Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Kadeikpen Loalomw Kin Wia Mehn Kaweid Ehu me Ke Kak Koapworopworki?

Kadeikpen Loalomw Kin Wia Mehn Kaweid Ehu me Ke Kak Koapworopworki?

“Kahrepen padahk wet pwe en arihada limpoak me kin pwilisang ni mohngiong mwakelekel, sang ni kadeikpen loale mwahu.”​—1 TIM. 1:5.

KOUL KAN: 22, 48

1, 2. Ihs me ketikihong kitail kadeikpen loalatail, oh dahme kahrehda kitail kak kalahnganki me kitail ahneki met?

 SIOHWA KOHT ketin kapikada aramas oh ketikihong irail saledek en wiahda pilipil kan. Pwehn sewese kitail en wiahda pilipil mwahu kan, Siohwa ketikihong kitail mehn kaweid ehu. Mehn kaweid wet iei kadeikpen loalatail, de atail pepehm en dahme pwung oh sapwung. Ni atail doadoahngki kadeikpen loalatail ni ahl pwung, e kak sewese kitail en wia dahme mwahu oh soikala dahme suwed. Kadeikpen loalatail kin kadehdehda me Siohwa ketin poakohng kitail oh kupwurki kitail en pweida.

2 Rahnpwukat ekei aramas kin wia dahme mwahu oh kailongki dahme suwed mendahki re sohte ese koasoandi kan en Paipel. (Wadek Rom 2:14, 15.) Dahme kahrehda? Pwehki kadeikpen loalarail. Met kin kauhdi aramas tohto sang arail en wia dahme suwed. Medewehla ia uwen suwed en sampah wet ma sohte kadeikpen loalen aramas! Ele kitail pahn rong duwen soahng suwed kan me laudsang dahme kitail kin rong. Kitail kak kalahnganki me Siohwa ketikihong aramas kadeikpen loalarail!

3. Ia duwen kadeikpen loalatail eh kak sewese kitail nan mwomwohdiso?

3 Pali laud en aramas akan sohte kin medewe en kaiahnehda kadeikpen loalarail. Ahpw, sapwellimen Siohwa aramas akan kin men kadeikpen loalarail en doadoahk mwahu pwehki e kak sewese laud miniminpenehn nan mwomwohdiso. Kitail men kadeikpen loalatail en katamankin kitail koasoandi kan en Paipel duwen dahme pwung oh sapwung, mwahu oh suwed. Ahpw, pwehn kaiahnehda oh doadoahngki kadeikpen loalatail, kitail anahne wia laudsang ihte sukuhlki dahme Paipel mahsanih. Kitail anahne poakohng sapwellimen Koht koasoandi kan oh pwoson me mepwukat mwahu ong kitail. Pohl ntingihedi: “Kahrepen padahk wet pwe en arihada limpoak me kin pwilisang ni mohngiong mwakelekel, sang ni kadeikpen loale mwahu, oh pil sang ni pwoson mehlel.” (1 Tim. 1:5) Ni atail kaiahnehda kadeikpen loalatail oh idawehn, atail poakohng Siohwa oh atail pwoson ih pahn kekeirda. Mwomwen atail doadoahngki kadeikpen loalatail kin kadehdehda ia uwen atail karanih Siohwa oh ia uwen atail men kaperenda ih. Kadeikpen loalatail pil kin kasalehda soangen aramas dah kei kitail ni mehlel.

4. Ia duwen atail kak kaiahnehda kadeikpen loalatail?

4 Ahpw ia duwen atail kak kaiahnehda kadeikpen loalatail? Kitail anahne kaukaule onopki Paipel, doudouloale dahme kitail wadek, oh peki rehn Siohwa en ketin sewese kitail doadoahngki dahme kitail sukuhlki. Met wehwehki kitail anahne wia laudsang ihte sukuhlki ire mehlel kan oh kosonned kan. Ni atail kin onopki Paipel, atail mehn akadei iei en esehla mwahu Siohwa. Kitail kin esehla soangen Koht dahmen ih oh dahme e ketin kupwurki oh sohte kupwurki. Ni atail kalaudehla atail sukuhlki duwen Siohwa, kedekedeo kadeikpen loalatail pahn mwadang en pohnese sapwellime madamadau ong dahme pwung oh dahme sapwung. Ni atail kalaudehla atail kaiahne kadeikpen loalatail, atail kak tepida medewe soahng kan nin duwen Siohwa kin ketin wia pahn pil laudla.

5. Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop wet?

