Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

IRELAUD 19

“Padapadahkte oh Dehr Nennenla”

“Padapadahkte oh Dehr Nennenla”

Pohl kin doadoahk en mwohni ahpw e kin mwohneki mahs eh kalohk

Poahsoankihda Wiewia 18:1-22

1-3. Dahme kahrehda wahnpoaron Pohl kohla Korint, oh soahng dah kan me e kakete pwunupwunodki?

 E KERENLAHNG ni imwin pahr 50. Wahnpoaron Pohl mihmi nan Korint, kahnimw kepwehpwe ehu me aramas kin kolahng pwain oh netikihla kepwe, oh wasa me mehn Krihs, mehn Rom, oh mehn Suhs tohto kin kousoan ie. a Pohl sohte kolahng pwainda de netiki kepwe de pil rapahki doadoahk en mwohni. Ahpw e kohla Korint ong kahrepe ehu me uhdahn kesempwal, me iei en kadehdehda ni unsek duwen Wehin Koht. Pohl anahne wasahn kousoan oh e koasoanehdi en dehr katoutouwihki meteikan ren apwalih ih me pid mwohni. E sohte men kahrehiong emen en medewe me pwehki e kin kalohki duwen mahsen en Koht, eri aramas akan anahne kihong ih mwohni. Dahme e pahn wia?

2 Pohl kin ese wiahda ihmw likou. Mendahki en wiahda ihmw likou sohte kin mengei, ahpw e kin perenki wia doadoahk wet pwehn kak apwalih pein ih. Ia duwe, e pahn kak diar doadoahk nan kahnimw wet me kin soupisek? E pahn kak diar wasa mwahu ehu en kousoan ie? Mendahki e kin pwunupwunodki soahng pwukat koaros, Pohl sohte manokehla doadoahk kesempwalo, me iei en kalohk.

3 E mwomwen me Pohl mihmi nan Korint erein ahnsou kis, oh eh doadoahk en kalohk pweida mwahu. Dahme kitail kak sukuhlkihsang dahme Pohl wia nan Korint me pahn sewese kitail en kadehdehda ni unsek duwen Wehin Koht nan atail wasahn kalohk?

“Irail Kin Wiahda Ihmw Likou” (Wiewia 18:1-4)

4, 5. (a) Ia wasa Pohl kin kousoan ie nan Korint, oh soangen doadoahk dah me e kin wia? (b) Ia duwen Pohl eh wiahla sounwiahda ihmw likou men?

4 Ahnsou kis mwurin Pohl eh lella Korint, e tuhwong pwopwoud kadek ehu—ohlen Suhs men me ede Akwila oh eh pwoudo Persila. Pwopwoudo kousoanla nan Korint pwehki ruwes ehu me Nanmwarki Klaudius wiahda ong “mehn Suhs koaros en kohkohsang Rom.” (Wiewia 18:1, 2) Akwila oh Persila sohte lukehte Pohl en iang ira kousoan nan imwarao, ahpw en pil iang ira doadoahk. Paipel mahsanih: “Pwehki eh [Pohl] pil kin wia soangen doadoahkohte me ira kin wia, e mihmi ni imwarao oh kin iang ira doadoahk, pwe irail kin wiahda ihmw likou.” (Wiewia 18:3) Pohl kin mi rehn pwopwoud kadek wet erein eh kin kalokalohk nan Korint. Mwein Pohl ntingihada ekei nah kisinlikou ko me mwuhr wiahla kisehn Paipel ni ahnsou me e mihmi rehn Akwila oh Persila. b

5 Ia duwen Pohl, me ‘pein Kamaliel me kasukuhlihada,’ eh pil wiahla sounwiahda ihmw likou men? (Wiewia 22:3) E mwomwen me mehn Suhs kan ni mwehin tepin Kristian ko sohte kin namenengki neirail seri ko ren esehla ia duwen ar pahn wia soangen doadoahk ehu, mehnda ma re pil ale sukuhl laud. Pohl kohsang Tarsus nan Silisia, wasa me ndandki soangen likou ehu me adaneki cilicium me kin kadoadoahk pwehn wiahda ihmw likou kan. Kahrehda mwein Pohl sukuhlki en wiahda ihmw likou ni eh pwulopwulte. Dahme doadoahk en wiahda ihmw likou kan kin pidada? E kin pidada en pahda de lupukedi oh dehkada lepin likou me kekeluwak oh piselap. Met kin anahne doadoahk laud.

