1. ¿Imatataj wakin runas, wakin cristianospis yuyanku?

 JEHOVAQA sapa ujta munakuwanchej. Wakin runasqa ninku, Diosqa tukuyta munakusqanta Juan 3:16 nin jina. Jinapis mana creenkuchu sapa ujta munakuwasqanchejta. Wakin cristianospis ajinallatataj yuyanku. May llakisqa uj runa nerqa: “Manapuni creenichu Dios noqata munakunawanta”, nispa. Qanpis, ¿wakin kutis ajinallatatajchu yuyanki?

2, 3. ¿Imatataj Satanás yuyachiyta munawanchej? ¿Imataj yanapawasunman mana ajinata yuyanapaj?

² Satanasqa creechiyta munawanchej Jehová mana munakuwasqanchejta, nitaj valorniyojpajchu qhawawasqanchejta. Satanasqa runasta pantasqata yuyachiyta munan (2 Corintios 11:3). Payqa runasta tanqan may kasqankuta creekunankupaj chayri ni imapaj valesqankuta yuyanankupaj (Juan 7:47-49; 8:13, 44). Satanasqa chayta ruwashan kay ‘qhepa pʼunchaykunapi’. Ashkha runasqa mana munakuyniyoj familiaspi kausakunku. Wakintaj manchay phiña runaspa, paykunallapaj imatapis munaj runaspa, terco runaspa chaupinkupi kausakunku (2 Timoteo 3:1-5). Ashkha watasta ñakʼarichisqa, chejnisqa kajkunaqa yuyanku ni imapaj valesqankuta, nitaj pipis paykunata munakunanta.

³ Qanpis ajinata yuyanki chayqa, ama llakikuychu. Wakin kutisqa ajinatapuni yuyanchej. Chaywanpis Diospa Palabran yanapawanchej “tukuy imata cheqanchanapaj”, “sumaj perqasman rijchʼakoj” yuyaytapis thuñinapaj (2 Timoteo 3:16; 2 Corintios 10:4). Biblia nin: “Manataj iskayrayasunchu Dios munakuwasqanchejmanta. Sonqonchej imallamantapis juchachawajtinchejqa, yuyarikuna Diosqa sonqonchejmanta aswan kuraj kasqanta, tukuy imatataj yachasqanta”,  nispa (1 Juan 3:19, 20). Kunanqa tawa imasta yachakuna, chaykunataj Diospa munakuyninmanta mana iskayrayanapaj yanapawasun.

4, 5. ¿Imaynatá Jesús yachacherqa Jehovapaj may valorniyoj kasqanchejta?

⁴ Uj kaj, Bibliaqa niwanchej Jehová sapa ujta may valorniyojpaj qhawawasqanchejta. Jesús nerqa: “Iskay pʼisqetustaqa pisi valorniyoj qolqellapi vendenku, ¿icharí? Chaywanpis ni uj pʼisqetullapis pampaman urmanchu mana Tataykichejpa yachanantaqa. Umaykichejmanta chujchasniykichejpis tukuyninku yupasqa kashanku. Chayrayku ama manchachikuychejchu, qankunaqa ashkha pʼisqetusmantapis astawanraj valenkichej”, nispa (Mateo 10:29-31). Jesuspa nisqan, ¿imaynatá payta uyarejkunata yanaparqa?

⁵ Jesuspa tiemponpeqa pʼisqetusta rantej kanku aswan barato kasqanrayku. Uj phisullawan iskay pʼisqetusta rantej kanku. Jesús nerqa iskay phisuswan phishqa pʼisqetusta rantisqankuta, manataj tawallatachu. Chay ujnenqa yapa jinallaña karqa, manapis valenmanchu jina. Pʼisqetusta runas mana valorniyojpaj qhawajtinkupis, Jehovaqa valorniyojpaj qhawan. Chayrayku Jesús nerqa: “Diostajrí mana uj pʼisqetullamantapis [ni chay yapa jinallaña karqa chaymantapis] qonqapunchu”, nispa (Lucas 12:6, 7). ¿Imatá Jesús chaywan yachachiyta munasharqa? Jehovapaj pʼisqetus may valorniyoj kajtinkupis, runasqa aswan valorniyojraj kasqankuta. Jesús nerqa jina, Jehovaqa sumajta rejsiwanchej, payqa yachan mashkhachus chujchanchej kasqantapis.

6. ¿Imajtintaj ninchej mashkha chujchayojchus kasqanchejta Dios yachasqanta?

