Ia Kahrepen Kitail en Weweidki Sapwellimen Koht Manaman?

“Komw ketin kupwur mwahu ong ie, oh kahluwa ie nan ahl me pwung.”—MEL. 143:10.

1. Ia duwen kompas eh kak kaweid aramas emen?

MIE kisin dipwisou ehu me adaneki kompas me mie kisin mete loale me kin uhlahng paliepeng. E kin sewese aramas en ese wasa re mih ie de wasa me re men kohla ie. Ma ke pahn doadoahngki dipwisou wet nan omw seiloak, sohte lipilipil wasa me ke wetla ie, kisin meteo pahn kin uhlahngete paliepeng. Met pahn sewese iuk en ese depehnen wasao ke inihnenlahng ie, ma palimese, palikapi de palieir. Dahme kin kamwakid meteo iei angin makinet me kin kapilpene sampah. Sounpar 100 kei samwalahr, aramas akan kin doadoahngki kompas pwehn kaweid irail ni ahnsou me re kin seiloak nansapw oh nansed.

2, 3. (a) Dahme Siohwa ketin doadoahngki mahs mahsie? (b) Ia duwen atail kak ese me sapwellimen Koht manaman kin kaweid atail mour rahnwet?

² Mie pil ehu manaman soh sansal me kesempwal laudsang dipwisou en kaweid wet me kin kaweid kitail. Dahkot met? Iei manaman me kitail kin wadek nan keieun iretikitik kan en Paipel. Pwuhken Senesis padahkihong kitail dahme Siohwa ketin wia mahs mahsie: “Nin tapio, Koht ketin kapikada lahng oh sampah.” Kitail ese me Koht ketin doadoahngki manaman kehlail pwehn ketin kapikada soahng kan pwehki Paipel eh mahsanih: “Sapwellimen Koht manaman kin mwekimwekidseli.” (Sen. 1:1, 2, NW) Kitail kin kalahnganki Siohwa eh ketin doadoahngki sapwellime manaman pwehn ketikihong kitail mour oh ketin kapikada soahng teikan koaros.—Sohp 33:4.

³ Kitail ese me Siohwa ketin doadoahngki sapwellime manaman pwehn kapikkitailda, ahpw ia duwe, manaman wet kak kamwakid atail mour ni ahl teikan? Sapwellimen Koht Ohl ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk kan me met kak wiawi. E mahsanih me sapwellimen Koht manaman pahn kaweid irail “ong nan soangen mehlel koaros.”—Sohn 16:13.

4, 5. (a) Madamadau sapwung dahieu me ekei aramas kin ahneki duwen sapwellimen Koht manaman? (b) Ia duwen Koht eh ketin doadoahngki sapwellime manaman?

⁴ Mwein ekei aramas akan me ke kin tuhwong nan kalohk kin ahneki madamadau sapwung duwen sapwellimen Koht manaman. Mwein re kin medewe me ngehn men met oh e duwehte Koht. (1 Kor. 8:6) Ahpw e sansal me padahk wet sohte pwungiong iren Paipel kan.

⁵ Nan nting tikitik kan me mi pah nan Senesis 1:2 nan Paipel en New World Translation of the Holy Scriptures—With References, koasoia me lokaiahn Ipru ruʹach, kin pil kawehwehdi “kisinieng” de soangen lepin lokaia kan me wehweo duwehte kisinieng. Mendahki kitail sohte kak kilang kisinieng, kitail kak kilang dahme e kin wia. Met rasehng sapwellimen Koht manaman me kitail sohte kak kilang, ahpw e kak kamwakid soahng kan en wiawi. Sapwellimen Koht manaman kaidehn aramas men. Koht kin ketin doadoahngki ong aramas de mehkot pwe sohte lipilipil dahme e ketin kupwurki en kak pweida. Ia duwe, e apwal en kamehlele me soangen kehl wet kohsang rehn Koht Wasa Lapalahpie? Uhdahn soh!—Wadek Aiseia 40:12, 13.

