Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

‘Met Pahn Wia Rahnen Kataman Ehu Rehmwail’

‘Met Pahn Wia Rahnen Kataman Ehu Rehmwail’

“Rahno pahn wia rahnen kataman ehu rehmwail; kumwail pahn wia kamadipw sarawien kataman ong dahme ngehi, KAUN-O wiadahr.”​—EKS. 12:14.

1, 2. Rahn en kataman dahieu me Kristian kan anahne keieu nsenohki esehla, oh dahme kahrehda?

 NI OMW kin rong lepin lokaia wet “rahn en kataman,” dahme ke kin leme? Ma ke pwopwoud, ke pahn medewe kataman en rahn me ke pwopwoudla. Meteikan ele pahn medewe duwen rahn kesempwal ehu nan poadopoad me aramas kin kasarawih, duwehte ni rahn me sapwarailo uhtohrda. Ahpw ke ese mehnia rahnen kataman me sahpw tohto kin wiewia erein sounpar tohtohsang 3,500?

2 Rahnen kataman wet iei Pahsohpa. E wia rahn me mehn Israel kan kasarawih ni ar saledeksang kalidu nan Isip. Ke anahne kesempwalki rahn en Pahsohpa. Dahme kahrehda? Pwehki e pahn kamwakid omw mour ni ahl ekei me uhdahn kesempwal. Ele ke pahn medewe: ‘Pahsohpa iei kasarawi en mehn Suhs kan, ahpw ngehi Kristian men. Ia kahrepen I en nsenohki esehla Pahsohpa wet?’ Pasapengpen met dierek nan mahsen kesempwal pwukat: “Krais, atail . . . Pahsohpa, meirongalahr.” (1 Kor. 5:7) Ia uhdahn wehwehn met? Pwehn diarada pasapeng, kitail anahne kalaudehla atail esehla duwen Pahsohpa en mehn Suhs oh ia duwen rahn en kataman wet eh dokedoke kehkehlik me kowohng Kristian koaros.

DAHME KAHREHDA MEHN ISREAL KAN KASARAWIH PASOHPAHO?

3, 4. Dahme wiawi mwohn tepin Pasohpao?

3 Aramas tohto nan sampah me kaidehn mehn Suhs kin ese dahme wiawi mwohn tepin Pahsohpao. Ele re kin wadek duwen met nan pwuhken Eksodus, rong meteikan koasoiahda duwen poadopoad wet, de kilang ehu kasdo me pid duwen met. Ke tamataman dahme wiawi?

4 Ni mehn Israel kan ar wia lidu kei nan Isip sounpar tohto, Siohwa ketin poaronehla Moses oh Aaron pwehn padahkihong Parao en kasaledekihala Sapwellime aramas ko. Ahpw Parao uhdahn aklapalap oh sohte men kasaledekihala mehn Israel ko. Eri Siohwa ketin kalokehki Isip kalokolok eisek me uhdahn laud. Nan kalokolok kaeiseko, mesenih en mehn Isip kan kamakamla. Mwurin mwo, Parao koasoanehdi en mweidala mehn Israel ko.​—Eks. 1:11; 3:9, 10; 5:1, 2; 11:1, 5.

5. Kehkehlik dahieu me kohwong mehn Israel kan mwohn re saledekla? (Menlau kilang tepin kilel.)

5 Ahpw mwohn mehn Israel ko pahn saledekla, mie soangen kaweid kei me re anahne idawehn. Ahnsowo iei nan sounpwong en March en pahr 1513 mwohn Krais, nan sounpwong en Abib, me mwuhr adanekihla Nisan. * Koht mahsanihong irail ren tepida kaunopada ni Nisan 10 ong mwekid ehu me pahn wiawi ni kihrlahn ketipin en Nisan 14. Dahme kahrehda e anahne wiawihki ni kihrlahn ketipin? Pwehki rahnen mehn Suhs kan kin tepida ni kihrlahn ketipin oh pil imwila ni kihrlahn ketipin. Ni ahnsou me e lel Nisan 14, ehuehu peneinei pahn kemehla sihpw wol (de kuht) men oh usupihki ekis eh ntao uhr en arail wenihmw kan. (Eks. 12:3-7, 22, 23) Peneineio anahne kang uduken sihpw me kereng pohn kisiniei seliehki pilawa me sohte doal ihs iangahki tuhke katik. Sapwellimen Koht tohnleng men pahn keidwei oh daulih sapwen Isip kan oh kemehla neirail mesenih kan, ahpw nein mehn Israel peik ko neirail mesenih ko sohte pahn kamakamla. Eri sapwellimen Koht aramas kan pahn saledekla.​—Eks. 12:8-13, 29-32.

