Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 24

“¡Kallpachakuy!”

“¡Kallpachakuy!”

Pablota wañuchinankupaj yachachinakorqanku, Pablotaj Felixman nerqa mana juchayojchu kasqanta

Orqhosqa kashan Hechos 23:11–24:27 versiculosmanta

1, 2. ¿Imaraykutaj Pablo mana tʼukorqachu Jerusalenpi qhatiykachasqa kasqanmanta?

 PABLOTA may chhika phiña runaspa makinkumanta kacharichejtinkupis, watejmanta payta presochaykullarqankutaj. Payqa Jerusalenpi qhatiykachasqa kasqanmanta mana tʼukorqachu, imaraykuchus paymanqa espíritu santo willarqaña “wisqʼasqa” kananta, ‘ñakʼarinanta ima’ (Hech. 20:22, 23). Pabloqa mana yacharqachu imachus paywan kananta, jinapis yacharqa Jesuspa sutinrayku ñakʼarinallantapuni (Hech. 9:16).

2 Wakin cristiano profetasqa nerqankuña Pablota wataykunankuta, “nacionesmanta runaspa makisninmantaj” jaywaykunankuta (Hech. 21:4, 10, 11). Uj grupo phiña judiosqa Pablota wañuchiyta munarqanku, aswan ratonmantaj Jatun Juntamanta kajkunaqa chʼajwaspa casipuni Pablota mitharparqanku. Romamanta soldadostaj payta presochaykorqanku. Chayrayku Pabloqa ashkha kutispi juzgasqa, qhasimanta tumpasqataj karqa (Hech. 21:31; 23:10). Pabloqa ajinapi rikukuspa maytachá kallpachasqa kayta necesitarqa.

3. ¿Imaynatá allin kamachi yuyayniyoj kallpachawanchej siga willanallapajpuni?

3 Kay tukukuy tiempopeqa yachanchej “Cristo Jesuspa discipulosnin jina Diosta tukuy sonqo yupaychaspa kausayta munajkunaqa, tukuyninku qhatiykachasqallataj” kanankuta (2 Tim. 3:12). Pablo jinataj, wakin kutis tukuypis kallpachasqa kayta necesitanchej siga willanallapajpuni. Chayrayku maytapuni agradecekunchej “allin kamachi yuyayniyoj” publicacionesnejta, tantakuykunanejta maychus tiemponpi kallpachawasqanchejmanta (Mat. 24:45). Jehová Diosqa niwanchej sumaj willaykuna mana willakunanta munajkunaqa manapuni Diospa llajtanta chinkachinankuta, nitaj willaytapis sayachinankuta (Isa. 54:17; Jer. 1:19). Pablomanta parlarinallapuni. Pay qhatiykachasqa kaspapis, ¿Diospa Gobiernonmanta allinta sutʼinchananpaj kallpachasqachu karqa? Ajina karqa chay, ¿imaynatataj Jehová payta kallpacharqa? ¿Imaynatataj chay payta yanaparqa?

“Juraspa yachachinakoj” runas (Hechos 23:11-34)

4, 5. 1) ¿Imaynatataj Jehová Pablota kallpacharqa? 2) Jehová Pablota kallpachasqan, ¿maychus tiemponpichu karqa?

4 Pabloqa maytapuni kallpachasqa kayta necesitasharqa. Jatun Juntaj makisninmanta kacharichisqa karqa chay chʼisitaj, Señorqa payman rikhurispa kallpacharqa. Pay nerqa: “Pablo, ¡kallpachakuy! Imaynatachus Jerusalenpi noqamanta allinta sutʼincharqanki, ajinallatataj Romapipis sutʼinchanki”, nispa (Hech. 23:11). Jesusqa chayta nispa Pabloman nisharqa enemigosnin mana wañuchinankuta, ajinamantataj Pablo Romaman rispa paymanta allinta sutʼinchananta.

“Tawa chunkamanta aswan ashkha runas yachachinakuspa Pablota suyaykonqanku” (Hechos 23:21).

5 Jesusqa Pablota maychus tiemponpi kallpacharqa, imajtinchus qʼayantin diaqa 40 judiosmanta astawan “juraspa yachachinakorqanku Pablota wañuchinankukama mana mikhunankuta, nitaj ujyanankuta, chayta mana juntʼajtinkutaj maldecisqa kanankuta”. Chay runasqa Pablota wañuchiytapuni munarqanku, chayrayku ‘ajinata juraspa yachachinakorqanku’, “chayta mana juntʼajtinkutaj maldecisqa kanankuta” nerqanku. Chayrayku paykunaqa “kuraj sacerdotesman, kurajkunamanwan” rispa nimorqanku: “Jatun Juntamanta kajkunawan khuska, comandantemanta mañamuychej Pablota ñaupaqeykichejman pusachimunanta, astawan tapuyta munaj jinalla. Noqaykutaj manaraj qayllaykamushajtin, suyaykusqayku payta wañuchinaykupaj”, nispa (Hech. 23:12-15).

