Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IRELAUD 7

Lohki “Rongamwahu Duwen Sises”

Lohki “Rongamwahu Duwen Sises”

Pilip wia mehn kahlemeng mwahu nin duwen sounkalohki rongamwahwo

Poahsoankihda Wiewia 8:4-40

1, 2. Dahme wiawi ni sounuhwong kan ar song en kauhdi sapwellimen Koht aramas akan sang lohkiseli rongamwahwo?

 KALOKOLOK laud eri wiawi, oh Sohl tepida “kauwehla” mwomwohdiso—me wehwehki kalokoloko inenen lemei. (Wiewia 8:3) Tohnpadahk ko eri tangasang Serusalem oh ele met pahn kahrehiong ekei en medewe me en Sohl mehn akadei en kauhdi Kristian kan sang kalohk pahn pweida. Ahpw ni ahnsou me Kristian ko tang, mehkot kapwuriamwei wiawi. Dahkot met?

2 Irail akan me tangpeseng tepida “lohlohkiseli rongamwahu en mahsen en Koht” nan sahpw kan me re tangala ie. (Wiewia 8:4) Na song medewehla! Kalokoloko sohte kauhdi sapwellimen Koht aramas akan sang arail kalohki rongamwahu en Wehio, ahpw e sewese en lohkiseli! Ni mehlel, ni sounkalokolok ko ar kahrehiong tohnpadahk ko ren tangpeseng, re kahrehiong aramas tohto nan soangsoangen wasa kan ren kak rong rongamwahwo. Kitail pahn kilang me mehkot me duwehte met pil kin wiawi nan atail ahnsou.

“Irail ko me Tangpeseng” (Wiewia 8:4-8)

3. (a) Ihs Pilip? (b) Dahme kahrehda pali laud en mehn Sameria saikinte rong duwen rongamwahwo? Ahpw dahme Sises ketin kohpadahr duwen wasao?

3 Emen “irail ko me tangpeseng” iei Pilip. a (Wiewia 8:4; menlau kilang koakon “ Pilip, ‘Sounkalohki Rongamwahwo.’”) E kohla Sameria, kahnimw ehu me pali laud en aramas akan saikinte rong duwen rongamwahwo pwehki mwoweo, Sises ketikihong sapwellime wahnpoaron kan kaweid wet: “Dehr pedolong nan kahnimw en mehn Sameria kan; ahpw kumwail kohlahte rehn sihpw salongala kan en wehin Israel.” (Mad. 10:5, 6) Ahpw Sises ketin mwahngih me kedekedeo mehn Sameria kan pahn rong duwen rongamwahwo pwehki mwohn eh ketidahla nanleng, e mahsanih: “Kumwail pahn wia ei sounkadehde kan nan Serusalem, nan Sudia pwon oh Sameria, oh pil wasa me keieu doh nin sampah.”—Wiewia 1:8.

4. Ia duwen mehn Sameria ko ar mwekidki en Pilip kalohko, oh dahme ele kahrehda re kin men rong Pilip?

4 Pilip diarada me nan Sameria, e “mahier oh kakehr dondol.” (Sohn 4:35) Aramas akan kin perenki rongamwahwo me e kin kalohkiseli. Dahme kahrehda? Mehn Suhs kan kin kahng patehng mehn Sameria kan, oh mehn Suhs tohto kin kailongkin irail. Ahpw mehn Sameria ko diarada me rongamwahwo sohte kin lipilipilki aramas. Met weksang dahme Parisi ko, me kin leme re mwahusang meteikan, kin kamehlele. Pilip sohte kin lipilipilki aramas oh e kasalehda met sang ni eh ngoangki kalohki rongamwahwo ong mehn Sameria kan. Eri e sohte kapwuriamwei me mehn Sameria ko me pokonpene kin rong mwahu Pilip.—Wiewia 8:6.

5-7. Ni ahnsou me Kristian kan kin anahne kohkohsang ar wasa, ia duwen met eh kak sewese irail en lohkseli rongamwahwo?