6. Dahme kahrehda mehn Israel kan pahn anahne kasarawih Pahsohpa sounpar koaros?

6 Mehn Israel kan anahne taman rahn me Koht ketin kasaledekirailla sang Isip. Koht ketin mahsanihong irail: “Rahno pahn wia rahnen kataman ehu rehmwail; kumwail pahn wia kamadipw sarawien kataman ong dahme ngehi, KAUN-O wiadahr. Kumwail pahn kin wia met erein dih koaros me pahn kohdo.” Mwurin kasarawi en Pahsohpa ni Nisan 14, mehn Israel kan pil pahn kasarawih Sarawien Pilawa Sohte Doal Ihs me kin wiawihki rahn isuh. Rahn waluh pwukat pil kak adaneki Pahsohpa. (Eks. 12:14-17; Luk 22:1; Sohn 18:28; 19:14) Pahsopaho iei ehu rahn en kasarawih kan, me mehn Israel kan alehdi kehkehlik en kasarawih sounpar koaros.​—2 Kron. 8:13.

7. Mehnia koasoandi kapw me Sises mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko ren wia?

7 Sises oh sapwellime tohnpadahk ko mehn Suhs kei oh re peikiong Kosonned en Moseso, eri re kasarawih Pahsohpao. (Mad. 26:17-19) Ni kaimwiseklahn Pahsohpa me re kasarawih, Sises mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko me irail en wia koasoandi kapw ehu nan sounpar koaros. Koasoandi kapw wet adaneki Sak en Soutik en Kauno. Ahpw mehnia rahn me re pahn kasarawih koasoandi wet?

MEHNIA RAHN ME WIA SAK EN SOUTIK EN KAUNO?

8. Peidek dahieu duwen Pahsohpa oh Sak en Soutik en Kauno me mwein ekei kin idek?

8 Sises ketikihda kaweid kan ong Sak en Soutik en Kauno mwurinte eh ketin iang sapwellime tohnpadahk ko wia kasarawih en Pahsohpao. Eri, Sak en Soutik en Kauno wiawi rahnohte me Pahsohpao wiawi. Mwein ke kin tehk me mehn Suhs rahnwet sohte kin kasarawih Pahsohpa ni rahnohte me kitail kin wia Katamanpen pwoulahn Krais. Dahme kahrehda? Sapwellimen Koht kehkehlik ong mehn Israel kan duwen tepidahn Pahsohpa kin sewese kitail en sapengala peidek wet. Koht ketin mahsanihong aramas ako iahd ni Nisan 14 me ren kemehla sihmpwulo, me iei ahnsou me Pahsohpa pahn tepida.​—Wadek Eksodus 12:5, 6. *

9. Nin duwen Eksodus 12:6 (NW) kasalehda, iahd me sihmpwul en Pahsohpao anahne kamakamla? (Menlau kilang koakon “ Ahnsou Dah nan Rahno?”)

9 Ehu pwuhken mehn Suhs kasalehda me Eksodus 12:6 mahsanih me sihmpwulo anahne kamakamla “nanpwungen soutik riauo.” (The Pentateuch and Haftorahs) Ekei kawehwehn Paipel doadoahngkihte lepin lokaia pwukat. Paipel teikan, iangahki pwuhken mehn Suhs Tanakh, kawehwehdi lokaia pwukat ong “ni soutik.” Eri, sihmpwulo anahne kamakamla ni tepidahn Nisan 14, me iei, mwurin ketipino kihrla ahpw mwohnte e pahn rotorotdi.

