Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 16

“Macedoniaman jamuy”

“Macedoniaman jamuy”

Jehovaj bendicionninta japʼinchej uj asignacionta tukuy sonqo japʼikuspa, qhatiykachaytataj kusiywan aguantaspa

Orqhosqa kashan Hechos 16:6-40 versiculosmanta

1-3. 1) ¿Imaynatataj espíritu santo Pablotawan compañerosnintawan pusarqa? 2) ¿Imasmantataj kay capitulopi yachakusunchej?

 MACEDONIAPI kaj Filipos llajtamanta ashkha warmisqa Gangites mayuman riyta yachaj kanku. Paykunaqa chay kʼullku mayu kantupi chukuykuspa Israelpa Diosnin Jehovamanta mañakoj kanku, pichus paykunata qhawamusharqa chaymanta (2 Cró. 16:9; Sal. 65:2).

2 Filiposmanta inti llojsimuy ladopeqa Listra llajta kasharqa, 800 kilometrospi jina. Chay llajtitaqa Galaciaj sur ladonpi kasharqa, chaypitaj kasharqanku Pablo, Silas, Timoteo ima. Paykunaqa waj ladosman willaj rinankupaj Listra llajtamanta llojserqanku, uj mashkha diasta riytawantaj Romanospa sumaj ruwasqa ñanninkuman chayarqanku. Chay ñanqa inti yaykuy ladoman risharqa, Asiamanta aswan jatun llajtaman. Paykunaqa may kusisqas kasharqanku chay ñanta rispa Efesopi, waj llajtaspiwan Cristomanta may chhika runasman willanankuta yuyaspa. Jinapis niraj chay ñanninta riyta qallarishajtinku, Jehovaj espiritun paykunata jarkʼarqa mana Asia provinciapi willanankupaj. Mana yachanchejchu imaynatachus Jehovaj espiritun paykunata jarkʼasqanta. Jinapis Jesusqa Diospa espiritunwan paykunata entiendechiyta munarqa Asia Menorta pasananku kasqanta, mar Egeotapis chimpananku kasqanta, ajinamanta Gangites mayu kantuman chayanankupaj.

3 Jesús, Pablota compañerosnintawan Macedoniaman pusasqanmantaqa, ashkha imasta yachakusunman. Chayrayku yachakunachej Pablo willamunanpaj iskay kaj viajenta ruwasqanpi imaschus pasasqanmanta. Chay viajenqa 49 wata chayta qallarerqa.

“Repararqayku Dios wajyachiwasqaykuta” (Hechos 16:6-15)

4, 5. 1) ¿Imataj karqa Pablo, compañerosninwan Bitiniaman qayllaykusqankutawan? 2)  Pablowan compañerosninwan, ¿imata ruwanankutataj nerqanku, chanta imataj karqa?

4 Pablotawan compañerosnintawanqa Jehovaj espiritun jarkʼarqa Asia provinciapi ama willanankupaj, chayrayku paykunaqa Bitiniaj llajtasninpi willaj norte ladoman riporqanku. Chaymanqa ashkha diastachá rerqanku jallpʼa ñankunasninta, pasarqankutaj Frigianta, Galacianta ima. Chay lugarespeqa pisi runaslla tiyakoj kanku. Bitiniaman qayllaykusqankutawantaj chay llajtaman “yaykuyta munarqanku, Jesustaj Diospa espiritunnejta paykunata jarkʼarqa” (Hech. 16:6, 7). Paykunaqa yacharqanku imatachus willanankuta, imaynatachus willanankutapis. Jinapis mana yacharqankuchu maypichus willanankuta, chayrayku nichá imatapis ruwayta aterqankuchu. Paykunaqa Asiapi, Bitiniapi ima willayta munarqanku, jinapis Diospa espiritun paykunata jarkʼaykorqa. Paykunatajrí mayllapipis willaytapuni munarqanku. Chayrayku inti yaykuy ladomanñataj riporqanku, 550 kilometrosta jinataj rerqanku ashkha llajtasninta pasaspa, barco sayachina Troasman chayanankukama. Chay barco sayachinamantataj Macedoniaman llojsiyta aterqanku (Hech. 16:8). Chaywanqa kinsa lugarespiña willayta munasharqanku, jinapis Jesusqa Macedoniapi willanankuta saqellarqa.

