Ir al contenido

Ir al índice

Autoridadespa ñaupaqenkupi cheqa kajta sutʼinchakun

Autoridadespa ñaupaqenkupi cheqa kajta sutʼinchakun

“NOQAQA payta ajllakuni kamachiy kanampaj, noqamantataj willanampaj mana judío kajkunaman, reykunaman” ima (Hech. 9:15). Jesús chayta nerqa cristianoman tukoj judiomanta. Payqa aswan qhepaman apóstol Pablo sutiwan rejsisqa karqa.

Chay ‘reykunamanta’ ujqa, Romata kamachej Nerón karqa. Chay kamachejpa ñaupaqenpi Diosmanta willanayki kajtin, ¿imatá ruwawaj? Cristianosqa Pablomanta mayta yachakusunman (1 Cor. 11:1). Chaypajqa imaynatachus Pablo tiemponpi autoridadeswan parlasqanta qhawarina.

Israel llajtaqa Moisespa leyninta kasukunan karqa. Tukuy judiostaj maypi tiyakuspapis chay leyman jina kausakoj kanku. Jinapis Pentecostés 33 watamantapacha, cristianosqa niña Moisespa Leyninta juntʼanankuchu karqa (Hech. 15:28, 29; Gál. 4:9-11). Chaywanpis Pablo, waj cristianos ima mana Moisespa Leyninta pisipajchu qhawarqanku. Chayrayku tukuy lugarespi kaj judiosman predicayta aterqanku (1 Cor. 9:20). Pabloqa ashkha kutispi judiospa sinagogasninman rerqa. Chaypitaj Abrahampa Diosninta rejsej runasman willarqa. Paykunatataj Hebreopi Qhelqasqaswan tʼukurichej (Hech. 9:19, 20; 13:5, 14-16; 14:1; 17:1, 2).

Apostolesqa Jerusalenta ajllarqanku, Diosmanta willanapaj centralninkuta jina. Paykunaqa templopi yachachej kanku (Hech. 1:4, 5; 2:46; 5:20). Uj kutipi, Pablo Jerusalenman rejtin presocharqanku. Ajinapitaj Pablota demandasqanku qallarerqa, Romakamataj chayarqa.

PABLO ROMAJ LEYNINWAN YANAPACHIKUN

¿Imatataj Romamanta autoridades Pabloj willasqanmanta yuyarqanku? Chayta yachanapaj, imaynatachus romanos religionesta qhawasqankuta qhawarina. Romanosqa kamachiyninkupi kaj llajtasta mana religionninkuta saqechejchu kanku. Suyoj contranpi chayri runaspa mana allinninpaj kajtillan saqechej kanku.

Romanosqa judiosta ashkha imasta ruwajta saqej kanku. Backgrounds of Early Christianity (Antecedentes del cristianismo primitivo) nisqa libro nin: “Roma kamachishajtin, judiospa religionninkoqa sumajpaj qhawasqa karqa. [...] Judiosqa Diosninkuta yupaychayta atej kanku, nitaj romanospa diosesninkuta yupaychanapaj tanqasqachu karqanku. Judiosqa leyesninkuman jina kausayta atej kanku”, nispa. Paykunaqa mana romano soldados kanankupajpis tanqasqachu karqachu. * Romaj leynenqa judiosta yanapaj. Pablotaj chay leymanta valekuspa, romano autoridadespa ñaupaqenpi cristianospa derechosninkuta valecherqa.

Pabloj enemigosnenqa, runasta, autoridadesta ima tukuy imaymanamanta paypa contranpi churayta munarqanku (Hech. 13:50; 14:2, 19; 18:12, 13). Sutʼincharinapaj, uj kutipi judíos ukhupi nisharqanku, Pablo yachachishasqanta “manaña kasunata Moisespa leyninta”. Cristianosman tukoj judiostaj chayta uyarispa, Pablo Diospa wakichisqanta pisipaj qhawasqanta yuyankuman karqa. Chantapis judiospa Jatun Juntankoqa, cristianos religionninkoj contranpi kasqankuta ninkuman karqa. Jina kajtintaj cristianoswan tantakoj judiosqa, jasutʼisqa kankuman karqa. Ichá chejnisqas kankuman karqa, niñataj templopi, sinagogaspi ima willajta saqenkumanchu karqa. Chayrayku Jerusalenmanta ancianosqa, Pablota temploman rinanta nerqanku, judiospa ususninkuman jina uj imata ruwananpaj. Chaytataj cristiano kaspa niña ruwananchu karqa, jinapis mana pantasharqachu. Chay ruwasqanwanqa runasta chʼinyachinman karqa (Hech. 21:18-27).

Pabloqa temploman rerqa, ajinapitaj “evangeliota cheqa kasqanta rikuchi[yta]” qallarerqa (Fili. 1:7). Templopi kashajtin, judiosqa chʼajwata oqharerqanku, wañuchiytataj munarqanku. Ajinapi soldadosta kamachejqa Pablota presocharqa. Pablota jasutʼinankupajña kashajtinkutaj, payqa romano runa kasqanta nerqa. Chayrayku Pablota Cesareaman pusacherqanku, imajtinchus Judeata kamachejqa chaypi kasharqa. Chaypeqa autoridadespa ñaupaqenpi cristianosmanta sumajta parlayta aterqa. Ajinapi ichapis Jesusmanta, yachachiykunasninmanta ima pisillata chayri ni imata yachaj runas uyarerqanku.