6, 7. (a) Dahme Pohl kin medewehki doadoahk en wiahda ihmw likou, oh dahme kasalehda me Akwila oh Persila kin pil ahneki soangen madamadauohte? (b) Ia duwen Kristian kan rahnpwukat ar kin alasang mehn kahlemeng en Pohl, Akwila, oh Persila?

6 Pohl sohte kin wiahki eh doadoahk en wiahda ihmw likou me keieu kesempwal nan eh mour. Ahpw e kin wia doadoahk wet ihte pwehn apwalih pein ih erein eh kin kalokalohk. Eh mehn akadei iei en kalohki rongamwahwo “ni sohte pweipwei.” (2 Kor. 11:7) Dahme Akwila oh Persila kin medewehki ara pesineso? Nin duwen Kristian kei, ira pil kin kilangwohng doadoahk en mwohni duwehte me Pohl kin wia. Ni mehlel, ni ahnsou me Pohl kohkohlahsang Korint nan pahr 52, Akwila oh Persila kohkohlahsang ara pesineso oh iang Pohl keseula Episos, wasa me imwarao kin wia wasa me mwomwohdisou kin tuhpene ie. (1 Kor. 16:19) Mwuhr ira pwurala Rom oh mwurin mwo ira pil pwurala Episos. Pwopwoud ngoang wet kin mwohneki mahs Wehio oh kin men nsenohki anahn en meteikan laudsang pein ara, oh pwehki met, “tohn mwomwohdisohn mehn liki kan koaros” kin kalahnganki ira.—Rom 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

7 Kristian kan rahnpwukat kin alasang mehn kahlemeng en Pohl, Akwila, oh Persila. Sounkalohk ngoang kan rahnpwukat kin doadoahk laud pwehn dehr kihong meteikan “katoutou pweilaud ehu.” (1 Des. 2:9) Pioneer tohto kin wiahda mehn kahlemeng mwahu ni arail kin doadoahk ekeite rahn nan wihk ehu de erein sounpwong keite nan pahr ehu pwehn apwalih pein irail. Ahpw doadoahk en pioneer me re kin keieu kesempwalki. Duwehte Akwila oh Persila, tohto sapwellimen Siohwa ladu kadek kan kin luke sounapwalih kan me kin seiloak ren mi rehrail. Koaros me kin “nantihong kasamwo meteikan ni kadek ahnsou koaros” kin ese ia uwen eh kin kangoang oh kansenamwahu en kin wia met.—Rom 12:13.

“Mehn Korint Tohto . . . Tepida Kamehlele” (Wiewia 18:5-8)

8, 9. Dahme Pohl wia ni mehn Suhs ko ar uhwongada eh kalohk, oh ia wasa e uhd kohla ie pwehn kalohk?

8 Ni ahnsou me Sailas oh Timoty kohsang Masedonia wa kisakis sapan kan, e uhdahn sansalda me Pohl kin kilangwohng eh doadoahk nin duwen mehkot me e kin wia ihte pwehn apwalih ih. (2 Kor. 11:9) Pohl mwadangete “tepida soupisengkihla kalohki mahseno.” (Wiewia 18:5) Ahpw ni eh kin kalokalohk ni ngoang, mehn Suhs kan kin mihmihte uhwong ih. Irail kin soikala padahko me Krais kak ketin komourirailla. Kahrehda Pohl men kasalehiong irail me e sohte pwukoahki arail pilipil. Eri e siped eh likowo oh ndaiong irail kan me uhwong ih: “Kumwail me pwukoahki amwail mehla. I sohte pahn dipikihda. Sang met kohla, I pahn kohla rehn mehn liki kan.”—Wiewia 18:6; Esek. 3:18, 19.

9 Eri ia wasa Pohl pahn uhd kalohk met? Ohl emen me iangala lamalam en mehn Suhs me ede Ditius Sustus, kasamwolong Pohl nan imweo. Imweo mi limwahn sinakokeo. Eri Pohl uhdihsang kalohk nan sinakokeo oh uhd pousehla kalohk nan imwen Sustus. (Wiewia 18:7) Pohl kin kousoante rehn Akwila oh Persila erein eh mi nan Korint, ahpw e kin doadoahngki imwen Sustuso ong eh doadoahk en kalohk.

