1, 2. ¿Imastataj runas chimpaykuchiwasunman? (Patapi kaj fotosta qhawariy).

MAY chhika doctoresqa, ashkha onqosqasta jampinku. Runaspa onqoykunasninkuwan mana chimpaykuchikunankupajtaj, tukuy imata ruwanku jarkʼakunankupaj. Noqanchejpis sajra runaspa chaupinpi tiyakunchej, paykunawan trabajanchej ima. Jehová Diostaj sajra runaspa ruwasqasninkuta chejnikun. Chayrayku sajra runaspa ruwaykunasninkuwan mana chimpaykuchikunapaj, allinta qhawarikunanchej tiyan.

² Kay qhepa pʼunchaykunapi mundo runasqa, mana Diospa kamachiykunasninman jinachu kausakunku. Apóstol Pabloqa, Timoteoman iskay kaj cartata qhelqashajtin nerqa, kay qhepa pʼunchaykunapi runasqa, sajra imasllata ruwanankuta (2 Timoteo 3:1-5, 13 leey). Mana sajra runas jina kayta munajtinchejpis, paykunaj chaupinpi tiyakusqanchejrayku, ichá paykuna jina yuyayta, parlayta, ruwayta ima qallarisunman (Pro. 13:20). Chayrayku kunanqa yachakusunchej, imaynachus kay mundomanta runas kasqankuta, imaynatajchus Diosta kasukojkuna kasqankuta. Yachakullasuntaj imaynatachus runasta yanapanata Diosta rejsinankupaj, imatatajchus ruwanata mana sajra runaspa ruwasqasninkuwan chimpaykuchikunapaj.

3. ¿Imaynataj runas kananku kasqa kay qhepa pʼunchaykunapi?

 ³ Apóstol Pabloqa Timoteoman nerqa, ‘qhepa pʼunchaykunapi, kausay may llakiy kananta, maytataj sajrayananta’. Chayta niytawan imastachus sajra runas ruwanankuta nerqa. Pabloqa casi kikillantataj Romanos 1:29 al 31 versiculospi nerqa. Jinapis Pablo imatachus Timoteoman nisqanqa, 2 Timoteo 3:2 al 5 versiculosllapi rikhurin. Chaywanpis cristianosqa kʼachas kanku. Chayrayku nisunman, mana tukuy runaschu sajras kasqankuta (Malaquías 3:18 leey).

4. ¿Imaynataj jatunchakoj runa kasqa?

⁴ Apóstol Pabloqa, runas “paykunallata munakojkuna, qolqeta munakojkuna” kanankuta nerqa. Chantapis nillarqataj, runas kay jina kanankuta: may kasqankuta yuyakojkuna, jatunchakojkuna, runaykachajkuna ima. Chay jina runasqa, mayta runaykachanku, yachaysapa kasqankurayku, kʼachitus kasqankurayku chayri qhapaj kasqankurayku. Chantapis runaswan jatunchachikuytapuni munanku. Jatunchakojkunamanta parlaspa, uj yachayniyoj runa jinata nerqa: “Jatunchakoj runaqa, payllapis kanman jina yuyakun, diosta jinataj qhawakun”, nispa. Runaspis ninku, runaykachaj runaqa ni imapaj valesqanta. Jatunchakojkunapis, may kasqankuta yuyakojkunata mana rikullaytapis munankuchu.

5. ¿Diospa kamachisnin jatunchakuypi urmallasqankutajchu?

⁵ Biblia nisqanman jina, Jehová Diosqa “may kasqanta yuyakoj runata” chejnikun (Pro. 6:16, 17). Umata oqharej runataj Diosmanta karunchakun (Sal. 10:4). Chantapis jatunchakoj runaqa, Kuraj Supay jina ruwan (1 Tim. 3:6). Diospa kamachisninmanta wakinpis, jatunchakuypi urmarqanku. Paykunamanta ujnintaj Judamanta rey Uzías karqa. Payqa Jehová Diosta kasukojpuni. Jinapis Uziasqa “jatun atiyniyojña kaspa, sonqompi runaykachayta qallarerqa, chayraykutaj mana allinchu rerqa, Señornin Tata Diospa contrampi oqharikusqanrayku. Payqa Tata Diospa Templonman yaykorqa inciensota qʼoshñichej chay incienso altarpi”, chayta ruwananpaj mana derechoyoj kashajtin. Rey Ezequiaspis, uj tiempota ‘umata oqharillarqataj’ (2 Cró. 26:16; 32:25, 26).

6. 1) ¿Imasraykutaj David jatunchakuyta atinman karqa? 2) ¿Imajtintaj David kʼumuykukoj sonqoyojllapuni kasqa?

