1927 watapi nacekorqani Chicago qaylla ranchitupi, Illinoispi (Estados Unidos). Phishqa hermanos kayku, Jetha, Don, noqa, Karl, Joy ima. Enteroyku Jehovata tukuy sonqo sirviyta munarqayku. Hermanay Jethaqa 1943 watapi Galaad Escuelaman rerqa, iskay kaj claseman. Donta 1944 watapi Brooklyn Betelman invitarqanku (Nueva York), Karltataj 1947 watapi, Joytataj 1951 watapi. Hermanosniypa, tatasniypa ruwasqankoqa Jehovata astawan sirvinaypaj mayta yanapawarqa.

Tatasneyqa Bibliata leejpuni kanku, Diostataj mayta munakoj kanku, noqaykutapis Diosta munakuyta yachachiwarqayku. Tatayqa Europaman Primera Guerra Mundialman risqantawan, manaña religionesta allinpajchu qhawaj. Mamaytaj mayta kusikorqa tatayta mana guerrapi wañuchisqankumanta, chayrayku payta nerqa: “Karl, ñaupa wataspi jina misaman rina á”, nispa. Tataytaj nerqa: “Ya jaku rina, pero mana noqa yaykusajchu”, nispa. Mamaytaj taporqa: “¿Imajtin?”, nispa. Tataytaj kuticherqa: “Guerrapi rikorqani kikin religionmanta kaspapis, religionesta kamachejkunaqa, sapa ujninku nacionninkumanta soldadosta, armasninkutapis bendecisqankuta. ¿Imaynatá Dios puraj ladomanta soldadosta bendecinmanri?”, nispa.

Waj diataj mamay misapi kanankama iskay testigos wasiykuman jamorqanku. Tataymantaj Luz nisqa libromanta iskaynin volumenesta ofrecerqanku. Chaykunaqa Apocalipsis libromanta parlaj. Tataymantaj chay libros gustarqa, chayrayku japʼikullarqa. Mamaytaj chay librosta rikuytawan leej churakorqa. Uj día mamayqa periodicopi rikorqa runasta invitashasqankuta chay libroswan Bibliamanta yachakunankupaj, chayrayku chayman rerqa. Chaypitaj uj awelita kashasqa. Mamaytaj ujnin librota rikuchispa tapusqa: “¿Kaypichu kay librota estudiachinkichej?”, nispa. Paytaj kutichisqa: “Arí wawáy, yaykurimuy”, nispa. Qhepan semanantaj mamayqa noqatawan hermanosniytawan pusawarqayku. Chaymantapachataj rillarqaykupuni.

Uj tantakuypi yachachisharqa chay hermanoqa Salmo 144:15 versiculota leerichiwarqa, chaypeqa nin Jehovata sirvejkunaqa kusisqa kasqankuta. Chay textoqa mayta gustawarqa. Chantapis gustallawarqataj 1 Timoteo 1:11, chaypeqa nin Jehová “kusikuyniyoj” Dios kasqanta. Gustallawarqataj Efesios  5:1, chaypeqa niwanchej Dios jina ruwanata. Chaypitaj repararqani Ruwawajniy Diospaj imallatapis ruwaspaqa kusisqa ruwanay kasqanta, payta sirvisqaymantataj mayta agradecekunay kasqanta. Chay iskay imasta tukuy kausayniypi ruwanaypaj mayta kallpachakuni.

Aswan qaylla congregacionqa Chicagopi kasharqa, tiyakusqaykumanta 32 kilometrospi jina. Jinapis tantakuykunaman rejpuni kayku, Bibliamantataj astawan yachakusharqani. Uj kuteqa hermanay Jethaman comentariota qorqanku. Kutichisqanta uyarispataj nikorqani: “Noqapis chayta yachani. Makiytachá oqharinay karqa”, nispa. Chaymantapachataj tantakuykunapaj wakichikuyta qallarerqani, reunionespi comentaytapis. Astawanqa hermanosniy jina Jehovaman astawan qayllaykorqani, 1941 watapitaj bautizakorqani.

1942 watapi Clevelandpi (Ohio) uj jatun tantakuy apakorqa, chaytataj nipuni qonqakunichu. Chay jatun tantakoyqa Estados Unidosnintinpi 50 kuraj lugarespi telefononejta uyarikorqa. Noqawan familiaywanqa jatun tantakuy qayllapi toldo wasista hermanos ruwarqanku chaypi qhepakorqayku. Chaypachaqa manaraj Segunda Guerra Mundial tukukorqachu, Jehovaj testigosnintataj astawan qhatiykachashawarqayku. Chayrayku tutasnin hermanosqa autosninkuta campamento jawa lado qhawarisqata sayachej kanku. Tukuy parlarikorqanku sapa autopi ujllapis kananta tutantin qhawananpaj. Ima kajtinpis chay rato hermanosqa autospa lucesninkuta japʼichispa piteananku karqa. Wakintaj chay rato correnanku karqa yanapakoj. Nerqanitaj: “Jehovaj llajtanqa imapajpis sumaj wakichisqa kashan”, nispa. Ni ima kajtintaj, mana manchachikuspa puñukullarqani.

