1. Di kal manera ku riliẑion tradisional komparadu ku un montaña?

KRENSAS di riliẑions tradisional di Afrika ta komparadu ku montaña. La riba i sta Deus, ku tene tudu puder. Na si ladu i sta anjus ku ta sirbil. Tambi i sta no parentis ki muri, ku ta lembra di se familias i e sta interesadu di se tarbaju, ku se vida li na tera. Bas di montaña i sta kilis ku ta fasi arti, jambakusis, murus, i futserus.

2. Kuma ku un ditu Afrikanu mostra ki krensas tradisional ta nfluensia utrus riliẑions?

² E krensas tradisional tene nfluensia puderosu na utrus riliẑions na Afrika. Un ditu Afrikanu fala: “Sedu Kriston o Musulmanu ka ta tuji adora deus di no tera.”

3. Nunde ku no pudi aprindi bardadi aserka di kilis ku ta vivi na seu?

³ Sera ki krensas tradisional Afrikanu sta sertu? Biblia kontanu bardadi aserka di kilis ku ta vivi na seu.

4. Na ke ki riliẑions prinsipal di Afrika ta konkorda nel?

⁴ Tris prinsipal riliẑions di Afrika ta konkorda ki i ten un Deus ku sta riba di tudu. Biblia fala del suma “Deus riba di tudu deusis, SIÑOR riba di tudu siñoris, Deus garandi, ku jintis dibi di medi.” (Ripitison di Lei 10:17) Musulmanus tambi ta fia ki i ten un Deus ku sta riba di tudu. Aserka di riliẑion tradisional na Afrika, Pursor Geoffrey Parrinder fala: “Maioria di Afrikanus ta fia na un Deus ku sta riba di tudu, pape di deusis i di omis, ku kumpu mundu.”

5. Kal ki alguns nomis ku ta usadu pa coma Deus?

⁵ Apesar di elis tudu e fia na Deus, maioria di kil jintis ka tene un ideia ­klaru di kin ki Deus. Purmeru pasu pa kunsi un algin i pa bu kunsi si nomi. Aserka di nomi di Deus i ten konfuson entri riliẑions. Pa kilis ku ta fala kuma elis i Kriston, e ma ta comal Deus, titulu ku signifika “Puderosu.” Musulmanus ta comal Alla. Entri kilis ku ta pratika riliẑions tradisional, nomi ke ta usa pa coma Deus ku sta riba di tudu i ta varia di un lingua pa utru. Na si livru Concepts of God in Africa (Konseitu di Deus na Afrika), John S. Mbiti skirbi mas di 500 nomi ku titulu diferenti pa Deus. Suma isemplu, na lingua Yoruba (Nigeria), e ta  coma Deus Olodumare; na lingua Kikuyu (Kenya), e ta comal Ngai; na lingua Zulu (Afrika di Sul), e ta comal Unkulunkulu.

6, 7. Kal ki nomi di Deus, i kuma ki no sibil?

⁶ Ke ki Deus fala aserka di si nomi? Oca Deus na manda Moises pa i bai liberta Israelitas na Ejitu, Moises puntal: “Si N bai pa fijus di Israel, N fala elis: ‘Deus di bo papes ku mandan pa bos,’ si e puntan: ‘kuma ki si nomi?’ ke ku N na fala elis?” — Saida 3:13.

⁷ Deus fala Moises: “Asin ku bu na fala fijus di Israel: ‘[Jeova, NM] Deus di bo papes, . . . i mandan pa bos.’ Es i ña nomi pa sempri, es i ña lembransa pa tudu jorson na futuru.” (Saida 3:15) Es nomi Jeova i skirbidu mas di 7.000 bias na Biblia, alguns jintis ku traduzi Biblia e tira es nomi i e pui titulu “Deus” o “Siñor.”

8. Kuma ki Jeova sedu, i ke ki no dibi di fasi si no misti tene si fabur?

⁸ Kuma ki Jeova sedu? Deus i spiritu, Tudu Puderosu, i gloriosu. El i Deus ku sta riba di tudu, bu ka pudi komparal, i ka ten igual. (Ripitison di Lei 6:4; Isaias 44:6) Jeova fala Moises: “Ami i [Jeova, NM] bu Deus, ku ta ten siumi.” Na utru manera di fala, si no misti tene benson di Jeova, no dibi di adoral el so. El i ka misti pa no adora kualker kusa o kualker algin. — Saida 20:​3-5.