⁶ Wakin runasqa jatunchakunku, simpáticos kasqankurayku, may rejsisqas kasqankurayku, takiyta yachasqankurayku, kallpasapas kasqankurayku chayri wajkuna jatunpaj qhawasqankurayku. Davidtaj simpático kajtinpis, may rejsisqa kajtinpis, takiyta yachajtinpis, kallpasapa kajtinpis, wajkuna jatunchajtinkupis, manapuni jatunchakorqachu. Uj pachataj rey Saulqa, Davidta nerqa wawanwan casarakunanta, Goliatta wañuchisqanrayku. Davidtaj Saulman nerqa: “Noqaqa mana imachu kani, nitaj tataypa familiampis imachu Israelpi reypa tolqan kanaypajqa”, nispa (1 Sam. 18:18). Davidqa kʼumuykukoj sonqoyojllapuni karqa, imajtinchus yacharqa Jehová Dios atiyta, kallpata, yachayta ima qosqanta (Sal. 113:5-8). Davidpa sonqonpeqa, sutʼipuni kasharqa Jehová Diosmanta, tukuy imata japʼisqanta (1 Cor. 4:7 kikinchay).

7. ¿Imataj yanapawasunman kʼumuykukoj sonqo kanapaj?

⁷ Diospa kamachisnenqa, David jina kʼumuykukoj sonqo kanapaj kallpachakunchej. Kʼumuykukoj sonqo kanapajtaj Diosmanta mayta yachakusunman. Payqa may atiyniyoj kajtinpis, kʼumuykukoj sonqo (Sal. 18:35, Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras). Chantapis noqanchejqa Diosta kasukunapaj kallpachakushanchej. Dios niwanchej: “Kay imaswan pʼachawan jina pʼachallikuychej: khuyakuywan, munakuywan,  kʼacha kaywan, kʼumuykukoj sonqo kaywan, llampʼu sonqoyoj kaywan, pacienciawan ima”, nispa (Col. 3:12). Chantapis ‘munakuyniyoj runaqa mana may kasqanta yuyakunchu, nitaj jatunchakunchu’ (1 Cor. 13:4). Bibliaqa nin, uj warmi mana creyente qosanman kʼumuykukoj sonqo kajtin, qosanqa warminpa kausayninta rikuspa, mana parlasqalla Diosta kasukuyta atisqanta. Noqanchejpis kʼumuykukoj sonqo kasunchej chayqa, runaspis Jehová Diosman qayllaykuyta munanqanku (1 Ped. 3:1).

8. 1) ¿Kay tiempopi wawas tatasninkuta kasukullankuchu? 2) ¿Imatataj Biblia wawasman nin?

⁸ Pabloqa nillarqataj, kay qhepa pʼunchaykunapi wawas, “tatasninkuta mana kasojkuna” kanankuta. Kay tiempopitaj runasqa librospi, telepi, videospi ima, tatasta mana kasukuyta allillanpaj qhawachinku. Jinapis wawas tatasninkuta mana kasukojtinkoqa, familiata tʼaqanachin. Runasqa chayta unaymantaña yacharqanku, Grecia suyupi jina. Chay suyupi tatanta maqaj runaqa, comunidadninpi manaña ni imapaj derechoyojchu karqa. Romaj leyninman jinataj, tatanta maqaj runata mayta castigaj kanku, runa wañuchita jina. Chayrayku Bibliaqa wawasman nin: “Tataykita, mamaykitawan jatunpaj qhaway”, nispa (Éxo. 20:12; Efe. 6:1-3).

9. ¿Imatataj jóvenes ruwankuman tatasninkuta kasukunankupaj?

⁹ Wakin jóvenes tatasninkuta mana kasukojtinkupis, ¿imatataj cristiano jóvenes ruwankuman tatasninkuta kasukunankupaj? Imatachus tatasninku paykunarayku ruwasqanpi piensarinkuman. Chaypi piensarejtinkutaj tatasninkuta agradecekonqanku, kasukuytataj atillanqanku. Chantapis jovenesqa yachananku tiyan, Tatanchej Jehová, wawas tatasninkuta kasukunankuta munasqanta. Jóvenes allinta tatasninkumanta parlajtinkoqa, waj jovenesta yanapanqanku tatasninkuta respetanankupaj. Jinapis tatas wawasninkuta mana munakojtinkoqa, wawasninku mana kasukuyta atillanqankuchu. Wawas tatasninku mayta munakusqankuta reparajtinkutaj, tukuy imapi kasukuyta atillanqanku. Uj jovenmanta parlarina. Payqa Austin sutikun, nintaj: “Sapa kuti munasqayman jinapuni ruwayta munaj kani. Jinapis tatasniy sumajta yuyaychariwaj kanku, wakin imasta mana ruwanaypaj. Nillawajtaj kanku imajtinchus imatapis mana ruwanayta niwasqankuta. Chantapis paykunaqa parlapayawajpuni kanku. Chayrayku paykunata kasukuyta atillarqani. Tatasniy noqamanta llakikusqankuta reparaspataj, paykunata kusichinaypaj astawan kallpachakorqani”, nispa.

