1. Ñaupa tiempomanta runas, ¿imatataj astawan mikhoj kanku?

 ÑAUPA tiempopeqa tʼantatapuni astawan mikhoj kanku (Gén. 14:18; Luc. 4:4). Chayrayku Bibliaqa wakin kutis “tʼanta” nispa tukuy ima mikhunasmanta parlashan, manataj tʼantallamantachu (Mat. 6:11; Biblia de estudio nisqapi Hechos 20:7 versiculoj sutʼinchayninta leeriy). Jesusqa iskay may rejsisqa milagrosninpi tʼantata ashkhayacherqa (Mat. 16:9, 10). Chaykunamanta ujnenqa Juan 6 capitulopi kashan. Chayta ukhuncharispa qhawarina imastachus chaymanta yachakuyta atisqanchejta.

 2. ¿Maykʼajtaj ashkha runas mikhunata necesitarqanku?

² Apostolesqa willayta tukusqanku. Jesustaj paykunawan khuska canoapi Galilea qochata chimpaspa chʼinnejman paykunata pusarqa samarikunankupaj, Betsaida llajta qayllaman (Mar. 6:7, 30-32; Luc. 9:10). Chay ratopachataj may chhika runas chayman chayarqanku, Jesusta rikuyta munaspa. Jesustaj may kʼacha paykunawan karqa, Diospa Gobiernonmantataj paykunaman willarqa, onqosqastapis sanoyacherqa. Discipulosnintaj tardeyaykushasqanrayku ichapis nerqanku: “¿Imatá kay runas mikhonqankuri?”, nispa. Paykunamanta wakenqa ichapis mikhunitata apakorqanku, ajinapis ashkhasqa ranchosman rispa mikhunata rantikamunankuraj karqa (Mat. 14:15; Juan 6:4, 5). ¿Imatá Jesús ruwanman karqa?

MILAGROTA RUWASPA ASHKHASTA MIKHUCHIN

 3. ¿Imatá Jesús nerqa runas mikhunata necesitasqankuta reparaspa? (Tapapi dibujotawan qhawariy).

³ Jesusqa apostolesninman nerqa: “Mana ripunankuchu tiyan,  qankuna mikhunata qoychej”, nispa (Mat. 14:16). Chaypeqa karqanku 5.000 qharis jina, wawastawan warmistawan yupaspataj ichapis 15.000 runas karqanku. Chay chhikaman mikhuchiytaj mana atinapaj jina karqa (Mat. 14:21). Andrestaj nerqa: “Kaypi kashan uj lloqallitu, paypata tiyapun phishqa cebada tʼantas, iskay pescaditos ima. Chayqa nichá alcanzanmanchu kay chhika runaspajqa”, nispa (Juan 6:9). Ñaupa tiempopeqa cebada tʼantatapuni astawan ruwaj kanku, baratollataj kaj. Chay pescaditostaj ichapis pescado chʼarkis karqanku. Imayna kajtinpis, chayqa mana alcanzanmanchu karqa chay chhika runaspaj.

 4. ¿Imatataj yachakusunman Juan 6:11-13 versiculosmanta? (Fotostawan qhawariy).

⁴ Jesusqa tukuy chay runaswan kʼacha kayta munasqanrayku, paykunata tʼaqa tʼaqallata pasto patapi tiyaracherqa (Mar. 6:39, 40; Juan 6:11-13 leey). Bibliaqa niwanchej Jesús chay tʼantamanta, pescaditosmantapis Tatanman graciasta qosqanta. Chayta ruwasqantaj may allinpuni karqa, imaraykuchus Dios chay mikhunata qorqa. Noqanchejpis Jesús jinallataj niraj mikhushaspa Diosman graciasta qona, sapallanchej kaspapis chayri wajkunawan kaspapis. Chantá Jesusqa chay mikhunata discipulosninwan runasman jaywaracherqa, runastaj sajsakunankukama mikhorqanku. Chay mikhunataj puchorqaraj, Jesustaj mana munarqachu mikhuna usunanta. Chayrayku nerqa chay puchoj mikhunata tantanankuta, ichapis waj rato mikhunankupaj. Ajinamanta Jesús yachachiwarqanchej mana imatapis usuchinachu kasqanta. Tatasqa wawasninkuman chay milagromanta parlarispa yachachinkuman orakuyta, wasiman wajyarikuyta, kʼachastaj kayta.

 5. ¿Imatataj runas ruwayta munarqanku Jesús milagrosta ruwasqanrayku, chanta imatá Jesús ruwarqa?