Watasninmantaj chay jatun tantakuymanta yuyarikuspa repararqani mamayqa ni tumpitata chay kutipi manchachikusqanta, nitaj llakikusqantapis. Payqa Jehovapi, llajtanpipis mayta atienekoj. Ni jaykʼaj qonqakusajchu imatachus chay kutipi paymanta yachakusqayta.

Chay jatun tantakuy ñaupajta mamayqa precursora regular jina sirviyta qallarerqa. Chayrayku payqa precursorespaj qokorqa chay discursosta astawan sumajta uyarerqa. Wasiman ripushajtiykutaj pay nerqa: “Precursorallapuni kayta munani. Pero, ¿imaynatá wasipi ruwanastawan sumajta ruwayman?”, nispa. Tapuwarqaykutaj “¿yanapawankichejmanchu?” nispa. Noqaykutaj “arí” nerqayku. Chayrayku kamachiwarqayku niraj desayunashajtiyku ujta chayri iskay cuartosta sapa ujniyku llimphuchanaykuta. Escuelaman risqaykutawantaj imachus kʼuchuncharqonaraj karqa chayta kʼuchunchaytawan predicacionman rej. Ashkha ruwanasniyoj kajtinpis, ni jaykʼaj wawasninta qonqakuwarqaykuchu. Escuelamanta mikhoj kutimojtiykutaj tiempochakojpuni noqaykuwan kananpaj. Wakin kutistaj escuelamanta chayamuytawan paywan khuska predicacionman rej kayku. Ajinamanta repararqayku imaynachus precursor jina sirviy kasqanta.

16 watasniyoj kashaspa precursor regular jina sirviyta qallarerqani. Tatayqa manaraj testigochu karqa, jinapis yachayta munarqa imaynachus willaypi rishawasqanta. Uj chʼisi willarerqani mayta kallpachakushajtiypis nipuniraj uj estudiota tarisqayta.  Chʼinlla kajtintaj tapurerqani: “¿Nichu munawaj estudiachisunayta?”, nispa. Tumpata piensariytawan niwarqa: “Qhasitachá mana niykiman. Jina estudiana ari”, nispa. Maytapuni kusikorqani tatayta estudiachispa. Payqa ñaupaj kaj estudioy karqa.

“La verdad os hará libres” librota estudiacherqani. Estudiasqaykuman jinataj repararqani tatayqa yanapashawasqanta Bibliata aswan sumajta estudianaypaj, aswan sumajta yachachinaypajpis. Uj chʼisi uj parrafota leeytawan niwarqa: “Chaytaqa libro nin. ¿Imaynapí qan yachanki chay cheqapunichus manachus kasqanta?”, nispa. Ni imata sutʼinchayta atispataj nerqani: “Kunitanqa mana chayta kutichiyta atiykimanchu, qhepan estudiopi kutichisqayki”, nispa. Tarerqanitaj chay parrafosta sutʼinchaj versiculosta, sutʼincharqanitaj. Chay kutimantapacha aswan sumajta ukhunchayta yachakorqani, estudianaykupajtaj sumajtaña wakichikoj kani. Chay ruwasqaytaj yanapawarqa Bibliata aswan sumajta estudianaypaj, tataytapis mayta yanaparqa. Tatayqa tukuy ima yachakusqanta ruwarqa, 1952 watapitaj bautizakorqa.

17 watasniyoj kashaspa wasiymanta riporqani. Chay kutisllataj Jethaqa a misionera jina sirviyta qallarerqa, Dontataj Betelman invitarqanku. Iskayninkuman asignacionninku mayta gustaj, noqapis kikinta ruwayta munarqani. Chayrayku Betelpaj, jinallataj Galaad escuelapajpis solicitudesta juntʼacherqani, nerqanitaj: “Jehová maymanpis kachawachun”, nispa. 1946 watapitaj Betelman invitawarqanku.

Kunankama Betelpeqa ashkha asignacionespiña yanapakuni, ajinapitaj mana yachasqay imasta yachakuni. Yachakorqani librosta imprimiyta, qolqeta apaykachayta, Betelpaj necesitakusqan imasta rantiyta, waj suyusmanpis rantikusqanta apachiyta. Kay 75 watasta Betelpi kasqaypitaj astawan gustawan sapa paqarin Bibliata sutʼinchakusqan, waj jinasmantawan Bibliamanta yachachikusqanpis.