10. Dahme kasalehda me Pohl sohte koasoanehdi en kalohk ongete mehn liki kan?

10 Ia duwe, en Pohl nda me e pahn kohla rehn mehn liki kan wehwehki me e pahn uhdihsang padahk ong mehn Suhs kan oh irail me iangala lamalam en mehn Suhs me men rong? Kaidehn ih wehwehn eh koasoio met. Karasepe, “Krispus, soumas en sinakokeo pwosonla Kauno iangahki tohnimwe kan koaros.” E sansal me mehn Suhs tohto nan sinakokeo pil iang Krispus wiahla Kristian kei, pwehki Paipel mahsanih: “Mehn Korint tohto me rong mahseno tepida kamehlele oh papidaisla.” (Wiewia 18:8) Eri imwen Ditius Sustus wiahla wasa me mwomwohdisohn Kristian kapwo nan Korint kin tuhpene ie. Ma Luk ntingihedi soahng pwukat ni irekidi en ahnsou me re wiawi, nin duwen me e kin kalapw wia, eri met wehwehki me mehn Suhs de irail me iangala lamalam en mehn Suhs pwukat wiahla Kristian kei mwurin Pohl eh siped eh likowo. Met wehwehki me Pohl kin men wiahda wekidekla kan oh kin kalohkohng koaros me men rong.

11. Ia duwen Sounkadehdehn Siohwa kan rahnpwukat ar kin alasang Pohl ni arail kin kalohkohng irail kan me kose me irail Kristian kei?

11 Nan sahpw tohto rahnpwukat, pelien lamalam kan me kose me irail Kristian kei kin ahneki manaman laud pohn towe kan. Nan sampah pwon, misineri kan en pelien lamalam pwukat kin doadoahk laud pwehn kadirehla tohn arail pelien lamalam. Aramas akan me kin kose me irail Kristian kei kin kesempwalki tiahk en arail pelien lamalam laudsang arail nanpwungmwahu rehn Koht. Met pil mehlel rehn mehn Suhs kan me kin kousoan nan Korint ni mwehin tepin Kristian ko. Ahpw duwehte Pohl, kitail Sounkadehdehn Siohwa kan kin ngoangki sewese aramas akan ren wehwehki dahme re kin wadek nan Paipel. Mehnda ma re kin uhwong kitail de ma kaunen arail pelien lamalam kin kaloke kitail, kitail kin pousehlahte nantihong sewese aramas akan. Nanpwungen irail kan me kin “ngoangki papah Koht, ahpw kaidehn nin duwen loalokong pwung,” mwein mie aramas tohto me men esehla me mehlelo duwen Koht. Eri kitail anahne rapahki soangen aramas pwukat.—Rom 10:2.

“Nei Aramas Tohto Mi nan Kahnimw Wet” (Wiewia 18:9-17)

12. Kangoang dah me Pohl alehdihsang kaudiahlo?

12 Mwein Pohl kin peikasalki ma e pahn pousehlahte kalohk nan Korint. Ahpw e esehda dahme e anahne wia mwurin pwohng me Sises ketin pwarohng ih nan kaudiahl ehu oh mahsanihong: “Ke dehr masak, ahpw padapadahkte oh dehr nennenla, pwe I kin ieiang uhk oh sohte aramas emen pahn kauweiukala; pwehki nei aramas tohto mi nan kahnimw wet.” (Wiewia 18:9, 10) Ia uwen kangoang en kilang kaudiahl wet! Pein Kauno ketin kamehlelehiong Pohl me e pahn ketin pere ih sang eh imwintihti kan oh me mie aramas tohto nan kahnimwo me e kupwurki Pohl en kalohkohng. Dahme Pohl wia mwurin eh kilangada kaudiahlo? Paipel mahsanih: “Ih eri mihmi wasao erein sounpar ehu oh sounpwong weneu, padapadahkihong irail mahsen en Koht.”—Wiewia 18:11.

13. Dahme Pohl ele medemedewe ni ahnsou me e kohkohla ni mwoalen kadeiko, oh dahme kahrehda e ese me e sohte pahn kamakamala duwehte Stipen?