6. Dahme Depit peki rehn Siohwa?

⁶ Ia duwe, Siohwa kak ketin pousehlahte doadoahngki sapwellime manaman en kaweid kitail nan atail mour? E ketin inoukihong Depit: “I pahn padahkihong uhk ahl me ke pahn weid ie; I pahn kaweid uhk oh panawihiuk.” (Mel. 32:8) Depit men Koht en ketin kaweidki ih sapwellime manaman? Kitail ese me e mwahuki met pwehki e kapakapohng Siohwa koasoia: “Komw ketin padahkihong ie duwen ei pahn kapwaiada kupwuromwien. Komw ketin kupwur mwahu ong ie, oh kahluwa ie nan ahl me pwung.” (Mel. 143:10) Kitail anahne pil men sapwellimen Koht  manaman en kaweid kitail. Dahme kahrehda? Kitail pahn koasoiapene kahrepe pahieu.

Kitail Sohte Kak Pein Kaweid Kitail

7, 8. Dahme kahrehda kitail sohte kak pein kaweid kitail? (b) Karasaras dahieu me sewese kitail en wehwehki kahrepen atail anahne sapwellimen Koht kaweid nan sampah suwed wet?

⁷ Kahrepe keieu me kitail anahnehki sapwellimen Koht manaman iei pwehki kitail sohte ahneki koahiek en pein kaweid kitail. En kaweid emen kin wehwehki en kasalehiong ahl pwung en weid ie. Siohwa sohte ketikihong kitail koahiek wet. Oh pwehki kitail soh unsek, kitail kin kalapw wiahda sapwung tohto ni atail kin song pein kaweid kitail. Soukohp Seremaia ntingihedi: “Maing KAUN, I ese me sohte mehmen me kaunda pein imwilahn eh mour; sohte aramas emen me kaunda pein eh mour.” (Ser. 10:23) Eri dahme kahrehda? Koht ketin padahkihong Seremaia kahrepeo. Siohwa mahsanih: “Ihs me kak wehwehki audepen mohngiong en aramas? Sohte mehkot me duwehte me diren piht; sohte kamwahupe ieu kak dierekda.”—Ser. 17:9; Mad. 15:19.

⁸ Medewehla ma aramas men anahne kohla wasa ehu me e sehse oh e keper, duwehte nanwel. E sohte pahn konehng en kohla wasao ma sohte emen sounkaweid en iangih de e sohte doadoahngki dipwisoun kaweid. Ma e sehse ia duwen eh pahn mourla de sehse ia duwen eh pahn diarada soangen wasa ko, eh mour pahn mihla nan keper. Eri e pil duwehte ma emen medewe me e kak pein kaweid ih nan sampah suwed wet oh sohte mweidohng Koht en ketin kasalehiong ahl pwung, e pil pahn mihla nan keper. Duwehte Depit, kitail anahne kapakap oh peki sapwellimen Siohwa sawas. E koasoia: “Maing KAUN, komw ketin padahkihong ie, oh kasalehong ie sapwellimomwi ahl akan.” (Mel. 25:4; 23:3) Ia duwen atail kak ale soangen kaweid wet?

