To, że Biblia przetrwała do naszych czasów w niezmienionym stanie, jest naprawdę cudem. Jej spisywanie ukończono ponad 1900 lat temu. Treść zanotowano na nietrwałych materiałach — takich jak arkusze wytwarzane z włókien papirusu albo pergamin sporządzany ze skór zwierzęcych — i to w językach, którymi obecnie posługuje się stosunkowo niewiele osób. Co więcej, możni ludzie, od władców po przywódców religijnych, zawzięcie próbowali ją zniszczyć.

JAK to niezwykłe dzieło przetrwało próbę czasu, by w końcu stać się najlepiej znaną księgą w historii ludzkości? Rozważmy chociażby dwa czynniki.

Liczne kopie

Izraelici — strażnicy najwcześniejszych tekstów biblijnych — starannie przechowywali oryginalne zwoje i wykonywali liczne kopie. Na przykład każdy król izraelski miał sobie sporządzić „odpis tego prawa, tego, które jest pod opieką kapłanów, Lewitów” (Powtórzonego Prawa 17:18).

Wielu Izraelitów lubiło czytać Pisma, uznając je za Słowo Boże. Kopiowaniem tekstu nader pieczołowicie zajmowali się dobrze wyszkoleni skrybowie. O jednym z takich bogobojnych skrybów, Ezdraszu, powiedziano, że „był biegłym przepisywaczem w dziedzinie Prawa Mojżeszowego, które dał Jehowa, Bóg Izraela” (Ezdrasza 7:6). Masoreci, którzy w okresie od VI do X wieku n.e. sporządzali kopie Pism Hebrajskich, nazywanych też „Starym Testamentem”, w trosce o dokładność tekstu liczyli nawet litery. Taka skrupulatna praca przyczyniła się do tego, że Biblia pozostała niezmieniona i przetrwała pomimo ciągłych, usilnych prób jej zniszczenia.

Na przykład w roku 168 p.n.e. syryjski władca Antioch IV postanowił usunąć wszystkie kopie Pism Hebrajskich, jakie tylko zdołałby odszukać w całej Palestynie. Jedno z żydowskich sprawozdań historycznych donosi: „Księgi Prawa, które znaleziono, darto w strzępy i palono ogniem”. A w pewnej encyklopedii czytamy: „Dowódcy odpowiedzialni za wykonanie tych rozkazów działali z wielką surowością (...). Posiadanie świętej księgi (...) karano śmiercią” (The Jewish Encyclopedia). Niemniej kopie Pism przetrwały zarówno wśród Żydów mieszkających w Palestynie, jak i wśród rozproszonych po innych krajach.

Wkrótce po tym, jak ukończono spisywanie Chrześcijańskich Pism Greckich, zwanych też „Nowym Testamentem”, zaczęto sporządzać liczne kopie tych natchnionych listów, proroctw oraz relacji historycznych. Na przykład Jan napisał swoją Ewangelię w Efezie bądź w jego okolicy. Natomiast fragment jej odpisu, zdaniem naukowców niespełna 50 lat młodszy od oryginału, znaleziono setki kilometrów dalej, w Egipcie. To odkrycie pokazało, że chrześcijanie z odległych krajów posiadali kopie niedawno ukończonych natchnionych tekstów.

Rozpowszechnienie spisanego Słowa Bożego przyczyniło się do jego przetrwania również w późniejszych stuleciach. Na przykład wczesnym rankiem 23 lutego 303 roku cesarz rzymski Dioklecjan przyglądał się, jak jego żołnierze taranują drzwi kościoła i palą kopie Pisma Świętego. Najwyraźniej sądził, że niszcząc te święte księgi, zdoła wykorzenić wiarę chrześcijańską. Następnego dnia rozkazał, by w całym imperium rzymskim publicznie spalono wszystkie egzemplarze Biblii. Ale niektóre z nich przetrwały i były dalej przepisywane. Co ciekawe, dwa greckie manuskrypty biblijne, których spore fragmenty zachowały się do naszych czasów, prawdopodobnie zostały wykonane niedługo po prześladowaniach wszczętych przez Dioklecjana. Jeden jest przechowywany w Rzymie, a drugi — w Bibliotece Brytyjskiej w Londynie.

