1. ¿Imaraykutaj qhariwarmi kausayta Jehová rikhuricherqa?

 JEHOVAQA “kusikuyniyoj” Dios, munantaj noqanchejpis kusisqa kausakunanchejta (1 Tim. 1:11). Payqa ashkha imasta qowanchej kusisqa kausakunanchejpaj (Sant. 1:17). Chaymanta ujnin regalontaj kashan qhariwarmi kausay. Casarakuspa uj qhariwan uj warmiwanqa ninakunku munanakunankuta, respetanakunankuta, purajmanta cuidanakunankuta ima. Ajinata kausakunankupaj kallpachakojtinkutaj kusisqa kausakunku (Pro. 5:18).

2. ¿Imaynatataj kunan tiempo qhariwarmis kausakunku?

² Llakikunapaj jina kunan tiempo ashkha qhariwarmisqa imatachus casarakushaspa nisqankuta mana juntʼankuchu. Chayraykutaj mana kusisqachu kausakunku. Organización Mundial de la Salud nisqanman jina, ashkha qosasqa warminkuta maqanku, kʼumuykachachinkutaj ruwasqankuwan, nisqankuwan ima. Ichapis runa rikunantaqa kʼachas kankuman, wasinku kʼuchupitaj mana. Ashkha qhariwarmistaj mana allintachu kausakunku qosa pornografiata qhawasqanrayku.

3. ¿Imaraykutaj qosas warminkuta estropeanku?

³ ¿Imaraykutaj wakin qosas warminkuta estropeanku? Ichapis tatanku mamankuta maqaj. Chayraykutaj warmita maqayta allillanpaj qhawanku. Ashkha lugarespi qharisqa yuyanku warmita maqanapuni kasqanta paykunata mandanankupaj. Wakintaj juchʼuymantapacha mana yachakorqankuchu kʼacha kayta, chayri phiñakuyninkuta ñitʼiykukuyta. Wakintaj pornografiata qhawasqankurayku warmista mana respetankuchu, qhariwarmi puñuykuytapis pujllakuyta jinalla qhawanku. Ashkha yachayniyoj runasqa ninku coronavirus onqoy kasqanrayku, qosas astawan warmisninkuta estropeasqankuta. Jinapis qosasqa ni imarayku warminkuta estropeanankuchu tiyan.

4. ¿Imamantataj cristiano qosas sumajta qhawarikunanku tiyan, chanta imajtin?

 ⁴ Cristiano qosasqa sumajta qhawarikunanku tiyan mana kay mundomanta qharis jina yuyanankupaj. a ¿Imarayku? Imaraykuchus runasqa imatachá yuyanchej chaytapuni ruwayta yachanchej. Ñaupa tiempopeqa Roma congregacionpi ajllasqa cristianoslla karqanku. Pablotaj paykunaman qhelqarqa: “Amaña kay tiempo runas kausasqankuman jinaqa kausaychejchu”, nispa (Rom. 12:1, 2). Chay kutipajqa Roma congregacionmanta kajkunaqa ashkha watastaña cristianos karqanku. Pablo chayta nisqanraykutaj reparanchej chay tiemponmanta cristianosqa mundomanta runas jinallapuniraj yuyashasqankuta, ruwashasqankuta ima. Chayraykutaj Pablo nerqa chay yuyayninkuta, ruwayninkutapis cambianankuta. Chay yuyaychaytaj kunan tiempo qosaspajpis kikillantaj. Wakin cristianosqa kay mundomanta runas jina yuyasqankurayku warminkuta estropeanku. b ¿Imatá Jehová qosas ruwanankuta munan? Chaytaqa kay yachaqanapaj ajllasqa texto kutichishan.

5. Kay 1 Pedro 3:7 nisqanman jina, ¿imaynatataj qosas warminkuwan kausananku tiyan?

⁵ (1 Pedro 3:7 leey). Jehová qosasta kamachin warminkuta sumajpaj qhawanankuta. Pitapis sumajpaj qhawanchej respetasqanchejrayku. Chaytaj rikukun imaynachus paywan kasqanchejpi. Uj qosaqa warminta sumajpaj qhawasqanta rikuchin paywan kʼacha kaspa, munakuspataj. Kay yachaqanapi qhawarisun imastachus qosas ruwananku kasqanta warminkuta sumajpaj qhawanankupaj. Ñaupajtaqa qhawarisun imaschus warmista pisipaj qhawachisqanta.