 ⁵ Runasqa tʼukulla kasharqanku Jesús sumajta yachachisqanmanta, milagrostapis ruwasqanmanta. Paykunaqa yacharqanku imatachus Moisés ñaupajmantaña nisqanta. Moisesqa nerqa Dios uj sumaj profetata churananta. Chayrayku ichapis tapukusharqanku: “¿Jesuschu chay profeta kanman?”, nispa (Deu. 18:15-18). Ajina karqa chayqa, ichapis yuyarqanku Jesús sumaj kamachej kananta, tukuynin nacionnintinmantaj mikhunata qoyta atinanta. Chayraykuchá “payta munajta mana munajta reyninku kananpaj” apayta munarqanku (Juan 6:14, 15). Jesuschus paykunawan apachikullanman karqa chayqa, politicaman satʼikushanman karqa. Chay tiempopi judiosqa romanospa kamachiyninpi kasharqanku. Jinapis Jesusqa mana paykunawan apachikorqachu. Astawanpis chay rato “orqoman” riporqa. Runas mayta matʼejtinkupis, mana politicaman satʼikorqachu. Noqanchejpis Jesús jina ruwasunman.

 6. ¿Imaynatá Jesús jina ruwasunman? (Dibujotawan qhawariy).

⁶ Kay tiempopeqa mana pipis niwasunchu milagrota ruwaspa tʼantata ashkhayachinata, chayri onqosqasta sanoyachinata. Nillataj pipis reyta jina, kamachejta jina churayta munawasunchu. Chaywanpis ichá matʼiwasunman politicaman satʼikunanchejpaj, niwasunmantaj pipajpis votanata chayri pitapis  apoyanata, chay runa allin imasta ruwananta yuyasqankurayku. Jinapis Jesusmanta yachakunchej mana politicaman satʼikunata. Jesusqa nerqa: “Gobiernoyqa mana kay mundomantachu”, nispa (Juan 17:14; 18:36). Cristianosqa Jesús jina yuyananchej, ruwananchej tiyan. Noqanchejqa Diospa Gobiernollanta apoyanchej, chaymanta willanchej, chay Gobierno jamunantataj mañakunchej (Mat. 6:10). ¿Imatawantaj Jesús tʼantata ashkhayachisqanmanta yachakusunman? Chayta qhawarina.

‘JESÚS TʼANTAWAN MILAGROTA RUWASQAN IMACHUS NIYTA MUNASQAN’

 7. ¿Ima milagrotawantaj Jesús ruwarqa, chanta imaynataj apóstoles kasharqanku chayta rikuspa? (Juan 6:16-20).

⁷ Jesusqa ashkha runasman mikhuchiytawan apostolesninta nerqa Capernaumman canoapi kutipunankuta, paytaj orqoman rerqa runas mana reyta churanankupaj (Juan 6:16-20 leey). Apóstoles canoapi rishajtinkutaj, sinchʼita wayramusqanrayku qochaqa qhollchoqeyaspa oqharikusharqa. Chantá Jesusqa yaku patanta rispa paykunaman qayllaykorqa, apóstol Pedrotataj nerqa paypis yaku patanta purinanta (Mat. 14:22-31). Jesús canoaman wicharejtintaj wayraqa tiyaykorqa, discipulosnintaj mayta tʼukuspa nerqanku: “Qanqa Diospa Wawanpuni kanki”, nispa (Mat. 14:33). a Discipulosnenqa Jesusta yaku patanta purejta rikusparaj chayta nerqanku, manataj milagrota ruwaspa ashkha runasman tʼantata mikhuchejtinchu. Marcos chaymanta parlaspa nerqa: “Chayta rikuspa discipulosnenqa maytapuni tʼukorqanku. Paykunaqa mana entiendesqankuchu Jesús tʼantawan milagrota ruwasqan imachus niyta munasqanta. Manarajpuni entiendeyta atisharqankuchu”, nispa (Mar. 6:50-52). Paykunaqa mana entiendeyta aterqankuchu may jina atiytachus Jehová Jesusman qosqanta milagrosta ruwananpaj. Chaymanta Jesusqa watejmanta parlallarqataj tʼantawan milagrota ruwasqanmanta. Chay parlasqanmantataj waj imastawan yachakusunman.

8, 9. ¿Imaraykutaj may chhika runas Jesusta maskʼarqanku? (Juan 6:26, 27).

