1, 2. 1) ¿Imapitaj yuyanku reciellanraj casarakojkuna? 2) ¿Imatataj kunan yachakusunchej?

¹ RECIELLANRAJ casarakojkunaqa, casarakunku chay día mayta kusikunku. Paykunaqa imastachus khuska ruwanankupi yuyaspa mayta kusikunku. Chantapis wañupunankukama khuska, kusisqataj kayta munanku.

² Jinapis kay tiempopeqa, ashkha casarasqas qallariyllapi allinta kausakunku. Tiempo pasasqanman jinataj, ashkha llakiykunapi rikukunku. Casados wañupunankukama khuska kanankupaj, kusisqataj kanankupajqa Diospa yanapanta necesitanku. Chayrayku Bibliapi yachakuna casarakuy allinchus manachus kasqanta, piwanchus casarakunata ima. Chantapis yachakuna wañupunakama khuska kausakunapaj imatachus ruwanata, imaynatachus sumaj qosa, sumaj warmi kanata ima (Proverbios 3:5, 6 leey).

3. ¿Kusisqa kanapaj casarakunapunichu kanman?

³ Wakin runasqa yuyanku, kusisqa kanapaj casarakunapuni kasqanta. Jinapis chayqa mana ajinachu. Jesús nerqa soltero kayqa Diosmanta ‘regalo jina’ kasqanta (Mateo 19:11, 12). Apóstol Pablopis nerqa, soltero kaspaqa wakin imasta astawan ruwayta atisqanchejta (1 Corintios 7:32-38). Ajina kajtinpis, casarakunanchej chayri solterolla kananchejqa, sapa ujninchejmanta kashan. Mana allinchu kanman casarakunanchej lugarninchejpi costumbre kasqanraykulla chayri amigosninchej, familiaresninchej tanqawasqanchejraykulla.

4. ¿Qhariwarmi kajkuna imastataj ruwayta atinku?

⁴ Bibliaqa nin Jehová Dios qhariwarmi kausayta rikhurichisqanta. Dios nerqa: “Mana allinchu runaqa sapallan kanan. Paywan kanampaj, uj yanapajta ruwapusaj”, nispa (Génesis 2:18). Jehová Diosqa Evata ruwarqa Adanpa warmin kananpaj. Ajinamantataj kay jallpʼapi ñaupaj kaj familia rikhurerqa. Qhariwarmisqa manaña sapitallankuchu kanku, purajmanta yanapanakuyta atinku. Chantapis wawasniyoj kaspaqa, wawasninkuta aswan sumajta uywayta atenqanku. Jinapis casado kausayqa mana wawasniyoj kanallapajchu (Salmo 127:3; Efesios 6:1-4).

5, 6. ¿Imaynamantataj qhariwarmis ‘kinsanchasqa chʼankulla’ jina kankuman?

⁵ Rey Salomón nerqa: “Aswan walej iskay ukhu  kayqa sapalla kanamanta nisqaqa, imaraykuchus iskayninkumantaqa astawan ganakuyta atinku. Sichus ujnin urman chayqa, ujnin kaj aysarin. Sichus ujqa sapallan kashaspa urman chayrí, mana pipis aysarejqa kanmanchu. [...] Kinsanchasqa chʼankullaqa mana pʼitikullanmanchu”, nispa (Eclesiastés 4:9-12).

⁶ Qhariwarmisqa purajmanta cuidanakojtinku, yanapanakojtinku, kallpachanakojtinku, munanakojtinku ima kʼachituta kausakunku. Jehová Diosta sirvispataj aswan sumajtaraj kausakunkuman. Ajinamanta qhariwarmi kausayninkoqa ‘kinsanchasqa chʼankullaman’ chayri pitaman rijchʼakonqa. Kinsanchasqa pitaqa, sumaj simpʼasqa kasqanrayku mana pʼitikullanchu, iskayllawan simpʼasqa kajtintajrí aswan rato pʼitikunman. Ajinallatataj qhariwarmi kajkunapis, Jehová Dioswan casado kausayninkupi yanapachikuspa aswan sumajta sayanqanku.

7, 8. ¿Imatataj apóstol Pablo qhariwarmi kausaymanta nisqa?

⁷ Casadosqa qhariwarmi jina puñuykuyta atinku (Proverbios 5:18). Pillapis qhariwarmi jina puñuykuyta munasqanraykulla casarakuyta munan chayqa, ichá piwanchus casarakunanta mana allintachu ajllanqa. Chayrayku apóstol Pablo yuyaycharqa casarakuyta atisqanchejta “tʼika jina joven” kayninchejta pasaytawan. Imajtinchus chay edadpeqa qhariwarmi jina puñuykuyta astawan munanchej (1 Corintios 7:36). Chay edadta pasaytawantaj sumajta piensariyta atinchej,  sumajtataj reparayta atinchej piwanchus casarakunata (1 Corintios 7:9; Santiago 1:15).

