1. Co między innymi odróżnia ludzi od zwierząt?

LUDZIE przewyższają zwierzęta między innymi pod tym względem, że otrzymali sumienie. Skąd wiemy, że miała je już pierwsza para ludzka? Kiedy Adam i Ewa złamali prawo Jehowy, schowali się — co wskazuje, że czuli wyrzuty sumienia.

2. Dlaczego sumienie można przyrównać do kompasu? (Zobacz ilustrację tytułową).

² Osoby, których sumienie nie jest odpowiednio wyszkolone, są jak statek z niesprawnym kompasem. Wyruszenie w podróż takim statkiem jest niebezpieczne, bo wiatr i prądy oceaniczne mogą łatwo zepchnąć go z kursu. Odpowiednio skalibrowany kompas może pomóc kapitanowi utrzymać kierunek. Tak samo jest z naszym sumieniem. To wewnętrzne poczucie dobra i zła może poprowadzić nas we właściwym kierunku. Ale żeby było dobrym przewodnikiem, musi być odpowiednio skalibrowane.

3. Do czego może dojść, jeśli sumienie nie jest odpowiednio szkolone?

³ Jeśli nasze sumienie nie jest odpowiednio wyszkolone, nie powstrzyma nas przed złym postępowaniem (1 Tym. 4:1, 2). Mogłoby nas nawet przekonywać, że „złe jest dobre” (Izaj. 5:20). Jezus ostrzegł swoich naśladowców: „Nadchodzi godzina, gdy każdy, kto was zabije, będzie mniemał, że spełnia świętą służbę dla Boga” (Jana 16:2). Właśnie tak było z mordercami Szczepana i tak jest z innymi fanatykami religijnymi (Dzieje 6:8, 12; 7:54-60). To prawdziwy paradoks: Ludzie, którzy dopuszczają się takich zbrodni jak morderstwo, twierdzą, że wielbią Boga, a jednocześnie łamią Jego prawa! (Wyjścia 20:13). Ich sumienie jest złym przewodnikiem.

4. Co możemy zrobić, żeby nasze sumienie działało prawidłowo?

⁴ Co możemy zrobić, żeby nasze sumienie działało prawidłowo? Prawa i zasady zawarte w Słowie Bożym są „pożyteczne do nauczania, do upominania, do prostowania, do karcenia w prawości” (2 Tym. 3:16). Dlatego studium Biblii, rozmyślanie nad tym, czego ona uczy, i stosowanie tego w życiu pomaga nam szkolić sumienie. Dzięki temu jest ono coraz bardziej wyczulone na sposób myślenia Jehowy i może służyć jako godny zaufania przewodnik. Zastanówmy się więc, w jaki sposób możemy korzystać z praw i zasad Jehowy, żeby szkolić sumienie.

5, 6. Jaką korzyść odnosimy ze stosowania praw Jehowy?

⁵ Żeby odnosić pożytek z praw Bożych, trzeba robić coś więcej, niż tylko je czytać albo znać. Musimy je kochać i szanować. Słowo Boże mówi: „Miejcie w nienawiści zło, a miłujcie dobro” (Am. 5:15). Co to właściwie oznacza? Przede wszystkim musimy nauczyć się patrzeć na sprawy tak jak Jehowa. Zilustrujmy to przykładem: Wyobraź sobie, że masz problemy ze snem. Lekarz zaleca ci zdrowiej się odżywiać, zażywać ruchu i wprowadzić inne zmiany w trybie życia. Stosujesz się do jego rad i zauważasz, że to działa! Na pewno jesteś bardzo wdzięczny lekarzowi za to, że pomógł ci podnieść jakość życia.

⁶ Nasz Stwórca dał nam prawa, które chronią nas przed przykrymi skutkami grzechu i tym samym podnoszą jakość naszego życia. Pomyśl, ile korzyści odnosimy, kiedy stosujemy się do tego, co Biblia mówi o kłamstwie, oszustwie, kradzieży, niemoralności, przemocy i okultyzmie (odczytaj Przysłów 6:16-19; Obj. 21:8). Kiedy widzimy, jak wiele nam daje słuchanie Jehowy, coraz bardziej Go kochamy i cenimy Jego prawa.

7. W czym nam pomoże czytanie relacji biblijnych i rozmyślanie o nich?

⁷ Na szczęście ponoszenie konsekwencji łamania praw Bożych nie jest jedynym sposobem, żeby się czegoś nauczyć. Możemy wyciągać wnioski z błędów innych ludzi. W Księdze Przysłów 1:5 powiedziano: „Mądry posłucha i przyjmie więcej pouczeń”. Najlepsze pouczenia otrzymujemy od Boga, między innymi, kiedy czytamy i rozmyślamy o osobach opisanych w Biblii. Na przykład pomyślmy o cierpieniu króla Dawida po tym, jak złamał Boże przykazanie i popełnił cudzołóstwo z Batszebą (2 Sam. 12:7-14). Kiedy czytamy tę relację i o niej rozmyślamy, możemy zadać sobie pytania: „Jak Dawid mógł uniknąć tragicznych konsekwencji cudzołóstwa? Gdybym znalazł się w podobnej sytuacji, czy wystarczyłoby mi sił, żeby odeprzeć pokusę? Czy uciekłbym tak jak Józef, czy raczej uległbym tak jak Dawid?” (Rodz. 39:11-15). Rozmyślanie o konsekwencjach grzechu pomoże nam rozwijać nienawiść do zła.

