NACEKORQANI 1926 watapi. Qanchis kaj karqani, pusaj wawasmanta. Tatasneyqa mana qhellaschu karqanku. Tiyakorqayku Grecia suyoj Karitsa llajtanpi.

Tatasneyqa 1925 watapi, John Papparizosta rejserqanku. Payqa Bibliamanta Yachaqajkunamanta karqa (chay tiempopi chay sutiwan Jehovaj testigosninta rejsikoj). Johnqa may kusisqa kaj, Bibliamanta sutʼinchasqantaj tatasniyman allin rijchʼarqa. Chayrayku Bibliamanta Yachaqajkunaj tantakuykunasninman riyta qallarerqanku. Chayqa llajtaykupi ruwakoj. Mamayqa qhelqayta, leeytapis ni yachajchu, jinapis Jehovapi sinchʼi creeyniyoj karqa. Atisqanman jinataj Jehovamanta willaj. Tataytaj wajkunaj pantasqankuta qhawasqanrayku, tiemponman niña tantakuykunaman rerqachu.

Hermanosniy, noqa ima Bibliata respetaspapis, jóvenes jina ruwanasniykupi musphasharqayku. Kay 1939 watapi Europapi Iskay kaj Guerra Mundial kashajtin, llakiypi rikukorqayku. Imajtinchus wasiyku qayllapi tiyakoj primoyku Nicolas Psarrasta, griego soldados apakaporqanku. Primoykoqa 20 watasniyojlla karqa, bautizakusqanmantapis niraj unaychu karqa. Jinapis mana manchachikuspa militaresman nerqa: “Mana guerraman riymanchu, Cristoj soldadon kasqayrayku”, nispa. Militares juzgarqanku, 10 watasta carcelpi kananpajtaj juchacharqanku. ¡Mana creeyta aterqaykuchu!

Kay 1941 wata qallariyta Greciawan ujchasqa soldadosqa, Greciaman uj tiempopaj jamorqanku. Chayrayku Nicolasqa carcelmanta llojsinpuspa, Karitsaman kutinporqa. Kurajniy Iliasqa Nicolasta Bibliamanta mayta taporqa, noqataj sumajta uyarerqani kutichisqanta. Pisi tiemponmantaj Jehovaj testigosninwan Ilias, noqa, sullkʼa hermanayku Efmorfia ima Bibliamanta yachakuyta, tantakuykunaman riyta ima qallarerqayku. Qhepan watataj kinsantiyku Jehovaman kausayniykuta qospa, bautizakorqayku. Aswan qhepamantaj 4 hermanosniy Jehovaj cheqa sonqo kamachisninman tukorqanku.

 Kay 1942 watapaj Karitsa congregacionpi 9 hermanos karqanku, 15 watasniyojmanta 25 watasniyojkama. Yacharqaykutaj llakiykunapi rikukunaykuta. Sinchʼita sayanaykupajqa, atikusqanman jina tantakoj kayku Bibliata estudianaykupaj, takinaykupaj, Diosmanta mañakunaykupajwan. Chayqa creeyniykuta sinchʼiyacherqa.

Iskay kaj Guerra Mundial tukukuyta Greciamanta comunistas gobiernoj contranpi sayaykorqanku. Chayrayku guerra civil Greciapi qallarerqa, chay guerrataj manchaypuni karqa. Comunistasqa llajtitasman rej kanku, runasta obligaj paykunaman ujchakunankupaj. Llajtaykuman chayamuspataj Antonio Tsoukarista, Iliasta, noqatawan apawarqayku. Cristianos kasqaykuta, guerraman mana rinaykuta nejtiykupis, obligawarqayku Olimpo orqokama chakipi rinaykuta, chay orqoqa Karitsamanta 12 horaspi jina kashan.

Pisi tiemponmanqa soldadosta kamachej comunista, waj tropa soldadoswan rinaykuta niwarqayku. Cheqa cristianos, runa masinkuwan mana maqanakusqankuta nejtiykutaj soldadosta kamachejqa phiñakorqa, generalpamantaj pusawarqayku. Paymanpis kikillantataj nerqayku, kamachiwarqaykutaj: “Wañuy patapi kaj soldadosta mulapi hospitalman apaychej”, nispa.

Noqaykutaj nerqayku: “¿Gobiernoj soldadosnin japʼirpawajtiykurí? ¿Mana yuyanqanku soldados kasqaykuta?”, nispa.

Generaltaj niwarqayku: “Maqanakojkunaman tʼantata apaychej”, nispa.

