Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 17

“Sumajta tʼukurichispa yachacherqa”

“Sumajta tʼukurichispa yachacherqa”

Bibliamantapuni yachachina, Berea llajtayojkunamantataj yachakuna

Orqhosqa kashan Hechos 17:1-15 versiculosmanta

1, 2. ¿Pikunataj Filiposmanta Tesalonicaman rerqanku, chanta imatataj ichapis tapukorqanku?

 PABLOWAN, Silaswan, Timoteowanqa Filiposmanta Tesalonicaman rerqanku. Paykunaqa lomasninta 130 kilometrosta rerqanku, romanospa sumaj ruwasqa ñankunasninta. Chay ñantaqa rishallarqankutaj soldados, comerciantes, tukuy imata sumajta ruwayta yachaj runas ima. Chay ñanqa juntʼa kasharqa, may chʼajwataj. Chay viajeqa Pablopajwan Silaspajwan nichá facilchu karqa, imaraykuchus Filipospi maqasqa kasqankumanta recién sanoyakusharqanku (Hech. 16:22, 23).

2 Paykunaqa mana saykʼunankupaj parlan parlanchá rerqanku. Chantapis nichá qonqaporqankuchu carcelerowan familianwan ñaupaj diasllapi cristianosman tukusqankuta. Carcelerota yanapasqankoqa paykunata kallpacharqa Diosmanta willanallankupajpuni. Jinapis Tesalonicaman qayllaykushaspa ichapis kay jinata tapukorqanku: “¿Judíos chaypi willasqanchejta sumajtachu japʼikonqanku? Chayri, ¿phiñakuspachu Filipospi jina maqaykuwasun?”, nispa.

3. Pabloj kausayninmanta yachakuy, ¿imapajtaj yanapawasun?

3 Aswan qhepamantaj Pabloqa Tesalonicamanta cristianosman cartata qhelqarqa. Chaypitaj nerqa: “Yachallankichejtaj Filipos llajtapi sufrisqaykuta, maytataj ñakʼarichiwasqaykuta. Diostajrí kallpachawarqayku, sumaj willaykunata mana manchachikuspa qankunaman willanaykupaj. Chaytataj ruwarqayku manchay churanakuy chaupipi kashaspapis”, nispa (1 Tes. 2:2). Pabloqa Filipospi maqaykusqankurayku ichapis tumpata manchachikorqa Tesalonicaman willaj riyta. ¿Qanpis Pablo jinachu sientekorqanki? ¿Maykʼajllapis willaj riyta manchachikorqankichu? Pabloqa Jehovapi atienekusqanrayku manchikuyninta atiparqa. Chayrayku Pabloj kausayninmanta yachakoyqa maytapuni yanapasonqa pay jina mana manchachikoj kanaykipaj (1 Cor. 4:16).

“Sumajta tʼukurichispa yachacherqa Diosmanta Qhelqasqata” (Hechos 17:1-3)

4. ¿Imaraykutaj ninchej Pablo Tesalonicapi kinsa semanasmanta astawan qhepakusqanta?

4 Bibliaqa niwanchej Pablo Tesalonicapi kashaspa kinsa samarikuna pʼunchaykunata sinagogapi willasqanta. Jinapis chayqa mana niyta munanchu kinsa semanasllata Tesalonicapi qhepakusqanta. Mana yachanchejchu Tesalonicaman chayasqanmanta mashkha diasninmanrajchus chaypi kaj sinagogaman risqanta. Chantapis Pabloqa cartasninpi nerqa Tesalonicapi kashaspa paywan compañerosninwan kausakunankupaj trabajasqankuta (1 Tes. 2:9; 2 Tes. 3:7, 8). Chantá nillarqataj Filiposmanta hermanos iskay kutista yanapata apachisqankuta (Fili. 4:16). Chayrayku nisunman Pabloqa Tesalonicapi kinsa semanasmanta astawan qhepakusqanta.