5 Duwehte ni mwehin tepin Kristian ako, rahnpwukat kalokolok sohte kin kauhdi en sapwellimen Koht aramas akan ar kin kalohk. Kristian akan kin pwurupwurehng anahne keseula wasa kapw kan de kin selidi, ahpw met kahrehiongehr aramas tohto en kak rong duwen rongamwahwo. Karasepe, erein Mahwen Keriau en Sampah, Sounkadehdehn Siohwa kan kak kalohk ong meteikan mendahki ar mihmi nan imweteng en Nazi kan (concentration camps). Mehn Suhs men me tuhwong Sounkadehde kan nan soangen wasao nda: “Eimah en Sounkadehdehn Siohwa kan me selidi kamehlelehiong ie me arail pwoson poahsoankihda Paipel. Ngehi eri wiahla emen Sounkadehde.”

6 Ekei pak, pil sounkalokolok kan kin mwekidki rongamwahwo. Karasepe, ni ahnsou me Sounkadehde men me adaneki Franz Desch keseula nan imweteng en Gusen nan Austria, e tepida onopki Paipel rehn SS opiser men. Medewehla ara peren ni ara pwurehng tuhpene sounpar kei mwuhr ni ehu mihting tohrohr en Sounkadehdehn Siohwa kan, oh ira koaros wia sounkalohki rongamwahwo kei!

7 Mehkot me duwehte met kin wiawi ni ahnsou me kalokolok kin kahrehiong Kristian kan en tangasang ehu sahpw kolahng pil ehu sahpw. Karasepe, erein pahr 1970 samwa, ni ahnsou me Sounkadehdehn Siohwa kan nan Malawi anahne tangasang arail wasa kohla Mozambique, re kalohk ong aramas en wasao. Pil mwuhr ni ahnsou me uhwong wiawi nan Mozambique, doadoahk en kalohko pousehlahte wiawi. Francisco Coana nda: “Mehlel, ekei kiht kin selidi ekei pak pwehki at doadoahk en kalohk. Ahpw ni me tohto ar kin mwekidki rongen Wehio, se kamehlele me Koht kin ketin sewesei kiht, duwehte eh kin ketin sewese tepin Kristian ko.”

8. Ia duwen mahwen oh apwal en diar doadoahk eh kahrehda aramas tohto en rong rongamwahwo?

8 Ahpw kaidehn kalokolokte me kahrehiong aramas akan nan soangsoangen wasa kan ren kin mwekidki rongamwahwo. Nan pahr samwalahr ko, aramas tohto anahne kosoula ehu sahpw tohrohr pwehki mahwen kan de pwehki apwal en diar doadoahk. Met kahrehiong irail en kak rong rongamwahwo oh onopki Paipel nan sahpw me re uhd kin mihmi ie. Pwehki aramas pwukat kin kalapw lokaiahki ehu lokaia tohrohr, kahrehda miehier anahn en kalohk ong irail ni lokaiahn sapwarail. Ke kin nantihong kalohk ong aramas akan me “kohsang wehi koaros, keinek koaros, aramas koaros oh lokaia koaros” nan omw wasa?—Kaud. 7:9.

“Pil Kihong Ie Manaman Wet” (Wiewia 8:9-25)

“A ni ahnsou me Saimon kilangada me irail ale manamano ni wahnpoaron ako ara kin pwil pehra ko pohrail, e ahpw kihong ira mwohni.”—Wiewia 8:18

9. Ihs Saimon oh dahme kahrehda e men ese Pilip?

9 Pilip kin wiahda manaman tohto nan Sameria. Karasepe, e kamwahwihala me mwoator oh dangepel kan, oh pil kausasang ngehn suwed kan rehn aramas akan. (Wiewia 8:6-8) Mie ohl emen me kin pwuriamweikihla kisakis en wia manaman kapwuriamwei kan me Pilip kin wia. Ede Saimon, sounakmanaman emen me aramas akan kin uhdahn wauneki oh kin ndahki ih: “Ohl menet iei Roson en Koht.” Ahpw ni Saimon eh kilang manaman ko me Pilip wiadahr, e kak kilang roson mehlel en Koht me Pilip kin doadoahngki, ih eri pil pwosonla. (Wiewia 8:9-13) Ahpw ni mehlelo, dahme kahrehda e men wiahla Kristian men?

