Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

“Mehn Keiru kei” nin Sampah Suwed Wet

“Mehn Keiru kei” nin Sampah Suwed Wet

“Mehn Keiru kei” nin Sampah Suwed Wet

“Aramas pwukat koaruhsie pwoson, . . . re pil kadehdehda ni sansal duwen ar mehn liki oh mehn keiru kei nin sampah.”—IPRU 11:13.

1. Dahme Sises mahsanihki duwen Kristian mehlel kan oh sampah wet?

SISES mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko: “Irail pahn mihmihte nin sampah.” Ahpw e pil mahsanih: “Irail kaidehn kisehn sampah, duwehte ngehi me kaidehn kisehn sampah.” (Sohn 17:11, 14) Sapwellime mahsen kasalehda ni sansal ia duwen Kristian mehlel kan ar pahn kilangwohng sampah wet. Sehdan me koht en “sampah wet.” (2 Kor. 4:4) Kristian kan kin mour nin sampah, ahpw irail kaidehn kiseh. Ihme kahrehda Paipel mahsanih me Kristian kan duwehte “mehn liki kei oh mehn keiru kei nin sampah wet.”—1 Pit. 2:11.

Re Kin Mour nin Duwen “Mehn Keiru kei”

2, 3. Dahme kahrehda kitail kak nda me Enok, Noha, Eipraam oh Sara kin mour nin duwen “mehn liki oh mehn keiru kei”?

2 Sapwellimen Koht ladu lelepek kan kin ahnsou koaros weksang aramas akan nin sampah. Enok oh Noha iei mehn kahlemeng mwahu kan. Paipel mahsanih me ira kin “mour poadidiong Koht.” (Sen. 5:22-24; 6:9) Ira eimah lohkiseli me Siohwa pahn ketin kadeikada ahn Sehdan sampah suwed. (Wadek 2 Piter 2:5; Sud 14, 15.) Pwehki ira mour poadidiong Koht nan sampah suwed ehu, Enok “inenen keniken pahn kupwuren Koht” oh Noha ohl lelepek men oh “ihete me keniken rehn Koht ahnsowo.”—Ipru 11:5; Sen. 6:9.

3 Kitail pil kak sukuhlki sang mehn kahlemeng mwahu en Eipraam oh Sara. Ira peikiong Koht ni eh ketin mahsanihong ira en mweselsang imwara ihmw kaselel nan kahnimw en Ur nan sapwen Kaldia. Ira perenki mour nan sapwen liki mendahki eh sohte imwara. (Sen. 11:27, 28; 12:1) Wahnpoaron Pohl ntingihedi: “Pwoson me kahrehiong en Eipraam eh peik, ni Koht eh ketin malipe pwe en kolahng nan sahpw ehu me Koht ketin inoukidahr me e pahn ketikihong. E ahpw mweselsang nan uhdahn sapweo, soh mwahn ese wasa e kohkohlahng ie. Pwoson me e koukousoanki nan sahpw me Koht ketin inoukihong, nin duwen aramas en liki men. E kin mihmi nan impwal likou kei, duwehte Aisek oh Seikop, me pil iang ale soangen inowohte sang rehn Koht.” (Ipru 11:8, 9) Pohl pil koasoia duwen sapwellimen Siohwa ladu pwukat: “Aramas pwukat koaruhsie pwoson, ahpw re melahr. Re sohte ale mehkan me Koht ketin inoukidahr; ahpw, sang wasa doh me re kilang oh perenkihda, re pil kadehdehda ni sansal duwen ar mehn liki oh mehn keiru kei nin sampah.”—Ipru 11:13.