AMA IMATAPIS RUWAYCHEJCHU WARMIYKICHEJTA PISIPAJ QHAWACHINAYKICHEJPAJ JINA

6. ¿Imaynatá Jehová qhawan warminkuta maqaj qosasta? (Colosenses 3:19).

⁶ Ama maqaychejchu. Jehovaqa chejnikun maqayta gustachikojkunata (Sal. 11:5). Astawanraj chejnikun qosas warminkuta maqajtinku (Mal. 2:16; Colosenses 3:19 leey). Kay 1 Pedro 3:7 nisqanman jina, sichus uj qosa warminta ultrajan chayqa, manaña Diospa ñaupaqenpi allinpaj qhawasqachu kanman. Ichapis Jehovaqa mañakusqasninta niña uyarinmanñachu.

7. Efesios 4:31, 32 nisqanman jina, ¿imayna parlaymantataj qosas sumajta qhawarikunanku tiyan? (“Mana qonqanapaj” nisqatawan qhawariy).

⁷ Ama qhapariychejchu. Wakin qosasqa warminkuta anchata qhaparinku, sonqonkuta nanachinanpaj jinataj imatapis parlanku. Jehovatajrí chejnikun “rabiakuyta, kʼajaj phiñakuyta, qhaparqachayta, sonqota nanachinapaj jina parlayta” (Efesios 4:31, 32 leey). c Jehovaqa sumajta uyarishan imaynatachus qosas warminkuta parlapayasqankuta, mana runas uyarishajtinkupis. Sichus uj qosa warminta jaya simiwan parlapayan chayqa, casado kausayninta mana allinman chayachinman, Jehovaj ñaupaqenpitaj niña allinpajchu qhawasqa kanman (Sant. 1:26).

8. ¿Imatá Jehová yuyan pornografiamanta, chanta imajtin?

⁸ Ama pornografiata qhawaychejchu. Jehovaqa pornografiata chejnikun. Sichus uj qosa millay imasta qhawan chayqa, Jehovaj ñaupaqenpi niña allinpaj qhawasqachu kanman,  warmintapis pisipaj qhawashanman. d Jehovaqa munan qosas warmillankupaj sonqoyoj kanankuta. Chaytaj rikukunan tiyan mana ruwasqallankupichu, manachayqa yuyasqankupipis. Jesús nerqa: “Pillapis uj warmita munapayaspa qhawallanpuni chayqa, ñapis chay warmiwan sonqonpi qhenchachakunña”, nispa (Mat. 5:28, 29). e

9. ¿Imaraykutaj Jehová mana allinpajchu qhawan uj cristiano qosa warminta mana gustasqan imasta ruwachejtin?

⁹ Qhariwarmi jina puñuykushaspa ama mana munasqan imasta ruwachiychejchu. Wakin qosasqa warminkuwan puñuykushaspa, munajta mana munajta mana gustasqan imasta ruwachinku. Chayraykutaj warmisqa pisipaj qhawakunku, abusasqa sientekunku, yuyankutaj qosanku mana munakusqanta. Jehovataj chay jinata ruwaj qosasta mana allinpajchu qhawan. Payqa munan warminkuta munakunankuta, paykunawan kʼacha kanankuta, concienciankutapis respetanankuta (Efe. 5:28, 29). Sichus uj cristiano qosa kay parlasqanchej mana allin imasta ruwashanman chay, ¿imatá ruwanan tiyan? ¿Imatá ruwanman yuyasqanta, ruwasqantapis cambiananpaj?

¿IMATAJ QOSASTA YANAPANMAN MANA ALLIN IMASTA RUWASQANKUTA QONQANANKUPAJ?

10. ¿Imatá qosas Jesusmanta yachakuyta atinkuman?