⁸ Qʼayantintaj pikunamanchus Jesús mikhucherqa chay runasqa, maypichus tʼantata mikhorqanku chayman kuterqanku. Jesuswan apostolesninwantaj manaña chaypichu kasharqanku. Chayrayku paykunaqa Tiberiadesmanta jamoj canoasman wicharispa, Capernaumman rerqanku Jesusta maskʼaj (Juan 6:22-24). ¿Diospa Gobiernonmanta astawan yachakuyta munaspachu chayman rerqanku? Mana. Paykunaqa Jesús watejmanta tʼantata qonallanta munasharqanku. ¿Imaraykú chayta ninchej?

⁹ ¿Imataj karqa chay runas Capernaúm qayllapi Jesusta taripajtinku? Jesusqa sutʼita nerqa tʼantata watejmanta mikhuyta munasqankuraykulla payta maskʼashasqankuta. Nerqataj “tʼantata mikhuspa” sajsakusqankuta, chay tʼantataj “pʼosqoj” mikhunalla kasqanta. Chantataj nerqa: “Llankʼaychej […] wiñay kausayta qoj mikhunarayku”, nispa (Juan 6:26, 27 leey). Chantapis nillarqataj chay mikhunataqa Tatan paykunaman qonanta. Jesús uj mikhuna wiñay kausayta qonanta nejtin, maytachá chay runas tʼukorqanku. Jinapis, ¿imataj chay mikhuna karqa, chanta imaynatá chayta tarinkuman karqa?

10. ¿Imatataj runas ruwananku karqa wiñay kausayta japʼinankupaj?

¹⁰ Judiosqa chay mikhunata japʼinankupaj uj imata ruwanankutasina yuyarqanku.  Ichapis yuyarqanku Moisespa Leyninman jina ‘ruwananku’ kasqanta. Jesustajrí nerqa: “Diospa ruwananta ruwanaykichejpajqa noqapi creenaykichej tiyan, paymin noqataqa kachamuwan”, nispa (Juan 6:28, 29). Wiñay kausayta japʼinapajqa Jesuspi creenapuni tiyan. Jesusqa aswan ñaupajtaña chayta nerqa (Juan 3:16-18, 36). Aswan qhepamanpis watejmanta nillarqataj imatachus ruwananchej kasqanta wiñay kausayta japʼinapaj (Juan 17:3).

11. ¿Imaynatataj judíos rikucherqanku tʼantata mikhuyllapi yuyasqankuta? (Salmo 78:24, 25).

¹¹ Chay judiosqa Jesús paypi creenankuta nisqanta mana japʼikorqankuchu. Chayrayku taporqanku: “¿Ima milagrotataj rikuchiwasqayku qanpi creenaykupaj?”, nispa (Juan 6:30). Chantá nerqanku ñaupa tatasninkoqa Moisespa tiemponpi maná mikhunata japʼisqankuta, chaytaj tʼantawan ninakunman (Neh. 9:15; Salmo 78:24, 25 leey). Chaywan sutʼita rikucherqanku tʼantata mikhuyllapi yuyashasqankuta. Chayrayku Jesús ‘cielomanta cheqa kaj tʼantamanta’ parlajtin, mana taporqankuchu imamantachus parlashasqanta, chaytaj cielomanta kausayta qoj maná tʼanta jina karqa (Juan 6:32). Paykunaqa mikhunallapi yuyasqankurayku, mana Jesuspa yachachisqanta uyarillarqankupischu. Jesusqa wiñay kausayta japʼinankupaj imatachus ruwanankuta yachachiyta munasharqa. Noqanchejrí, ¿imatá chaymanta yachakusunman?

¿IMATAJ KAUSAYNINCHEJPI ÑAUPAJPI KANAN TIYAN?

12. ¿Imatá nerqa Jesús imatachus kausayninchejpi ñaupajman churanamanta?

¹² Juan 6 capitulomantaqa kayta yachakunchej: Diosta kasukuy, paywantaj sumaj amigos kay kausayninchejpi ñaupajpi kanan kasqanta. Jesusqa chayta nerqaña Satanás juchaman urmachiyta munashajtin (Mat. 4:3, 4). Orqopi yachachishaspapis Jesús nillarqataj Diosta necesitasqanchejta reparakuna kasqanta (Mat. 5:3). Chayrayku tapurikuna: “¿Kausayniypi Diosta yupaychaytachu ñaupajman churashani chayri munasqay imasllatachu?”, nispa.

13. 1) ¿Imaraykutaj mikhuspa kusirikuy mana juchachu? 2) ¿Pejpa yuyaychasqantataj sumajta japʼikunanchej tiyan? (1 Corintios 10:6, 7, 11).