⁸ Casarakuyta munashanki chayqa, ama qonqaychu qhariwarmi kausaypi problemas kanantapuni. Apóstol Pablo nerqa: “Casarakojkunaqa kausayninkupi astawan llakiyniyoj kanqanku”, nispa (1 Corintios 7:28). Aswan sumajta kausakoj qhariwarmispis casado kausayninkupi llakiyniyoj kanku. Chayrayku casarakuyta munashanki chayqa, sumajta piensariy piwanchus casarakunaykipi.

9, 10. ¿Imataj kanman Diosta mana sirvejwan casarakojtinchej?

⁹ Piwanchus casarakunapi piensarishaspaqa, allin kanman Bibliaj nisqanpipis piensarinallanchejtaj. Biblia nin: “Ama uj yugollapi ujchakuychejchu mana creejkunawanqa”, nispa (2 Corintios 6:14). Apóstol Pabloqa chayta qhelqashaspa llankʼanapi yuyasharqa. Llankʼanapajqa mana uj burrota uj torotawan wataykusunmanchu. Imajtinchus chayta ruwajtinchejqa iskaynin animales sufrinkuman mana kikin kallpayojchu kasqankurayku. Ajinallatataj noqanchejpis sufrisunman Diosta mana sirvejwan casarakuspaqa. Chayrayku Bibliaqa niwanchej “Señorllapi” casarakunata (1 Corintios 7:39).

¹⁰ Wakin hermanosqa yuyanku, sapallanku qhepakunankumantaqa aswan allin kasqanta Diosta mana sirvejwan casarakunanku. Jinapis  Bibliaj nisqanta mana kasukuspaqa sufrisunman, nitaj kusisqachu kausasunman. Noqanchejqa Jehová Diosta yupaychayta ñaupajman churanchej. Diosta mana sirvejwan casarakuspataj, Diosta yupaychaypi imaynachus riwasqanchejmanta mana parlariyta atillasunchu, llakikullasuntaj. Chayrayku ashkha hermanosqa Diosta mana sirvejwan casarakunankumanta nisqaqa, solterolla kakuyta ajllarqanku (Salmo 32:8 leey).

11. ¿Imatá ruwawaj sumaj qosata, sumaj warmita tarinaykipaj?

¹¹ Mana yuyanachu tiyan pi hermanollawanpis chayri pi hermanallawanpis casarakuyta atisqanchejta. Casarakuyta munaspaqa, pitachus munakunki, piwantajchus allinta kausakunki chaywan casarakuy. Chantapis Diosta yupaychaypi imastachus qan ruwayta munanki, chay imasllatataj ruwayta munajta, Diosta yupaychaytataj ñaupajman churajta tarinaykikama suyakullay. Allin kamachi yuyayniyojqa casarakuymanta sumaj yuyaychaykunata publicacionesninchejpi qowanchej. Chayrayku chayta leenaykipaj, chaypi tʼukurinaykipaj tiempochakuy (Salmo 119:105 leey).

12. ¿Imatataj tatas ruwankuman wawasninkupaj qosata chayri warmita maskʼapunanku kajtin?

¹² Wakin lugarespeqa, tatas wawasninkupaj qosata chayri warmita maskʼapunku. Chaytataj ruwanku wawankupaj pichus sumaj qosa chayri sumaj warmi kananta yachasqankuta yuyasqankurayku. Unay tiempopipis, Diospa  kamachisnin ukhupi tatas wawasninkupaj qosata chayri warmita maskʼapoj kanku. Lugarniykipipis ajina chayqa, Bibliaj nisqan tatasta yanapanman wawasninkupaj imayna qosatachus chayri imayna warmitachus maskʼapunankuta yachanankupaj. Abrahanqa wawan Isaacpaj warmita maskʼapushaspa mana nerqachu: “Pitaj aswan qolqeyojri, pitaj aswan rejsisqa warmiri”, nispa. Astawanpis payqa, wawanpaj munarqa Jehová Diosta munakoj warmita (Génesis 24:3, 67; “Ashkhaswan casarakojkuna” nisqata leeriy).

13-15. 1) ¿Imaynatá uj qhari wakichikunman sumaj qosa kananpaj? 2) ¿Imaynatá uj warmi wakichikunman sumaj warmi kananpaj?

¹³ Casarakuyta yuyashanki chayqa, allin kanman piensarinayki wakichisqañachus manachus kasqaykipi. Ichapis wakichisqaña kasqaykita yuyanki. Jinapis imaynatachus wakichikunamanta yachakuna. Chayta yachaytaj ichá tʼukuchisonqa.