⁶ Wakin runas ninku: “¿Imaynatataj mashkha chujchayojchus kasqanchejta Dios yachanmanri?”, nispa. Paykunaqa Jesús yapasqata parlasqanta yuyanku. Jinapis piensarina Jehová wañusqasta kausarichimunanpi. Payqa uj runata kausarichimunanpaj tukuy imata paymanta yachan. Diosqa  may valorniyojpaj qhawawasqanchejrayku ni imitata noqanchejmanta qonqapunchu. Payqa yuyarikun cuerponchejpi celulasninchejmanta, imatachus yuyasqanchejmanta, imaynachus kausayninchej kasqanmantapis. a Tukuy chaykunasmanta yuyarikun chayqa, mashkha chujchayojchus kasqanchejta aswan facilta yuyarikun.

7, 8. 1) ¿Imayna runasta tarispataj Jehová mayta kusikun? 2) ¿Imata ruwasqanchejtataj Jehová may jatunpaj qhawan?

⁷ Iskay kaj, Bibliaqa nin imaraykuchus Jehová kamachisninta may valorniyojpaj qhawasqanta. Payqa mayta kusikun allin imasta ruwajtinchej, payta kusichinapaj kallpachakojtinchej ima. Rey David wawan Salomonman nerqa: “Jehová Diosqa runaspa sonqonkuta allinta qhawaykun, yachantaj imachus sonqonkupi kasqanta, imaspichus piensasqankutapis”, nispa (1 Crónicas 28:9). Kay sajra mundopeqa manchay chejninakuy tiyan. Jehovarí allin sonqoyoj runasta maskʼan. Payqa mayta kusikun allinpi kausakuyta munajkunata, cheqa kajta munakojkunata, cheqan kajman jina ruwayta munajkunata tarispa. Jehová payta munakojta, paymanta yachayta munajta, paymanta wajkunaman willayta munajta tarispa, ¿imatá ruwan? Jehovaqa paymanta willajkunamanta mana qonqapunchu. Chantapis ‘uj librota qhelqan’, payta “manchachikojkunapis sutinpi tʼukurejkunapis yuyarisqa kanankupaj” (Malaquías 3:16). Jehovaqa paykunawan mayta kusikun.

⁸ ¿Imasta ruwasqanchejtataj Jehová may valorniyojpaj qhawan? Wawan Jesucristo jina ruwanapaj kallpachakusqanchejta (1 Pedro 2:21). Diosqa may jatunpaj qhawallantaj Gobiernonmanta sumaj willaykunata willamusqanchejta.  Romanos 10:15 nin: “Sumaj willaykunata willajkunaj chakisninkoqa, ¡may kʼachitus kanku!”, nispa. Kaypeqa mana chakisninchej ‘kʼachitu’ kasqanmantapunichu parlashan, manaqa sumaj willaykunata runasman willamunapaj kallpachakusqanchejmanta. Jehovaqa chayta may kʼachitupaj, valorniyojpajtaj qhawan (Mateo 24:14; 28:19, 20).

9, 10. 1) Llakiykunata aguantasqanchejta, ¿imaynatá Jehová qhawan? 2) ¿Imatataj Jehová mana ruwanchu?

⁹ Jehovaqa aguantasqanchejtapis jatunpaj qhawan (Mateo 24:13). Satanastaj mana munanchu Jehovata sirvinata. Jinapis sapa día Jehovata tukuy sonqo sirvisun chayqa, Satanás llulla kasqanta rikuchisun (Proverbios 27:11). Wakin kutisqa Jehovata mana sirviyta atillanchejchu onqosqa kasqanchejrayku, qolqe pisiwasqanchejrayku, sinchʼi llakisqa kasqanchejrayku ima. Waj llakiykunataj sapa día uj prueba jina kanman. Imatachus suyakusqanchej mana usqhayta juntʼakojtinpis llakikullasunmantaj (Proverbios 13:12). Jehovaqa tukuy chay llakiykunata aguantasqanchejta jatunpaj qhawan. Chayrayku Davidqa Jehovaman nerqa: “Waqasqaytaqa [...] botellaykipi waqaychay”, nispa. Chantá nillarqataj: “Diosníy, yachani  tukuy ñakʼarisqayta libroykipi qhelqasqaykita”, nispa (Salmo 56:8). Jehovaqa payta kasukunanchejrayku sufrisqanchejta, waqasqanchejta may jatunpaj qhawan, nitaj qonqapunchu.