¹³ Imatachus necesitasqanchejta Diosmanta mañakoyqa mana juchachu, ni chaykunawan kusirikuypis juchachu (Luc. 11:3). Bibliaqa nin sinchʼita trabajaspa mikhurikunata, ujyarikunata, chaytaj kusiyta apamuwasqanchejta, cheqa Diosmantataj jamusqanta (Ecl. 2:24; 8:15; Sant. 1:17). Chaywanpis mana imastachus necesitasqallanchejpichu yuyananchej tiyan. Chaytapunitaj Apóstol Pablo nerqa ñaupa cristianosman. Paykunamanqa qhelqarqa israelitasta Sinaí orqopi imaschus pasasqanmanta, waj imasmantawan. Nerqataj ‘ama paykuna jina sajra imasta munapayanankuta’ (1 Corintios 10:6, 7, 11 leey). Israelitasqa mikhunallapi yuyasqankurayku, Jehová milagrota ruwaspa imastachus paykunaman qosqanta ‘sajra imasman’ tukucherqanku (Núm. 11:4-6, 31-34). Israelitas waka uñaman rijchʼakoj santota yupaychashajtinku, rikuchillarqankutaj paykunapajqa mikhuy, tomay, kusirikuy ima aswan ñaupajpi kasqanta, Diosta kasukunankumanta nisqaqa (Éxo. 32:4-6). Pabloqa chaymanta parlaspa cristianosta yuyaycharqa, Jerusalenwan templowan thuñisqa kananku tiempo qayllamushajtin, chaytaj karqa 70 watapi Jesús jamusqanmantaña. Noqanchejpis kay mundoj imasninpa tukukuynin qayllapi kausakushanchej, chayraykutaj Pabloj yuyaychasqanta sumajta japʼikunanchej tiyan.

14. ¿Ima nintaj Biblia paraisopi mikhunas kananmanta?

 ¹⁴ Jesús “kay pʼunchaypaj tʼantaykuta kunan qowayku” nispa yachachishajtin, parlallarqataj Diospa munaynin ruwasqa kananmanta “imaynachus cielopi, ajinallatataj kay jallpʼapipis” (Mat. 6:9-11). Diospa munaynin ruwakojtin, ¿imaynataj kausay kanqa? Bibliaqa nin sumaj mikhunas kay jallpʼapi kananta. Isaías 25:6-8 versiculospeqa nin Diospa Gobiernonpi may chhika sumaj mikhuna kananta. Salmo 72:16 versiculotaj nin: “Jallpʼapeqa ashkha trigo poqonqa. Orqo puntaspi trigoqa mana oqhariy atinata poqonqa”, nispa. Chay trigowanqa gustawasqanchej tʼantitasta ruwarikusunchej chayri imastawanrajchus ruwarikusunpis. Chantapis churakusqanchej uva huertaspa poqoyninta mikhurikusunchej (Isa. 65:21, 22). Chay imastaj tukuypata kapuwasunchej.

15. Kausarimojkuna, ¿imatataj yachakunanku kanqa? (Juan 6:35).

¹⁵ (Juan 6:35 leey). Jesús tʼantawan pescaditoswan milagrota ruwasqanmanta mikhojkunapi piensarina. Chay runasmanta ashkhas mana Jesuspi creerqankuchu chaypis, ichapis wakinkunaqa kausarimonqanku, paykunatataj rejsisunchej (Juan 5:28, 29). Paykunaqa yachakonqanku imachus niyta munasqanta Jesuspa kay nisqan: “Wiñay kausayta qoj tʼantaqa noqa kani. Qhepayta jamojqa ni jaykʼaj yarqhachikonqañachu”. Chay runasqa Jesús kausayninta paykunarayku qosqanpi creenanku kanqa. Paraisopeqa tukuy kausarimojkuna, paraisopi nacej wawaspis Jehovamanta, munayninmantawan yachakonqanku. Noqanchejtaj may kusisqaspuni kasun paykunaman yachachiypi yanapakuspa. Chayqa tʼantata mikhunamantapis astawanraj kusichiwasun. Arí, paraisopeqa Diosta yupaychaypuni ñaupajpi kanqa.

16. ¿Imamantataj qhepan yachaqanapi yachakusun?

¹⁶ Kaykamaqa Juan 6 capitulomanta uj partellataraj ukhuncharinchej. Chaywanpis Jesusqa ashkha imastawanraj yachacherqa wiñay kausaymanta. Pikunamanchus Jesús parlarqa chay judiosqa chay yachachisqanta sumajta uyarinanku karqa. Noqanchejpis chay yachachisqanta sumajta uyarinanchej tiyan. Qhepan yachaqanapeqa Juan 6 capitulomanta siga yachakullasunpuni.