Peneu Ehu ong Mehn Israel kan

4. Dahme Siohwa ketin kaweidki mehn Israel kan mwohn eh ketikihong sapwarail?

4 Tohto kadaudoken Eipraam kan. Koht ketin koasoanehdi ren wiahla wehin Israel oh ketikihong irail kosonned kan oh sahpwo. (Sen. 48:4; Deud. 6:1) Mehn Israel kan anahne tamataman me sahpwo kaidehn sapwarail ahpw sapwellimen Siohwa. (Lip. 25:23) Mendahki re doadoahngki sahpwo, re anahne peikiong sapwellimen Siohwa kosonned kan. Mehn Israel kan pil anahne tamataman me “kaidehkte kisin tungoal me aramas akan kin mourki,” oh soahng mwahu koaros kohsang rehn Siohwa. (Deud. 8:1-3) Ihme kahrehda mwohn Siohwa eh ketikihong irail sapwarail, e ketin kaweidkin irail: “Eri, duwen KAUN-O, amwail Koht, eh ketin inoukihong amwail pahpa kahlap ako, Eipraam, Aisek oh Seikop, me e pahn ketikihong kumwail sahpw ehu me kahnimw lapala oh kepwehpwe kei mi loale, me kaidehn kumwail me kauwada. Nan ihmw akan pahn diren dipwisou mwahu, me kaidehn kumwail me kihong loale. E pahn mie pwarer en pihl kei, me kaidehn kumwail me weirada; oh pil mwetuwel en wain oh tuhkehn olip, me kaidehn kumwail me padokedi. Eri, ni ahnsou me KAUN-O pahn ketin kahluweikumwaillahng nan sahpwo oh kumwail pahn rekiki soangen kisin tungoal koaros, kanahieng pwe kumwail deh manokehla KAUN-O.”—Deud. 6:10-12.

5. Dahme kahrehda Siohwa solahr kupwurki sapwellimankin mehn Israel kan? Mehnia wehi kapw ehu me e ketin pilada?

5 Mehn Israel kan wia dahme Siohwa ketin kaweidkin irail ren dehr wia. Ni mwehin Nehmaia, pwihn en mehn Lipai kan kin namenengki koasoia dahme wiawi mwurin mehn Israel kan ar sapwenikihla Sapwen Inowo. Mwurin mehn Israel kan ar tepida mi nan ihmw kaselel oh diren kanarail mwenge oh wain, “re medkilahr ar tungoalelahr soahng pwukat oh mworouroukilahr.” Re uhwongada Koht oh pil kemehla soukohp kan me e ketin poaronedohng irail. Kahrehda Siohwa ketin mweidohng arail imwintihti kan en kaloweiraildi. (Wadek Nehmaia 9:25-27; Os. 13:6-9) Mwuhr, ni mehn Rom kan ar kaunda Israel, mehn Israel kan pil kemehla Mesaia me inoupe mie. Eri, Siohwa solahr kupwurki sapwellimankin irail. E ketin pilada wehi kapw ehu, “Israel en Koht.”—Mad. 21:43; Wiewia 7:51, 52; Kal. 6:16, NW.

Kristian akan “Kaidehn Kisehn Sampah”

6, 7. (a) Ia duwen omw kak kawehwehdi duwen dahme Sises mahsanihki sapwellime tohnpadahk ko me pid sampah wet? (b) Nin duwen dahme Piter koasoia, dahme kahrehda Kristian mehlel kan anahne pousehlahte kasalehda me irail kaidehn kisehn sampah?

6 Ni tepin iren onop wet, kitail sukuhlki me Sises, Tapwin mwomwohdisohn Kristian, mahsanih me sapwellime kan en dehr kisehn en Sehdan sampah. Mwohnte Sises eh pwoula, e ketin padahkihong sapwellime kan: “Ma kumwail kisehn sampah wet, eri, sampah wet pahn poakohng kumwail duwehte eh kin poakohng nah kan. A I pilkumwailda sang nin sampah; eri, kaidehn kumwail kisehn sampah. Iei kahrepen en sampah eh kin kailongkin kumwail.”—Sohn 15:19.

7 Mwurin sounpar kei, Kristian kan kin kousoan nan soangsoangen wasa kan me mehn Rom kin kaunda. Kristian kan anahne pousehlahte kasalehda me irail kaidehn kisehn sampah. Re anahne soikala mour en aramas akan me kisehn sampah. Sohte lipilipil wasa re kin kousoan ie, re anahne weksang irail. Mpen sounpar 30 mwurin pwoulahn Sises, wahnpoaron Piter ntinglahng tepin Kristian kan: “Kompoakepahi ko, I koangnoangehkin kumwail nin duwen mehn liki kei oh mehn keiru kei nin sampah wet, pwe kumwail en mweisang ineng suwed en paliwaramwail kan, . . . Amwail tiahk kan nanpwungen me rotorot akan en kin mwahu.”—1 Pit. 1:1; 2:11, 12.