5 Ahpw kitail kak idek: Ia duwen kadeikpen loalatail me kaiahnda mwahu eh kak sewese kitail ni ahnsou me kitail anahne wiahda pilipil kan? Ia duwen atail kak wauneki kadeikpen loalen riatail Kristian men? Oh ia duwen kadeikpen loalatail eh kak kamwakid kitail en wia dahme mwahu? Kitail pahn koasoiapene ia duwen atail kak doadoahngki kadeikpen loalatail me kaiahnda mwahu ni soahng siluh pwukat: (1) roson mwahu, (2) mehn kamweit kan, oh (3) atail doadoahk en kalohk.

EN TOUPAHREK

6. Pilipil dah kan me kitail kin wiahda me pid atail roson mwahu?

6 Paipel kin mahsanihong kitail en soikala soahng kan me pahn kamedekihala kitail oh kitail en toupahrek ni atail wiewia kan, duwehte ni atail kin mwenge de niminim. (Lep. Pad. 23:20; 2 Kor. 7:1) Ni atail kin peikiong kaweid en Paipel, e kak sewese kitail en pere atail roson mwahu. Ahpw mendahki met, kitail kin soumwahuda oh mahla. Soangen pilipil dah kan me kitail ele pahn wiahda? Nan ekei sahpw, mie soangen wini kan me aramas kin kalapw doadoahngki oh mie ekei wini me weksang dahme pali laud kin doadoahngki. Ohpis en Sounkadehdehn Siohwa kan kin kalapw alehdi kisinlikou sang riatail Kristian kan me kin idek soangsoangen wiepen sawas en wini kan. Me tohto idek, “Sapwellimen Siohwa ladu men kak ale wiepen sawas en wini wet de meteio?”

7. Ia duwen atail kak wiahda pilipil kan me pid wiepen sawas en wini kan?

7 Ohpis en Sounkadehdehn Siohwa kan de elder kan nan mwomwohdiso sohte ahneki manaman en wiahda pilipil kan ong Kristian men me pid palien wini, mehnda ma e idek rehrail dahme e pahn wia. (Kal. 6:5) Ahpw, elder kan kak ehukihong ih dahme Siohwa ketin mahsanih pwehn sewese ih wiahda pilipil mwahu. Karasepe, Koht ketin kehkehlingkihong kitail en liksang nta. (Wiewia 15:29) Kehkehlik wet kin uhdahn sewese Kristian men en wehwehki me e sohte kak ale wiepen sawas en wini me kin pidada ale nta de soahng pahieu ko me wiahda nta. Ire wet pil kak kamwakid kadeikpen loalen Kristian men ni eh pilada ma e pahn ale soahng tikitik kan me kohsang soahng pahieu ko de soh. * Ia kaweid en Paipel teikan me kak sewese kitail en wiahda pilipil mwahu duwen wiepen sawas en wini kan?

8. Ia duwen Pilipai 4:5 (NW) eh kak sewese kitail wiahda pilipil mwahu kan me pid atail apwalih atail roson?

8 Lepin Padahk 14:15 mahsanih: “Aramas pweipwei kin kamehlele mehkoaros; aramas loalokong kin kanahieng arail kahk koaros.” Ong ekei soumwahu, mwein sohte wini ehu me aramas ese me kak kamwahwihala. Eri kitail anahne kanahieng soangen wiepen sawas en wini kan me dene kak kamwahwihala soumwahu ehu ahpw sohte mehn kadehde me e pweida. Pohl ntingihedi: “Kumwail kasalehda toupahrek ong aramas koaros.” (Pil. 4:5NW) Atail kasalehda toupahrek pahn sewese kitail en medemedewehte atail kaudokiong Siohwa ahpw kaidehn en medemedewehte soahng kan me pidada atail roson. Ma atail apwalih atail roson wiahla mehkot me keieu kesempwal nan atail mour, kitail kakete wiahla emen me kin medemedewehte pein ih. (Pil. 2:4) Kitail ese me kitail sohte kak ahneki roson unsek nan koasoandi wet. Eri, tehk mwahu me omw papah Siohwa iei me keieu kesempwal nan omw mour.​—Wadek Pilipai 1:10.

9. Ia duwen Rom 14:13, 19 eh kamwakid atail pilipil kan me pid roson mwahu, oh ia duwen atail miniminpene eh kakete mihla nan keper?