Chociaż do tej pory nie znaleziono żadnych pierwopisów Biblii, zachowały się tysiące ręcznie wykonanych kopii jej całości lub fragmentów. Niektóre są naprawdę stare. Czy w trakcie przepisywania sens oryginału nie uległ zmianie? Uczony William H. Green w odniesieniu do Pism Hebrajskich oświadczył: „Śmiało można powiedzieć, że żadne inne starożytne dzieło nie zostało przekazane z taką dokładnością”. Natomiast o Chrześcijańskich Pismach Greckich wielki znawca manuskryptów biblijnych Frederic Kenyon napisał: „Różnica czasu między powstaniem oryginałów a sporządzeniem najstarszych zachowanych do dziś tekstów jest tak niewielka, że w gruncie rzeczy można ją pominąć — i tym samym upada ostatnia podstawa do powątpiewania, czy Pismo Święte rzeczywiście przetrwało do naszych czasów tak, jak zostało spisane. Zarówno autentyczność, jak i ogólną wierność ksiąg Nowego Testamentu można uważać za ostatecznie dowiedzione”. Uczony ten powiedział też: „Trzeba z całą stanowczością podkreślić, że tekst Biblii w swej istocie jest godny zaufania. (...) Nie da się tego powiedzieć o żadnej innej dawnej książce”.

Tłumaczenie Biblii

Drugim ważnym czynnikiem, dzięki któremu Biblia stała się najbardziej znaną księgą na świecie, jest jej dostępność w wielu językach. Harmonizuje to z zamierzeniem Boga, by ludzie ze wszystkich narodów i języków mogli Go poznać i czcić „duchem i prawdą” (Jana 4:23, 24; Micheasza 4:2).

Pierwszym znanym tłumaczeniem Pism Hebrajskich był przekład na język grecki zwany Septuagintą. Przygotowano go z myślą o greckojęzycznych Żydach mieszkających poza Palestyną. Prace nad nim ukończono jakieś dwa stulecia przed okresem ziemskiej służby Jezusa. Całą Biblię, z Chrześcijańskimi Pismami Greckimi włącznie, przełożono na wiele języków zaledwie kilka wieków po spisaniu jej ostatniej części. Niestety, później królowie, a nawet duchowni — co wydaje się szczególnie niepojęte — robili wszystko, co w ich mocy, by Biblia nie trafiła do rąk ludzi. Przywódcy religijni pragnęli trzymać swe owieczki w duchowej ciemności i przeciwstawiali się tłumaczeniu Słowa Bożego na powszechnie używane języki.

Wbrew kościołowi i państwu odważni ludzie ryzykowali życie, by przełożyć Biblię na język ludu. Na przykład w roku 1530 Anglik William Tyndale, który pobierał nauki w Oksfordzie, opublikował przekład pierwszych pięciu ksiąg Pism Hebrajskich. Pomimo znacznych przeciwności jako pierwszy tłumaczył Biblię na angielski bezpośrednio z hebrajskiego. Był również pierwszym angielskim tłumaczem, który użył imienia Jehowa. Hiszpan Casiodoro de Reina, pracujący nad jednym z najwcześniejszych hiszpańskich przekładów Biblii, żył w śmiertelnym zagrożeniu ze strony katolickich prześladowców. W trakcie pracy przenosił się do Anglii, Niemiec, Francji, Niderlandów oraz Szwajcarii. *

Obecnie Biblię nadal tłumaczy się na coraz więcej języków i publikuje w milionach egzemplarzy. To, że przetrwała i stała się najsłynniejszą księgą wszech czasów, potwierdza prawdziwość natchnionej wypowiedzi apostoła Piotra: „Trawa usycha i kwiat opada, lecz wypowiedź Jehowy trwa na wieki” (1 Piotra 1:24, 25).