5 Lucas Evangeliota qhelqaj Lucasqa, Pablota compañerosnintawan Troaspi tariparqa. Pay nerqa: “Chʼisintaj Pabloqa mosqoypi jina rikorqa Macedoniamanta uj runata. Chay runaqa ñaupaqenpi sayaykuspa rogakusharqa: ‘Macedoniaman jamuy yanaparinawaykupaj’, nispa. Pablo mosqoypi jina rikusqantawan, Macedoniaman rinaykupaj wakichikorqayku, imaraykuchus repararqayku Dios wajyachiwasqaykuta, sumaj willaykunata paykunaman willamunaykupaj”, nispa (Hech. 16:9, 10). a Recienraj Pablo yacharqa maypichus willananta. Pabloqa may kusisqapunichá kasharqa waj lugarespi willananpaj siga kallpachakusqanrayku. Chantá chay ratopacha tawantinku Macedoniaman barcopi rerqanku.

“Troasmanta [...] barcopi rerqayku” (Hechos 16:11).

6, 7. 1) ¿Imatataj yachakunchej Pablo willamunanpaj viajashajtin imaschus pasasqanmanta? 2) ¿Imata ruwajtinchejtaj Jehová bendeciwasun?

6 ¿Imatataj yachakunchej Pablotawan compañerosnintawan imachus pasasqanmanta? Kaypi piensarina, espíritu santoqa Pablota jarkʼarqa Asiaman rishajtinña. Jesuspis Pablota jarkʼarqa Bitiniaman qayllaykushajtinña. Pablo Troasman chayajtinraj Jesusqa nerqa Pablo Macedoniaman rinanta. Kunanpis congregacionpa uman Jesusqa ajinallatataj ruwan (Col. 1:18). Ichapis unaytaña piensarishanchej precursores kananchejpi, chayri maypichus pisi willajkunalla tiyan chayman ripunanchejpi. Jinapis Jesusqa espíritu santowan pusawasunman imatachus ruwayta yuyashanchej, chayta ruwayta qallarejtillanchej. Chayta entiendenapajqa kaypi tʼukurina, uj auto purishajtillan lloqʼeman chayri pañaman purichiyta atinchej. Ajinallatataj noqanchejpis kallpachakushananchejña tiyan, ruwashananchejñataj tiyan Jesús pusanawanchejpaj, predicacionpipis yanapanawanchejpaj.

7 Uj imata ruwanapaj mayta kallpachakojtinchejpis, ¿manapuni chayta juntʼayta atejtinchejrí? ¿Niñachu kallpachakuna kanman espíritu santo mana pusashawasqanchejta yuyaspa? Mana. Apóstol Pablopis waj lugarespi willayta munarqa, nitaj willajta saqerqankuchu. Jinapis payqa ima lugarpichus willananta maskʼallarqapuni “uj jatun punku” jina kicharikunankama. Noqanchejpis Señorpa ruwayninpi “uj jatun punku” jina kicharikunanta maskʼanallapuni, Jehovataj bendeciwasun (1 Cor. 16:9).

8. 1) ¿Imaynataj Filipos llajta karqa? 2) Tantasqa kasharqanku chay warmisman apóstol Pablo willasqan, ¿qhasichu karqa?