13 Mwurin Pohl eh mihmihki Korint erein sounpar ehu, e pil alehdi mehn kadehde me kalaudehla eh kamehlele me Kauno kin ketin ieiang ih. “Mehn Suhs akan ahpw ehupene pelianda Pohl oh walahng ih ni mwoalen kadeiko,” me adaneki beʹma. (Wiewia 18:12) Ekei kin nda me mwoalen kadeik wet wia palangk ehu me wiawihda ekiste ilehdahsang nanpwel, oh e karanih nanwerengen wasahn netinet kan nan Korint. E wiawihkihda marpel pwetepwet oh mei oh mie soahng kaselel kan me perperda powe. Wasa lapala ieu me pokon kak kohpene ie mi mwohn mwoahl wet. Ekei soupoad kan kin kamehlele me mwoahl wet uhdahn karanih sinakokeo me mi limwahn imwen Sustuso. Ni Pohl eh kohkohlahng ni mwoalen kadeiko, ele e medemedewe duwen Stipen, me kostakaidi oh me wia tepin Kristian me kamakamala pwehki eh wia sounkadehdehn Sises. Pohl, me aramas kin ekerki Sohl ni ahnsowo, “pwungki eh kamakamala.” (Wiewia 8:1) Ia duwe, met pahn pil wiawihong Pohl? Soh, pwehki Sises ketin inoukihong: “Sohte aramas emen pahn kauweiukala.”—Wiewia 18:10.

“Ih eri kausirailsang ni mwoalen kadeiko.”​—Wiewia 18:16

14, 15. (a) Dahme mehn Suhs ko karaunehki Pohl, oh dahme kahrehda Kalio kasohrehla kedip wet? (b) Dahme wiawihong Sostenihs, oh dahme e kakete wiahla?

14 Dahme wiawi ni Pohl eh wisikla ni mwoalen kadeiko? Eden sounkopwungo Kalio. E wia kepinahn Akaia oh rie ohl me tikitiksang ih iei sounpadahk en Romo, Seneca. Mehn Suhs kan karaunehki Pohl: “Ohl menet kin padahkihong aramas akan en kaudokiong Koht ni ahl ehu me uhwong kosonned.” (Wiewia 18:13) Re nda me dene Pohl kin kauwehla kosonned ni eh kin kahrehiong ekei mehn Suhs ren wiahla Kristian kei. Ahpw Kalio kilang me Pohl sohte wiahda “sapwung ehu” oh e sohte dipikihda “suwed laud ehu.” (Wiewia 18:14) Kalio sohte men pidada soahng kan me mehn Suhs akan akahkamaiki. Eri Pohl sohte anahne ndahla lepin lokaia ehu pwehn doare pein ih pwe Kalio mwadangete kasohrehla kedip wet! Mehn Suhs ko uhdahn lingeringerda. Irail kapwukoahki Sostenihs, me ele wiliandi Krispus nin duwen soumas en sinakokeo. Irail eri poarehng Sostenihs “oh tepida keme ih mwohn mwoalen kadeiko.”—Wiewia 18:17.

15 Dahme kahrehda Kalio sohte irehdihsang pokono en keme Sostenihs? Mwein e leme me Sostenihs me kahre pwihnen moromoro me uhwongada Pohl, kahrehda e leme me e konehng dahme wiawihong ih. Mehnda ma pil kaidehn Sostenihs me kahre pwihnen moromoro, ahpw ele mie mehkot mwahu me wiawi pwehki met. Nan nein Pohl tepin kisinlikou ong mwomwohdisohn Korint, me e ntingihada sounpar kei mwuhr, e koasoia duwen ohl Kristian men me adaneki Sostenihs. (1 Kor. 1:1, 2) Ia duwe, ohl menet iei Sostenihso me ale kamakam nan Korint? Ma iei, eri soahng kamedek me wiawihong ih kakete kamwakid ih en wiahla Kristian men.

16. Ia duwen sapwellimen Kauno mahsen en “padapadahkte oh dehr nennenla, pwe I kin ieiang uhk,” eh kin kakehlaka kitail?

16 Nin duwen me kitail wadekehr mwoweo, mwurin mehn Suhs akan ar uhwongada en Pohl eh padahk, Sises mahsanihong Pohl: “Ke dehr masak, ahpw padapadahkte oh dehr nennenla, pwe I kin ieiang uhk.” (Wiewia 18:9, 10) Kitail anahne tamataman mahsen wet, ahpw mehlel ni ahnsou me meteikan kin uhwong atail padahk. Dehr manokehla me Siohwa kin ketin mwahngih audepen mohngiong oh kin ketin kahrehiong me mohngiong mehlel kan en karanihala ih. (1 Sam. 16:7; Sohn 6:44) Ia uwen met eh kin kangoange kitail en pousehlahte kalokalohk! Ehuehu sounpar, aramas lopw kei kin papidaisla, me wehwehki daulih meh epwiki kei rahn koaros kin papidaisla. Ong irail kan me kin peikiong kehkehlik en “padahkihong aramas en wehi koaros pwe ren wiahla nei tohnpadahk,” Sises ketin kamehlelehiong irail met: “I pahn ieiang kumwail rahn koaros lao lel ni kaimwiseklahn koasoandi en mwehio.”—Mad. 28:19, 20.