10. Iahd me sihmpwul en Pahsohpao kamakamla nin duwen ekei kamehlele? Dahme re kamehlele kin kohsang nan Paipel?

10 Ni ahnsou kan mwuhr, ekei mehn Suhs kan medewe me ahnsou laud anahn pwehn kemehla sihpw ko koaros me wisikdohng tehnpas sarawio. Eri, re kamehlele me “nanpwungen soutik riauo” me kileldi nan Eksodus 12:6 (NW) kin dokedoke imwilahn Nisan 14, nanpwungen ahnsou me ketipino tepida kohkohdi mwurin souwas oh ahnsou me ketipino kihrla nin soutik. Ahpw ma sihmpwul ko kamakamla ni imwilahn Nisan 14, iahd me mehn Israel kan pahn tungoale mwengehn Pahsohpao? Nin duwen sounpadahk en sukuhl laud Jonathan Klawans koasoia, mehn Israel ko ele pahn wia met ni Nisan 15. Ahpw e wehkada me e sohte uhdahn kileldi nan pwuhken Eksodus nan Paipel. Ohlo pil nda me pwuhk kan en sounpadahk en mehn Suhs ko sohte koasoia ia duwen ar kasarawih rahnen Pahsohpa mwohn pahr 70, pahr me tehnpas sarawio ohla.

11. (a) Dahme wiawiong Sises ni rahn en Pahsohpao nan pahr 33? (b) Dahme kahrehda Nisan 15 nan pahr 33 adaneki rahnen Sapad “lapalap ehu”? (Menlau kilang nting tikitik me mi pah.)

11 Eri, mehnia rahn me kamadipw en Pahsohpa wiawi nan pahr 33? Ni rahno mwohn Pahsohpa, Nisan 13, Sises mahsanihong Piter oh Sohn: “Kumwa kohwei oh kaunopadahng kitail atail tehpel en Pahsohpa.” (Luk 22:7, 8) Mwuri, ni Nisan 14, me iei Niepeng mwurin kihrlahn ketipin, Sises ketin iang sapwellime tohnpadahk ko tungoale kamadipw en Pahsohpao. Mwurin arail tungoal, Sises ketikihong irail kaweid kan ong Sak en Soutik en Kauno. (Luk 22:14, 15) Ni pwongohte e ketin selidi oh ale kapwung. Sises ketin langada ni tuhkehn kalokolok ni eh kerenlahng nin souwas en Nisan 14, oh mwurin sawas en rahno e ketin pwoula. (Sohn 19:14) Eri Sises, me wia sihmpwul en atail Pahsohpa, ketin tounmeteikihla sapwellime mour ni rahn me pahrekiong rahn me sihmpwul en Pahsohpao kamakamla. (Mad. 26:2; 1 Kor. 5:7; 11:23) Sises ketin seridi mwohn tepidahn rahn mwurio, Nisan 15. *​—Lip. 23:5-7; Luk 23:54.

MEHN KATAMAN EHU ME KE KAK SUKUHL SANG

12, 13. Ia duwen seri kan en Israel arail wia kisehn kasarawi en Pahsohpa?

12 Ni ahnsou me tepin Pahsohpa wiawihda nan Isip, Koht ketin kehkehlikihong mehn Israel kan ren kasarawi koasoandi wet sounpar koaros oh wiahkihla koasoandi “poatopoat ehu” ong irail. Ehuehu sounpar ni Pahsohpao, seri kan pahn idek rehn arail pahpa nohno dahme kahrehda re kasarawih koasoandio. (Wadek Eksodus 12:24-27; Deud. 6:20-23) Eri Pahsohpao pahn wia “rahnen kataman ehu” me seri kan pil kak sukuhl sang.​—Eks. 12:14.

13 Erein dih koaros, mehn Israel kan kin padahkihong neirail seri kan mehn kasukuhl kesempwal kan duwen Pahsohpa. Ehu iei me Siohwa kak ketin pere sapwellimen tohnkaudok kan. Seri kan kin sukuhlki me Siohwa iei Koht ieias men me uhdahn ketin mie oh me ketin nsenohki oh pere sapwellime aramas akan. E ketin kadehdehda met ahnsou me e ketin pere mesenih en mehn Israel kan sang mehla ni kaeisek en kalokolok ko me wiawi nan Isip.

14. Mehn kasukuhl dahieu sang Pahsohpao me pahpa nohno kan kak padahkihong neirail seri kan?

14 Kristian pahpa nohno kan, kumwail sohte alehdi kehkehlik ehu me kumwail en padahkihong noumwail seri kan sounpar koaros duwen Pahsohpao. Ahpw kumwail kin padahkihong irail mehn kasukuhl wette, me Koht kin ketin pere sapwellime aramas akan? E sansal ong noumwail seri kan me kumwail kin uhdahn kamehlele me Koht pil kin ketin pere kitail rahnwet? (Mel. 27:11; Ais. 12:2) Ia duwe, kumwail kin padahkihong noumwail seri kan mehn kasukuhl wet erein amwail kin pereperen koasoakoasoipene, ahpw kaidehn ihte padahk ong irail? Mehn kasukuhl wet pahn sewese amwail peneinei en kalaudehla amwail likih Siohwa.

