Canadá suyupi sumaj rejsisqa colegio privado tiyan. Chay colegiomanta alumnosqa paseaj rerqanku. Chay risqankupitaj wakin jovenesqa juchachasqas karqanku ujnin compañeronkuta violasqankumanta. Chay pasasqanmantataj uj runa Leonard Stern uj periodicopi nerqa: “Runasqa may yachayniyoj kaspapis, imata estudiaspapis chayri qhapaj kaspapis sajra imasta ruwashallankupuni”, nispa.

Chay runa nillarqapuni: “Aswan allin kanman tatas wawasninkuman imachus allin, imatajchus mana allinchu kasqanta yachachinanku. Chaywanpis tatasqa astawan llakikunku wawasninku sumaj notasta orqhonankumanta, allin trabajotataj conseguinankumanta”, nispa.

Escuelaman chayri colegioman yaykuytaqa necesitanchejpuni. Jinapis uj carrerata estudiayqa mana yanapawasunmanchu sajra ruwaykunata chayri sajra munaykunata atipananpaj. Chayrayku, ¿imataj yanapawasunman allinta kausakunapaj, sajra imasta mana ruwanapaj, chayri sajra munayninchejwan mana atipachikunapaj?

Bibliaqa uj espejo jina. Imajtinchus Bibliata leespaqa reparanchej imastachus mana atipayta atisqanchejta, imastatajchus mana ruwayta atisqanchejtapis (Santiago 1:23-25). Chantapis Bibliaqa yanapawanchej kausayninchejta cambianapaj, chantá kʼachas kanapaj, munakuyniyoj runas kanapaj, pacienciayoj kanapaj, munayninchejwan mana atipachikunapaj ima. Ajina runas kaspaqa tukuywan allinta, ujchasqastaj kausakusunchej. Bibliapis nin: “Munakoyqa, runasta sumajta ujchan”, nispa (Colosenses 3:14). ¿Imajtintaj munakuyniyoj kaspa ujchasqa kasunman? Bibliallataj chaymanta parlaspa nin:

• ‘Munakuyniyoj runaqa pacienciayoj, kʼachataj. Munakuyniyoj runaqa mana envidiakunchu, nitaj may kasqanta yuyakunchu, nillataj jatunchakunchu. Munakuyniyoj runaqa mana pʼenqay imasta ruwanchu, mana payllapajchu imatapis maskʼan, mana usqhayllata phiñakunchu. Nitaj yuyarikullanpunichu contranpi ima sajrata ruwasqankumantapis. Munakuyniyoj runaqa mana kusikunchu mana cheqan kajmantaqa, astawanqa kusikun cheqa kajmanta. Munakuyniyoj runaqa tukuy imata aguantan, tukuy imapi sinchʼita sayan. Munakoyqa manapuni jaykʼajpis tukukonqachu’ (1 Corintios 13:4-8).

• “Munakuyniyojqa mana ima sajratapis runa masinta ruwanchu” (Romanos 13:10).

• “Tukuy imamanta astawanqa, purajmanta mayta munanakuychej. Imaraykuchus munakoyqa, ashkha juchasta pʼampan” (1 Pedro 4:8).

Familiaresninchejwan kashaspaqa kusisqa kanchej, nitaj imata manchachikunchejchu. Imajtinchus yachanchej familiaresninchejqa mana sufrichinawanchejta, allinninchejtapunitaj maskʼanankuta.

Chantapis munakuyniyoj runas kasqanchejrayku, wakin imasta mana atikullajtinpis saqepunchej, kausayninchejtapis cambianchej. Por ejemplo, Jorge sutiyoj runaqa allchhisitunwan mayta kayta munarqa, imaraykuchus allchhisitonqa recién nacekorqa. Tolqantaj mana munarqachu, imajtinchus Jorgeqa mayta cigarrota pitaj. Chayrayku chay runaqa 50 watastaña cigarrota pitaspapis,  allchhinwan kaytapuni munaspa chay viciota saqeporqa. Chaytataj ruwarqa allchhinta mayta munakusqanrayku.

Munakuyniyoj kayta yachakusunman. Tatastaj astawan wawasninkuman yachachiyta atinkuman munakuyniyoj kanankupaj. Tatasqa wawasninkuman mikhunata qonku, cuidanku, onqojtinkutaj yanapanku. Chantapis sumaj tatasqa wawasninkuwan parlarispa paykunaman sumajta yachachinku. Yanapankutaj allin kajta, mana allin kajta yachakunankupaj. Imaynatachus kausakusqankuwanpis wawasninkuman sumajta yachachinku.

Wakin tatasqa mana wawasninkuta allintachu uywanku. Ajinapi rikukuspapis wawasqa munakuyniyoj kayta yachakunkuman. Wakin wawasqa tatallankuwan chayri mamallankuwan uywasqa kaspapis, munakuyniyoj kayta, allintataj kausakuyta yachakorqanku. Wakin runasqa yuyarqanku wakin runas ni jaykʼaj cambianankuta. Jinapis chay runasqa kausayninkuta cambiarqanku. Chaymantataj qhepan yachaqanapi yachakusunchej.