8 Pablowan compañerosninwanqa Macedoniaman chayaytawan Filipos llajtaman willaj rerqanku. Chay llajtayoj runasqa romano kasqankumanta kusikoj kanku. Filiposqa Roma llajtaman rijchʼakorqa. Chayrayku pikunachus ñaupajta Romapi soldados karqanku chaykunaqa, chay llajtamanta nej kanku Macedonia chaupipi uj juchʼuy Italia llajtapis kanman jina kasqanta. Chay llajtaj jawa ladontaqa Gangites mayu pasasharqa. Chay kʼullku mayu kantupitaj, Pablowan compañerosninwanqa uj lugarta tarerqanku, yuyarqankutaj chay lugarpi Diosmanta mañakuyta yachasqankuta. b Samarikuna pʼunchay chayamojtintaj chay lugarman uraykorqanku. Chaypitaj ashkha warmista tariparqanku Diosta yupaychanankupaj tantasqata. Chantá tiyaykukuspa paykunawan parlarqanku. Bibliaqa willawanchej, chay warmismanta ujnin sumajta uyarishasqanta, “Jehová Diostaj paypa sonqonta” kicharisqanta. Chay warmeqa Lidia sutikorqa. Payqa apóstol Pabloj willasqanta tukuy sonqo japʼikorqa, chayrayku “bautizakorqa wasinmanta kajkunawan khuska”. Chantá Lidiaqa Pablo, compañerosnin ima wasinpi qheparikunankutapuni nerqa (Hech. 16:13-15). c

9. Ashkha hermanos, ¿imatataj Pablo jina ruwarqanku, chanta ima bendicionestataj japʼerqanku?

9 Lidia bautizakojtenqa tukuychá mayta kusikorqanku. Pabloqa maytachá kusikorqa Macedoniaman wajyarisqa kaytawan chay rato risqanmanta. Chantapis maytachá kusikullarqataj Jehová paynejta, compañerosninnejtataj llampʼu sonqo warmispa mañakuyninkuman kutichisqanta rikuspa. Kunanpis pisi willajkunalla tiyan chay lugaresman may ashkha hermanos, hermanas ripunku. Paykunaqa kanku jóvenes, kuraj hermanos, solteros, casados ima. Waj lugaresman ripojtinkutaj problemasqa kanpuni, jinapis kusiywan aguantanku. Chay lugaresmanta runasqa Lidia jina tukuy sonqo Bibliaj nisqanta japʼikunku, chayman jinataj kausakunku. Qanrí, ¿kausayniykipi wakin imasta cambiaspa waj lugarman willaj ripuwajchu? Ajinata ruwanki chayqa, Jehová ashkhata bendecisonqa. Hermanonchej Aaronqa jovenllaraj kashaspa Centroamericaman riporqa. Pay nin: “Waj suyupi Jehovata sirvispaqa payman astawan qayllaykorqani. Mayta gustawan kaypi predicay, pusaj runasmanñataj Bibliamanta yachachishani”, nispa. Ashkha hermanospis Aaron jinallataj ruwarqanku, pay jina kusisqastaj kashanku.

¿Waj lugarman yanapakoj ripuyta atiwajchu?

“Runastaj ujllata paykunaj contranta oqharikorqanku” (Hechos 16:16-24)

10. ¿Imatataj demonios ruwarqanku Pablowan compañerosninwan manaña willanankupaj?

10 Satanasqa maytachá phiñarikorqa Filipospi sumaj willaykunata runas japʼikushasqankuta rikuspa, imaraykuchus paywan demoniosninwanqa munasqankuta chaypi ruwaj kanku. Chayrayku demoniosqa tukuy imata ruwarqanku runas Pabloj contranta, compañerosninpa contrantawan oqharikunankupaj. Uj pʼunchay Pablowan compañerosninwanqa Diosmanta mañakuna cheqaman rishaspa adivinanapaj supayniyoj sipaswan tinkorqanku. Chay sipasqa adivinasqanwan patronesninta ashkha qolqeta ganachej. Chay sipasqa Pabloj qhepanta rishaspa qhaparerqa: “Kay runasqa Aswan Patapi kaj Diospa kamachisnin kanku, paykunaqa salvación ñanmanta willashasunkichej”, nispa. ¿Imaraykutaj ajinata qhaparerqa? Ichapis chay sipaspi kaj supayqa munarqa runas yuyanankuta chay sipaspa adivinasqanpis, Pabloj yachachisqanpis Diosmanta jamusqanta. Ajinamantataj cheqa cristianospa willasqankuta runas pisipaj qhawanankupaj. Jinapis Pabloqa chay sipasta chʼinyacherqa paypi kaj supayta qharqospa (Hech. 16:16-18).

11. ¿Imataj Pablowan Silaswan karqa uj sipasmanta uj supayta qharqosqankurayku?