15, 16. Dahme kitail kak sukuhlki sang Pahsohpao oh dahme kileldi nan Eksodus duwen Siohwa?

15 Pil ehu mehn kasukuhl kesempwal me kitail kak sukuhlki sang Pahsohpao iei me kaidehn ihte Siohwa kak ketin pere sapwellime aramas akan ahpw e pil kak ketin doare irail. Medewehla ia duwen ahn mehn Israel kan arail pepehm ahnsou me Siohwa ketin doareirailla sang Isip. Siohwa ketin doadoahngki uhren depwek ehu oh uhren kisiniei ehu pwehn ketin kahluwairaillahng Sehd Weitahtao. Re kilang Siohwa eh ketin pwalangpeseng sehdo wiahla dihd ileile riau. Mwuri, re alu pohn pwehlo me madekengdahr. Ahnsou me re lella apali sehdo, re kilang sehdo eh pwurehng kohpene oh pwaindi sounpei en Isip ko. Mehn Israel ko kapinga Siohwa pwehki eh ketin doareirailla oh re koulki: “I pahn koulkihong KAUN-O apwoat koulen, . . . e ketin kakihralahng nan kepin madau oahs akan oh soundakepahr akan. KAUN-O me kehlepei kehlail; ih me ketin kapitiehla.”​—Eks. 13:14, 21, 22; 15:1, 2; Mel. 136:11-15.

16 Ma mie noumw seri, ke kin sewese irail en kilang me nin duwen Koht manaman emen, Siohwa pahn ketin doarehla sapwellime aramas akan? Ni omw kin wiahda pilipil kan de koasoiong noumw seri kan, re kak kilang me ke kin likih me Siohwa pahn ketin doareiukala oh omw peneinei? Ele kumwail kak koasoiapene erein amwail kaudok en peneinei ia duwen Siohwa eh ketin doarehla sapwellime aramas akan nin duwen me kileldi nan Eksodus irelaud 12-15 oh pil Wiewia 7:30-36, de Daniel 3:16-18, 26-28. Kitail koaros, me pwulopwul oh me mah, en kamehlele me duwehte Siohwa eh ketin doarehla sapwellime aramas akan mahso, e pahn pil ketin doarekitailla ahnsou kohkohdo.​—Wadek 1 Deselonika 1:9, 10.

ONG KITAIL EN TAMATAMAN

17, 18. Dahme kahrehda sapwellimen Sises nta kesempwal sang ntahn sihmpwul en Pahsohpao?

17 Kristian mehlel kan sohte kin kasarawih Pahsohpa. Rahnen kasarawi de kataman wet wia kisehn Kosonned en Moseso, oh kitail sohte mi pahn Kosonnedo. (Rom 10:4; Kol. 2:13-16) Ahpw kitail kin kasarawi ehu rahnen kataman tohrohr, me iei katamanpen pwoulahn sapwellimen Koht Ohl. Ahpw kitail kak sukuhlki soahng tohto sang kasarawi en Pahsohpao me tepida nan Isip.

18 Ntahn sihmpwulo me mehn Israel kan usupihki uhren imwarail ko kapitala mouren neirail mesenih ko. Rahnwet, kitail sohte kin meirongki ntahn mahn akan ong Koht ni rahnen Pahsohpa de ahnsou sohte lipilipil. Ahpw ntahn ehu meirong tohrohr me kesempwal sang met. Aramas akan me nta wet kin doarehla kak mour kohkohlahte. Wahnpoaron Pohl kawehwehda me nta wet iei sapwellimen Sises, “ntahn usup,” me kahrehda Kristian keidi kan kak mour kohkohlahte nanleng. Irail iei “tepin [“mesenih kan,” NW] me mwararail ntintingier nanleng.” (Ipru 12:23, 24) Sapwellimen Sises nta pil kak kahrehiong sihpw teikan ren ahneki koapworopwor en mour kohkohlahte nin sampah. Kitail koaros anahne ahnsou koaros katamankihong kitail inou wet: “Pwehki ntahn Krais kitail maiaudahr oh aleier lapwepen dipatail kan. Ia uwen laud en sapwellimen Koht kalahngan wet.”​—Ep. 1:7.

