang Isip? Dahme mehn Israel kan anahne wia?

7 Nan pahr 1513 mwohn Krais, Siohwa ketin padahkihong sapwellime ladu Moses kupwure ong mehn Israel kan. Koht ketin mahsanih: “I kohdidohng kapitasang irail rehn mehn Isip kan, oh kahreirailsang nan sahpwo, kahreiraillahng nan sahpw kaselel oh pwelmwahu ehu, sahpw ehu me reken mwenge oh kepwe.” (Eks. 3:8) Siohwa ketin kapitala mehn Israel kan sang Isip pwe ren wiahla sapwellime aramas akan, duwehte eh ketin inoukihong Eipraam. (Sen. 22:17) Koht ketikihong mehn Israel kan kosonned kan me kak sewese irail ren ahneki popohl reh oh kompoakepahnki ih. (Ais. 48:17, 18) E ketin mahsanihong mehn Israel kan: “Ma kumwail pahn peikiong ie oh dadaur ei inou, kumwail pahn wiahla nei aramas kesempwal. Tohnsampah pwon uhdahn nei, ahpw kumwail me pahn wiahla nei aramas pilipil.” (Eks. 19:5, 6) Eri mehn Israel kan kak wiahla sapwellimen Koht aramas ihte ma re peikiong sapwellime kosonned kan.

8. Dahme pahn wiawihong mehn Israel kan ma re peikiong Koht?

8 Nna, medewehla ia pahn mwomwen arail mour ma mehn Israel kan peikiongete kapitien Koht! Siohwa pahn ketin kapaia sapwarail kan, arail mwetin wain kan, neirail pelinmen akan oh pil pahn ketin pere irail sang arail imwintihti kan. (Wadek 1 Nanmwarki 10:23-27.) Re kak saledeksang kaundahn wehi teikan, iangahki wehin Rom me kakaun wehi tohto ni ahnsou me Sises ketiket nin sampah. Siohwa ketin kupwurki wehin Israel en wia mehn kahlemeng mwahu ong wehi teikan. E ketin kupwurki aramas koaros en wehwehki ni sansal me irail kan me peikiong Koht mehlel pahn ale kapai kan sang reh.

9, 10. (a) Dahme kahrehda e sapwung ong mehn Israel kan ren men pwurala Isip? (b) Mehn Israel kan kak kaudokiong Siohwa ni ahl me e ketin kupwurki ma re pahn pwurala Isip?

9 Mehn Israel kan ahneki ahnsou mwahu en mweidohng Siohwa en ketin doadoahngki irail pwe kupwure en pweida. Re pahn kak alehdi sapwellime kapai kan oh pil wadohng kapai kan rehn peneinei kan koaros nin sampah. (Wiewia 3:25) Ahpw pali laud en mehn Israel kan sohte kin kesempwalki arail wia sapwellimen Koht wehi oh mehn kahlemeng mwahu ong wehi teikan. Re pil nda me re men pwurala Isip. (Wadek Nempe 14:2-4.) Ahpw ma re pahn pwurala Isip, re sohte pahn kak kaudokiong Siohwa ni ahl me e ketin kupwurki oh pil sohte wia mehn kahlemeng mwahu ong wehi teikan. Ma re pwurehng wiahla lidu kei nan Isip, re sohte pahn kak saledek en peikiong sapwellimen Koht Kosonned oh ale mahkpen diparail kan. Ni arail nda me re men pwurala Isip, re kin medemedewehte pein irail. Re sohte kin medemedewe Koht oh kupwure. Kahrehda Siohwa ketin mahsanih: “I kin kalahdeki dih wet oh mahsanih, ‘Mohngiongirail kan kin sohpeiweisang ie ahnsou koaros, oh pein irail sohte kin esehla elei kan.’ Eri I engiengda oh kahukihla, ‘Irail sohte pahn pedolong nan ei kommoal.’”​—Ipru 3:10, 11, NW; Mel. 95:10, 11.

10 Arail men pwurala Isip kasalehda me re sohte kesempwalki kapai kan me re kin ale sang Siohwa. Ahpw mehn Israel sapeik pwukat mwahuki mwenge mwahu kan me re kin kang nan Isip. (Nemp. 11:5) Irail duwehte Esau me sohte kin kesempwalki eh pwuhng nin duwen mesenih oh netikihla pwehki delen mwenge ieu.​—Sen. 25:30-32; Ipru 12:16.