Sullkʼa hermanoy Karlmantapis mayta yachakorqani. Paytaqa 1947 watapi Betelman invitarqanku. Payqa Bibliata sumajta estudiaj, sumaj yachachejtaj kaj. Uj kuti discursoypaj yanaparinawanta nerqani. Nerqanitaj publicacionesninchejpi ashkha yachaqanasta tarisqayta, manataj yuyaychakuyta atishasqayta mayqenmantachus parlanayta. Paytaj kayta tapuspalla sumajta yanapawarqa: “Joel, ¿imamantá discursoyki parlan?”, nispa. Chay rato repararqani imamantachus discursoypi parlanay kasqanta, imastatajchus qhasillata yapayta munashasqayta. Ni jaykʼaj chay yachachiwasqanta qonqakunichu.

 Betelpi kusisqa kanapajqa predicacionman rinapuni tiyan. Predicacionpi imaynachus riwasqanchejqa mayta kallpachawanchej. Yuyarikuni uj kuti chʼisiyaykuyta Bronxpi predicasqaykumanta, Nueva Yorkpi. Predicayta qallarishaspa uj hermanowan uj señorata visitaj rerqayku. Chay señoraqa Torremanta Qhawaj, ¡Rijchʼariy! revistatawan japʼikusqa. Nerqaykutaj: “Kay chʼiseqa runa masista Bibliawan kallpachashayku”, nispa. Paytaj niwarqayku: “Bibliamanta kajtenqa yaykumullaychej”, nispa. Diospa Gobiernonmanta, paraisomantawan parlaj textosta leeporqayku, sutʼincharerqaykutaj. Chay sutʼinchasqaykutaj maytapuni gustasqa, chayrayku qhepan semananqa ashkha amigosninta invitasqa. Aswan qhepamantaj paywan qosanwan Jehovaj testigosninman tukorqanku.

Casarakunayta nejtiypis 10 watasninmanraj señorayta rejserqani. Sumaj warmita tarinaypajqa Jehovamanta yanapata mañakorqani, tʼukurerqanitaj: “Casado kaspa, ¿imatá kausayniywan ruwayta munani?”, nispa.

1953 watapi Yankees estadionpi jatun tantakuy tukukusqantawan, Mary Aniol sutiyoj hermanata rejserqani. Payqa hermanaywan khuska Galaad escuelaman risqa, iskay kaj claseman. Chaypachataj khuska sirvisharqanku. Maryqa may kusisqa willariwaj Caribepi misionera jina sirvisqanmanta, may chhika estudiostataj ruwasqanmanta. Parlarikuspataj repararqayku iskayniyku kikin imasta Jehovapaj ruwayta munasqaykuta. Astawan rejsinakuspataj repararqayku khuska kayta munasqaykuta. 1955 watapitaj, abril killapi casarakorqayku. Ashkha imaspi repararqani payqa Jehovamanta uj sumaj regalo kasqanta, ashkha imastataj paymanta yachakorqani. Ima asignacionpipis payqa manchay kusisqa sirvej. Kʼuchi kʼuchita tukuy imata ruwaj, wajkunamanta llakikoj, Diospa Gobiernontataj ñaupajmanpuni churaj (Mat. 6:33). Kinsa watata congregacionesta waturispa karqayku, 1958 watapitaj Betelman invitawarqayku.

Marymantaqa ashkha imasta yachakorqani. Casarakusqaykutawan Bibliata khuska leerinaykuta nerqayku, 15 versiculosta jina. Uj mashkha versiculosta ujniyku leesqaykutawantaj, parlarej kayku imaynatachus chayman jina ruwanaykuta. Ashkha kutista Mary willariwaj imatachus Galaadpi yachakusqanta, jinallataj misionera jina sirvisqanpipis. Chay parlarikusqaykutaj yanapawarqa aswan sumaj yuyayniyoj kanaypaj, discursosta aswan sumajta ruwanaypaj, hermanastapis aswan allinta kallpachanaypaj (Pro. 25:11).

Warmisitayqa 2013 watapi wañuporqa. Maytapuni suyashani paraisopi paywan tinkukapuyta. Chaykamataj yachakullaytapuni munani, Jehovapitaj tukuy sonqollapuni atienekuyta munani (Pro. 3:5, 6). Diospa llajtan imastachus paraisopi ruwananpi tʼukurispaqa mayta kallpachakuni, kusikunitaj. Chaypacha Sumaj Yachachejninchej Jehovaqa ashkha mosoj imasta yachachiwasunchej, paymantataj astawan yachakuyta atisunchej. Kunankamaqa Jehová ashkha imasta yachachiwan, khuyakuynintapis ashkha imaymanasmanta rikuchiwan. Chaymantaqa ni jaykʼaj agradecekuyta tukuymanchu.