5. ¿Imatataj Pablo ruwarqa Jesús Cristopuni kasqanta rikuchinanpaj?

5 Yachakunchej jina, Pabloqa mana manchachikuspa sinagogaman rerqa, chaypi kajkunamantaj willarqa. Payqa “yachasqa kasqanman jina [...] sumajta tʼukurichispa yachacherqa Diosmanta Qhelqasqata allinta entiendenankupaj. Pabloqa sumajta sutʼincharqa, Diosmanta Qhelqasqapitaj rikucherqa Cristoqa ñakʼarinanpuni kasqanta, wañusqas ukhumantapis kausarimunanpuni kasqanta. Paykunamantaj nerqa: ‘Chay Jesusmin Cristoqa, pimantachus noqa willashaykichej chay’, nispa” (Hech. 17:2, 3). Pabloqa mana runas uyarinankuta munaspallachu parlarqa, manaqa paykunata tʼukurichiyta munaspa. Payqa yacharqa payta uyarejkuna Diosmanta Qhelqasqasta rejsisqankuta, jatunpajtaj qhawasqankuta, jinapis manaraj sumajta entienderqankuchu. Chayrayku payqa Diosmanta Qhelqasqaswan sumajta tʼukurichispa sutʼincharqa Nazaretmanta Jesusqa Cristopuni kasqanta, pichus jamunan karqa chay Mesías.

6. ¿Imaynatataj Jesús Diosmanta Qhelqasqaswan tʼukuricherqa?

6 Pabloqa Jesús jinallataj Diosmanta Qhelqasqasmantapuni yachacherqa. Jesusqa kay jallpʼapi willashaspa discipulosninman nerqa, profecías nisqanman jina ñakʼarinanta, wañunanta, kausarichisqataj kananta (Mat. 16:21). Pay kausarichisqa kasqantawantaj discipulosninman rikhurerqa. Jesús kausarisqanqa sutʼita rikucherqa profecías juntʼakusqantapuni, jinapis Jesusqa discipulosninman astawan entiendecherqa. Uj kuti iskay discipulosninman rikhurispa “paykunaman sutʼincharqa Diosmanta Qhelqasqapi imachus paymanta qhelqasqa kasqanta, Moisespa qhelqasqanmanta qallarispa, jinallataj tukuy Profetaspa qhelqasqankumantawan”. Chay iskay discipulostaj mayta tʼukuspa nerqanku: “¿Manachu sonqonchejqa kʼajarerqa ñanta jamoj jina parlashawajtinchej, Diosmanta Qhelqasqatataj allinta sutʼinchashawajtinchej?”, nispa (Luc. 24:13, 27, 32).

7. Willashaspa, ¿imaraykutaj Bibliamantapuni leenanchej tiyan?

7 Diospa Palabranqa atiyniyoj (Heb. 4:12). Chayrayku cristianosqa Bibliaj nisqanman jinapuni yachachinchej, imaynatachus Jesús, Pablo, waj apóstoles ima ruwarqanku ajinata. Runasman willarishaspa Bibliamantapuni leeripunchej tʼukurichinapaj, imatachus Biblia nisqanta sutʼinchanapaj, imatachus nisqanchejpis Bibliaman jinapuni kasqanta rikuchinapaj. Willaypi sapa kuti Bibliamantapuni leejtinchejqa runas reparanku Diospa Palabranmantapuni yachachisqanchejta, nitaj yuyasqallanchejmantachu. Noqanchejpis yuyarikuna tiyan imatachus willasqanchejqa Diospa Palabranmantapuni kasqanta, chayraykutaj atienekunapaj jina kasqanta. Ajinamanta mana iskayrayaspa, nitaj manchachikuspa Pablo jina willallasunpuni.