6. 1) ¿Imaynapitaj Pablo yacharqa judíos wañuchiyta munasqankuta? 2) ¿Imatataj jóvenes Pabloj sobrinonmanta yachakunkuman?

6 Pabloj sobrinonqa chayta yachaytawan tionman willaj rerqa, manataj yachanchejchu imachus Pabloj sobrinonpa sutin kasqanta. Pabloqa sobrinonta uyariytawan comandante Claudio Lisiasman kacharqa (Hech. 23:16-22). Pabloj sobrinonqa mana manchachikoj joven karqa. Jehovataj pay jina jovenesta mayta munakun, imaraykuchus chay jina jovenesqa wakichisqa kashanku hermanosninkurayku kausayninkuta wañuy pataman churanankupaj, Diospa Gobiernonmanta sumaj willaykuna willakunallanpajpunitaj tukuy atisqankuta ruwanku.

7, 8. ¿Imatataj Lisias ruwarqa mana Pablota wañuchinankupaj?

7 Claudio Lisiaspa mandonpeqa 1.000 soldados kasharqanku. Claudiotaj Pablota wañuchiyta munashasqankuta yachaytawankama, 200 soldadosta, 70 caballopi purej soldadosta, 200 lanzasniyoj soldadostawan kamacherqa chay chʼisipacha Pablota Jerusalenmanta Cesareaman apanankuta, chaypitaj kamachej Felixman jaywaykunankuta. a Judea provinciata kamachina wasi Cesareapi kajtinpis, casi tukuynin chaypi tiyakojkunaqa mana judioschu karqanku. Chantapis Cesareapeqa mana Jerusalenpi jinachu chʼajwas karqa. Jerusalenpi tiyakojkunaqa, sapa kuti religionninkurayku chʼajwaj kanku. Chantapis Cesareapeqa Romamanta soldadospa ujnin cuartelnin kasharqa.

8 Claudio Lisiasqa Romamanta leyta juntʼaspa Felixman uj cartata apacherqa. Chay cartapi nerqa Pablo romano kasqanta yachaytawan, judíos wañuchinankupajña kashajtinku paykunaj makinkumanta payta qhechusqanta. Chantapis nillarqataj “manataj ima juchanpis kasqachu wañuchisqa kananpaj jinaqa, nillataj presochasqa kananpaj jinapis. Payta wañuchinankupaj yachachinakusqankuta yachaytawankamataj, qanman pusachimuyki. Chay juchachajkunatapis kamachini ñaupaqeykipi uyanchanankuta”, nispa (Hech. 23:25-30).

9. 1) ¿Imaynapitaj Lisias Pabloj derechosninta sarorqa? 2) ¿Imatataj wakin kutis ruwananchej tiyan derechosninchejta wajkuna sarojtinku?

9 ¿Cheqachu karqa Lisias imatachus cartanpi nisqan? Mana. Payqa Judea provinciata kamachejwan allinpaj qhawachikuyllatasina munarqa. Payqa mana Pablo romano kasqanta yachaspachu judiospa makinkumanta payta qhechorqa. Chantapis mana nillarqatajchu Pablota ‘iskay cadenaswan wataykunankuta’ kamachisqanta, nillataj nerqachu “jasutʼispa rimarichinankuta” nisqantapis (Hech. 21:30-34; 22:24-29). Lisiasqa chayta ruwaspa Pabloj derechosninta sarusharqa. Kunanpis Satanasqa religionninkuta may jatunpaj qhawajkunamanta valekuspa Diospa llajtanta qhatiykachallantaj. Satanaspa makinman churakoj runastaj, Diosta yupaychananchejpaj derechoyoj kasqanchejta sarunku. Jinapis Pablo jinallataj atinchej autoridadespaman riyta suyunchejpi derechosninchejta valechinapaj.

“Tukuy sonqo parlarisaj” (Hechos 23:35–24:21)

10. ¿Imasmantataj Pablota tumpaykorqanku?