¹⁰ Jehová may valorniyojpaj qhawawasqanchejta yachaspapis, yuyallasunmanpuni mana munakunawanchejpaj jinachu kasqanchejta. Ichapis yuyallasunmanpuni: “Wajkunaqa aswan sumaj kanku. Jehová paykunawan kikinchawajtenqa nichá imapischu kani”, nispa. Jehovarí mana piwanpis kikinchawanchejchu, payqa atisqallanchejta mañawanchej (Gálatas 6:4). Payqa sonqonchejta qhawan, chaypi allin imasta tarispataj may valorniyojpaj qhawawanchej.

11. ¿Imatá Jehová noqanchejpi maskʼan?

¹¹ Kinsa kaj, Jehovaqa noqanchejpi allin imasta maskʼan. Rey Jeroboanpa ujnin wawanmanta parlarina. Jehovaqa kamacherqa Jeroboanpa familianmanta tukuy qharis payta wasanchasqankurayku wañuchisqa kanankuta. Kamachillarqataj Jeroboanpa wawan Abías sumaj pʼampasqa kananta, paypi ‘allin kajta tarisqanrayku’ (1 Reyes 14:1, 10-13). Jehovaqa chay wawaj sonqonta qhawaspa “allin kajta” tarerqa, allin kajta tarisqan pisilla kajtinpis, Palabranpi chayta qhelqacherqa. Abiaspa familian Diosta wasanchajtinpis, Diosqa paymanta khuyakuspa pʼampasqa kananta saqerqa.

12, 13. 1) Juchallikojtinchejpis, ¿imatataj Jehová sonqonchejpi maskʼan rey Jehosafatpi jina? 2) ¿Imatataj Jehová ruwan sonqonchejpi allin imasta tarispa, allin imasta ruwasqanchejta rikuspa ima?

¹² Jehovaqa runaspa sonqonpi allin imasta maskʼan, chaytataj sutʼita rikunchej rey Jehosafatpa kausayninpi. Jehosafatqa mayta juchallikorqa, chayrayku Jehovaj profetan nerqa: “Jehová Diosqa qanpaj phiñasqa kashan”, nispa. Chay willayqa mancharinapaj jina karqa. Profetataj nillarqapuni: “Ajinapis Diosqa sonqoykipi allin imasta tarin”, nispa (2 Crónicas 19:1-3). Jehovaqa may phiñasqa kaspapis, Jehosafatpa sonqonpi allin imasta qhawarqa. Payqa mana runas jinachu ruwan. Runasqa wajpaj phiñakuspa, niña chay runaj  allin ruwasqasninta qhawayta atinchejchu. Pantaspaqa llakikunchej, pʼenqakunchej, noqanchej juchayoj kasqanchejta yuyanchej, chaytaj mana saqewanchejchu allin imasta ruwasqanchejta reparanapaj. Jinapis ama qonqanachu juchanchejmanta arrepientekojtinchej, kikin juchapi mana urmanapaj kallpachakojtinchej ima Jehová perdonawasqanchejta.

¹³ Jehovaqa sonqonchejpi allin imasta tarispa juchasninchejmanta qonqapun. Chaytataj ruwan qorita maskʼaj runa jina. Qorita maskʼajqa qorita tariytawan rumisitusninta, jallpʼanta ima wijchʼurparin, qorillawanñataj qhepakun. Ajinallatataj Jehovapis ruwan sonqonchejpi allin imasta tarispa, allin imasta ruwasqanchejta rikuspa ima. Ichá rikorqanki wakin kʼacha tatasqa wawasninku ima dibujitota ruwasqankutapis watasta jallchʼasqankuta, wawasninku chayta qonqapojtinkuñapis. Jehovataj aswan kʼacha Tataraj. Payta tukuy sonqo sirvillasunpuni chayqa, ni jaykʼaj qonqanqachu allin ruwasqasninchejta, sonqonchejpi allin imasta tarisqantapis. Chayta qonqanman chayqa, mana cheqan kajtachu ruwashanman, payqa cheqan kajtapuni ruwan (Hebreos 6:10). ¿Jehová imastawan sonqonchejpi maskʼallantaj?

14, 15. 1) Pantaj runas kajtinchejpis, ¿imaraykutaj Jehová valorniyojpaj qhawawanchej? 2) ¿Imatá Jehová ruwanqa sonqonchejpi allin imas wiñanallanpajpuni? 3) ¿Imaynatá Jehová qhawawanchej payta tukuy sonqo sirvejtinchej?