¹⁴ Bibliaqa niwanchej, qosawan warmiwan familiapi mana kikin ruwanasniyojchu kasqankuta. Chayrayku qharipis, warmipis mana kikintachu wakichikunanku tiyan casarakunankupaj. Sichus uj qhari casarakuyta munan chayqa, allin kanman piensarinan familiamanta uma kayta atinanpichus manachus. Jehová Diosqa munan uj qosa warminman, wawasninman imastachus necesitasqankuta qonanta, paykunawan sumajta parlarikunanta ima. Chantapis qosaqa familianta astawan yanapanan tiyan Diosta sirvinankupaj. Bibliaqa nin, familianta mana cuidajqa mana creeyniyoj runamanta “aswan mana allinraj” kasqanta (1 Timoteo 5:8). Chantapis Biblia nillantaj: “Jawapi imachus ruwanasniykitaraj allinta wakichiy, campopi ruwanasniykitapis ruwamuy; chaymantaraj wasiykita ruwakunki”, nispa. Casarakuyta munaj qharitaj, imaynatachus kay yuyaychayman jina ruwananpi piensarinan tiyan. Chantapis sumajta qhawarikunan tiyan, Jehová Dios munasqanman jina qosa kayta atinantachus manachus (Proverbios 24:27).

 ¹⁵ Casarakuyta munaj warmitajrí, piensarinan tiyan qosayoj warmi jina chayri ichapis mama jina ruwayninta juntʼayta atinanpichus manachus. Bibliaqa wakin imasta willawanchej imaynatachus warmis qosankuta, wawasninkuta yanapayta atisqankumanta (Proverbios 31:10-31). Kay tiempomanta runasqa imastachus qosanku chayri warminku paykunapaj ruwayta atisqallankupi piensanku. Jinapis Jehová Diosqa munan imatachus qosanchejrayku chayri warminchejrayku ruwayta atisqanchejpi yuyananchejta.

16, 17. ¿Imaspitaj piensarinkuman casarakuyta munajkuna?

¹⁶ Casarakuyta munajkunaqa, imatachus Jehová Dios qosasmanta, qosayoj warmismanta nisqanpi piensarinanku tiyan. Qosaqa familianmanta uma kaspapis, yuyarikunan tiyan mana capatazchu kasqanta warmintawan wawasnintawan maqaspa kʼumuykachachinanpaj. Astawanpis Jesús jina kʼacha kanan tiyan, familianmanta kajkunatataj munakunan tiyan (Efesios 5:23). Casarakuyta munaj warmitajrí, qosanpa nisqanta ruwanan kasqanpi, paytataj tukuy sonqo yanapanan kasqanpi piensarinan tiyan (Romanos 7:2). Piensarinallantaj tiyan qosan pantaj runa kajtinpis, payta kasuspa kusisqa kayta atinanpichus manachus. Mana kusisqachu kananta yuyan chaytaj, ichapis solteralla kakuyta munanqa.

¹⁷ Casarasqa kajkunaqa mana allinnillankupichu yuyananku tiyan, manaqa qosankoj chayri  warminkoj allinninpi (Filipenses 2:4 leey). Apóstol Pablo nerqa: “Sapa ujniykichej warmiykichejta munakuychej, qankuna kikiykichejta jina. Warmitajrí qosanta sonqomantapacha jatunpaj qhawanan tiyan”, nispa (Efesios 5:21-33). Casadosqa warminku chayri qosanku munakunanta, respetananta ima necesitanku. Chayrayku allinta kausakunankupajqa, warmi qosanta jatunpaj qhawanan tiyan, qosatajrí warminta munakunan tiyan.

18. ¿Imatataj rejsinakojkuna mana ruwanankuchu tiyan?

 ¹⁸ Casarakuyta munajkunaqa, rejsinakushaspa wakin imasta ruwaspa kusirikuyta atinku. Chantá sumajta piensarinanku tiyan wañupunankukama khuska kayta munasqankupichus manachus. Imachus sonqonkupi kasqanta yachanankupajtaj, sumajta, sutʼita, mana manchachikuspataj parlarikunanku tiyan. Casarakuyta munajkuna astawan rejsinakusqankuman jina, astawan khuska kayta munanku. Jinapis mana millay imasta ruwanankupaj, mana munayninkuwan atipachikunankuchu tiyan. Chayrayku munanakusqankurayku, mana imatapis ruwanankuchu tiyan Diosmanta karunchakunankupaj jina, nitaj tʼaqanakunankupaj jina (1 Tesalonicenses 4:6).

19, 20. ¿Imatataj qhariwarmi kausaymanta cristianos yuyanchej?