10. Pablo nisqanman jina, ¿imaynataj runas kananku kasqa?

¹⁰ Apóstol Pabloqa, nillarqataj runas manaña munanakunankuta. “Tatasninkuta mana kasojkuna” kanankuta niytawantaj, nerqa runas mana graciasta qoyta yachajkuna kanankuta. Ajinapunitaj, kay tiempopi runasqa wajkuna yanapajtinku mana agradecekunkuchu. Chantapis Pablo nillarqataj, runas wasanchajkuna, nitaj uj yuyayllaman chayayta munajkuna kanankuta. Ajina runasqa, chʼajwallata maskʼanku. Nillarqataj runas kay jina kanankuta: Diospa contranpi, jinallataj wajkunaj contranpi sajrata rimajkuna, amigosninkoj contranpi sayaykojkuna, qhasimanta tumpajkuna ima. *

11. Jesuspa yachachisqasnin, ¿pikunatawantaj munakunanku kasqa?

¹¹ Diospa kamachisnenqa, mana kay mundomanta runas jinachu kanchej. Imaraykuchus tukuy sonqo runasta munakunchej. Jesustaj nerqa Moisespa Leyninmanta aswan kuraj kamacheyqa, Diosta munakuy  kasqanta, qhepantaj runa masinchejta munakuy (Mat. 22:38, 39). Nillarqataj: “Qankunachus purajmanta munanakunkichej chayqa, tukuy yachanqanku yachachisqasniy kasqaykichejta”, nispa (Juan 13:34, 35 leey). Arí, Jesuspa yachachisqasnenqa enemigosninkutapis munakunanku karqa (Mat. 5:43, 44).

12. ¿Imastataj Jesús runasta munakusqanrayku ruwasqa?

¹² Jesuspa kausayninpeqa, sutʼi yachakorqa runasta tukuy sonqo munakusqan. Payqa runasta munakusqanrayku, sumaj willaykunata llajtamanta llajta willaspa rerqa. Jinallataj ciegosta qhawaricherqa, suchusta puriricherqa, lepra onqoyniyojkunata sanoyacherqa, lojtʼusta chayri joqʼarasta uyaricherqa, wañusqastapis kausaricherqa (Luc. 7:22). Chantá Jesusqa, runas chejnejtinkupis, tukuy runasrayku kausayninta qorqa. Jesusqa Tatan jinapuni runasta munakoj. Kay tiempopitaj mundontinmanta Jehovaj testigosnenqa, Jesús jina runasta munakunchej.

13. ¿Allinchu kasqa purajmanta munanakunanchej?

¹³ Purajmanta munanakusqanchejta runas reparajtinkoqa, Diosmanta yachakuyta munanqanku. Uj runaj kausayninmanta parlarina. Payqa Tailandia suyumanta. Uj pacha payqa, jatun tantakuyninchejman risqa. Chaypitaj tʼukusqa, hermanos purajmanta munanakusqankuta rikuspa. Wasinman kutipuspataj, hermanosman nisqa, semanapi iskay kutita Bibliamanta yachachinankuta. Yachakusqanmantataj tukuy familiaresninman willarisqa. Sojta killasninmantaj tantakuypi, Bibliata leenanpaj parteyojña karqa. Chayrayku noqanchejqa, runasta munakushasqanchejtachus manachus reparakunanchej tiyan. Chaypajqa allin kanman kaypi piensarinanchej: Familia ukhupi, congregacionpi, predicacionpipis wajkunata yanapanapaj kallpachakushasqanchejpichus manachus. Jinallataj Jehová Dios jinachus manachus runasta munakushasqanchejpipis.

14, 15. 1) ¿Imaynataj wakin runas kay qhepa pʼunchaykunapi kananku kasqa? 2) ¿Imaynataj wakin runas kasqanku niraj Bibliamanta yachakushajtinku?