“Paykunamanta wakenqa creejkunaman tukorqanku” (Hechos 17:4-9)

8-10. 1) ¿Imatataj ruwarqanku Tesalonicamanta runas sumaj willaykunata uyarispa? 2) ¿Imaraykutaj wakin judíos Pablomanta envidiakorqanku? 3) ¿Imatataj ruwarqanku Pabloman churanakoj judíos?

8 Pabloqa Jesús nisqanman jinapuni qhatiykachasqa karqa. Jesús nerqa: “Kamacheqa mana patronninmanta aswan kurajchu. Paykunachus noqata qhatiykachawarqanku chayqa, qankunatapis qhatiykachallasonqachejtaj, nisqaytachus kasorqanku chayqa, nisqaykichejtapis kasullanqankutaj”, nispa (Juan 15:20). Tesalonicapitaj Jesuspa nisqanman jinapuni karqa: Wakin runasqa Pabloj yachachisqanta kasukunankupaj wakichisqa kasharqanku, wakin runastaj payman churanakorqanku. Pabloj willasqanta japʼikoj judiosmanta parlaspa Lucas nerqa: “Paykunamanta wakenqa creejkunaman tukorqanku, Pabloman, Silasmantaj ujchakorqanku. Ajinata ruwallarqankutaj Diosta yupaychaj may chhika griegospis, allinpaj qhawasqa ashkha warmispis”, nispa (Hech. 17:4). Chay mosoj hermanosqa may kusisqaschá kasharqanku Diosmanta Qhelqasqasta Pablo paykunaman sumajta sutʼinchajtin.

9 Jinapis mana tukuychu Pabloj yachachisqanwan kusikorqanku, wakenqa mayta phiñakorqanku. Tesalonicamanta wakin judiosqa Pablomanta mayta envidiakorqanku ‘may chhika griegos’ payta uyariytawan Diosta yupaychasqankurayku. Pablota envidiakoj judiosqa chay griegosta paykunaj religionninkuman tukuchiyta munarqanku, imatachus Hebreo Qhelqasqaspi nisqantapis paykunaman yachacherqanku. Chayraykutaj paykunamanta dueños kasqankuta creekorqanku. Pablotaj sinagogaman chayaytawan chay griegosta cristianosman tukunankupaj yanaparqa. Chayrayku judiosqa rabiamanta phatasharqankuña.

“Pablota, Silastawan [maskʼarqanku] chay runasman jaywaykuyta munaspa” (Hechos 17:5).

10 Chanta, ¿imataj karqa? Lucas nin: “Judiostajrí paykunamanta envidiakuspa, mercado plazapi puriykachaj sajra runasta tantaykorqanku. Paykunawan chʼajwata rikhurichispataj llajtantinta oqharicherqanku. Chantá Jasonpa wasinman ujllata yaykorqanku, Pablota, Silastawan chay runasman jaywaykuyta munaspa. Paykunata mana tarispataj Jasonta, wakin hermanostawan qhatataspa aparqanku llajtata kamachejkunaman, qhaparispataj nerqanku: ‘Tukuynejpi chʼajwata rikhurichej runasqa, kaypiñataj kashanku. Jasontajrí paykunata wasinman wajyarikun. Tukuyninkutaj Cesarpa kamachiykunasninman churanakunku, ninkutaj Jesús sutiyoj waj rey kasqanta’, nispa” (Hech. 17:5-7). Chay jinata tumpaykusqankurayku, ¿imataj Pablowan compañerosninwan kanman karqa?

11. ¿Ima nispataj Pablotawan compañerosnintawan tumpaykorqanku, chanta ima leyta pʼakishasqankutataj nerqanku? (Sutʼinchayninta qhawariy).