Noqaykutaj nerqayku: “¿Soldadosta kamachej mulawan rikuwajtiyku pistolasta apaychej niwajtiykurí?”, nispa.

Generalqa mayta tʼukurispa, niwarqayku: “Ovejasta michiyta atinkichejchá. Orqopi qhepakuychej ovejastataj qhawaychej”, nispa.

Guerra civil kashajtin, kinsantiyku ovejasta michisharqayku, Jehovamantaj cheqa sonqo kayta atillarqaykupuni. Watanmantaj Iliasta kuraj kasqanrayku mamayta qhawananpaj kachaporqanku, viuda qhepakusqanrayku. Antoniotapis kachapullarqankutaj onqoykusqanrayku, noqatarí mana.

Griego soldadosqa comunistasta atipashallarqankupuni. Japʼiwajkunataj orqosnejta Albania ladoman ayqerqanku. Frontera qayllapitaj griego soldados muyuykuwarqayku. Japʼiwajkunaqa mancharispa tukuynejman ayqerarqanku. Noqataj uj kʼullu wasapi pakakorqani. Chaytataj qallariypi willarerqaykichej.

Griego soldadosman comunistas japʼiwasqankuta nejtiy, paykunaqa campo militarman apawarqanku, comunistachus manachus kasqayta yachanankupaj. Chay lugarqa Verria llajta qayllapi kasharqa. Chay llajtaqa ñaupa tiempopi Berea sutikorqa, mayqenmantachus Biblia parlan. Chay lugarpeqa soldadospaj larqʼasta jina allanayta niwarqanku. Mana munajtiytaj, soldadosta kamachejqa Makrónisos churuman apanawankuta nerqa. Chay churuqa millay karqa.

Makrónisos churuqa chʼimpacha karqa, costa del Ática nisqaj chimpanpitaj kasharqa. Costa del  Ática nisqaqa Atenasmanta 50 kilometrospi jina kashan. Chay churuqa largonman 13 kilometrosniyoj, anchonmantaj 500 metrosniyoj. Chaymantaj 1947 watamanta, 1958 watakama 100.000 runas apasqa karqanku. Chay runasmanta wakintaj karqanku comunistas, comunistas nichikojkuna, oqharikoj soldados, Jehovaj testigosnin ima.

Chay churuman 1949 wata qallariyta chayarqani, presosqa ashkha grupospi tʼaqasqas kasharqanku. Ashkha runas kasharqanku chayman churawarqanku, chaytaqa pisi soldadoslla qhawaj kanku. Chunka runasllapaj kaj lugarpi 40 runas jina pampapi puñoj kayku. Chʼichi yakuta ujyaj kayku, lentejasta, berenjenasllatawan mikhoj kayku. Polvo kasqan, mayta wayrasqan ima mana aguantanapaj jina karqa. Jinapis mana llakiyta rumista astaykachanaychu karqa. Chay jinata ñakʼarisqaykuta ashkha presosqa mana qonqayta atillarqankuchu, ukhunkupis niña ñaupajpi jinachu karqa.

Uj día qocha kantupi, waj grupopi presos kaj hermanoswan tinkorqani. Tinkusqaykumantataj, ¡mayta kusikorqayku! Atisqaykuman jina tantakojpuni kayku. Wakin presosmanpis pakayllamanta predicaj kayku, wakin presosqa Jehovaj testigosninman tukorqanku. Ajinata ruwasqaykurayku, Diosmanta mayta mañakusqaykurayku, sinchʼita sayarqayku.

Presochawajkunawan 10 killasta kasqaytawan, soldado ropata churakunayta niwarqanku. Mana munajtiytaj comandantejman qhatatiwarqanku. Paymantaj uj ducumentota qorqani, chaypitaj qhelqarqani: “Cristoj soldadollan kani”, nispa. Comandantetaj kunanmá yachanki niwarqa, yanapajninmantaj kachawarqa. Yanapajnenqa Ortodoxa iglesiamanta arzobispo griego karqa. Payqa iglesianmanta ropawan kasharqa. Tukuy ima tapuwasqanman Bibliawan kutichejtiy phiñakorqa, nerqataj: “¡Apakapuychej, kayqa mana cambianmanchu!”, nispa.

Qʼayantin paqarenqa, watejmanta soldado ropata churakunayta niwarqanku. Mana munajtiytaj sajmawarqanku, garrotewantaj maqawarqanku. Jinaspataj carcelpi kaj enfermeriaman apawarqanku, tullusniy pʼakisqachus manachus kashasqanta yachanankupaj. Enfermeriamantataj puñunayman qhatatiwarqanku. Ajinata sapa día ruwawarqanku, iskay killa juntʼata.