10. (a) Dahme Piter oh Sohn wia nan Sameria? (b) Dahme Saimon wia ni eh kilang tohnpadahk kapw ko ar alehdi sapwellimen Koht manaman ni Piter oh Sohn pwil pehra ko pohrail?

10 Ni ahnsou me wahnpoaron ko kilang kekeirda me wiawi nan Sameria, irail kadarala Piter oh Sohn wasao. (Kilang koakon “ Piter Doadoahngki ‘Kih kan en Wehin Nanleng.’”) Ni ara lella mwo, wahnpoaron riemeno pwil pehra ko pohn tohnpadahk kapw ko, oh emenemen irail ahpw tepida ale sapwellimen Koht manaman. b Ni ahnsou me Saimon kilangada met, e uhdahn men kalaudehla eh ese duwen dahme wahnpoaron ko kin wia. Kahrehda e ndaiong wahnpoaron ko: “Pil kihong ie manaman wet, pwe mehmen me I pahn pwil pehi kat powe en ale sapwellimen Koht manaman.” Saimon pil song en kihong ira mwohni pwe e medewe me e pahn kak alehdi manaman wet sang rehn Koht ma e pwain!—Wiewia 8:14-19.

11. Peneu kehlail dah me Piter kihong Saimon, oh ia duwen Saimon eh mwekidki met?

11 Piter sapeng Saimon ni lokaia kehlail. Wahnpoarono nda: “Noumw mwohni silperen en iang uhk sohrala, pwehki omw medewe me ke kak alehki mwohni sapwellimen Koht kisakis. Sohte pwaisomw de omw tungoal nan ire wet, pwe omw mohngiong sohte kin inen mwohn silangin Koht.” Piter eri kangoangehki en koluhla oh kapakapki mahkpen dipe. E ndaiong: “Kapakapohng Siohwa ni ngidingid, pwe ma kak, a en ketin mahkikihong uhk widing en omw mohngiong.” E sansal me Saimon kaidehn aramas suwed emen; e men wia dahme pwung, ahpw ni ahnsowo e pwakihala eh ineng sapwungo. Saimon eri peki rehn wahnpoaron ko oh nda: “Kapakapkin ie rehn Siohwa ni ngidingid pwe soahng pwukat me kumwa ndaier en dehr lelohng ie.”—Wiewia 8:20-24.

12. Ia uwen reklahn tiahk en pwainda de netikihla dehu kan rehn Kristian likamw akan?

12 En Piter eh kapwungala Saimon kin wia mehn kataman ehu ong Kristian kan koaros rahnpwukat. E padahkihong kitail me e sapwung en pwainda de netikihla dehu kan nan mwomwohdiso. Ahpw tiahk wet kin kalapw wiawi rehn Kristian likamw akan. Karasepe, pwuhk ehu sang nan pahr 1878 (The Encyclopædia Britannica) nda me ni Pope kan ar kin usuhsda, mwomwen me re kin pwainda dehu wet. Me tohto sohte kin namenengki ar wia met oh re pil sohte kin song en ekihla.

13. Ia duwen Kristian akan arail kak soikala dipen pwainda de netikihla dehu kan nan mwomwohdiso?

13 Kristian kan anahne kanahieng en dehr wia tiahk wet. Karasepe, irail en dehr song en ale keniken, me duwehte song en pil ale pwais kaselel sang rehn irail me ahneki pwukoa nan mwomwohdiso ni arail pahn kisekise irail de nohn kapinga irail. Oh pil ong irail kan me ahneki manaman, ren kin kanahieng ren dehr kin uhpalih me kepwehpwe kan. Irair pwukat koaros kin sapwung. Ni mehlel, sapwellimen Koht ladu kan koaros kin anahne wiahki irail me ‘tikitik kan,’ oh kin awiawih sapwellimen Siohwa manaman en idihada irail kan me pahn ahneki pwais kaselel kan. (Luk 9:48) Eri sapwellimen Koht aramas akan en dehr song rapahki “kaping laud” ong pein irail.—Lep. Pad. 25:27.