11 May chhika phiña runas tantaykukuspaqa mana ruwanasta ruwayta yachanku. Paykunaqa uj mayu jina mana jarkʼay atina kayta yachanku. Ajinata judiosqa phiña runasta tantaykorqanku Pablotawan Silastawan ayqechinankupaj. Paykunaqa llajtamanta runasta oqharicherqanku, chantá Pablotawan compañerosnintawan llajtamanta kamachejkunaman aparqanku, jatuchaj juchasmantataj tumpaykorqanku. Paykuna nerqanku Pablowan compañerosninwan ‘tukuynejpi chʼajwata rikhurichisqankuta’, chaypis Tesalonicapi chʼajwataqa mana paykunachu rikhuricherqanku. Chantá nillarqankutaj Jesucristo rey kasqanta nispa kamachejpa leyninta pʼakishasqankuta. Chay nisqankutaj aswan sinchʼiraj karqa. a

12. ¿Imapitaj cristianos rikukorqanku qhasillamanta tumpasqa kasqankurayku?

12 Judiospa religionninkuta kamachejkunaqa chay imasllamantataj Jesusta tumpaykorqanku. Paykuna nerqanku: “Kay runataqa taripayku nacionniykupi runasta chʼajwachishajta [...], nishantaj Cristo kasqanta, rey kasqanta”, nispa (Luc. 23:2). Pilatoqa ichapis manchachikorqa Romamanta kamachej yuyananta pay waj reytañataj apoyashasqanta. Chayrayku Jesusta wañuchinankuta kamacherqa. Tesalonicamanta hermanostapis chay imasllamantataj tumpaykorqanku. Chayrayku paykunapis jatun llakiypi rikukunkuman karqa. Hechos libromanta parlaspa uj libro nin: “Mana niyta atisunmanchu imayna llakiypipunichus ñaupa cristianos rikukusqankuta. Imaraykuchus kamachejkunaj contranpi oqharikojkunataqa wañuchiytapuni yachaj kanku”, nispa. ¿Chay judiosta allinchu rerqa cristianosta qhasillamanta tumpaykusqankupi?

13, 14. 1) ¿Imaraykutaj Tesalonicapi hermanos willallarqankupuni? 2) ¿Imaynatá Pablo Jesús yuyaychasqanman jina ruwarqa? 3) ¿Imaynatá Pablo jina ruwasunman?

13 Cristianospa contranpi runas oqharikojtinkupis, hermanosqa Tesalonicapi willallarqankupuni. Chaypacha Pablowan Silaswanqa manaña chay llajtapi rikhurerqankuchu. Chantapis kamachejkunaqa judíos cristianosta tumpaykusqankuta manasina creerqankuchu. Chantá “qolqeta garantiata jina orqhospa kachariporqanku” Jasonta, waj hermanostawan (Hech. 17:8, 9). Pablotajrí Jesuspa nisqanman jina ruwarqa. Jesús nerqa: “Kataris jina sumaj yuyayniyoj kaychej, palomas jinataj mana juchachana”, nispa (Mat. 10:16). Chayrayku Pabloqa sumaj yuyaywanpuni imatapis ruwarqa mana imanarpanankupaj, ajinamanta waj lugarespipis willanallanpajpuni. Payqa mana manchachikoj runachu karqa, sumaj yuyaywantaj imatapis ruwaj. ¿Imaynatá pay jina ruwasunman?

14 Kay tiempopipis religionesta kamachejkunaqa ashkha runasta tanqanku Jehovaj testigosninpa contranpi oqharikunankupaj. Paykunaqa kamachejkunata tanqanku Jehovaj testigosninta manaña willajta, nitaj tantakojta saqenankupaj, ninkutaj testigosqa gobiernoj contranpi kashasqankuta, waj suyumanta gobiernotataj apoyasqankuta. Kay tiempomanta religionesta kamachejkunaqa ñaupa tiempomanta religionesta kamachejkuna jinallataj envidiakuwasqanchejrayku chayta ruwanku. Noqanchejrí, Pablo jinallataj sumaj yuyaywanpuni imatapis ruwanchej. Atikusqanman jinaqa, mana entiendeyta munaj phiña runaswan mana Diosmanta parlanchejchu. Chayrayku ichapis wakin kutisqa uj lugarmanta waj lugarman ripunanchej kanqa, tukuy ima allinyajtintaj waj kutipi kutinapaj. Arí, noqanchejqa kallpachakullanchejpuni wajkunaman kʼachallamanta willanapaj.