11 Chay sipaspa patronesnenqa manaña qolqeta gananankuta yachaspa mayta phiñarikorqanku. Pablotawan Silastawantaj “japʼispa mercado plazaman qhatatarqanku”, maypichus Romamanta autoridades juzgaj kanku chayman. Paykunaqa yacharqanku chay jueces judiosta chejnikusqankuta, Roma nacionniyoj kasqankumantataj mayta kusikusqankuta. Chayrayku nerqanku: “Kay runasqa judíos kanku [...]. Waj jina yachachiykunata yachachishanku, chaytataj romanosqa mana japʼikuyta atisunmanchu, nitaj ruwaytapis”, nispa. Mercado plazapi kaj “runastaj ujllata paykunaj contranta oqharikorqanku”. Juecestaj kamacherqanku Pablotawan Silastawan “varaswan seqʼonankuta”. Chaymantataj paykunata qhatataspa carcelman aparqanku, carcelerotaj “aswan ukhuman paykunata wisqʼaykorqa, chakisninkutataj cepoman japʼiykucherqa” (Hech. 16:19-24). Chay ukhoqa manchay laqhapunichá karqa, Pablowan Silaswantaj nichá uyasnillankutapis rikunakuyta aterqankuchu. Jinapis Jehovaqa tukuy imata qhawamusharqa (Sal. 139:12).

12. 1) Pablowan compañerosninwan qhatiykachasqa kaspa, ¿imatá yuyarqanku chanta imaraykutaj? 2) Satanaspa makinpi kaj runas, ¿imatataj noqanchejmanta ninku?

12 Aswan ñaupaj wataspi Jesusqa payta qhatejkunaman nerqa: “Qankunatapis qhatiykachallasonqachejtaj”, nispa (Juan 15:20). Chayrayku Pablowan compañerosninwanqa, Macedoniaman chayaytawan wakichisqa kasharqanku qhatiykachayta aguantanankupaj. Paykunaqa qhatiykachasqa kashaspa, yacharqanku Satanás paykunapaj phiñasqa kashasqanrayku ajinapi rikukushasqankuta, manataj Jehová paykunapaj phiñasqa kasqanraykuchu. Kay tiempopipis Diospa kamachisninman churanakojkunaqa, ñaupa tiempomanta churanakojkuna jinallataj ruwanku. Chayta ruwanankupajtaj Diablo paykunata tanqan. Wakin kutisqa escuelapi, trabajopipis noqanchejmanta llullasta parlanku runas astawan churanakunawanchejta munaspa. Wakin suyuspeqa noqanchejman churanakojkuna jatuchaj juzgadospi kay jinata tumpawanchej: “Chay testigosqa allin kausayta chinkachishanku, waj jina yachachiykunatataj yachachishanku. Chaytaqa creyentes jina mana japʼikuyta atisunmanchu, nitaj ruwaytapis”, nispa. Wakin lugarespitaj hermanosninchejta maqaykunku, carcelmantaj wisqʼaykunku. Jinapis Jehovaqa ñaupa tiempopi jinallataj tukuy chayta qhawamushan (1 Ped. 3:12).

“Chay ratopachataj [...] bautizakorqanku” (Hechos 16:25-34)

13. ¿Imaraykutaj carcelero taporqa: “¿Imatataj ruwanay tiyan salvasqa kanaypajri?”, nispa?

13 Pablowan Silaswanqa imachus chay día paykunata pasasqanta nichá entiendeyta atillarqankuchu. Chaupi tuta chayta, maqasqa kasqankumanta allinyariytawanña, paykunaqa “Diosmanta mañakusharqanku, takispataj Diosta alabasharqanku”. Jinallapitaj uj terremoto carcelta kharkaticherqa. Carcelerotaj manchay mancharisqa rijchʼariytawan, carcelpa punkusninta kicharisqasta rikorqa, yuyarqataj presosqa ayqekusqankuta. Chayrayku espadanta orqhospa “wañuchikuyta munasharqa”, ajinamanta mana castigasqa kananpaj. Wañuchikunanpajña kashajtintaj, apóstol Pabloqa sinchʼita qhaparerqa: “¡Ama wañuchikuychu! Tukuyniyku kaypi kakushayku”, nispa. Carcelerotaj kharkatitispa paykunata taporqa: “Wiraqochisníy, ¿imatataj ruwanay tiyan salvasqa kanaypajri?”, nispa. Pablowan Silaswanqa sumajta yacharqanku Jesuslla payta salvayta atisqanta, manataj paykunachu. Chayrayku nerqanku: “Señor Jesuspi creey, salvasqataj kanki, qanpis wasiykipi kajkunapis”, nispa (Hech. 16:25-31).