11. Mehn Israel me kohsang Isip ko sohte kasalehda pwoson. Ia duwe, met wekidala kupwuren Siohwa?

11 Siohwa sohte ketin wekidala kupwure ong Israel mendahki mehn Israel me kohkohsang Isip ko sohte kasalehda me re pwoson ih. Neirail seri kan peiksang irail. Re kin peikiong sapwellimen Siohwa kaweid en pedolong nan Sapwen Inowo oh kalowehdi tohn wasao. Sosua 24:31 mahsanih: “Mehn Israel koaros kin papah KAUN-O erein ahnsou me Sosua momour. Oh mwurin eh mehla, irail pil kadakadaurete arail papah KAUN-O erein ahnsou me arail kaun akan pil momour me kin wehwehki sapwellimen KAUN-O wiewia kan koaros.”

12. Ia duwen atail ese me Kristian kan rahnwet kak iang kisehn sapwellimen Koht kommoal?

12 Ahpw irail mehn Israel peik pwukat mahla oh mehla. Mehn Israel kan me mour mwurin irail “manokehla [“sehse,” NW] KAUN-O oh pil mehkan me e kin ketin wiahiong mehn Israel.” Eri, re tepida “wiahda dihp ong KAUN-O” oh kaudokiong koht likamw akan. (Sounkopwung 2:10, 11) Pwehki mehn Israel pwukat ar kin sapeik, re sohla ahneki popohl rehn Koht. Eri, Sapwen Inowo solahr wia wasahn kommoal ong irail. Pohl ntingihedi duwen mehn Israel pwukat: “Ma Sosua kahluwalahngehr aramas ako re en kommoaldi nin duwen me Koht ketin inoukidahr, Pwuhk Sarawi sohte pahn mahsanih mwuhr duwen ehu rahn tohrohr.” Ih eri nda: “Rahnen kommoal ehu pahn pil mie rehn sapwellimen Koht aramas akan.” (Ipru 4:8, 9) “Sapwellimen Koht aramas akan” me Pohl koasoakoasoia iei Kristian kan. Irail pwukat iei mehn Suhs kan oh mehn liki kan. Dahme Pohl koasoia wehwehki me Kristian kan rahnwet pil kak iang kisehn sapwellimen Koht kommoal.

Ekei Kristian Sohte Iang Kisehn Sapwellimen Koht Kommoal

13, 14. (a) Ni mwehin Moses, dahme mehn Israel kan anahne wia pwe ren iang kisehn sapwellimen Koht kommoal? (b) Ni mwehin Pohl, dahme Kristian kan anahne wia pwe ren iang kisehn sapwellimen Siohwa kommoal?

13 Pohl ntingla rehn mehn Suhs Kristian kan pwehki ekei ar uhwongada sapwellimen Koht koasoandi. (Wadek Ipru 4:1.) Dahme re kin wiewia? Re kin ideidawehnte ekei kisehn Kosonned en Moses. E mehlel me mpen sounpar 1,500, sapwellimen Koht aramas akan anahne peikiong Kosonnedo pwe ren kaperenda Koht. Ahpw mwurin Sises eh ketin pwoula, re solahr anahne Kosonnedo. Ekei Kristian kan sohte wehwehki met, kahrehda re kamehlele me re anahne peikiongete ekei kisehn Kosonnedo. *

14 Pohl kawehwehiong mehn Suhs Kristian pwukat me Sises eh ketin wia samworo lapalap me mwahusang samworo lapalap soh unsek men. E kasalehda me inou kapwo kin mwahusang inou me kowohng mehn Israel kan. E pil kasalehda me sapwellimen Siohwa koasoandi ong kaudok min me rasehng tehnpas sarawi “lapalapasang oh lingansang” tehnpas sarawi me “wiawihkihda pehn aramas.” (Ipru 7:26-28; 8:7-10; 9:11, 12) Pohl doadoahngki koasoandi en rahnen Sapad nan Kosonnedo pwe en kawehwehda ia duwen Kristian akan ar kak iang kisehn sapwellimen Siohwa rahnen kommoal. E ntingihedi: “Rahnen kommoal ehu pahn pil mie rehn sapwellimen Koht aramas akan, . . . Pwe mehmen me pahn pedolong oh kommoaldi rehn Koht, pahn kommoalasang pein eh doadoahk, duwehte Koht eh kommoalasang sapwellime doadoahk.” (Ipru 4:8-10) Mehn Suhs Kristian pwukat anahne sohla medemedewe me emen kak ale kupwuramwahu en Koht pwehki “pein eh doadoahk,” me wehwehki e kin peikiong Kosonned en Moses. Sangete ni rahnen Pendekos pahr 33, sapwellimen Siohwa kupwuramwahu kin wia kisakis ehu me e kin ketikihong irail kan me kin pwoson Sises Krais.