¹⁹ Ashkha runasqa yuyanku casarakuytawan kusisqa kanankuta, nitaj ima problemapipis rikukunankuta. Jinapis chayqa mana ajinachu. Imajtinchus casarakuspaqa recién qhariwarmi kausayninkuta qallarishanku. Jehová Diostaj qhariwarmi kausayta rikhuricherqa, qhariwarmis wiñaypaj ujchasqa kanankupaj (Génesis 2:24).

²⁰ Runasqa yuyanku, casado kausayqa uj tiempollapaj kasqanta. Imajtinchus kay tiempopeqa casarakuypis, divorciakuypis atikullan. Wakin runasqa yuyanku casado kausayninkupi problemas  kajtin, qosankuta chayri warminkuta saqerpayta atillasqankuta, divorciakuyta atillasqankuta ima. Bibliatajrí kinsanchasqa chʼankullamanta parlan. Chaytaj mana pʼitikullanchu. Casados Jehová Dioswan yanapachikuspaqa, kinsanchasqa chʼankulla jina kanqanku, nitaj tʼaqanakonqankuchu. Jesús nerqa: “Diospa ujchasqantaqa, ama pipis tʼaqachunchu”, nispa (Mateo 19:6).

21. ¿Imatataj casados ruwananku tiyan kusisqa kanankupaj?

 ²¹ Tukuypis allin imasta ruwanchej, pantanchej ima. Jinapis wajkuna pantasqankuta astawan qhawanchej. Casadostaj qosankoj pantasqanta chayri warminkoj pantasqanta astawan qhawanku. Chayta ruwaspataj ni jaykʼajpis kusisqachu kanqanku. Jinapis qosanku chayri warminku allin imasta ruwasqanta qhawajtinkoqa kusisqa kayta atenqanku. Chayta ruwaytaj atikullan. Imaraykuchus Jehová Diosninchejqa, pantasqanchejta yachaspapis allin imasta ruwasqanchejta astawan qhawan. Chayraykuchá uj salmota qhelqaj nerqa: “Señor, Tata Dios, juchastachus cuentaman churawaj chayqa, pitaj ñawpaqeykipi sayayta atinmanri?”, nispa (Salmo 130:3). Casadosqa qosanku chayri warminku allin imasta ruwasqanta qhawananku tiyan, perdonanakunankupajtaj wakichisqa kananku tiyan. Jehová Diosninchej jina ruwananku tiyan (Colosenses 3:13 leey).

22, 23. ¿Imatataj Abrahanmantawan Saramantawan casarasqa kajkuna yachakunkuman?

²² Qhariwarmi kajkunaqa, watas pasasqanman jina astawan sumajta kausakuyta atinku. Abrahanmantawan Saramantawan parlarina. Paykunaqa ashkha watastaña casarasqa kaspapis, kusisqallapuni kausakorqanku. Jehová Diosqa Abrahanta nerqa Ur llajtamanta ripunanta. Chaypachaqa ichapis Sara 60 watas kurajniyojña karqa. Chayrayku nichá sumaj wasinta saqeyta  atillarqachu, nillatajchá toldospi tiyakuyta atillarqachu. Jinapis Saraqa kʼacha warmi karqa, qosanta tukuy imapi yanaparqa, jatunpajtaj qhawarqa. Chayraykutaj paykunata allin rerqa (Génesis 18:12; 1 Pedro 3:6).

²³ Casarasqa kajkuna sumajta kausakojtinkupis, mana tukuy imapipunichu kikinta yuyanqanku. Uj kuti, Abrahanqa mana warmin Sara jinachu yuyarqa. Jinapis Jehová Diosqa Abrahanta nerqa: “Kasuy warmiyki Sara imatachá nisunki chayta”, nispa. Abrahantaj warminta uyarerqa, allintaj rerqa (Génesis 21:9-13). Maykʼajllapis warmiykiwan chayri qosaykiwan mana kikintachu yuyankichej chayqa, ama llakikuychu. Aswan sumajqa munanakunaykichej, respetanakunaykichej kikintapuni yuyanaykichejmantaqa.

24. ¿Imatá ruwawaj casado kausayniykipi Diosta jatunchanaykipaj?

²⁴ Jehovaj testigosninmanta ashkhasqa, casado kausayninkupi kusisqa kausakunku. Casarakuyta munanki chayqa, piwanchus casarakunaykipi sumajta tʼukuriy. Imaraykuchus piwanchus casarakunki chaywanqa, wañupunaykikama kausakunki. Chayrayku Jehová Diosmanta yanapata mañakuy sumajta ajllanaykipaj. Chantapis casado kausaypaj wakichikuy. Ajinamantataj qhariwarmi kausayniykipi munanakusqaykichejrayku aswan ujchasqa kankichej, Jehová Diostataj jatunchankichej.