8. Dahme soupoad men kasalehda duwen tepin Kristian kan arail kaidehn kisehn sampah?

8 Kristian akan kin mour nin duwen “mehn liki kei oh mehn keiru kei,” nan wasa kan me mehn Rom kaunda ahnsowo. Emen soupoad ntingihedi me re kin kalapw lelohng kalokolok laud kan. E koasoia me aramas akan kin karaunehki irail me re sohte kin kamehlele Koht pwehki ar sohte kin iang kasarawi en pelien lamalam likamw kan. Aramas akan kahdaneki irail “pwihn me kin kailongki aramas,” pwehki ar sohte kin iang kamweit oh kasarawi kan me dirki kaudok likamw oh tiahk samin me aramas akan kin wia.

Kitail Sohte Nohn Doadoahngki Dipwisoun Sampah

9. Ia duwen atail kin kasalehda me kaidehn kitail “pwihn ehu me kin kailongki aramas”?

9 Duwehte tepin Kristian ko, kitail pil kaidehn kisehn “ahnsou suwed wet.” (Kal. 1:4) Pwehki met, me tohto sohte kin wehwehki mwomwen atail mour. Ekei aramas pil kin kailongkin kitail. Ahpw kaidehn kitail “pwihn ehu me kin kailongki aramas” nin duwen ekei ar kin medewe. Kitail kin kasalehda me kitail poakohng aramas akan sang ni atail kin kalohk ihmw lel ihmw oh padahkihong koaros duwen rongamwahu en Wehin Koht. (Mad. 22:39; 24:14) Kitail kin wia met pwehki atail kamehlele me Wehin Siohwa me Krais wia nanmwarki pahn kereniong kauwehla kaundahn aramas soh unsek koaros, oh wiliankihdi koasoandi ehu me kapw oh pwung.—Dan. 2:44; 2 Pit. 3:13.

10, 11. (a) Ia duwen atail kin doadoahngki dipwisoun sampah? (b) Ni ahl dah kei me Kristian kan sohte nohn kin doadoahngki dipwisoun sampah?

10 Pwehki ahn Sehdan sampah eh pahn kereniong kasohrala, kitail ese me met kaidehn ahnsoun song en ahneki mour nsenamwahu. Wahnpoaron Pohl koasoia: “Atail ahnsou mwotomwotalahr.” E pil doula koasoia me irail kan me kin pwain kepwe anahne “duwehte ma re sohte ahneki mehkot; me kin doadoahngki dipwisoun sampah kan, duwehte ma re sohte kin paieki dipwisou pwukat; pwe mwomwen sampah wet pahn mwadang rosala.” (1 Kor. 7:29-31) Ia duwen atail kin doadoahngki dipwisoun sampah rahnpwukat? Karasepe, kitail kin doadoahngki dipwisoun mwehiet oh soahng kan me duwehte e-mail de Internet ape. Mepwukat kin sewese kitail en padahkihong aramas akan nan sahpw tohto duwen Paipel ni soangsoangen lokaia tohto. Kitail pil kin doadoahk oh ale mwohni me kitail anahne pwehn pwainda soahng kan me kitail anahne nan ehuehu rahn pwe kitail en mour. Ahpw, kitail sohte nohn kin doadoahngki dipwisoun sampah. Met kin wehwehki me kaidehn mwohni, soahng kan me kitail ahneki oh atail doadoahk me keieu kesempwal nan atail mour.—Wadek 1 Timoty 6:9, 10.