9. Pabia di ke ku manda no fala ki Jesus i ka igual ku Jeova?

⁹ Aos i ten manga di konfuson di kin ki Jesus. Manga di kilis ku ta fala e sedu kriston, e ta fia ki Jesus fasi parti di Trin­dadi. Ma Biblia ka fala di kuma Deus i tris. Nin i ka sina di kuma Jesus i ­igual ku Jeova. Propri Jesus ciga di fala sin: “Ña pape . . . mas mi puder.” — Jon 14:⁠28.

10. Nunde ki Jesus staba antis di i bin pa tera?

¹⁰ Biblia fala ki antis di Jesus bin na tera suma omi, i viviba ja na seu suma un algin puderosu ki no ka pudi oja. Suma ku Jeova kumpu Adon ku Eva na tera, tambi i kumpu anjus na seu. Jesus i purmeru anju ki Jeova kumpu. — Jon 17:5; Kolosensis 1:15.

11. Kuma ki Jesus padidu suma omi?

¹¹ Mas di 2.000 anus atras, Jeova muda vida de anju pa bariga di un virẑen comadu Maria. Anju Gabriel falal asin: “Bu na paña bariga, bu na padi un fiju, bu na pul nomi di Jesus. I na rena pa sempri . . .  Si renu ka na kaba.” — Lukas 1:​31, 33. *

12. Kal ki un di rason ku pui Jesus bin pa tera?

¹² Asin, Jesus padidu, i kirsi, i sina jintis aserka di vontadi di Jeova i di ke ki ­Jeova misti. I ciga di fala un guvernanti Romanu: “Pa el ku N bin mundu; N padidu pa N da tustumuñu aserka di ­bardadi.” (Jon 18:37) Si no jubi ke ki ­Jesus sina, no pudi aprindi bardadi aserka di ­vontadi di Jeova i aserka di ke ki i misti. No pudi aprindi manera di kontenta Deus.

13. Kal ki sugundu rason ku pui Jesus bin pa tera?

¹³ Sugundu rason ku pui Jesus bin pa tera i pa da si vida suma un resgati pa  nos. (Mateus 20:28) I fasi kila pa no pudi libertadu di pekadu ki no yarda di no pape Adon. Pa utru ladu, kila na punu pa no vivi pa tudu tempu. Apostulu Jon skirbi asin: “Deus ama jinti di mundu dimas, tok i da si uniku Fiju, pa tudu kil ku setal ka ta pirdi, ma i ta tene vida ku ka ta kaba.” — Jon 3:16.

14. Ke ki akontisi ku Jesus dipus ki i muri? (b) Gosi kal ki pusison di Jesus na seu?

¹⁴ Dipus di i muri, Jesus resusitadu pa bai vivi na seu, N de ki i volta na vivi suma un algin spiritual puderosu. (Atus 2:32, 33) Mas tardi, Jeova dal “puder pa manda, ku gloria, ku renu, pa tudu rasas ku nasons ku jinti di tudu linguas pudi adoral.” (Daniel 7:13, 14) Jesus fasidu un Rei puderosu; el i Rei di guvernu di Jeova na seu. I ka na tarda i na bin mostra si puder riba di tudu mundu.

15. Kal tempu ki anjus kumpudu, i nunde ke kumpudu nel?

¹⁵ I ka son Jeova ku Jesus ku sta na vivi na seu. Jeova kumpu utrus anjus. Gabriel ki papia ku Maria, i un delis. Anjus ka kumsa se vida li na tera suma pekaduris. E kumpudu na seu antis di pekaduris kumpudu li na tera. (Jo 38:4-7) I ten milyons di anjus. — Daniel 7:10.

16. Pabia di ke ku manda pekaduris ka dibi di adora anjus?

¹⁶ Anjus fiel ka misti pa no adora elis. Oca apostulu Jon tentaba adora anjus, dus bias, e kuriẑil asin: “Jubi, ka bu fasi asin. . . . Adora Deus.” — Apokalipsi 19:10; 22:8, 9.

17. Ke ku ta mostra di ki anjus pudi proteẑi ­servus di Deus, i pabia di ke ku manda es ta animanu?

¹⁷ Gosi anjus ka ta bin juda servus di Deus na tera, suma ke fasi oca e liberta apostulus di Jesus na prison. (Atus 5:18, 19) Ma si no adora Jeova sugundu si Palavra Biblia, no pudi sta diskansadu di ki Deus, juntu ku si anjus puderosus na proteẑinu. Biblia fala: “Anju di SIÑOR ta sta sempri na roda di kilis ku rispita Deus, i ta libra elis.” (Salmu 34:7; 91:11) Ke ku manda es ta animanu? Pabia i ten inimigus ku no ka pudi oja, e pirigosu i e misti matanu!