9 Kristian toupahrek men sohte pahn song en idingkihong meteikan dahme e leme me keieu mwahu. Nan ehu sahpw, pwopwoud ehu kin kangoange meteikan en ale soangen wini ehu oh idawehn koasoandi ehu ong dahme re pahn kang. Ira kahrehiong ekei riatail ko en wia met, ahpw ekei pilada ren dehr wia. Ni ahnsou me winio oh koasoandio sohte imwila mwahu, tohto riatail ko nsensuwedla. Pwopwoudo ahneki pwuhng en pilada ong pein ira ma ira pahn song winio oh koasoandio. Ahpw ia duwe, e wia elen toupahrek en kahrehiong minimin en mwomwohdiso en mihla nan keper pwehki mehkot me pidada epwelpen roson? Nan wehin Rom mahs, madamadau en ekei Kristian ko me pid soangen mwenge kei de kasarawi kan kin wekpeseng. Kaweid dahieu me Pohl kihong irail? E nda: “Ekei kin wiahki me rahn ehu me kesempwalasang rahn teikan, oh pil ekei kin wiahki me rahn koaros duwepenehte. Emenemen en pein koasoanehdi nan kapehde dahme pwung, oh idawehn.” Kitail en kanahieng kitail en dehr kadipikelekelih meteikan.​—Wadek Rom 14:5, 13, 15, 19, 20.

10. Dahme kahrehda kitail en wauneki ahn meteikan ar pilipil? (Menlau kilang tepin kilel.)

10 Ekei pak, ele kitail sohte wehwehki dahme kahrehda emen nan mwomwohdiso kin wiahda pilipil ehu me pidada eh mour. Dahme kitail en wia? Kitail en dehr mwadang kadeik ih de idingkihong en wekidala eh madamadau. Mwein e anahne kalaudehla eh kaiahne kadeikpen loale, de mwein kadeikpen loale nohn luwet. (1 Kor. 8:11, 12) De mwein pein kadeikpen loalatail sohte uhdahn kaiahnda mwahu. Emenemen kitail anahne wiahda pein atail pilipil duwen roson mwahu oh irair teikan oh pwukoahki pilipil pwukat.

PERENKI MEHN KAMWEIT KAN

11, 12. Ia duwen Paipel eh kak sewese kitail pilada atail mehn kamweit kan?

11 Siohwa ketin kapikada kitail ni ahl ehu me kitail en kak perenki mehn kamweit kan oh paiekihda. Solomon ntingihedi me mie “ahnsoun peren” oh “ahnsoun kahlek.” (Ekl. 3:4) Ahpw, kaidehn mehn kamweit koaros kin mie katepe de kansenamwahu. Kitail en dehr pil nohn kihong ahnsou laud ong mehn kamweit kan. Ia duwen kadeikpen loalatail eh kak sewese kitail en perenki oh paiekihda mehn kamweit kan me Siohwa kin ketin kupwurki?

12 Paipel kalekehkin kitail duwen “ahnepen aramas.” Mepwukat iei “nenek oh kamwahl, tiahk samin, pwongih dikedik en eni kan, oh wunahni; kailok, akatat, luwak, lingeringer, oh akamai, saminimin, mehwo, peirin, sakaula, oh soahng teikan me duwehte mepwukat.” Pohl ntingihedi me “irail kan me kin wia soahng pwukat sohte pahn iang sohsohki Wehin Koht.” (Kal. 5:19-21) Eri kitail kak pein idek rehtail: ‘Ia duwe, kadeikpen loalei kin sewese ie en dehr iang mwadong kan me kin kasalehda lemei, siai de uhki wehi? Kadeikpen loalei kin padahki ie ni ahnsou me I lelohng kasongosong en kilang kasdo ehu me kasalehda kilel suwed de kangoange tiahk samin, kamam sakau de wunahni?’

13. Ia duwen kaweid en 1 Timoty 4:8 oh Lepin Padahk 13:20 ara sewese kitail me pid mehn kamweit kan?

13 Kaweid kan oh ire mehlel kan en Paipel kak sewese kitail en kaiahnehda kadeikpen loalatail me pid mehn kamweit kan. Karasepe, Paipel mahsanih me “kaiahn en paliwar pil mie ekis katepe.” (1 Tim. 4:8) Me tohto pehm me arail kin kaukaule eksersais kin kansenamwahu oh mwahu ong arail roson. Ahpw, ia duwen ma kitail men iang pwihn ehu eksersais? E kesempwal ihs me kitail kin iang eksersais? Lepin Padahk 13:20 mahsanih: “Ma ke pahn padahngki mehkot sang rehn me loalokong kan, ke pahn pil loalokongla. A ma ke pahn kompoakepahnki me pweipwei kan, ke pahn ohkihla.” E sansal me e kesempwal kitail en doadoahngki kadeikpen loalatail me kaiahnda sang Paipel ni atail kin pilada mehn kamweit kan.