9. Ia duwen sapwellimen Koht manaman eh kak kaweid kitail mwahu me kileldi nan pali 18?

⁹ Ma kitail aktikitik oh koapworopworki Siohwa, e pahn ketikihong kitail sapwellime manaman pwehn kaweid kitail. Ia duwen sapwellime manaman eh kak sewese kitail? Sises ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk ko me Koht pahn ketin kadarodo sapwellime manaman pwehn sewese irail. E mahsanih me manamano pahn ‘kawehwehiong irail mehkan koaros, oh katakatamankin irail mehkoaros me e ndaiongirailehr.’ (Sohn 14:26) Ni atail kin kapakap oh onopki sapwellimen Koht Mahsen, iangahki sapwellimen Sises padahk kan, sapwellimen Koht manaman pahn sewese kitail en wehwehki sapwellimen Siohwa ire loal kan pwe kitail en kak peikiong. (1 Kor. 2:10) Oh ni ahnsou me soahng kan me kitail sohte kasik kin pwarada nan atail mour, sapwellimen Koht manaman pahn sewese kitail en ese dahme kitail pahn wia. Sapwellime manamano pahn sewese kitail en tamanda kaweid en Paipel kan me kitail sukuhlkier oh pil sewese kitail en wehwehki ia duwen atail kak doadoahngki pwehn wiahda pilipil mwahu kan.

Sapwellimen Koht Manaman Kin Kaweid Sises

10, 11. Dahme Sises ketin kasik sapwellimen Koht manaman en wiahiong ih? Ia duwen manamano eh sewese?

¹⁰ Kahrepe keriau me kitail anahnehki sapwellimen  Koht manaman en kaweid kitail iei pwehki manamano pil kin kaweid sapwellimen Koht Ohlo. Ni Sises eh ketiket sampah, e ketin kasik sawas sang sapwellimen Koht manaman. E mwahngih kokohp me ntingdier duwen ih: “E pahn ketin kupwurokongki [“sapwellimen Siohwa manaman,” NW]. E pahn ketin kaunkihda sapwellime aramas akan kupwurokong oh erpit. E pahn ketin mwahngih kupwur en KAUN-O oh lemmwiki.” (Ais. 11:2) Sapwellimen Sises mour nin sampah sohte mengei. Song medewehla ia uwen eh kupwurki sawas en sapwellimen Koht manaman!

¹¹ Sapwellimen Siohwa mahsen pweida. Rongamwahu en Luke padahkihong kitail dahme wiawi mwurinte Sises eh ketin papidaisla: “Met Sises, ni eh ketin direkihla sapwellimen Koht manaman, ketiketila sang Sohdan, oh manamano kahreseli nan sapwtehn.” (Luk 4:1) Ni Sises eh kaikaisihsol, wie kapakap, oh doudouloale dahme sansal ong ih ni eh papidaisla, e mwomwen me Siohwa ketikihong kaweid kan pwehn kaunopadahng dahme pahn wiawihong ih. Sapwellimen Koht manaman kin kamwakid sapwellimen Sises madamadau oh mohngiong. E kin kaweid elen sapwellime madamadau oh pilipil kan. Ihme kahrehda ahnsou koaros Sises kin mwahngih dahme Semeo kupwurki en wia oh e kin kapwaiada

12. Dahme kahrehda kitail anahne peki sapwellimen Koht manaman en kaweid kitail?

¹² Sises mwahngih ia uwen kesempwal en sapwellimen Koht manaman nan pein sapwellime mour, kahrehda e ketin kangoangehki sapwellime tohnpadahk ko ren kin peki manamano oh mweidohng en kaweid arail mour. (Wadek Luk 11:9-13.) Dahme kahrehda kitail anahnehki peki sapwellimen Koht manaman en kaweid kitail? Pwehki e kak wekidala atail madamadau oh kak sewese kitail en ahneki “kupwur en Krais.” (Rom 12:2; 1 Kor. 2:16) Met wehwehki me ni atail mweidohng sapwellimen Koht manaman en kaweid kitail, mwomwen atail madamadau kak duwehte sapwellimen Sises madamadau oh kitail kak idawehn sapwellime mehn kahlemeng.—1 Pit. 2:21.