Hechos capítulo 24 sutʼinchan, Pablo Judeata kamachej Felixpa ñaupaqenpi parlasqanmanta. Felixqa cristianospa creeyninkumanta tumpata uyarerqaña. Judiosqa Pablota tumparqanku, Romaj kinsa leyesninta pʼakisqanta nispa. Paykuna nerqanku: “Tukuy llajtaspi judiosta chʼajwachin. Payqa nazarenospa partidonmanta dirigente. Templotapis chʼichichayta munarqa”, nispa. Templotaj Romaj atiyninpi kasharqa (Hech. 24:5, 6). Chay juchaswanqa, Pablota wañuchisqa kananpaj juchachankuman karqa.

Pablo imaynatachus kutichikusqanta yachayqa, mayta yanapawasunman. Payqa sonqo tiyasqa kasharqa, respetowantaj parlarqa. Nerqataj: “Tatasniypa Diosninta yupaychani [...]. Astawampis creeni Moisespa leynimpi, profetaspa qhelqasqampi ima”, nispa. Chaytaqa Romaj atiyninpi tukuy judíos ruwayta atej kanku (Hech. 24:14). Tiemponmantaj, Pabloqa qhepan kamachejpa ñaupaqenpi parlayta aterqa. Payqa Porcio Festo karqa. Chantá parlallarqataj rey Herodes Agripaj ñaupaqenpipis.

Pabloqa derechosninta valechiyta munaspa nerqa: “Cesarkama chayasaj”, nispa. Cesarqa chay tiempopi aswan atiyniyoj kamachej karqa (Hech. 25:11).

PABLO CESARPA ÑAUPAQENPI

Aswan qhepaman, uj ángel Pablota nerqa: “Cesarpaman chayanaykipuni tiyan”, nispa (Hech. 27:24). Romata kamachej Neronqa, kamachiyta qallarishaspa mana pay kikinchu juzgananta nerqa. Kamachiyta qallarisqanmanta 8 watasta jina, waj runaslla sutinpi juzgarqanku. The Life and Epistles of Saint Paul (Vida y epístolas de San Pablo) nisqa libro sutʼinchan, Nerón pay kikin uj demandata atiendenan kajtin, kamachina wasinpi atiendesqanta. Chaypitaj may rejsisqas, sumaj wakichisqataj kaj runaswan yanapachikoj.

Bibliaqa mana ninchu, Pablota Neronchus chayri waj runachus sutinpi juzgasqanta. Imayna kajtinpis, Pabloqa ichá nerqa judiospa Diosninkuta yupaychasqanta, runasta autoridadesta kasukunankupaj yuyaychasqanta ima (Rom. 13:1-7; Tito 3:1, 2). Pablo ajinata autoridadesman sumaj willaykunata sutʼinchasqanqa, may sumajsina karqa. Imajtinchus Cesarpa juzgadonqa Pablota kachariporqa (Fili. 2:24; File. 22).

AUTORIDADESPA ÑAUPAQENPI WILLANA

Jesús yachachisqasninman nerqa: “Noqarayku pusasonqachej llajtapi kuraj kamachejkunaman, reyesman ima. Chantá ñawpaqenkupi noqamanta willankichej paykunaman, mana judío kajkunamampis”, nispa (Mat. 10:18). Jesuspa sutinpi chayta ruwayqa, may sumaj. Autoridadesman sumaj willaykunata sutʼinchayqa, derechosninchejta valechinapaj yanapawasunman. Juchasapa runas sumaj willaykunata willananchejmanta imata nejtinkupis, predicanapaj derechonchejqa Jehovamanta jamun. Jehová Diospa Gobiernollan runaspaj cheqan kausayta apamonqa (Ecl. 8:9; Jer. 10:23).

Chaykamataj creeyninchejmanta sumajta sutʼinchaspa, Jehovaj sutinta jatunchana. Chaypajqa Pablo jina ruwana: sonqo tiyasqa kana, mana llullakuspa parlana, wajkunaj sonqonkuman chayanapaj jinataj. Jesús yachachisqasninman nerqa: “Imatachus kutichikunaykichejtaqa sonqoykichejpi ama ñawpajta wakichikuychejchu. Noqamin yuyaychasqaykichej imatachus parlanaykichejta, chay parlasqaykichejtataj enemigosniykichejqa mana atipayta, nitaj kutichikuytapis atenqankuchu”, nispa (Luc. 21:14, 15; 2 Tim. 3:12; 1 Ped. 3:15).

Creeyninchejmanta reyespa, gobiernospa chayri waj autoridadespa ñaupaqenkupi parlajtinchejqa, ashkhas sumaj willaykunata uyariyta atenqanku, ichá pikunachus ni jaykʼaj uyarinkumanchu karqa, chaykunapis. Wakin demandaspi atipasqanchejqa, wakin leyesta sumajyachin. Ajinamantataj ashkhas Diosta yupaychanankupaj, parlanankupaj ima derechoyoj kanku. Diospa kamachisnin sinchʼita sayasqankoqa, Jehovata mayta kusichin.

Creeyninchejmanta autoridadespa ñaupaqenpi parlaspa, Jehovaj sutinta jatunchanchej.

^ párrafo 8 James Parkes nerqa: “Judiosqa [...] costumbresninkuta ruwayta atej kanku. Chay derechoyoj kasqankoqa mana tʼukunapajchu karqa. Imaraykuchus Romaqa, kamachiyninpi kaj llajtasta, paykuna kikin kamachikunankuta saqejpuni”, nispa.