11 Pil ehu ahl me Kristian kan sohte nohn kin doadoahngki dipwisoun sampah iei arail sohte kin kesempwalki iang sukuhl laud. Aramas tohto kin medewe me emen anahne sukuhl laud, ahneki doadoahk mwahu oh naineki diren mwohni. Ahpw nin duwen mehn keiru kei, kitail sohte ahneki soangen madamadau wet. Kitail sohte kin nantihong ‘raparapahki ehu kamwahu ong pein kitail,’ me iei soahng kan me pahn kahrehiong kitail en ndandla. (Ser. 45:5; Rom 12:16) Kitail kin peikiong kaweid me Sises ketikihda: “Kumwail kalekeikumwailsang noahrok suwed koaros, pwe mour mehlel en aramas sohte kin mi ni kepwe kan me e ahneki, mehnda ma e kepwehpwe mehlel.” (Luk 12:15) Eri, Kristian pwulopwul kan anahne tamataman me papah Siohwa me keieu kesempwal. Re anahne alehte sukuhl me itar pwe ren kak apwalih arail anahn kan oh ren kak papah Siohwa ni mohngiong unsek, mour unsek, kehl unsek oh lamalam unsek. (Luk 10:27) Ma re wia met, re kak kepwehpwehla mwohn silangin Koht.—Luk 12:21; wadek Madiu 6:19-21.

Dehr Pwunodki Kepwe kan

12, 13. Dahme kahrehda atail peikiong mahsen en Sises nan Madiu 6:31-33 kin kahrehiong kitail en weksang aramas en sampah?

12 Pil ehu wekpeseng nanpwungen kitail oh aramas en sampah iei atail madamadau duwen kepwe kan. Sises mahsanih: “Kumwail dehr kin pwunodki ndinda, ‘Se pahn kihsang ia at tungoal kisin mwenge, de nimat pihl? Se pahn diar ia at likou?’ (Pwe me rotorot akan kin ngoangki rapahki mepwukat koaros.) A Samamwail me ketiket nanleng ketin mwahngih duwen amwail kin anahne mepwukat koaros. Eri, kumwail rapahki mahs Wehin Koht oh dahme e kin ketin kupwurki, a soahng teikan koaros e ahpw pahn ketikihong kumwail.” (Mad. 6:31-33) Sang dahme kin wiawihong kitail, tohto riatail Kristian ese me dahme Sises mahsanih mehlel. Ahnsou koaros, Samatail nanleng kin ketikihong kitail dahme kitail anahne.

13 E mwahu en itarki dahme kitail ahnekier. (1 Tim. 6:6) Met weksang dahme aramas en sampah wet kin medewe. Karasepe, ni me pwulopwul kan ar kin pwopwoudida, pali laud en irail men mwadangete ahneki soahng koaros. Re men en mie pein imwarail, ahneki kepwehn nan ihmw, waraneki sidohsa kaselel oh naineki dipwisou kapw tohto. Ahpw Kristian kan me mour nin duwen mehn keiru kei kin kaunda arail ineng kan, oh re sohte pahn pwainda tohtohsang dahme re kak ahneki. E kin mwahu en kilang me me tohto sohte kin doadoahngki ahnsou de mwohni pwehn pwainda soahng pwukat koaros pwe ren kak doadoahngki arail ahnsou oh kehl laud nan doadoahk en Siohwa. Ekei kak papah nin duwen pioneer kan, doadoahk nan Pedel, wia misineri kan de sounapwalih me kin seiloak. Kitail kin kalahnganki doadoahk me riatail Kristian kan kin wia ni arail kin papahki Siohwa mohngiong unsek.

14. Dahme kitail kak sukuhlki sang ehu sapwellimen Sises karasaras ko?

14 Nan ehu sapwellime karasaras ko, Sises mahsanih me “anahn en sampah kan oh poakepen dipwisou kan” kak katikala atail kin papah Koht. (Mad. 13:22) Met sohte pahn wiawi ma kitail kin itarki mour nin duwen mehn keiru kei nin sampah wet. Kitail pahn kolokol pwoaren mas “mwakelekel” sang ni atail pahn kilangwohngete atail kin papah Koht oh mwohneki mahs sapwellime Wehio nan atail mour.—Mad. 6:22.