Madamadau en Sampah Kak Kahluweikitaillahng Ahl Sapwung

13. Dahkot madamadau en sampah? Dahme e kin kahrehiong aramas en wia?

¹³ Kahrepe kesiluh iei pwehki ma manamano sohte pahn kaweid kitail, madamadau en sampah pahn kahluweikitaillahng ahl sapwung. Madamadau en sampah kin kaunda aramas tohto rahnwet. Manaman kehlail wet kin kahrehiong aramas ren wia weksang dahme sapwellimen Koht manaman kin kaweidkin kitail en wia. Manaman wet sohte kin kahrehiong aramas en ahneki madamadau en Krais, ahpw e kin kahrehiong ren ahneki madamadau oh mwekid duwehte Sehdan, kaunen sampah wet. (Wadek Episos 2:1-3; * Taitus 3:3.) Ma aramas emen kin mweidohng madamadau en sampah en kaunda eh mour oh tepida wia “wiewia kan nin duwen  ahnepen aramas,” met pahn imwila suwed. Aramas menet “sohte pahn iang sohsohki Wehin Koht.”—Kal. 5:19-21.

14, 15. Ia duwen atail kak pelianda madamadau en sampah?

¹⁴ Siohwa ketikihong kitail dahme kitail anahne pwehn pelianda madamadau en sampah wet. Wahnpoaron Pohl koasoia: “Eri, kumwail kehlailkihda amwail miniminiong Kaun-o oh manaman en sapwellime roson.” Dahme kahrehda? E doula koasoia: “Pwe ni rahn suwedo eh pahn leledo, kumwail en kak kehlail.” (Ep. 6:10, 13) Pwehki sapwellime manaman, Siohwa ketikihong kitail kehl pwehn pelianda Sehdan eh kin nantihong kahluweikitaillahng nan ahl sapwung. (Kaud. 12:9) Madamadau en sampah inenen kehlail, kitail sohte kak uhdahn pitsang, ahpw kitail kak pelianda. Sapwellimen Koht manaman kehlail sang madamadau en sampah, oh e pahn sewese kitail.

¹⁵ Wahnpoaron Piter koasoiahki irail ko me sohla iang padahk mehlel ni mwehin tepin Kristian kan ni eh koasoia: “Aramas me keselahr ahl inen oh salongalahr kei irail.” (2 Pit. 2:15) Kitail uhdahn kak kalahnganki me “kitail kin ale kaidehn elen madamadau en sampah, ahpw manaman me sang rehn Koht”! (1 Kor. 2:12, NW) Sang ni atail kin mweidohng sapwellimen Koht manaman en kaweid kitail oh atail kin doadoahngki soahng koaros me Siohwa ketikihong kitail pwe atail nanpwungmwahu reh en kehlail, kitail kak wia dahme pwung oh pelianda madamadau en sampah suwed wet.—Kal. 5:16.

Sapwellimen Koht Manaman Kin Kapwarehda Wa Mwahu

16. Soangen wa dah me sapwellimen Koht manaman kin kapwarehda rehtail?

¹⁶ Kahrepe kapahieu iei pwehki e kin kapwarehda wa mwahu nan mour en irail kan me kin  mweidohng manamano en kaweid irail. Met wehwehki me e kin sewese irail en kasalehda irair kaselel kan. (Wadek Kalesia 5:22, 23.) Kitail koaros uhdahn pahn men kalaudehla atail limpoak, peren oh popohl. Kitail koaros pahn men kanengamah nan apwal oh kasalehda kadek oh kamwahu. E pahn mwahu ong kitail koaros en ahneki pwoson laud oh kalaudehla atail kasalehda opampap oh kaunda pein kitail. Irair kaselel pwukat kin kihong kitail, tohn atail peneinei oh tohnmwomwohdiso kapai. Kitail anahne pousehlahte doadoahk laud pwehn kasalehda wahn sapwellimen Koht manaman. Sohte idin uwen atail kak kapwarehda wahn sapwellimen Koht manaman oh kitail sohte kak sohla anahne.