10 Pablotaqa Cesareapiña kashajtin “Herodespa kamachina wasinpi” wisqʼaykorqanku. Payqa ajina wisqʼasqa karqa payta juchachajkuna Cesareaman chayanankukama (Hech. 23:35). Phishqa diasninmantaj chayarqanku kuraj kaj sacerdote Ananías, Tértulo sutiyoj abogado, uj grupo kurajkuna ima. Tertuloqa Félix imastachus judiosrayku ruwasqanmanta alabaspa parlayta qallarerqa. Chaytataj ruwarqa llunkʼukusqanraykulla, allinpajtaj qhawachikuyta munasqanraykulla. b Chantá Pablomanta parlaspa nerqa: “Noqayku yachayku kay runaqa runasta chʼajwachiyman yachasqa kasqanta. Payqa jallpʼantinpi tukuy judiosta oqharichishan kamachejkunaj contranta, ‘nazarenos’ nisqa grupomantataj dirigente. Templotapis pisipaj qhawachiyta munarqa, chayrayku payta presocharqayku”, nispa. Waj “judiospis Pablota juchachallarqankutaj ajinapuni kasqanta nispa” (Hech. 24:5, 6, 9). Pablotaqa tumpaykorqanku runasta chʼajwachiyman yachasqa kasqanta, ‘nazarenos’ nisqa grupomanta dirigente kasqanta, templotapis pisipaj qhawachiyta munasqanta nispa. Pillapis chay imasmanta tumpasqa kajtaj wañuchisqa kayta atinman karqa.

11, 12. ¿Imatataj Pablo nerqa qhasimanta tumpasqankurayku?

11 Chantá Pabloñataj parlaspa nerqa: “Tukuy sonqo parlarisaj”, nispa. Pabloqa nerqa templota mana pisipajchu qhawachisqanta, nitaj runasta chʼajwachiymanpis yachasqachu kasqanta. Chantapis nillarqataj “ashkha watastaña” mana Jerusalenpichu kasqanta, judío cristianospaj qolqeta apaspataj Jerusalenman kutisqanta. Chay hermanosqa wajchas karqanku yarqhay kasqanrayku chayri qhatiykachasqa kasqankurayku. Chantapis pay nerqa ‘Leyman jina llimphuchasqa’ kaspa temploman yaykusqanta. Chantá nillarqataj: “Kallpachakullanipuni, llimphu sonqoyoj kanaypaj Diospa ñaupaqenpi, runaspa ñaupaqenkupipis”, nispa (Hech. 24:10-13, 16-18).

12 Jinapis Pablo nerqapuni: “Mayqen grupotachus paykuna ‘nazarenos’ ninku, chaykunaj yachachiyninkuman jina noqaqa kausakuni, chayman jinallataj ñaupa tatasniypa Diosnintapis yupaychani”, nispa. Chantapis nillarqataj ‘Leypa nisqanpi, Profetaspa qhelqasqankupipis’ creesqanta, payta tumpajkunamanta ashkhas jinallataj “cheqan runasta, mana cheqan runastapis Dios kausarichimunanta” creesqanta. Chaymantataj Pablo nerqa: “Kaypi kajkuna nichunku, Jatun Juntaj ñaupaqenpi kashajtiy ima juchatachus noqapi tarisqankuta. Noqaqa chaupinkupi kashaspa qhaparerqani: ‘¡Wañusqas kausarimunankupi creesqayrayku kay pʼunchay ñaupaqeykichejpi juzgasqa kashani!’, nispa” (Hech. 24:14, 15, 20, 21).

13-15. Autoridadespa ñaupaqenkupi Diosmanta sutʼinchananchej kajtin, ¿imaynatataj Pablo jina ruwasunman?

13 Ichapis creeyninchejrayku autoridadesman apasqas kasunman, chaypitaj runasqa qhasimanta tumpawasunman chʼajwasta rikhurichisqanchejta, runasta gobiernoj contranpi oqharichishasqanchejta nispa, manachayrí mana allin religionmanta kasqanchejta nispa. Ajinapi rikukuspa, ¿imaynatataj Pablo jina ruwasunman? Pabloqa mana Tértulo jinachu miskʼi simiwan parlarqa Felixwan allinpaj qhawachikuyta munaspalla. Astawanpis payqa calmallawan, respetowan, mana llullakuspataj sutʼita sumaj yuyaywan sutʼincharqa. Chantapis Pabloqa nerqa, ‘Asia provinciamanta judíos’ payta tumpaykusqankuta Leyman jina mana llimphuchu Diospa templonman yaykusqanta nispa. Paykunataj Pablota juzgashajtinku chaypi kananku karqa Pablowan uyanchakunankupaj (Hech. 24:18, 19).