14. 1) ¿Imaynatataj Pablowan Silaswan carcelerota yanaparqanku? 2) ¿Ima bendiciontataj japʼerqanku Pablowan Silaswan qhatiykachasqa kayta kusiywan aguantasqankurayku?

14 ¿Carcelero yachaytapunichu munarqa salvakunanpaj imatachus ruwananta? Pabloqa sutʼita repararqa chay runa salvakuytapuni munasqanta. Jinapis payqa mana judiochu karqa, manataj Diospa Palabranta rejserqachu. Chayrayku cristianoman tukunanpajqa ñaupajta Diospa Palabranpi kaj cheqa yachachiykunata yachakunan, japʼikunan ima karqa. Chayrayku Pablowan Silaswanqa, payman “Jehová Diospa palabranta willarqanku”. Paykunaqa carceleroman sumajta willaspa ocupasqas kasqankurayku, wasankupi kaj heridasninkoj nanayninkumantapis qonqaporqankuchá. Carcelerorí, mana chaymanta qonqaporqachu, astawanpis nanasqasninkuta jamperqa. “Chay ratopachataj paywan tukuy familianwan bautizakorqanku”. Chayqa may kusiypuni karqa Pablopaj, Silaspajpis. Qhatiykachayta kusiywan aguantasqankoqa mana qhasichu karqa (Hech. 16:32-34).

15. 1) ¿Imaynatataj ashkha hermanos Pablowan Silaswan jina ruwarqanku? 2) ¿Imaraykutaj territorionchejpi tiyakoj runasta visitarinallapuni tiyan?

15 Kay tiempopipis may chhika hermanosninchejqa Pablowan Silaswan jinallataj willarqanku creeyninkurayku carcelpi kashaspa. Chay willasqankupitaj paykunatapis may allin rerqa. May lugarespichus mana willajta saqewanchejchu chaykunamanta ujnin suyupeqa, casi khuskan testigospuni carcelpi kashaspa Bibliamanta yachakusqanku (Isa. 54:17). Chantapis wakin runasqa kausayninkupi ima pasajtinraj Diosmanta yachakunku, imaynatachus carceleropis uj terremoto pasajtinraj sumaj willaykunata uyarerqa ajinata. Chayrayku mana saykʼuspa willanallapuni tiyan, territorionchejpi tiyakoj runastapis visitarinallapuni tiyan. Ichapis paykunaqa uj día cheqa kajmanta yachakunankupaj yanaparinanchejta munanqanku.

“Kunanqa, ¿pakayllamantachu kacharipushawayku?” (Hechos 16:35-40)

16. Pablowan Silaswan seqʼosqa kasqankumanta qʼayantin paqarin, ¿imataj karqa?

16 Pablota, Silastawan maqaykusqankumanta qʼayantin paqarin, llajtata kamachejkunaqa kamacherqanku paykunata kacharipunankuta. Jinapis Pabloqa nerqa: “Noqaykutaqa romanos kashajtiyku mana juchachaspalla tukuypa ñaupaqenpi seqʼochiwayku, carcelmantaj wisqʼaykuwayku. Kunanqa, ¿pakayllamantachu kacharipushawayku? ¡Mana jinachu kanqa! Paykuna kikin jamuchunku orqhonawaykupaj”, nispa. Kamachejkunataj Pablowan Silaswan romanos kasqankuta yachaspa mayta mancharikorqanku, imaraykuchus paykunaj derechosninkuta sarorqanku. d Chayrayku tukuy ima chay kamachejkunaj contranpi kasharqa. Paykunaqa Pablotawan Silastawan runaspa ñaupaqenpi seqʼocherqanku, chayraykutaj runaspa ñaupaqellanpitaj disculpakunanku karqa. Chantá mayta mañakorqanku Filiposmanta ripunankuta. Pablowan Silaswantaj ripunankuta nerqanku, jinapis ñaupajtaqa mosoj hermanosta kallpacharejraj rerqanku.