“Ke Uhdahn Ese Dahme Ke Wadewadeken?” (Wiewia 8:26-40)

14, 15. (a) Ihs ‘ohlen Idiopiao,’ oh ia duwen Pilip eh tuhwongedi ih? (b) Dahme ohlen Idiopiao sapengki Pilip, oh dahme kahrehda eh mwadangete papidaislao sohte sapwung? (Menlau kilang nting tikitik kan me kileldi.)

14 Sapwellimen Siohwa tohnlengo eri kaweid Pilip en seiloakla nanial me kohsang Serusalem kolahng Kasa. Ma Pilip medemedewe dahme kahrehda e pahn kohla wasao, eh peideko pasapengla ni ahnsou me e tuhwong ohlen Idiopiao me “wadewadek ni ngihl laud pwuhken soukohp Aiseia.” (Menlau kilang koakon “ Ihs Ohlen Idiopia Lapalapo?”) Sapwellimen Siohwa manaman kaweid Pilip en kohla keiong mpen weren ohlen Idiopiao werennansapwo. E ahpw idek rehn ohlo ni eh wie tangatang limwahn werennansapwo: “Ke uhdahn ese dahme ke wadewadeken?” Ohlen Idiopiao sapengki: “Ia duwen ei pahn kak ese ma sohte me kaweid ie?”—Wiewia 8:26-31.

15 Ohlen Idiopiao luke Pilip en douda nan werennansapwo. Song medewehla ara peren ni ara koasoakoasoipene! Duwehte me tohto teikan, ohlen Idiopiao sohte ese ihs me ‘sihmpwulo’ de ‘laduwo’ nan kokohp en Aiseiao. (Ais. 53:1-12) Ahpw ni ara seiseiloak kohwei pohn ahlo, Pilip kawehwehiong ohlen Idiopiao me ‘sihmpwulo’ oh ‘laduwo’ kin wehwehki Sises Krais. Duwehte irail me papidaislahr nan Pendekos pahr 33, ohlen Idiopiao me iangalahr lamalam en mehn Suhs, mwadangete ese dahme e pahn wia. E ahpw ndaiong Pilip: “Kilang! Iet pihlen; dahme irehdi ei pahn papidaisla?” Ohlen Idiopiao eri mwadangete papidaisla rehn Pilip! c (Menlau kilang koakon “ Papidais nan ‘Wasa me Pihl Mi Ie.’”) Mwurin mwo, sapwellimen Siohwa manaman kaweid Pilip ong pwukoa kapw ehu nan Asdod, wasa me e pousehlahte kalohki rongamwahwo.—Wiewia 8:32-40.

16, 17. Ia duwen tohnleng kan ar kin iang sewese doadoahk en kalohk rahnpwukat?

16 Kristian akan rahnpwukat kin ahneki pwais kaselel en iang doadoahk me Pilip kin wia. Re kin kalapw ehukihong meteikan duwen rongen Wehio ni ahnsou sohte lipilipil, duwehte ni ahnsoun seiloak. Pak tohto, ni ar kin diar aramas akan me men rong rongamwahwo, e mwomwen me met kaidehn sang ni pein arail nannanti. Paipel mahsanih ni sansal me tohnleng kan kin kaukaweid doadoahk en kalohk, kahrehda rongen wehio kin lelohng aramas en “wehi koaros, kadaudok koaros, lokaia koaros, oh sahpw koaros.” (Kaud. 14:6) Sises pil mahsanih me tohnleng kan pahn iang kaweid irail akan me kin wia doadoahk en kalohki rongamwahwo. Nan sapwellime karasaras en wihd oh dihpw suwed kan, Sises mahsanih me erein ahnsoun dolung—ni imwin koasoandi en mwehio—“soundolung kan iei tohnleng kan.” E pil mahsanih me tohnleng pwukat pahn “kihsang mehkoaros me kin kahrehda dipekelekel oh aramas me kin wia me suwed nan sapwellime Wehi.” (Mad. 13:37-41) Pil ni ahnsowohte, tohnleng pwukat pahn kihpene irail akan me ahneki koapworopwor en kaunda nanleng oh mwuri “pokon kalaimwun” en “sihpw teikan” pwe ren wiahla sapwellime aramas akan.—Kaud. 7:9; Sohn 6:44, 65; 10:16.