14 Jinapis Pabloqa imapichus creesqanmanta mana manchachikuspa sutʼincharqa. Payqa mana manchachikuspa watejmanta parlarqa wañusqas kausarimunankupi creesqanmanta, Jatun Juntaj ñaupaqenpi ajinata parlajtin manchay chʼajwa oqharikusqanta yachaspapis (Hech. 23:6-10). Chanta, ¿imaraykutaj Pablo juzgashajtinku kutichikushaspa kausarimuymanta parlarqa? Imaraykuchus payqa Jesusmanta, Jesús kausarimusqanmanta ima willasharqa. Enemigosnintaj manapuni chaypi creeyta munarqankuchu (Hech. 26:6-8, 22, 23). Pablotaqa kausarimuypi creesqanmanta juzgasharqanku, astawanraj Jesús kausarimusqanpi creesqanmanta.

15 Noqanchejpis Pablo jinallataj Diospa Gobiernonmanta mana manchachikuspa sutʼinchanchej. Maytataj kallpachawanchej Jesús discipulosninman kayta nisqan: “Qankunaqa sutiyrayku tukuy runaspa chejninan kankichej. Pichus tukukuykama aguantajrí, chaymá salvasqa kanqa”, nispa. Jinapis, ¿llakikunanchejchu tiyan autoridadespa ñaupaqenpi kashaspa imatachus ninanchejmanta? Mana. Imaraykuchus Jesusqa niraj chayta nishaspa kayta nerqa: “Maypachachus autoridadesman apasonqachej japʼichisunaykichejpaj chaypacha, ama llakikunkichejchu imatachus ninaykichejmanta. Chay ratopacha yachankichej imatachus parlanaykichejta. Manamin qankunachu parlankichej, manachayqa espíritu santo yanapasonqachej parlanaykichejpaj”, nispa (Mar. 13:9-13).

“Felixqa mancharikorqa” (Hechos 24:22-27)

16, 17. 1) ¿Imaynatá Félix Pablota juzgarqa? 2) ¿Imaraykutaj Félix mancharikorqa? 3) ¿Imata munaspataj Félix Pablota ashkha kutispiwan wajyacherqa?

16 Kamachej Felixqa mana chay kutillarajchu Señorpa Ñanninmanta parlajta uyarisharqa. Biblia nin: “Kamachej Felixtaj Señorpa Ñanninmanta sumajta yachaspa, Jerusalenmanta jamojkunata kachapunanpaj nerqa: ‘Comandante Lisias jamojtin kay quejaykichejta chʼuwachasaj’, nispa. Chantá soldadospa capitanninta kamacherqa, Pablota presollatapuni japʼinanta, amigosnin yanapayta munajtinkupis ama jarkʼananta, wakin imastapis ruwajta saqenallanta”, nispa (Hech. 24:22, 23).

17 “Pisi pʼunchayninmantaj, Felixqa warmin Drusilawan chayamorqa. Drusilaqa judía karqa. Felixtaj Pablota wajyachispa, Cristo Jesuspi creenamanta parlasqanta uyarerqa” (Hech. 24:24). Jinapis Felixqa mancharikorqa “Pablota parlajta uyarispa cheqan kajmanta, munayninchejwan mana atipachikunamanta, jamoj juiciomanta ima”. Ichapis payqa mancharikorqa tukuy sajra imasta ruwasqanmanta sonqon juchachasqanrayku. Chayrayku Pablota kachaporqa kay jinata nispa: “Kunanqa ripullay, tiempoy kajtin ujtawan wajyachillasqayki”, nispa. Payqa ashkha kutispiwan Pablota wajyacherqa, jinapis mana cheqa kajmanta yachayta munaspachu, manaqa “Pablo qolqeta pagaykunanta” munaspalla (Hech. 24:25, 26).

18. ¿Imaraykutaj Pablo parlarqa “cheqan kajmanta, munayninchejwan mana atipachikunamanta, jamoj juiciomanta ima”?

18 ¿Imaraykutaj Pablo, Felixman, warminman ima parlarqa “cheqan kajmanta, munayninchejwan mana atipachikunamanta, jamoj juiciomanta ima”? Imaraykuchus paykunaqa yachayta munarqanku “Cristo Jesuspi creenamanta”. Pabloqa yacharqa paykuna khuchi kausayniyoj, sajras, mana cheqan kajta ruwajkuna kasqankuta. Chayrayku sutʼita nerqa imatachus ruwana kasqanta cristiano kanapaj. Ajinamanta sutʼita reparacherqa imaynatachus Diospa cheqan kamachiykunasninman jina kausakuna kasqanta, imaynatatajchus paykuna kausakushasqankuta. Paykunaqa sutʼitachá entienderqanku Dios tukuyta juzganawanchejta imatachus yuyasqanchejmanta, imatachus nisqanchejmanta, imatachus ruwasqanchejmantapis. Chantapis entiendellarqankutajchá Dios paykunata juzgananta, chay kutipi Félix Pablota juzgananpaj atiyniyoj kajtinpis. Chayraykuchá “Felixqa mancharikorqa”.