17. ¿Imatataj Pablomanta, Silasmantawan yachakorqanku mosoj hermanos?

17 ¿Imaraykutaj Pablowan Silaswan mana qallariymantapachachu nerqanku romanos kasqankuta? Chayta nejtinku, ¿niñachu maqasqa kankuman karqa? Ichapis mana (Hech. 22:25, 26). Jinapis mosoj hermanosqa yuyankuman karqa romanos kasqankumanta valekuspa mana Cristorayku sufrisqankuta. Chanta, ¿imatá yuyankuman karqa mana Roma llajtayoj kaj hermanos? Paykunataqa Romaj leyesnin mana jarkʼajchu maqasqa kanankumanta. Pablowan Silaswan maqasqa kasqankuta aguantaspataj, mosoj hermanosman yachacherqanku tukuy cristianos qhatiykachasqa kaspapis sinchʼita sayayta atisqankuta. Maqasqa kasqankumanta qhepataraj Pablowan Silaswan romanos kasqankuta nisqankoqa, llajtata kamachejkunata obligarqa runaspa ñaupaqenkupi reconocenankupaj leyta pʼakisqankuta. Llajtata kamachejkunaqa chaywan yachakorqanku niraj uj cristianota seqʼoshaspa sumajtaraj piensarinanku kasqanta. Ajinamanta Pablo jina llakiypi rikukoj hermanosqa leyman jina jarkʼasqa kankuman karqa.

18. 1) ¿Imaynatataj congregacionta ñaupajman apajkuna Pablo jina ruwanku? 2) ¿Imaynatataj leyesmanta valekunchej sumaj willaykunata willanapaj?

18 Kunanpis congregacionta ñaupajman apajkunamantaqa mayta yachakusunman. Paykunaqa hermanos uj imata ruwanankuta munanku chayqa, paykunapis chayta ruwanankupaj wakichisqa kashanku. Chantapis Pablo jinallataj manaraj derechosninchejmanta valekuyta ajllashaspa sumajtaraj piensarinchej imaynatachus, maykʼajtajchus chayta ruwanata. Wakin kutisqa leyesmanta valekunapaj, Diostataj yupaychanallapajpuni llajtanchejpi, suyunchejpi kaj tribunalesman rinchej, manachayrí ashkha suyuspaj kaj tribunalesman. Chaytataj mana gobiernoj leyesninta cambiayta munaspachu ruwanchej. Astawanpis Pabloj nisqanman jina ruwanchej. Payqa Filipospi preso kasqanmanta 10 watasninman, filipensesman cartanta apachishaspa nerqa: “Yanapallawarqankichejtaj leymanta valekuspa, sumaj willaykuna ni ima jarkʼayniyoj willakunanpaj”, nispa (Fili. 1:7). Tribunales imata nejtinkupis, noqanchejqa wakichisqa kashanchej Pablo jinallataj, compañerosnin jinallataj “sumaj willaykunata” willanallapajpuni, maymanchá espíritu santo pusawanchej chaypi (Hech. 16:10).

a Hechos librota qhelqaj Lucas” nisqa recuadrota leeriy.

b Filipospeqa mana uj sinagoga karqachu, ichapis chay ajina karqa chay llajtapi retirasqa romano soldadosmanta ashkhas tiyakusqankurayku, chayri mana chunka judío qharis kasqankurayku. Imaraykuchus uj sinagoga kananpajqa chunka qharisllapis kananpuni karqa.

c Kulli ropasta vendej Lidia” nisqa recuadrota leeriy.

d Romaj leynin nisqanman jina, romano llajtayoj runaqa derechoyoj karqa justiciaman jina juzgasqa kananpaj. Runaspa ñaupaqenpi seqʼosqa kananpajtaj juchayoj kasqanraj yachakunan karqa.