15. Ia duwen atail ese me kitail anahne peikiong Siohwa pwe kitail en iang kisehn sapwellime kommoal?

15 Dahme kahrehda mehn Israel kan mahs sohte pedolong nan Sapwen Inowo? Pwehki ar sapeikiong Siohwa. Dahme kahrehda ekei Kristian kan ni mwehin Pohl sohte iang kisehn sapwellimen Koht kommoal? Pwehki ar pil sapeikiong Siohwa. Re sohte kamehlele me met Siohwa ketin kupwurki sapwellime aramas akan en kaudokiong ih ni ehu ahl tohrohr oh sohla peikiong Kosonned en Moses.

Ia Duwen Atail Kak Iang Kisehn Sapwellimen Koht Kommoal Rahnwet?

16, 17. (a) Ia duwen Kristian kan ar kak iang kisehn sapwellimen Koht kommoal rahnwet? (b) Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop en mwuhr?

16 Rahnwet kitail sohte kin kamehlele me Kristian kan anahne peikiong Kosonned en Moses pwe ren komourala. Dahme Pohl koasoiaiong mehn Episos kan uhdahn sansal: “Pwe kalahngan en Koht me komourkumwailla ni pwoson, kaidehn mehkot me sang rehmwail, duwehte amwail wiewia kan, pwe pein sapwellime kupwurkalahngan ong kumwail.” (Ep. 2:8, 9) Eri, ia duwen Kristian kan rahnwet ar kak iang kisehn sapwellimen Koht kommoal? Tamataman me Siohwa ketin pilada sapwellime rahnen kommoal en wia rahn me e ketin kapwaiada kupwure koaros me pid sampah oh aramas peik kan. Siohwa ketin doadoahngki sapwellime pwihn en padahkihong kitail sapwellime koasoandi oh dahme e ketin kupwurki kitail en wia. Kitail kak iang kisehn sapwellimen Siohwa kommoal ma kitail peikiong ih oh utungada sapwellime pwihn.

17 Ahpw ma kitail sapeikiong ladu lelepek oh loalokong de ma kitail pilada en peikiongete dahme kitail medewe me kesempwal, kitail kin uhwongada kupwuren Siohwa. Ma kitail wia met, kitail sohte pahn kak kompoakepahnki ih. Kitail pahn koasoiapene nan iren onop en mwuhr duwen ekei irair kan me kin kihong kitail ahnsou mwahu en kasalehda ma kitail kin peik. Pilipil kan me kitail kin wiahda nan irair pwukat pahn kasalehda ma kitail iangehr kisehn sapwellimen Koht kommoal.

[Nting tikitik kan me mi pah]

^ par. 3 Samworo kan oh mehn Lipai kan kin doadoahk nan tehnpas sarawio ni rahnen Sapad, oh met sohte kin kauwehla Kosonned en Moses. Koht ketin pilada Sises en wia samworo lapalap. Kahrehda ni rahnen Sapad e sohte sapwung Sises en ketin wia doadoahk me Siohwa ketikihong.​—Mad. 12:5, 6.

^ par. 13 Kitail sehse ma mie emen nanpwungen mehn Suhs Kristian kan kin wia meirong ni Rahnen Tomw mehnda ma mwurin Pendekos pahr 33. Ma re kin wia met, re kasalehda arail sohte wauneki sapwellimen Sises meirong. Ahpw kitail ese me ekei mehn Suhs Kristian kan kin ideidawehnte tiahk kan me wia kisehn Kosonned en Moses.​—Kal. 4:9-11.

Peidek kan me Kitail en Medemedewe

• Dahme Siohwa ketin kupwurki wia ni keisuhwen rahn?

• Ia duwen atail ese me keisuhwen rahno saikinte imwisekla?

• Dahme kahrehda mehn Israel kan ni mwehin Moses oh ekei Kristian kan ni mwehin Pohl sohte iang kisehn sapwellimen Koht kommoal?

• Ia duwen atail kak iang kisehn sapwellimen Koht kommoal rahnwet?

[Peidek en Onop]

[Blurb nan pali 25]

Kitail kak iang kisehn sapwellimen Siohwa kommoal ma kitail kin peikiong oh utungada sapwellime pwihn

[Kilel nan pali 24]

Dahme sapwellimen Koht aramas akan rahnwet anahne wia pwe ren iang kisehn sapwellime kommoal?