 ¹⁴ Jehovaqa astawan qhawan imastachus sumajta ruwasqanchejta, manataj pantasqasninchejtachu. Chayta entiendenapaj kaypi piensarina. Pintasqa cuadrosta may jatunpaj qhawajkunaqa, uj cuadro imanarpakojtinpis tukuy imata ruwanku allinchanankupaj. Uj kuti National Gallery de Londres nisqapi, Leonardo da Vinci nisqa runaj pintasqa cuadronta escopetawan balearparqanku. Chay cuadroqa 30 millones de dólares valerqa. Chay cuadrota balearpajtinkupis ni pi nerqachu wijchʼupunankuta. Astawanpis chay museopi trabajajkunaqa usqhayllata allinchanankuta nerqanku, imaraykuchus chay cuadro paykunapaj may valorniyoj karqa. Noqanchejrí aswan valorniyojraj kanchej tizawan, carbonwan pintasqa cuadromanta nisqaqa. Diospajqa may munasqa kanchej, juchasapas kasqanchejrayku pantaspa ni imapaj valesqanchejta yuyajtinchejpis (Salmo 72:12-14). Jehová Diosqa Ruwawajninchej, chayrayku tukuy imata ruwanqa payta munakojkunata, kasukojkunata mana juchayoj runasman tukuchinanpaj (Hechos 3:21; Romanos 8:20-22).

¹⁵ Jehovaqa sonqonchejpi allin imasta rikun, noqanchejtaj ichá chay imasta mana rikukunchejchu. Jehovata sirvillasunpuni chayqa, pay yanapawasun sonqonchejpi allin imas wiñanallanpajpuni, mana juchayoj runasman tukunanchejkama. Satanaspa mundonpi pisipaj qhawasqa kajtinchejpis, Jehovaqa payta tukuy sonqo sirvejtinchej may valorniyojpaj qhawawanchej (Ageo 2:7).

16. 1) ¿Imatataj Jehová ruwarqa mayta munakuwasqanchejrayku? 2) ¿Jesuspa wañuynin sapa ujtapunichu yanapawanchej?

¹⁶ Tawa kaj, Jehovaqa mayta munakuwasqanchejta rikucherqa Wawan Jesusta noqanchejrayku wañunanpaj kachamuspa. Satanasqa llullakuspa yuyachiyta munawanchej ni  imapaj valesqanchejta, nitaj Jehová munakuwasqanchejta. Jinapis ni jaykʼaj qonqanachu tiyan Jesús rakhu kʼaspipi mayta ñakʼarispa wañusqanta, Jehovapis Wawanta rikuspa mayta llakikusqanta. Jehovaqa chayta ruwarqa munakuwasqanchejrayku. Wakin runasqa pisipaj qhawakusqankurayku mana creenkuchu Jesús paykunarayku wañusqanta. Apóstol Pablomanta yuyarikuna, payqa niraj cristianoman tukushaspa Jesuspa discipulosninta qhatiykacharqa, jinapis pay nerqa: “Diospa Wawan[...] munakuwarqa, noqaraykutaj kausayninta qorqa”, nispa (Gálatas 1:13; 2:20).

17. ¿Imaynatá Jehová Wawanman pusawanchej?

¹⁷ Jehovaqa munakuwasqanchejrayku sapa ujta yanapawanchej Cristoj wañuyninwan yanapachikunapaj. Jesús nerqa: “Mana pipis qhepayta jamuyta atinmanchu, manachus kachamuwaj Tatay pusamunman chayqa”, nispa (Juan 6:44). Jehovaqa Wawanman pusawanchej, wiñay kausayta qonawanchejtataj niwanchej. Jehovaqa predicacionnejta sumaj willaykunata sapa ujman willachiwanchej. Chantapis espíritu santonwan tukuyta yanapawanchej Bibliata entiendenapaj, chayman jinataj kausakunapaj pantaj runas kajtinchejpis. Chayrayku Jehovaqa, Israel nacionman jinallataj noqanchejmanpis niwanchej: “Wiñay munakuywan munakorqayki. Chayrayku noqaqa munakuywan noqaman kʼaskachikorqayki”, nispa (Jeremías 31:3).

18, 19. 1) Jehovamanta mañakuyta atisqanchej, ¿imatá rikuchiwanchej? 2) ¿Imaynapí yachanchej Jehovapuni mañakusqanchejta uyarisqanta? 3) ¿Imatá Biblia niwanchej Jehová noqanchejmanta llakikusqanta yachanapaj?

