Ludzie, którzy trzymają się zasad moralnych, mają sprecyzowany pogląd na to, co jest dobre, a co złe. Nie decydują o tym na podstawie chwilowych odczuć, ale postępują zgodnie ze swoim systemem wartości — nawet gdy nikt ich nie widzi.

Dzieci są bombardowane wypaczonymi poglądami na temat dobra i zła — słyszą je od kolegów szkolnych, ale też kiedy słuchają muzyki oraz oglądają filmy i telewizję. Takie poglądy mogą podważać wpajane im zasady moralne.

Problem ten dotyczy zwłaszcza nastolatków. Według pewnego poradnika dzieci muszą rozumieć, że jako nastolatki „spotkają się z ogromną presją rówieśników i mediów, żeby być popularnym i lubianym. Poza tym muszą nauczyć się podejmować decyzje zgodne ze swoim systemem wartości, nawet jeśli oznaczałoby to zrobienie czegoś wbrew oczekiwaniom kolegów” (Beyond the Big Talk). Nie ma wątpliwości, że uczenie dzieci zasad jest niezbędne przed okresem dojrzewania.

Jasno określ system wartości.

ZASADA BIBLIJNA: „Ludzie dojrzali (...) dzięki korzystaniu ze swojej zdolności myślenia nabrali wprawy w odróżnianiu tego, co właściwe, od tego, co niewłaściwe” (Hebrajczyków 5:14).

• Nazywaj rzeczy po imieniu. W codziennych sytuacjach wyjaśniaj dziecku: „To jest uczciwe; to jest nieuczciwe”. „Na tym polega lojalność; to jest nielojalne”. „To było miłe; to było niemiłe”. Z czasem dziecko zacznie łączyć zasady z konkretnymi zachowaniami.

• Pomóż dziecku zrozumieć, dlaczego kierujesz się określonymi zasadami. Możesz na przykład zadawać mu pytania: „Dlaczego warto być uczciwym? Jak kłamstwo niszczy przyjaźń? Dlaczego kradzież jest zła?”. Odwołuj się do kształtującego się sumienia dziecka oraz do jego umiejętności logicznego myślenia.

• Wskazuj korzyści wynikające z trzymania się zasad. Możesz powiedzieć: „Kiedy jesteś uczciwy, inni ci ufają” albo „Kiedy będziesz życzliwy, ludzie chętniej będą z tobą przebywać”.

Niech trzymanie się zasad będzie cechą rozpoznawczą waszej rodziny.

ZASADA BIBLIJNA: „Ciągle badajcie, jacy jesteście” (2 Koryntian 13:5).

• Zasady moralne powinny być w waszej rodzinie tak ważne, żebyś mógł zgodnie z prawdą powiedzieć:

  • „W naszej rodzinie się nie kłamie”.

  • „Nie bijemy innych ani na nich nie krzyczymy”.

  • „W naszej rodzinie nie używa się obraźliwych słów”.

Dziecko zrozumie, że wasz system wartości to nie tylko zakazy i nakazy, ale coś, co definiuje waszą rodzinę.

• Często rozmawiaj z dzieckiem o rodzinnych wartościach. Wykorzystuj do tego codzienne sytuacje. Możesz porównywać wasze zasady z promowanymi w mediach i w szkole. Zadawaj pytania w stylu: „Co byś wtedy zrobił?” albo „Jak postąpiłaby nasza rodzina?”.

Motywuj do przestrzegania zasad.

ZASADA BIBLIJNA: „Zachowujcie czyste sumienie” (1 Piotra 3:16).

• Chwal właściwe zachowania. Jeśli dziecko zrobi coś, czym pokaże, że szanuje zasady, pochwal je i wyjaśnij, za co. Możesz na przykład powiedzieć: „Byłeś uczciwy. Jestem z ciebie dumny”. Jeśli przyzna się, że zrobiło coś złego, to zanim je skorygujesz, szczerze pochwal je za uczciwość.

• Koryguj niewłaściwe zachowania. Ucz dziecko brania odpowiedzialności za swoje czyny. Powinno dokładnie wiedzieć, co zrobiło źle oraz dlaczego to odbiega od zasad przestrzeganych w rodzinie. Niektórzy rodzice nie mówią tego dziecku, żeby nie było mu przykro, ale korygowanie uwrażliwi jego sumienie.