Paykunaqa “astawan yachakuyta munaj kanku” (Hechos 17:10-15)

15. ¿Imaynatataj Bereamanta kajkuna sumaj willaykunata japʼikorqanku?

15 Hermanosqa Pablotawan Silastawan Bereaman kachaporqanku runas mana imanarpanankupaj. Bereaqa Tesalonicamanta 65 kilometrospi jina kasharqa. Pabloqa Bereaman chayaytawan sinagogaman rerqa, chaypi tantasqa kajkunamantaj sumaj willaykunata willarqa. Payqa may kusisqachá kasharqa chaypi kaj runas sumaj willaykunata japʼikusqankumanta. Lucas nerqa: “Bereapi kaj judiostajrí, Tesalonicapi tiyakojkunamanta nisqaqa astawan yachakuyta munaj kanku, chayrayku paykunaqa Diospa palabranta tukuy sonqo japʼikorqanku. Diosmanta Qhelqasqatataj sapa día allinta estudiaj kanku, chay uyarisqanku jinachus manachus kasqanta yachanankupaj”, nispa (Hech. 17:10, 11). Chaytaj mana ninayanchu Tesalonicamanta hermanos Pabloj willasqanta mana allin sonqowanchu japʼikusqankuta. Imaraykuchus Pabloqa aswan qhepaman paykunaman nerqa: “Noqaykoqa mana saykʼuspa Diosman graciasta qollaykupuni. Imaraykuchus Diospa palabranta qankunaman willajtiyku, qankunaqa chayta japʼikorqankichej mana runaspa palabranta jinachu, manachayqa Diospa palabranta jinapuni. Chay palabrataj qankuna creejkunata yanapashasunkichej”, nispa (1 Tes. 2:13). Chanta, ¿imaraykutaj Biblia nin Bereamanta judíos astawan yachakuyta munasqankuta?

16. ¿Imaraykutaj ninchej Bereamanta kajkuna astawan yachakuyta munasqankuta?

16 Bereamanta kajkunaqa sumaj willaykunata reciellanraj uyarisharqanku. Jinapis paykunaqa uyarisqankuta mana chʼinsitumantachu japʼikorqanku, nillataj Pabloj tukuy willasqanpa contranpichu parlarqanku. Ñaupajtaqa Pabloj willasqanta sumajta uyarerqanku, Pablotaj Diosmanta Qhelqasqasta sumajta sutʼincharqa. Chantá Pabloj nisqan jinachus manachus kasqanta yachanankupaj Diospa Palabranta sumajta qhawaykurerqanku. Chaytataj mana samarikuna pʼunchayllapichu ruwarqanku, manaqa sapa día. Chantapis paykunaqa yachayta munaspapuni sumajta estudiarqanku, tukuy tiemponkutataj churarqanku imatachus yachakushasqanku Diospa Palabranman jinachus manachus kasqanta yachanankupaj. Paykunaqa kʼumuykukoj sonqos karqanku, kausayninkutapis cambiarqanku. Ajinamanta “ashkhas creejkunaman tukorqanku” (Hech. 17:12). Chayraykuchá Lucasqa nerqa paykuna ‘astawan yachakuyta munasqankuta’.

17. 1) ¿Imatataj Bereamanta kajkunamanta yachakusun? 2) Ashkha watasña bautizasqa kaspapis, ¿imatataj Bereamanta kajkuna jina ruwasunman?