19, 20. 1) ¿Imatá ruwananchej tiyan uj runa Bibliamanta yachakushaspa mana cambiayta munajtin? 2) ¿Imaynapí yachanchej Félix mana Pablota yanapayta munasqanta?

19 Willaypeqa ichapis Felixman rijchʼakoj runaswan tinkusunman. Paykunaqa qallariypi ichapis Bibliamanta yachakuyta munaspa jinankuman, jinapis mana cambiayta munankumanchu. Chayrayku allinta reparayta yachana imayna sonqoyojchus uj runa kasqanta. Jinapis Pablo jina respetowan sutʼinchasunman imatachus ruwanan kasqanta Diospa ñaupaqenpi allinpaj qhawasqa kananpaj. Ichapis chayta nisqanchej sonqonman chayanman. Jinapis Diospa chejnisqan imasta manapuni saqepuyta munasqanta reparanchej chayqa, amaña payman yachachej rinachu, astawanpis pikunachus cheqa kajta yachakuyta munashanku chaykunata maskʼaj rina.

20 ¿Imataj Felixpa sonqonpi kasharqa? Biblia nin: “Iskay watanmantaj, Felixpa cuentanmanta Porcio Festo kamachinanpaj yaykorqa. Felixtaj judioswan allinpaj qhawachikuyta munaspa, Pablota presollata saqerqa”, nispa (Hech. 24:27). Chaypi sutʼita reparanchej Felixqa manapuni Pablota yanapayta munasqanta. Payqa yacharqa ‘Señorpa Ñanninmanta’ kajkuna mana Gobiernoj contranpichu oqharikushasqankuta, nitaj wajkunatapis gobiernoj contranpi oqharikunankupajchu tanqasqankuta. Payqa yachallarqataj Pablo Romaj leyesninta mana pʼakisqanta (Hech. 19:23). Chayta yachaspapis “judioswan allinpaj qhawachikuyta munaspa, Pablota presollata saqerqa”.

21. 1) ¿Imataj Pablowan karqa Festo kamachiyta qallarisqanmantapacha? 2) ¿Imata yuyarikusqantaj Pablota yanaparqa sinchʼi creeyniyojllapuni kananpaj?

21 Hechos 24:27 versiculopi yachakorqanchej jina, Felixpa cuentanmantaqa Porcio Festo yaykorqa, jinapis Pabloqa presollapuni kasharqa. Payqa mana manchachikoj runa karqa. Festo kamachiyta qallarisqanmantapachataj, ashkha kutispi autoridadespa ñaupaqenkuman apasqa karqa juzgasqa kananpaj. Pabloj kausayninpi Lucas 21:12 versiculoj nisqan juntʼakorqa. Imaraykuchus paytaqa “reyesman jinallataj kamachejkunamanpis” kutin kutita aparqanku. Jinapis Pabloqa sinchʼi creeyniyojllapuni karqa. Chayrayku aswan qhepaman may atiyniyoj kamachejpa ñaupaqenpi Diospa Gobiernonmanta allinta sutʼinchayta aterqa. Payqa yuyarikullarqapunichá Jesús kayta nisqanta: “¡Kallpachakuy!”, nispa.

a Judeata kamachej Félix” nisqa recuadrota leeriy.

b Tertuloqa Felixman nerqa: “Qannejta allinta kausakuyku”, nispa. Chaytaj mana jinachu karqa, imajtinchus Félix kamachishajtenqa Judeapi manchay chʼajwas karqa, waj kamachejkuna kamachishajtinkutaj mana chay jina chʼajwas karqachu, manaqa aswan qhepaman judíos Romaj contranta oqharikorqanku chaypachalla ajina chʼajwa karqa. Chantapis nillarqataj judiosqa ‘mayta agradecekusqankuta’ kamachej Félix “nacionnintinpi tukuy imata” allinchasqanrayku. Chaytaj mana jinachu karqa, imajtinchus casi tukuynin runas Felixta chejnikoj kanku atiyninmanta valekuspa runasta ñakʼarichisqanrayku, paypa contranpi oqharikojkunatataj a la fuerzalla chʼinyachisqanrayku (Hech. 24:2, 3).