[Przypis]

[Ramka i ilustracje na stronie 14]

KTÓRY PRZEKŁAD WYBRAĆ?

W wielu krajach istnieją liczne przekłady Biblii. Niektóre z nich są napisane niezrozumiałym, archaicznym językiem. Inne to swobodne, parafrazowane przekłady, których celem jest raczej łatwość odbioru niż wierność przekazu. Jeszcze inne są tłumaczone niemal słowo w słowo.

Angielski Przekład Nowego Świata, wydany przez Świadków Jehowy, został dokonany przez anonimowy komitet bezpośrednio z języków oryginału. Biblia ta posłużyła za podstawę do przygotowania około 60 innych wersji językowych. Pracujący nad nimi tłumacze często sięgali dla porównania do tekstów w językach oryginalnych. Celem Przekładu Nowego Świata jest jak najdosłowniejsze oddanie tekstu źródłowego, chyba że naruszyłoby to jego sens. Tłumacze dążyli do tego, by przekład był tak zrozumiały dla dzisiejszego czytelnika, jak tekst oryginalny dla ludzi żyjących w czasach biblijnych.

Niektórzy lingwiści przeanalizowali współczesne przekłady Biblii, w tym także Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata, pod kątem niedokładności i tendencyjności. Jednym z tych uczonych jest Jason David BeDuhn, religioznawca z Uniwersytetu Stanu Północna Arizona. W roku 2003 opublikował on 200-stronicową pracę na temat dziewięciu „Biblii najczęściej używanych w krajach anglojęzycznych”. * W trakcie badań dokonał analizy wybranych kontrowersyjnych fragmentów, w których istnieje „największe prawdopodobieństwo, że subiektywne poglądy mogły wpłynąć na tłumaczenie”. Poszczególne wersje tych fragmentów porównał z tekstem greckim i sprawdził pod kątem prób tendencyjnej zmiany sensu. Do jakich wniosków doszedł?

BeDuhn wskazuje, że wiele osób, w tym sporo biblistów, zakłada, iż różnice widoczne między Przekładem Nowego Świata a innymi przekładami są podyktowane przekonaniami religijnymi jego tłumaczy. Stwierdza jednak: „Gros różnic wynika z większej zgodności NW [Przekładu Nowego Świata] z oryginałem jako przekładu dosłownie i pieczołowicie oddającego wyrażenia [użyte przez pisarzy biblijnych]”. Chociaż wspomniany uczony nie zgadza się ze sposobem przetłumaczenia niektórych fragmentów Przekładu Nowego Świata, to uznał go za „najwierniejszy z porównywanych” i „nadzwyczaj dobry”.

Podobną opinię na temat tego przekładu wydał izraelski hebraista Benjamin Kedar. W roku 1989 oświadczył: „Dzieło to jest rezultatem szczerych starań o jak najwierniejsze oddanie sensu tekstu. (...) Nie zauważyłem, by gdziekolwiek w Przekładzie Nowego Świata tendencyjnie próbowano włączyć do tekstu coś, czego on nie zawiera”.

Zapytaj samego siebie: W jakim celu czytam Biblię? Czy łatwość w czytaniu przedkładam nad wierność tłumaczenia? Czy raczej wolałbym mieć do dyspozycji przekład, który oddaje pierwotny natchniony tekst możliwie jak najdokładniej? (2 Piotra 1:20, 21). Od tego, co jest twoim celem, zależy, który przekład wybierzesz.

[Przypis]

[Ilustracja]

„Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata” jest dostępne w wielu językach

[Ilustracja na stronach 12, 13]

Manuskrypty masoreckie

[Ilustracja na stronie 13]

Manuskrypt zawierający słowa z Ewangelii według Łukasza 12:7: „Nie bójcie się; jesteście warci więcej niż wiele wróbli”

[Prawa własności do ilustracji, strona 13]

Strona na pierwszym planie: Rosyjska Biblioteka Narodowa, Petersburg; strona druga i trzecia: Bibelmuseum, Münster; strona w tle: © The Trustees of the Chester Beatty Library, Dublin