Manapuni soldado ropata churakuyta munasqayrayku, ni imata ruwayta atispa waj jinamanta ñakʼarichiwarqanku. Makisniyta wasayman wataykuwarqanku, chaki plantasniypitaj llakiyta uj pitawan seqʼowarqanku. Chay jina llakiypi, Jesuspa nisqanta yuyarikorqani. Pay nerqa: “Kusisqa kankichej, runas [...] rimasojtiykichej, qhatiykachasojtiykichej[...]. Kusikuychej jatun kusiywan, imaraykuchus cielopi tʼinkaykichejqa jatun. Runasqa ajinallatataj qhatiykacharqanku ñaupa profetastapis”, nispa (Mat. 5:11, 12). Chay jinata ñakʼarisqayqa mana tukukuyniyoj jina karqa, jinapis yuyayniy chinkarqa.

Uj chiri cuartopi rijchʼarerqani. Mana karqachu tʼanta, yaku, ni phullupis. Jinapis sonqo tiyasqa karqani, nitaj llakikorqanichu. Biblia nin jinataj, Diosqa sonqo tiyaykuyta qowarqa mayqenchus sonqoyta, yuyayniytawan waqaycharqa (Fili. 4:7). Qʼayantintaj uj kʼacha soldado tʼantata, yakuta, phullutawan qowarqa. Waj soldadotaj mikhunanta qoriwarqa. Chaypi, waj jinasmantawan repararqani Jehová qhawashawasqanta.

Kʼullu runata jina autoridades qhawawasqankurayku, Atenasman apawarqanku tribunal militar juzganawanpaj. Chaypeqa Yíaros churupi 3 watata kanaypaj juchachawarqanku. Chay churuqa 50 kilometrospi jina kashan Makronisospa inti llojsimuyninnejpi.

Yíaros carcelqa jatun karqa, ladrilloswan ruwasqataj. Chaypeqa 5.000 kuraj políticos presos kasharqanku. Jehovaj qanchis testigosninpis presosllataj kasharqanku mana guerraman risqankurayku. Mana tantakojta saqewajtiykupis, tukuyniyku pakayllamanta tantakoj kayku Bibliata estudianaykupaj. Sapa kutitaj Torremanta Qhawaj revistata pakayllamanta japʼej kayku. Chay revistataqa makillawan copiaj kayku, tantakuspataj chay revistata estudiaj kayku.

 Uj día, estudiashaspa guardiawan taripachikorqayku, publicacionestataj qhechuwarqayku. Director auxiliarpa oficinanmantaj wajyachiwarqayku. Yuyarqaykutaj astawan watasta carcelpi qhepachinawaykuta, jinapis directorqa niwarqayku: “Yachayku pikunachus kasqaykichejta, respetaykutaj. Qankunapi atienekuykuman. Llankʼamullaychejpuni”, nispa. Wakinniykumanqa niña sinchʼi trabajostachu qowarqayku. ¡May agradecesqas kasharqayku! Carcelpipis, ruwayniykuwan Jehovata jatuncharqayku.

Diosman cheqa sonqo kasqaykoqa wajkunatapis yanaparqa Diosta rejsinankupaj. Uj preso allin ruwayniykuta rikuspa, imapichus creesqaykumanta tapuwarqayku. Payqa matematicasmanta profesor karqa. Kay 1951 wata qallariypi carcelmanta llojserqayku, chay profesorpis. Aswan qhepaman chay profesorqa Jehovaj testigonman tukorqa, Diospajtaj astawan llankʼayta qallarerqa.

Carcelmanta llojsiytawan Karitsaman riporqani familiaywan kanaypaj. Aswan qhepamantaj, waj griegos jina Melbourne (Australia) llajtaman riporqani. Chaypitaj Janette sutiyoj hermanata rejserqani, paywantaj casarakorqani. Wawasniyku 4 karqanku, kinsa warmis, uj qhari. Paykunataqa kausayman apaj ñanpi uywarqayku.

Jisqʼon chunka kuraj watasniyojña kani, jinapis anciano jinallapuni llankʼashani. Chay jinata ñakʼarichiwasqankurayku, wakin kutis cuerpoy, chakisniypis nanawan, astawanraj predicasqaytawan. Ajina kajtinpis ‘Cristo Jesuspa cheqa sonqo soldadollanpuni’ kasaj (2 Tim. 2:3).