18. (a) Pabia di ke ku manda un anju rebela kontra Deus? (b) Kal nomi ki dadu pa e anju rebeldi?

¹⁸ I ka tudu anjus di Deus ku manti fiel pa el. Alguns rebela kontra el. E fasi se kabesa inimigu di Deus i inimigus di  jintis na tera. Kuma ki es yanda i sedu? Tudu anjus ki Jeova kumpu seduba perfeitu i bons. Ma, un des anjus bin misti pa jintis adoral, i aẑi sugundu si diseẑu. Es anju dadu nomi di Satanas ki signifika, “Inimigu [di Deus].” Tambi, i ta comadu Diabu, ki signifika “Difamadur,” suma i ta konta mintidas kontra Jeova.

19. Pabia di ke ku manda Satanas ataka Jo, i kuma ki i atakal?

¹⁹ Satanas ta presiona jintis pa junta kel na rebela kontra Deus. Jubi so ke ki i fasi Jo, un servu fiel di Deus. Jo seduba algin riku. I teneba 7.000 karnel, 3.000 kamelu, 1.000 turu, i 500 buru. Tambi i teneba 10 fiju ku manga di tarbajaduris. Purmeru, Satanas mata tudu limarias di Jo ku si tarbajaduris. Dipus, i fasi “un garandi turbada di bentu” ku bati kasa i mata tudu fijus di Jo. Dipus di kila, Satanas ataka Jo ku “cagas ku sai na si kurpu desdi si pata di pe te na kabesa.” — Jo 1:3-19; 2:7.

20. (a) Kuma ki Jo pagadu pa si fe? (b) Apesar di Jo sedu fiel pa Deus, ke ki Satanas konsigi ku utru jintis?

²⁰ Ku tudu e sufrimentu difisil, Jo kontinua fiel pa Deus. Asin, Jeova kural i “dal dus bias mas di ki kil ki teneba.” (Jo 42:10) Satanas ka konsigi fasi Jo peka kontra Deus, ma i konsigi fasi utrus vira kontra Deus. Biblia fala: “Tudu mundu sta bas di puder di ki malvadu.” — 1 Jon 5:19.

21. Kuma ki Satanas mostra si diseẑu di sedu adoradu? (b) Pabia di ke ku manda Jesus nega adora Satanas?

²¹ Satanas misti pa no adoral. Es diseẑu torna klaru na tentason ku Jesus pasa kuas 2.000 anu atras. Biblia fala: “Diabu torna lebal [Jesus] mas na un monti altu, i mostral tudu renus di mundu ku se gloria, i falal: ‘N na dau es tudu si bu mpina, bu adoran.’” Jesus falal: “Sai li, Satanas, pabia i sta skritu: ‘Bu na adora Siñor bu Deus; i el son ku bu na sirbi.’” (Mateus 4:8-10) Jesus kunsiba di manera klaru lei di Jeova, i ka fasi ke ki Satanas mistiba.

22. Ke ku dimonius fasiba jintis?

²² Utrus anjus junta ku Satanas na rebela kontra Deus. Es anjus mau i inimigus di jintis na tera. E mau dimas i e ciu visius. Na tempus antigu, e fasiba alguns jintis sedu mudu i segu. (Mateus 9:32, 33; 12:22) I utrus, e fasi elis duensi o sedu dudu. (Mateus 17:15, 18; Markus 5:2-5) Te mesmu e ta ataka mininus. — Lukas 9:42.

23. (a) Ke ku spiritus mau misti pa jintis fasi elis? (b) Ke ku Satanas ku dimonius ta ngana jintis pa fasi?

²³ Suma Satanas, es spiritus maus misti sedu adoradu. Mesmu ke sibi kuma adorason pertensi so Jeova, e misti pa pekaduris adora elis i e ta buska kil adorason ku forsa. Atraves di tarpasa, mintida, i medu, Satanas ku dimonius ta fasi jintis adora elis. Na bardadi, i ka tudu jintis ki sibi kuma e na adora Satanas ku si dimonius. Manga di jintis na fika mal di sibi kuma se riliẑion ta ­adora Satanas. Ma, Biblia fala: “Kusa ku jinti ki ka di Deus sakrifika i pa dimoniu, i ka pa Deus.” — 1 Koríntius 10:20.

24. Kal planu ki Satanas ta usa pa disvia jinti?

²⁴ Un manera di Satanas ku si dimonius disvia jintis pa adora elis i spaja ­ideias eradus aserka di jintis ku muri. No jubi ke ki Bilbia fala aserka des asuntu.