14. Ia duwen peneinei ehu arail doadoahngki Rom 14:2-4?

14 Christian oh Daniela naineki serepein pwulopwul riemen. Christian nda: “Nan at Kaudok en Peneinei en ni soutik, se koasoiapene duwen mehn kamweit kan. Se pwungkipene me ekei mehn kamweit kan kin mwahu ahpw ekei soh. Ihs me se kak wiahki werek mwahu? Emen nait serepein ko kaulimki me erein ahnsoun kommoal nan eh sukuhlo, ekei Sounkadehde pwulopwul kan kin wia soahng kan me e leme sohte konehng. Oh e pehm me e pil anahne wia dahme irail kin wia. Se koasoiapene me mie kadeikpen loalen emenemen kiht, oh se anahne mweidohng en kaweid kiht en pilada dahme se pahn wia oh ihs me se pahn iang.”​—Wadek Rom 14:2-4.

15. Ia duwen Madiu 6:33 eh kak sewese kitail en wiahda koasoandi kan me pid mehn kamweit kan?

15 Ia uwen laud en ahnsou ke kin doadoahngki ong mehn kamweit kan? Ke kin mwohneki mahs nan omw mour koasoandi en mihting kan, kalohk, oh onop en Paipel, de mehn kamweit kan? Dahme ke kin keieu kesempwalki? Sises mahsanih: “Kumwail rapahki mahs Wehin Koht oh dahme e kin ketin kupwurki, a soahng teikan koaros e ahpw pahn ketikihong kumwail.” (Mad. 6:33) Ia duwe, kadeikpen loalomw kin katamankihong uhk sapwellimen Sises kaweido ni omw kin pilada ia duwen omw pahn doadoahngki omw ahnsou?

KITAIL KIN ALE KANGOANG EN KALOHKSELI

16. Ia duwen kadeikpen loalatail eh kin kangoange kitail en kalohk?

16 Ma kadeikpen loalatail kaiahnda mwahu, e sohte kin ihte kaleke kitail sang wiewia soahng sapwung kan, ahpw e pil kin kamwakid kitail en wia soahng mwahu kan. Ehu rehn mepwukat iei atail kin kalohk ihmw lel ihmw oh ong irail kan me kitail tuhwong wasa sohte lipilipil. Ih met me Pohl wia. E ntingihedi: “E uhdahn koasoandiong ie I en wia doadoahk wet. Oh meid suwediong ie, ma I sohte pahn lohkiseli rongamwahu!” (1 Kor. 9:16) Ni atail alasang Pohl, kitail pahn ahneki nsenmwakelekel pwehki kitail ese me dahme kitail wia iei me pwung. Oh ni atail kalohki rongamwahwo ong meteikan, kitail kin kamwakid kadeikpen loalarail en wia dahme pwung. Pohl nda: “Se kin momour nan marain unsek en me mehlel mwohn silangin Koht oh kin song kahdamwahwihkitala rehn aramas koaros me kupwuramwahu.”​—2 Kor. 4:2.

17. Ia duwen sister pwulopwul men eh idawehn kadeikpen loale me kaiahnda sang Paipel?

17 Ni ahnsou me Jacqueline sounpar 16, e sukuhlki duwen mour en mahn oh aramas (biology) nan eh sukuhlo. Tohnsukuhl ko sukusukuhlki duwen padahk me dene aramas kohsang mahn. E nda: “Kadeikpen loalei sohte mweidohng ie en iang irail koasoakoasoi duwehte me I kin kalapw wia. I sohte kak utung padahk wet. I kohla rehn ei sounpadahko oh padahkihong ih duwen ei irairo. I pwuriamweikihla me e uhdahn kadek oh mweidohng ie en koasoiaiong iengei tohnsukuhl ko koaros duwen koasoipen kepikipikda.” Jacqueline nsenamwahula ni eh ese me e rong oh pil idawehn kadeikpen loale me kaiahnda sang Paipel. Ia duwe, kadeikpen loalomw kin kamwakid uhk en wia dahme pwung?

18. Dahme kahrehda kitail men ahneki kadeikpen loalatail me kitail kak koapworopworki?

18 Atail mehn akadei iei en mour pahrekiong sapwellimen Siohwa kaweid kan oh koasoandi kan. Oh kadeikpen loalatail kak sewese kitail en kapwaiada mehn akadeio. Ni atail kin kaukaule onop oh doudouloale Mahsen en Koht oh doadoahngki dahme kitail sukuhlki, kitail pahn kaiahnehda kadeikpen loalatail. Eri kisakis kesempwal wet pahn wiahla mehn kaweid ehu me kitail kak koapworopworki nan atail mour en Kristian.

^ Menlau kilang “Soahng kan me Inenen Tikitik me Kohsang nan Nta oh Wiepen Pwal kan” sang Oaritik kan nan pwuhken “Dadaurete ni Limpoak en Koht,” pali 246-249.