17. Ia duwen atail kak nantihong kasalehda wahn sapwellimen Koht manaman?

¹⁷ E wia elen loalokong en medewe duwen met: Ia duwe, atail lokaia oh wiewia kan kin kasalehda me kitail weweidki sapwellimen Koht manaman oh kapwarehda kisehn wah ko? (2 Kor. 13:5a; Kal. 5:25) Ia duwen ma kitail diarada me kitail anahne sawas en kapwarehda ekei irair kan me kisehn wahn sapwellimen Koht manaman? Kitail kak nantihong laud pwe manamano en kaweid kitail en kapwarehda irair pwukat. Kitail kak wia met sang ni atail pahn onopki ehuehu irair pwukat nan neitail Paipel oh sawasepen Paipel kan. Kitail anahne medemedewe ia duwen atail kak kasalehda wahn sapwellimen Koht manaman nan atail mour ehuehu rahn oh nantihong kapwaiada. * Ni atail kin kilang kamwahupen weweidki sapwellimen Koht manaman nan atail mour oh ahn riatail Kristian kan, kitail kin wehwehkihla mwahu dahme kahrehda kitail anahnehki sapwellimen Koht manaman.

Ke Kin Mweidohng Sapwellimen Koht Manaman en Kaweid Uhk?

18. Dahme kitail kak sukuhlki sang sapwellimen Sises mehn kahlemeng ni eh kin ketin mweidohng sapwellimen Koht manaman en kaweid ih?

¹⁸ Ni ahnsou me Koht ketin kapikada sampah, Sises wia sapwellime “sounsawas emen.” Eri, Sises mwahngih duwen angin makinet en sampah me kin sewese aramas akan ni arail kin doadoahngki kompas. (Lep. Pad. 8:30; Sohn 1:3) Paipel sohte mahsanih me Sises ketin doadoahngki kehl wet pwehn kaweid ih wasa kan me ketila ie ni eh ketiket sampah. Ahpw Paipel mahsanih me sapwellimen Koht manaman iei manaman kehlail ehu me doadoahk nan sapwellimen Sises mour ni eh wia aramas men. Sises kupwurki manamano en kaweid ih. Ni ahnsou me manamano kin kaweidki en wia mehkot, e kin ketin kapwaiada. (Mark 1:12, 13; Luk 4:14) Ke kin mweidohng sapwellimen Koht manaman en kaweid uhk duwehte Sises?

19. Dahme kitail anahne wia pwe sapwellimen Koht manaman en kaweid kitail?

¹⁹ Rahnwet sapwellimen Koht manaman kin doulahte kaweid irail akan me kin mweidohng en kaweid irail. Ia duwen omw kak mweidohng manamano en kahluwaiukallahng nan ahl me pwung? Kapakap ong Siohwa ahnsou koaros pwehn ketikihong uhk sapwellime manaman oh sewese iuk ken weweidki. (Wadek Episos 3:14-16.) Kasalehda me ke men sapwellimen Koht manaman en kaweid uhk sang ni omw onopki Paipel, me e ketin doadoahngki sapwellime manaman en kamwakid aramas akan ren ntingihada. (2 Tim. 3:16, 17) Peikiong kaweid mwahu kan loale oh kapwaiada kaweid en manamano. Ni omw kin wia mepwukat, ke kin kasalehda me ke likih me Siohwa kak ketikihong uhk kaweid me keieu mwahu nan sampah suwed wet.

[Nting tikitik kan me mi pah]

Ke Tamataman Ire Kesempwal kan?

• Ia duwen sapwellimen Koht manaman eh kak kamwakid atail mour?

• Ia kahrepe pahieu kitail anahnehki sapwellimen Koht manaman en kaweid kitail?

• Ia duwen omw kak mweidohng sapwellimen Koht manaman en kahluweiukallahng nan ahl me pwung?

[Peidek en Onop]

[Kilel nan pali 17]

Manamano iei manaman kehlail ehu nan mouren Sises

[Kilel nan pali 18]

Manamano kin kamwakid oh kaweid madamadau oh mohngiong en aramas akan