8, 9. (a) Dlaczego mamy sumienie? (b) Jak zasady Jehowy oddziałują na nasze sumienie?

⁸ Zapewne trzymamy się z dala od praktyk, których Bóg nienawidzi. Ale są sprawy, o których Biblia nie wypowiada się bezpośrednio. Jak w takich sytuacjach możemy ustalić, co będzie się podobało Jehowie? Musimy skorzystać z sumienia wyszkolonego na Biblii.

⁹ Jehowa z miłości zapewnił nam zasady, które mogą pokierować naszym sumieniem. On sam powiedział: „Ja, Jehowa, jestem twoim Bogiem; uczę cię, byś odniósł pożytek, sprawiam, że idziesz drogą, którą powinieneś kroczyć” (Izaj. 48:17, 18). Żeby kształtować sumienie, powinniśmy pozwalać zasadom biblijnym wpływać na nasze serce i sposób myślenia. A to pomoże nam podejmować mądre decyzje.

10. Czym są zasady i jak Jezus wykorzystywał je w swoim nauczaniu?

¹⁰ Zasada to fundamentalna prawda, która leży u podstaw jakiegoś sposobu myślenia lub działania. Żeby zrozumieć zasady, które pochodzą od Jehowy, trzeba wniknąć w Jego sposób myślenia i dowiedzieć się, dlaczego ustanowił pewne prawa. Jezus uczył swoich naśladowców zasad, żeby pomóc im dostrzec, jakie konsekwencje będzie miało jakieś postępowanie czy przejawianie określonego nastawienia. Na przykład wskazał, że żywienie urazy może prowadzić do przemocy, a pożądanie do zdrady (Mat. 5:21, 22, 27, 28). Żeby nasze sumienie było dobrze wyszkolone, powinniśmy kierować się zasadami Jehowy. W ten sposób przyniesiemy Mu chwałę (1 Kor. 10:31).

11. Pod jakim względem nasze sumienia się różnią?

¹¹ Jednak nawet chrześcijanie, którzy mają wyszkolone sumienie, w pewnych sytuacjach mogą wyciągać odmienne wnioski. Zastanówmy się nad kwestią picia alkoholu. Biblia nie potępia umiarkowanego spożywania alkoholu, ale ostrzega nas przed nadużywaniem go i przed upijaniem się (Prz. 20:1; 1 Tym. 3:8). Czy to oznacza, że dopóki chrześcijanin nie pije za dużo, to nie musi już uwzględniać żadnych innych czynników? Nie. Chociaż jego sumienie może mu na coś pozwalać, musi jeszcze brać pod uwagę sumienie innych.

12. Jak słowa z Rzymian 14:21 pomagają nam szanować sumienie innych?

¹² Apostoł Paweł w taki sposób zwrócił uwagę na potrzebę szanowania sumienia innych: „Dobrze jest nie jeść mięsa ani nie pić wina, ani nie czynić niczego, czym twój brat się gorszy” (Rzym. 14:21). A co, jeśli masz do czegoś prawo, ale mogłoby to zgorszyć współwyznawcę, którego sumienie reaguje inaczej niż twoje? Czy byłbyś gotowy z tego zrezygnować? Na pewno tak. Być może któryś z braci przed poznaniem prawdy nadużywał alkoholu, a teraz zdecydowanie go unika. Bez wątpienia nie chcielibyśmy przyczynić się do tego, że taki brat wróciłby do postępowania, które mogłoby mu zaszkodzić (1 Kor. 6:9, 10). Gdyby gospodarz namawiał do picia alkoholu kogoś, kto wcześniej odmówił, świadczyłoby to o braku miłości.

13. Jak Tymoteusz dał przykład uwzględniania sumienia innych?

¹³ Kiedy Tymoteusz miał prawdopodobnie jakieś 20 lat, zgodził się na obrzezanie, chociaż było ono bolesne. Zrobił to, bo nie chciał gorszyć Żydów, którym miał głosić. Przejawiał podobną postawę jak Paweł (Dzieje 16:3; 1 Kor. 9:19-23). Czy dla dobra drugich tak jak Tymoteusz chętnie zdobywasz się na osobiste wyrzeczenia?

14, 15. (a) Na czym polega dążenie do dojrzałości chrześcijańskiej? (b) Jaki jest związek między przejawianiem miłości i dojrzałością chrześcijańską?