17 Mie mehn kadehde me mepwukat wiewiawi pwehki mie irail kan me kitail kin tuhwong nan kalohk nda me irail kin kapakapki sapwellimen Koht sawas. Song medewehla dahme wiawi ehu rahno ni seri men eh iang sounkalohk riemen kohla kalohk. Nimensengo, sounkalohk riemeno medewe me re pahn kereniong nek ara kalohk, ahpw serio uhdahn men kohla ni pil ehu ihmw. Ni mehlel, e pein kohla letelet ni wenihmwo! Ni ahnsou me lih pwulopwul men ritingada wenihmwo, Sounkadehde riemeno aluhla oh koasoiong ih. Ira uhdahn pwuriamweikihla liho eh nda me e ahpwtehn wie kapakapki emen en kohla sewese ih en wehwehkihla Paipel. Ira eri koasoanehdi ren wia onop en Paipel reh!

“Koht, sohte lipilipil ihs komwi, menlau sewese ie”

18. Dahme kahrehda kitail sohte men uhdihsang kasalehda atail kalahnganki pwais kaselel en kalohk?

18 Ni omw iang wia kisehn mwomwohdisohn Kristian, ke ahneki pwais kaselel en iang tohnleng kan doadoahk. Oh doadoahk en kalohk me kin wiawi nan atail ahnsou kin lelohng aramas tohtohsang mahs. Kitail sohte men uhdihsang kasalehda atail kalahnganki pwais kaselel wet. Eri pousehlahte kalohk ni ngoang, oh ke ahpw pahn diar peren laud ni omw kin koasoakoasoiaiong meteikan “rongamwahu duwen Sises.”—Wiewia 8:35.

a Kaidehn wahnpoaron Pilip met. Ahpw iei Pilip me kitail koasoiapenehr nan Irelaud 5 en pwuhk wet. Ih emen kisehn ‘ohl likilik isimeno’ me pilipilda ren apwalih doadoahk en nehk mwenge ong liohdi Kristian kan nan Serusalem me kin lokaiahn Krihs oh pil me kin lokaiahn Ipru.—Wiewia 6:1-6.

b E sansal me tohnpadahk kapw kan ahnsowo kin kalapw keikihdi de alehdi sapwellimen Koht manaman ni arail papidaisla. Met kin kahrehiong irail en kak ahneki koapworopwor en iang Sises kaunda nanleng nin duwen nanmwarki oh samworo kei. (2 Kor. 1:21, 22; Kaud. 5:9, 10; 20:6) Ahpw nan soangen irair wet, tohnpadahk kapw kan sohte keidi ni ar papidaisla. Eri Kristian kapw kan me papidaisla alehdi sapwellimen Koht manaman oh pil kak wia manaman kan ihte mwurin Piter oh Sohn ara pwil pehra ko pohrail.

c Ohlen Idiopiao sohte mwadangete papidaisla ni eh sohte wehwehki dahme e wiewia. E eselahr duwen Pwuhk Sarawi iangahki kokohp kan duwen Mesaiao pwehki e iangalahr lamalam en mehn Suhs. Eri met ni eh esehla duwen sapwellimen Sises pwukoa ong pweidahn kupwuren Koht, e kakehr mwadang papidaisla.