¹⁰ Sichus uj qosa warminta pisipaj qhawachinanpaj jina imasta ruwashan, ultrajashantaj chay, ¿imatá ruwanman cambiananpaj? Jesús jina ruwananpaj kallpachakunan tiyan. Jesusqa ni jaykʼaj casarakorqachu. Jinapis imayna kʼachachus apostolesninwan kasqanmanta qosasqa mayta yachakunkuman (Efe. 5:25). Jesusqa ruwasqanpipis parlasqanpipis kʼachapuni apostolesninwan karqa. Imatachus qosas chaymanta yachakuyta atisqankuta qhawarina.

11. ¿Imaynataj Jesús apostolesninwan karqa?

¹¹ Jesusqa kʼachapuni kaj apostolesninwan, nitaj kʼumuykachachejchu. Paykunata ni jaykʼaj mandoneajchu. Yachachejninku, Señorninku kajtinpis mana chayman atienekuspachu paykunata manchachej. Astawanpis kʼumuykukoj sonqowan paykunata sirvej (Juan 13:12-17). Jesús discipulosninta nerqa: “Noqamantataj yachakuychej. Noqaqa llampʼu sonqo, kʼumuykukoj sonqotaj kani. Noqawanqa samarikunkichej”, nispa (Mat. 11:28-30). Llampʼu sonqo runaqa mana sonqonpa munayninwan atipachikunchu, manaqa yachan imatachus ruwashasqanta. Phiñachinanpaj jina imapis kajtin sonqonta ñitʼiykukuyta yachan.

12. ¿Imaynatá Jesús wajkunata parlapayaj?

¹² Jesusqa parlasqanwan runasta kallpachaj, sonqochajtaj. Payqa discipulosninta ni jaykʼaj qhaparerqachu (Luc. 8:47, 48). Enemigosnin insultajtinkupis, phiñachiyta munajtinkupis “mana insultallarqatajchu” (1 Ped. 2:21-23). Wakin kutisqa mana uj simillatapis kutichikojchu (Mat. 27:12-14). Cristiano qosasqa Jesusmanta mayta yachakunkuman.

13. ¿Imaynatataj qosas rikuchinkuman warminkuman sumaj ujchasqa kasqankuta? (Mateo 19:4-6; fototawan qhawariy).

¹³ Jesusqa qosasman nerqa warmillankupaj sonqoyoj kananku kasqanta. Tatanpa nisqanta oqharispataj nerqa: “Qhareqa […] warminman ujchaykukonqa”, nispa (Mateo 19:4-6 leey). Griego parlaypi ‘ujchaykukuy’ palabraqa niyta munan sumajta kʼaskaykukuy machʼawan jina. Chayqa niyta munan qhariwarmi sumaj ujchasqa kanankuta, colawan colasqa jina. Ujninku mana allin imasta ruwan chayqa iskayninku sufrinku. Sichus uj qosa warminwan  sumaj ujchasqa kanqa chayqa, manapuni pornografiata qhawanqachu. Mana allin imas rikhurejtintaj ñawisnin “ama qhasi manakaj imasta qhawananpaj” chay rato waj ladota qhawarenqa (Sal. 119:37). Ñawisninwan tratota ruwanqa manapuni waj warmita qhawananpaj (Job 31:1).

14. ¿Imastataj uj qosa ruwanan tiyan warminwan, Jehovawanpis watejmanta allinpi kananpaj?

¹⁴ Sichus uj qosa warminta maqan chayri qhaparin chayqa, kay imasta ruwanan tiyan, warminwan watejmanta kʼachituta kausakunanpaj, Jehovaj ñaupaqenpitaj watejmanta allinpaj qhawasqa kananpaj: Uj, reparakunan tiyan sinchʼi problemayoj kasqanta. Jehovaqa tukuy imata qhawamushan, paypajqa ni ima pakasqachu kashan (Sal. 44:21; Ecl. 12:14; Heb. 4:13). Iskay, manaña warminta ultrajananchu tiyan, cambianan tiyan (Pro. 28:13). Kinsa, warminman, Jehovamanpis sutʼita ninan tiyan pantaykusqanta, tukuy sonqotaj perdonta mañakunan tiyan (Hech. 3:19). Jehovamanta rogakuspa mañakunan tiyan yuyasqanta, parlasqanta, ruwasqantapis allinta qhawarikunanpaj yanapananta, cambiayta munananpajpis yanapananta (Sal. 51:10-12; 2 Cor. 10:5; Fili. 2:13). Tawa, mañakusqanman jina ruwanan tiyan, chejnikunantaj tiyan millay parlaykunata, maqaytapis (Sal. 97:10). Phishqa, chay rato ancianospa yanapayninta maskʼanan tiyan, paykunaqa munakuywan yanaparenqanku (Sant. 5:14-16). Sojta, manaña watejmanta chay imaspi urmananpaj, imastachus ruwananta nikunan tiyan. Pornografiata qhawaj qosapis kikillantataj ruwanan tiyan. Jehovataj cambiananpaj kallpachakojtin bendicenqa (Sal. 37:5). Jinapis mana warminta pisipaj qhawachej imasllatachu qonqanan tiyan, manaqa warminta sumajpaj qhawaytapis yachakunallantaj tiyan. Qhawarina imaynatachus chayta ruwananta.