¹⁴ Każdy z nas powinien chcieć wyjść poza „podstawową naukę o Chrystusie” i ‛przeć do dojrzałości’ (Hebr. 6:1). Ale dojrzałość nie rozwija się automatycznie. Użyte tu słowo „przeć” wskazuje na wysiłek. Powinniśmy więc pogłębiać swoją wiedzę i rozwijać wnikliwość. Dlatego tak często jesteśmy zachęcani do codziennego czytania Biblii (Ps. 1:1-3). Czy masz taki cel? Czytanie Biblii pomoże ci jeszcze lepiej wniknąć w prawa i zasady Jehowy oraz pogłębić zrozumienie Jego Słowa.

¹⁵ Dla chrześcijan najważniejszym prawem jest prawo miłości. Jezus powiedział: „Po tym wszyscy poznają, że jesteście moimi uczniami, jeśli będzie wśród was miłość” (Jana 13:35). Przyrodni brat Jezusa Jakub nazwał miłość „prawem królewskim” (Jak. 2:8). A Paweł napisał, że jest ona „wypełnieniem prawa” (Rzym. 13:10). Nie dziwi nas, że Biblia podkreśla znaczenie tego przymiotu, bo przecież sam „Bóg jest miłością” (1 Jana 4:8). Ale Jego miłość nie ogranicza się do uczuć. Apostoł Jan napisał: „Przez to w naszym wypadku ujawniła się miłość Boża, że Bóg posłał na świat swego jednorodzonego Syna, abyśmy przez niego uzyskali życie” (1 Jana 4:9). Miłość rzeczywiście pobudziła Jehowę do działania. To, w jakim stopniu my przejawiamy miłość do Boga, Jego Syna, naszych braci i sióstr, a także do innych ludzi, pokazuje, na ile jesteśmy dojrzali pod względem duchowym (Mat. 22:37-39).

16. Dlaczego w miarę nabierania dojrzałości duchowej zaczynamy coraz bardziej cenić zasady?

¹⁶ Rozwijanie dojrzałości duchowej pomaga coraz bardziej cenić zasady. Jest tak, bo mają one szersze zastosowanie niż prawa, które często odnoszą się tylko do konkretnych sytuacji. Na przykład małe dziecko nie rozumie, jak niebezpieczne jest złe towarzystwo. Mądrzy rodzice chcą je chronić, dlatego ustalają pewne reguły (1 Kor. 15:33). Ale w miarę jak dziecko nabiera dojrzałości, rozwija zdolność myślenia i uczy się wyciągać wnioski na podstawie zasad biblijnych. A to pomaga mu coraz mądrzej dobierać sobie przyjaciół (odczytaj 1 Koryntian 13:11; 14:20). Jeśli analizujemy zasady Jehowy, możemy coraz bardziej polegać na swoim sumieniu, bo zaczyna ono działać w coraz większej zgodzie z Bożym sposobem myślenia.

17. Dlaczego można powiedzieć, że mamy to, czego potrzebujemy, żeby podejmować mądre decyzje?

¹⁷ Mamy wszystko, czego potrzebujemy, żeby podejmować decyzje, które będą się podobały Jehowie. Jeśli potrafimy korzystać z praw i zasad biblijnych, będziemy ‛w pełni umiejętni, całkowicie wyposażeni do wszelkiego dobrego dzieła’ (2 Tym. 3:16, 17). Szukajmy więc zasad w Słowie Bożym, żeby ‛sobie uświadamiać, co jest wolą Jehowy’ (Efez. 5:17). Korzystajmy też z pomocy do studium, które otrzymujemy za pośrednictwem zboru, takich jak Skorowidz do publikacji Towarzystwa Strażnica, Przewodnik po publikacjach Świadków Jehowy, program Watchtower Library, BIBLIOTEKA INTERNETOWA Strażnicy i aplikacja JW Library. Te narzędzia pomagają nam odnosić jak największy pożytek ze studium osobistego i rodzinnego.

18. Jakie błogosławieństwa przynosi postępowanie zgodne z prawami i zasadami Jehowy?

¹⁸ Trzymanie się praw i zasad Jehowy przynosi błogosławieństwa. Podkreśla to Psalm 119:97-100, gdzie czytamy: „Jakże miłuję twoje prawo! Przez cały dzień się nim zajmuję. Przykazanie twoje czyni mnie mędrszym od mych nieprzyjaciół, gdyż moim jest po czas niezmierzony. Posiadłem więcej wnikliwości niż wszyscy moi nauczyciele, gdyż się zajmuję twymi przypomnieniami. Wykazuję lepsze zrozumienie niż starsi, ponieważ przestrzegam twoich rozkazów”. Będziemy działać z większą wnikliwością i zrozumieniem, jeśli przeznaczamy czas na rozmyślanie o prawach i zasadach Bożych. A kiedy pozwalamy, żeby kształtowały one nasze sumienie, możemy dojść „do miary wzrostu właściwego pełni Chrystusowej” (Efez. 4:13).