19. Ia duwen mwomwen sapwellimen Sises pwoula eh kin kakehlaka atail kamehlele kokohp kan en Paipel?

19 Ahnsou me sihmpwulo kamakamla ong kamadipw en Pahsohpao, Koht ketin padahkihong mehn Israel kan ren dehr katimpeseng apwoat tihn mahno. (Eks. 12:46; Nemp. 9:11, 12) A ia duwen tihn “Sihmpwul en Kohto,” Sises, me ketin tounmeteikihla sapwellime mour nin duwen meirong ehu? (Sohn 1:29) E ketin langada ni tuhkehn kalokolok oh loallap riemen me langalang limwah. Mehn Suhs kan peki rehn Pailet en katimpeseng tihn Sises oh pil tihn loallap riemen ko pwe ren mwadang mehla. Ni ahl wet, paliwararail ko kak kohdi sang ni tuhkehn kalokolok ko mwohn Sapad riau ko en Nisan 15. Sounpei ko katimpeseng nehn loallap riemen ko, ahpw “ni ar keiong mpen Sises, oh kilangada me e pwoulahr, re ahpw sohte katimpeseng aluweluwe kan.” (Sohn 19:31-34) Duwehte tihn sihmpwul en Pahsohpao, tihn Sises kan sohte timpeseng. Eri, tihn sihmpwul en Pahsohpao kin duwehte “kamwomwada soh dehde ehu” en sapwellimen Sises meirong ni Nisan 14 en pahr 33. (Ipru 10:1) Met kapwaiada mahsen kan en Melkahka 34:20, me anahne kakehlaka atail kamehlele kokohp kan en Paipel.

20. Ia wekpeseng en Pahsohpao oh Sak en Soutik en Kauno?

20 Ahpw mie wekpeseng kan nanpwungen ahn mehn Suhs kan ar kasarawi Pahsohpao oh duwen Sises eh ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk ko ar pahn kasarawih Sak en Soutik en Kauno. Karasepe, mehn Israel kan pahn tungoale uduk en sihmpwulo ahpw sohte pahn nim ntahn sihmpwulo. Met weksang dahme Sises ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk ko en wia. E mahsanih me irail me pahn kaunda “Wehin Koht” anahne tungoale pilawao oh nim waino, me wiliandi kahlepeo oh sapwellime nta. Kitail pahn kalaudehla atail sukuhlki duwen Katamanpen pwoulahn Krais nan iren onop en mwuhr.​—Mark 14:22-25.

21. Dahme kahrehda kitail anahne esehla duwen Pahsohpao?

21 Pahsohpao wia mwekid kesempwal ehu nan poadopoad en sapwellimen Koht aramas akan, oh emenemen kitail kak sukuhlki mehn kasukuhl tohto sang mwekid wet. Eri mendahki Pahsohpao wia “rahnen kataman ehu” ong mehn Suhs kan, kitail Kristian kan anahne esehla duwen met oh sukuhlki mehn kasukuhl kesempwal kan, pwehki “audepen Pwuhk Sarawi unsek pwilisang rehn Koht.”​—2 Tim. 3:16.

^ Tepin sounpwong nan kalendar en mehn Suhs kan adaneki Abib, ahpw mwuhr e adanekihla Nisan ni mehn Israel ko ar pwurodo sang arail sensel nan Papilon. Nan iren onop wet, kitail pahn doadoahngki ahd wet Nisan.

^ Eksodus 12:5, 6 (NW): “Sihpwo anahne sohte soumwahu, sihpw wol men, sounpar ehu, ong kumwail. Kumwail anahne pilasang nanpwungen sihpw wol pwulopwul kan de sang kuht kan. Oh e pahn mihmihte pahn epwelpamwail lao ni kaeisek pahieu en sounpwong wet, oh pwihn kan en mehn Israel koaros anahne kemehla sihpwo nanpwungen soutik riauo.”

^ Rahno mwurin Pahsohpa, Nisan 15, iei tepin rahn en Sarawi en Pilawa me Sohte Doal Ihs oh ahnsou koaros rahno kin wia rahnen sapad ehu. Nan pahr 33, Nisan 15 pil wia rahnen Sapad nan wihko (Rahn Kaunop). Pwehki rahnen Sapad pwukat kin wiawi nan rahn tehieu nan sounparo, rahno kin adaneki rahnen Sapad “lapalap ehu.”​—Wadek Sohn 19:31, 42.