¹⁸ Diosmanta mañakuyta atisqanchejqa, mayta munakuwasqanchejta rikuchin. Bibliaqa nin: “Mana saykʼuspa Diosmanta mañakullaychejpuni”, nispa (1 Tesalonicenses 5:17). Jehovaqa mañakusqanchejta uyarin. Bibliapi paymanta nin: “Qanmin runaspa mañakusqankuta uyarinki”, nispa (Salmo 65:2). Mañakusqanchejtaqa Jehovapuni uyarin, mana wajmanchu, nitaj Wawanmanchu encargan  mañakusqanchejta uyarinanpaj. Payqa mañakuynejta qayllaykunata munan, sonqonchejpi kaj chhikatataj willakunata munan. Payqa mañakusqanchejta sumajta uyariwanchej, noqanchejmanta llakikun, imaynachus kashasqanchejtapis yachan.

¹⁹ Jehovaqa imaynachus kashasqanchejta yachan. Chaytataj sutʼita rikunchej imaynatachus Israel nación sufrishajtin llakikusqanpi, “llakisqa kashajtinku, paypis llakisqallataj kasharqa” (Isaías 63:9). Jehovaqa llakisqa kashajtinku llakikullarqataj. Payta sirvejkunamanta mayta llakikusqanta entiendenapaj nerqa: “Pichus qankunata llankharejqa ñawi papayta llankhaykun”, nispa (Zacarías 2:8). b Pillapis ñawi papanchejta llankhaykunman chayqa mayta nanawasunman. Ajinallatataj Jehovatapis sonqon nanan llakisqa kajtinchej. Payqa llakikojtinchej llakikullantaj.

20. Romanos 12:3 nin jina, ¿imatataj mana ruwanachu tiyan?

²⁰ Wiñay tukusqa cristianoqa Dios payta munakusqanrayku, valorniyojpajtaj qhawasqanrayku mana jatunchakunchu, mana aswan sumaj kasqanta yuyakunchu, nitaj payllapajchu imatapis munan. Apóstol Pablo nerqa: “Diospa jatun khuyakuyninta japʼisqayrayku, tukuy qankunaman niykichej, ama qankuna kikiykichejmanta aswan sumaj kasqaykichejta yuyakuychejchu. Manachayqa maychus kajllata qankunamanta yuyaychej, Dios sapa ujman creeyta qosqanman jina”, nispa (Romanos 12:3). Mosoj Testamento (1956) Bibliataj nin: “Niyquichej ari, [...] sapa uj kancuna uqhupi cashajcunata ama maychus cajmanta curajta pay quiquinmanta creecuchunchu. Antes pay quiquinmanta maychus canallata  yuyachun”, nispa. Jehová munakuwasqanchejrayku kusikuna, yuyarikunataj payqa mana munakunapaj jina kajtinchejpis munakuwasqanchejta (Lucas 17:10).

21. 1) ¿Imastataj Satanás creechiyta chayri yuyachiyta munawanchej? 2) ¿Imatataj Biblia niwanchej Diospa munakuyninmanta?

²¹ Satanasqa llullakuspa creechiyta munawanchej ni imapaj valesqanchejta, nitaj Jehová munakuwasqanchejta. Amapuni chayta creenachu. Ichá kausayniykipi wakin imas pasasqanrayku yuyanki sajra runa kasqaykita, Dios mana munakususqanta, allin imasta ruwasqayki ancha pisi kasqanta, Jehovataj mana chay allin imasta rikusqanta. Ichapis juchallikusqaykirayku yuyanki Jesuspa wañuynin mana yanapasunanta. Satanasqa ajinata yuyanata munan, chayrayku amapuni ajinata yuyanachu. Astawanpis Bibliaj nisqanta japʼikuna, Dios yuyaychasqanman jina Pablo nerqa: “Allintapuni yachani, ni wañuypis, ni kausaypis, ni angelespis, ni gobiernospis, ni kaypi kaj imaspis, ni jamoj imaspis, ni atiykunapis, ni patapi kaj imaspis, ni urapi kaj imaspis, nitaj waj ruwasqa kaj imaspis tʼaqayta atiwasunmanchu Diospa munakuyninmantaqa. Chay munakuytaqa Dios rikuchin Señorninchej Cristo Jesusnejta”, nispa (Romanos 8:38, 39).