¿IMAYNATATAJ QOSAS WARMINKUTA SUMAJPAJ QHAWASQANKUTA RIKUCHINKUMAN?

15. ¿Imitasta ruwaspataj uj qosa warminta mayta munakusqanta rikuchinman?

¹⁵ Munarikuychej. Warminkuwan kʼachituta kausakoj qosasqa sapa día imaymanasmanta mayta munakusqankuta rikuchinku (1 Juan  3:18). Cristiano qosastaj chayta ruwankuman warminkuta makisitunmanta japʼirispa pusaykachaspa chayri kʼachamanta abrazaykuspa. Ichapis uj mensajituta apachispa ninkuman: “Faltachayki” chayri “¿imayná rishasunki?”, nispa. Wakin kutistaj sumajta yuyaychakuspa uj tarjetitata chayri uj cartitata escribipunkuman. Uj qosa chay imasta ruwajtenqa warminta sumajpaj qhawasqanta rikuchin, qhariwarmi kausaynintapis aswan sumajman tukuchin.

16. ¿Imaraykutaj uj qosa warminta alabanan tiyan?

¹⁶ Munakusqaykichejta, agradecekusqaykichejtapis rikuchiychej. Uj qosaqa warminta sumajpaj qhawasqanta rikuchin imasraykuchus valorasqanta sutʼita nispa, munasqa kasqantataj reparachispa. Payta yanapasqanmanta agradecekuyta mana qonqananchu tiyan (Col. 3:15). Sichus uj qosa warminta alabanqa chayqa, warmenqa kusisqa, munasqa, sumajpaj qhawasqataj sientekonqa (Pro. 31:28).

17. ¿Imaynatá uj qosa rikuchin warminta respetasqanta?

¹⁷ Paykunawan kʼachas kaychej, respetaychejtaj. Warminta munakoj qosaqa Jehovamanta uj sumaj bendicionta jina warminta qhawan. Warmenqa kʼachitu rumismantapis aswan valorniyojraj paypaj (Pro. 18:22; 31:10). Chayrayku payqa warminta valoran, cuidan, respetan, munakun ima, qhariwarmi jina puñuykushajtinkupis. Chayrayku qhariwarmi jina puñuykushaspa mana ruwachinchu mana gustasqan imasta, nitaj pisipaj qhawachej imasta, nitaj conciencian juchachaj imastapis. f Qosapis kallpachakullantaj Jehovaj ñaupaqenpi llimphu concienciayoj kananpaj (Hech. 24:16).

18. ¿Imata ruwanankupajtaj qosas kallpachakunanku tiyan? (“ ¿Imasta ruwaspataj warmiykita respetawaj?” nisqa recuadrotawan qhawariy).

¹⁸ Qosas, Jehovaqa mayta kusikun warmiykichejta sumajpaj qhawanaykichejpaj kallpachakojtiykichej. Chayrayku kallpachakullaychejpuni warmiykichejta mana pisipaj qhawachinaykichejpaj, astawanpis paykunawan kʼachas kanaykichejpaj, respetanaykichejpaj, munarikunaykichejpaj ima. Ajinamanta rikuchinkichej munakusqaykichejta, valorasqaykichejta ima. Sichus warmiykichejta sumajpaj qhawankichej chayqa, Jehovaj ñaupaqenpi sumajpaj qhawasqallataj kankichej (Sal. 25:14).