17 Bereamanta kajkunaqa nichá yuyallarqankupischu Jehová paykunamanta Bibliapi qhelqachinanta. Paykuna sumaj willaykunata tukuy sonqo japʼikusqankumantaqa mayta yachakusunman. Paykunaqa Pabloj willasqanta japʼikorqanku, imatachus Jehová ruwanankuta munarqa chaytataj ruwarqanku. Noqanchejpis runasta kallpacharinchej Bibliata sumajta qhawaykurinankupaj, ajinamanta Diospa Palabranpi creeyta qallarinankupaj, chay creeyninkutaj astawan sinchʼiyananpaj. Chanta, ¿bautizakuytawan niñachu Bereamanta kajkuna jina kananchej tiyan? Mana. Astawanpis Jehovamanta yachakuyta munanallapuni tiyan, yachakusqanchejman jinataj kausakuna tiyan. Ajinallamanta Jehovaj makinman churakusun, paytaj yanapawasun munayninman jina kausakunapaj (Isa. 64:8). Ajinamanta Jehovapaj astawan llankʼasun, paytataj mayta kusichisun.

18, 19. 1) ¿Imaraykutaj Pablo Bereamanta riporqa? 2) ¿Imatataj Pablo ruwallarqapuni? 3) ¿Imaynatá pay jina ruwasunman? 4) ¿Maymantaj Pablo riporqa?

18 Bibliaqa nin Pablo mana ashkha tiempotachu Bereapi qhepakusqanta. Hechos 17:13-15 nin: “Tesalonicamanta judiostajrí, yacharqanku Pabloqa Berea llajtapipis Diospa palabranta willashasqanta. Chayrayku Bereaman rispa runasta chʼajwacherqanku paykunaj contrankupi oqharikunankupaj. Hermanostaj chay ratopacha Pablota, waj hermanostawan mar kantuman kacharqanku. Timoteowan Silaswantaj Bereapi qhepakorqanku. Pablowan rejkunaqa Atenaskama payta pusarqanku. Chantá Pabloqa paykunata nerqa Silastawan Timoteotawan usqhayllata payman kachanankuta. Chantá paykunaqa kutiporqanku”, nispa. Chay churanakoj judiosqa manapuni hermanosta willajta saqerqankuchu. Paykunaqa mana contentochu kasharqanku Pablo Tesalonicamanta ayqekusqanwan, chayrayku Bereakama rerqanku Pablota mana willajta saqenankupaj. Jinapis sumaj willaykunaqa willakushallarqapuni. Pabloqa yacharqa ashkha lugarespi willanan kasqanta, chayrayku waj ladomanñataj willaj riporqa. Noqanchejpis Pablo jina tukuy atisqanchejta kallpachakuna ima kajtinpis willanallapajpuni.

19 Apóstol Pabloqa Tesalonicamanta, Bereamanta judiosman sumaj willaykunata allinta sutʼinchaspa, sutʼita repararqa mana manchachikuspa willanan kasqanta, Diospa Palabranwanpunitaj runasta tʼukurichinan kasqanta. Noqanchejpis kunan chayta sutʼita yachanchej. Pabloqa Bereamanta Atenasmanñataj riporqa. Chaypi kaj runastaj mana Bereamanta kajkuna jinachu karqanku. ¿Imaynataj chaypi Pablota rerqa? Qhepan capitulopi chayta yachakun.

a Uj yachayniyoj runa nisqanman jina, chay tiempopi uj ley karqa. Chay yachayniyoj runa nin: “Chay leyqa nerqa ama pipis ninanta uj mosoj rey kananta chayri uj mosoj gobierno kananta. Nillarqataj amapuni pipis ninanta kamachejpa cuentanmanta waj rey yaykunanta chayri waj rey yaykuspa kamachejta juzgananta”, nispa. Chayrayku chay judiosqa ichapis Pabloj nisqanta qʼewerqanku, Pablo leyta pʼakishasqanta runas yuyanankupaj (“ ¿Mayqen Cesarkunamantataj Hechos libro parlan?” nisqa recuadrota leeriy).