¹⁴ Chantapis Biblia nerqa, kay qhepa pʼunchaykunapi runas allin kajta mana munakojkuna  chayri allin kajta chejnejkuna kanankuta. Jinapis noqanchejqa, allin kajta munakunanchej tiyan. Imajtinchus allin kajta chejnikoj runasqa, munayninkuwan atipachikunku, manchay phiñas kanku, kʼullu runastaj. Chay jina runasqa wampu jina imatapis ruwarpallanku, nitaj wajkunaj allinninkuta maskʼankuchu.

¹⁵ Wakin runasqa niraj Diosmanta yachakushajtinku, phiña animales jina karqanku. Jinapis Bibliaqa unaymantaña nerqa chay jina runas cambianankuta (Isaías 11:6, 7 leey). Isaías 11:6, 7 versiculospi profeta Isaías nerqa, atojwan ovejawan ujllapi kausarikunankuta. Leonwan, waka uñawanpis khuska mikhunankuta. Tukuy jallpʼataj Jehová Diosta “rejsiywan juntʼa” kananta (Isa. 11:9). Animalesqa mana Jehová Diosmanta yachakuyta atinkumanchu. Chayrayku chay animalesqa, sajra kausayninkuta saqepoj runaswan ninakun.

16. ¿Imaynatataj Biblia runasta cambianankupaj yanapasqa?

¹⁶ Ashkha hermanosqa niraj Bibliamanta yachakushajtinku, atojkuna jina may sajras karqanku. Jinapis kunanqa kʼachas kanku. Chay hermanospa experienciasninkutaqa, “Bibliaqa cambianankupaj yanaparqa”, nisqa yachaqanapi leesunman. Chaytataj Internetpi jw.org nisqapi tarisunman. Ñaupa kausayninkuta saqepoj hermanosqa, Diosta tukuy sonqo yupaychanku. Nitaj Diosta yupaychajkunaman rijchʼakoj runas jinachu kanku, pikunachus mana Bibliaj nisqanman jinachu kausakunku. Ñaupa kausayninkuta saqepoj hermanosqa, mosoj runa kaywan pʼachallikuspa, Diospa munayninman jina kausakunku. Ajinamanta cheqan kajta ruwanku, cheqa sonqotaj kanku (Efe. 4:23, 24). Runasqa Diosmanta yachakushaspa, reparakunku Bibliaj nisqaman jina kausakunanku kasqanta. Chayrayku ñaupa kausayninkuta saqepunku, jinallataj creenciasninkutapis. Chayta ruwaytaj mana atikullanchu. Jinapis ñaupa kausayninkuta saqepuyta munajkunataqa, Jehová Dios atiyninwan yanapan.

17. ¿Imastataj ruwasunman mana kay mundomanta runas jina kanapaj?

¹⁷ Kay tiempopeqa aswan sutʼimanta yachakushan, pikunachus Diosta sirvishasqankuta, pikunatajchus mana. Chayrayku allinta qhawarikunanchej tiyan, mana kay mundomanta runas jina kanapaj. Jehová Diostaj Bibliapi niwanchej, chay sajra runasmanta karunchakunanchejta (2 Tim. 3:2-5). Jinapis sajra runaspa chaupinpi tiyakusqanchejrayku, ichapis paykunawan trabajanchej, chayri paykunawan escuelapi kashanchej. Ajina kajtenqa, amapuni paykuna jina puriyta qallarinachu. Mana kay mundomanta runas jina kanapajtaj, Jehová Diosman astawan qayllaykuna, Bibliata estudiaspa, hermanoswan masichakuspa ima.

18. Diospa munasqanman jina kausakojtinchej, ¿runasta yanapasunmanchu?

¹⁸ Runastaqa, Diosmanta yachakunankupaj yanapananchejpuni kashan. Chayrayku mayllapipis kashaspa, Jehová Diosmanta mañakuspa predicanapuni. Runaswanqa Jehovaj testigosnin jinapuni rejsichikuna. Ajinamanta runasqa, allinta purisqanchejta reparaspa, Jehová Diosta jatunchanqanku, nitaj noqanchejtachu. Imaraykuchus Jehová Diosqa, yachachiwarqanchej “munayninpa contranpi kaj imasta, kay mundoj sajra imasninta munapayayta ima qhesachananchejta. Chantá yachachillawanchejtaj, kay tiempopi allin yuyaywan kausananchejta, cheqan kajta ruwaspa”, payta yupaychaspataj (Tito 2:11-14). Jehová Dios jina kasunchej chay, munaynintataj ruwasunchej chay, wakin runas chayta reparaspa ichapis nenqanku: “Qankunawan riyta munayku, imaraykuchus uyariyku qankunawan Dios kasqanta”, nispa (Zac. 8:23).