Sampah Wet Pahn Sohrala

15. Dahme Sohn koasoiahki sampah wet?

15 Ehu kahrepe kesempwal me Kristian kan kin mour nin duwen “mehn liki kei oh mehn keiru kei” pwehki re kamehlele me ahn Sehdan sampah pahn kereniong sohrala. (1 Pit. 2:11; 2 Pit. 3:7) Mwomwen atail mour kin kasalehda me kitail kamehlele met. Met kin pidada pilipil kan me kitail kin wiahda, soahng kan me kitail mwahuki oh atail mehn akadei kan. Wahnpoaron Sohn padahkihong Kristian kan ren dehr poakohng sampah de dipwisou kan me mi loale pwehki “sampah wet oh mehkoaros nin sampah me aramas kin inengieng kin sosohrala; ahpw me kin kapwaiada kupwur en Koht pahn momour kohkohlahte.”—1 Sohn 2:15-17.

16. Ia duwen atail kin kasalehda me kitail wia kisehn aramas me Siohwa ketin katohrehsang sampah?

16 Siohwa ketin mahsanihong mehn Israel ko me ma re pahn peikiong, re pahn wiahla sapwellime “aramas pilipil.” (Eks. 19:5) Ni mehn Israel ko arail kin peikiong Koht, arail kaudok oh mwomwen arail mour kin weksang ahn wehi teikan. Rahnwet sapwellimen Siohwa aramas akan pil kin tohrohr sang ahn Sehdan sampah. Paipel pil padahkihong kitail en “kesehla mouren seupwoson Koht oh ineng suwed en sampah, oh ese kaunda [nsenatail], oh momourki mour pwung oh sarawi nin sampah wet, ni atail pahn awiawih Rahnen kapaio me kitail kin kasikasik, ni ahnsou me lingan en atail Koht lapalap oh Sounkomour Sises Krais pahn pwarada. E ketin tounmeteikihla pein ih pwehki kitail, pwe en kapitkitailsang soahng suwed koaros oh kamineikitailda pwe kitail en wiahla sapwellime kelehpw oh ngoangkihte wiewia me mwahu.” (Taitus 2:11-14) Sapwellimen Siohwa aramas pwukat wiawihkihda Kristian keidi kan oh “sihpw teikan,” re tohtohki aramas rar rar kei me kin sewese me keidi kan.—Sohn 10:16, NW.

17. Dahme kahrehda me keidi kan oh sihpw teikan sohte pahn koluhkihla arail mour nin duwen mehn keiru kei nin sampah suwed wet?

17 Me keidi kan ahneki koapworopwor kaselel en iang Krais kaunda nanleng. (Kaud. 20:4) Sihpw teikan ahneki koapworopwor en mour nin sampah kohkohlahte. Ni ahnsou me koapworopwor wet pahn pweida, sihpw teikan solahr pahn wia mehn keiru kei nin sampah suwed wet. Re pahn imwaneki ihmw kaselel kan oh tungoale soahng mwahu tohto. (Mel. 37:10, 11; Ais. 25:6; 65:21, 22) Re sohte pahn manokehla Siohwa duwehte mehn Israel ko. Re pahn tamataman ahnsou koaros me soahng koaros me re ahneki kohsang rehn Siohwa me “kaunepen sampah pwon.” (Ais. 54:5) Me keidi kan oh sihpw teikan sohte pahn koluhkihla arail mour nin duwen mehn keiru kei nin sampah suwed wet.

Ia Duwen Omw Pahn Sapeng?

• Ia duwen mehn mahs me lelepek kan ar mour nin duwen mehn keiru kei?

• Ia mwomwen mouren tepin Kristian kan nan arail ahnsowo?

• Ia duwen Kristian mehlel kan ar sohte nohn doadoahngki dipwisoun sampah kan?

• Dahme kahrehda kitail sohte pahn koluhkihla atail mour nin duwen mehn keiru kei nin sampah suwed wet?

[Peidek en Onop]

[Kilel nan pali 23]

Tepin Kristian akan sohte kin iang pidada mehn kamweit me kasalehda tiahk lemei oh samin