“Ma Siohwa Ketin Kupwurki” (Wiewia 18:18-22)

17, 18. Dahme Pohl kakete medemedewe ni eh sereklahng Episos?

17 Kitail sehse ma en Kalio pilipilo me kahrehda popohl ong mwomwohdisohn Kristian kapwo nan Korint. Ahpw Pohl “mihmihki erein rahn tohto” mwohn eh kamwurala rie Kristian kan nan Korint. Erein tepin sounpwong kan en pahr 52, e wiahda koasoandi en sereksang Senkria kohla Siria, me dohkihsang ni palimesehn Korint mpen mwail isuh. Ahpw mwohn eh kohkohlahsang Senkria, Pohl “sehkala pitenmoangeo mwotomwot pwehki inou ehu me e wiadahr.” c (Wiewia 18:18) Mwurin mwo, e kahrehda Akwila oh Persila, oh re serek kotehla Sehd en Aegean, kohla Episos me mi nan Eisia Tikitik.

18 Ni Pohl eh sereksang Senkria, ele e medemedewe duwen soahng kan me wiawiher nan Korint. Mie soahng tohto me e kin tamanda oh perenki. Eh doadoahk en kalohk me e wiahki erein sounpwong 18 uhdahn pweida mwahu. Tepin mwomwohdiso nan Korint mieier oh kin tuhpene ni imwen Sustuso. Ekei irail kan me pwosonla iei Sustus, Krispus oh tohnimweo, oh me tohto teikan. Pohl kin poakohng rie Kristian pwukat pwehki e sewese ren wiahla Kristian kei. Mwuhr e ntinglahng irail oh karasahiong irail kisinlikou en kaping me ntingdi nan eh mohngiong. Kitail pil kin keieu poakohng irail kan me kitail sewese en tepida kaudokiong Siohwa. Ia uwen eh kin kansenamwahu en kilang riatail pwukat ar kin duwehte “kisinlikou en kaping”!—2 Kor. 3:1-3.

19, 20. Dahme Pohl wia ni eh lella Episos, oh dahme kitail sukuhlkihsang ih duwen en kin wiahda koasoandi kan pwehn kalaudehla atail papah Koht?

19 Ni eh lella Episos, Pohl mwadangete tepida kalohk. E “pedolong nan sinakokeo oh padahkih mehn Suhs akan sang ni eh kin sewese irail en medemedewe.” (Wiewia 18:19) Ni ahnsowo Pohl mihmi nan Episos erein ahnsou kiste. Mendahki re peki reh en pil mihmihte rehrail, “e sohte pwungki.” Ni eh kamwurala mehn Episos ko, e ndaiong irail: “I pahn pwurodo rehmwail ma Siohwa ketin kupwurki.” (Wiewia 18:20, 21) Pohl ese me dirte aramas nan Episos me e anahne kalohkohng. E men pwurehng mwemweitla Episos, ahpw ihte ma Siohwa ketin mweidohng. Met sou wia mehn kahlemeng mwahu ehu kitail en tamataman? Kitail men wiahda koasoandi kan ni ahl ehu me pahn mweidohng kitail en kalaudehla atail papah Koht. Ahpw kitail en kin ahnsou koaros likih sapwellimen Siohwa kaweid oh momour ni ahl ehu me pahrekiong kupwure.—Seims 4:15.

20 Pohl kohkohlahsang Akwila oh Persila nan Episos, oh serekla Sesaria. E mwomwen me e “kohdahla” Serusalem oh rahnmwahwih mwomwohdisou wasao. (Wiewia 18:22) Mwurin mwo, Pohl pwurala imweo nan Andiok en Siria. Eh keriaun seiloak en misineri imwiseklahr oh soahng mwahu tohto pweidahier. Eri kitail pahn kilang dahme wiawi ni kesiluhn eh seiloak en misinerio.

a Menlau kilang koakon “ Korint—Kahnimw me Mie Wap Riau,” nan pali 169.

b Menlau kilang koakon “ Kisinlikou kan me Kihda Kangoang,” nan pali 172.

c Menlau kilang koakon “ En Pohl Kahukihla Inou Ehu,” nan pali 174.